Brieven

[p. 235]

Leyden, 24 October 1827.

In dezen brief wilde ik u iets van de voornaamste Hollandsche geleerden melden, en begin met Bilderdijk, een' man van ongewone geestkracht, zeer uitgebreide geleerdheid, ligt ontvlambaar tot toorn; den stichter van eene meer krachtige dichtschool, dan er sinds den tijd van Hooft en Vondel in Holland heeft bestaan. Bilderdijk onderscheidt zich evenzeer door de hevigheid zijner staatkundige gevoelens, als door de kracht en schoonheid van zijne dichterlijke voortbrengsels; en alhoewel hij mij eens met vele beleefdheden vereerd had, twijfelde ik er echter sterk aan, of hij eenen man van eene liberale denkwijze wel met hartelijkheid, of zelfs met heuschheid zoude ontvangen. Maar ik had geheel zonder reden getwijfeld. Ik ging aan zijn huis te Haarlem, maar daar hij was uitgegaan, om zijne dagelijksche wandeling te doen, ging ik inmiddels een bezoek afleggen bij eenen anderen grijzen letterkundige, J. van Walre. Bilderdijk kwam spoedig terug, en had, zoo als ik naderhand vernam, mij in de stad loopen zoeken. Een grijsaard, deftig gekleed, met

[p. 236]

een' opgetoomden hoed, het gelaat doodelijk bleek, dat diepe sporen droeg van eenen sterkdenkenden en sterk-gevoelenden geest, vatte mij bij de hand, en betuigde mij in welsprekende uitdrukkingen zijn genoegen, over mijn bezoek. Ik had kort te voren eenige zeer bittere voortbrengsels van zijne pen gelezen, en had moeite te gelooven, dat zij aan een gemoed konden zijn ontvloeid, zoo vriendelijk en blijmoedig, als deze tachtigjarige man mij toescheen te bezitten. Zijn laatstuitgekomen werk, de Voet in 't Graf getiteld, bevat eenige zeer bijtende uitvloeisels van een vertoornd en blijkbaar ontevreden gemoed; schoon de titel van het boek misschien regt zoude geven, om te denken, dat de dichter tot milder en zachter denkbeelden over de menschen en de wereld had moeten gestemd zijn. Bilderdijk heeft eene kleine partij gesticht van ultra-super-orthodoxie, in het Staatkundige zoowel als in het Godsdienstige, die, schoon ze niet talrijk is, buiten tegenspraak eenige der talentvolste mannen onder hare voorstanders telt. Maar de geschillen zijn met zooveel bitterheid gevoerd, dat zij den aanschouwer niet dan volstrekt belag-chelijk kunnen schijnen; en ongelukkig is de behandeling der beginselen zelve dikwijls geheel uit het oog verloren, door de nietsbeteekenende en ijdele perεonaliteiten, waarin de strijdende partijen zich hebben oegegeven.

Toen Bilderdijk op het letterkundig tooneel verscheen, was eene Hollandsche dichteres, (Lucretia) Wilhelmina van Merken, het middelpunt, waarom zich allen plagten te bewegen, die begeerig waren naar

[p. 237]

dichter-roem. Zij was eene vrouw van veel smaak, en een harer lettervruchten in Alexandrijnsche versmaat, het Nut der Tegenspoeden, mag, als eene proeve van zuiveren en vloeijenden versbouw, voordeelig worden onderscheiden; ofschoon anders niet uitmuntende door hooge verstandelijke kracht of vlugt der verbeelding. Evenwel zij baande den weg voor Bilderdijk, die mij verhaalde, dat hij onder de schrijvers van zijn land geen wist te vinden, dien hij met zelfsvoldoening als een voorbeeld kon beschouwen; schoon hij gevoelde, dat de geschriften der gebroeders van Haren onmerkbaar veel invloed op zijne gedichten hadden uitgeoefend. Ik vroeg hem, aan welke omstandigheden hij vooral de vorming van zijn dichterlijk karakter toeschreef? Hij antwoordde mij, dat de Musen hem overal wisten te vinden, hetzij hij op zijn bed lag, hetzij hij in zijn' leunstoel zat. Hij behoort tot die menschen, die vol van het gevoel hunner kracht, en volkomen overtuigd van hunne groote verstandsvermogens, zich niet kunnen betoomen in de uitoefening dier kracht, en zich niet kunnen bekommeren over de ongelegenheden, die zij daardoor somwijlen zich zelven of andere menfchen berokkenen. Zoo heeft Bilderdijk de Dynastie van Buonaparte geprezen, als een rijk van vrede en roem, - en was dit meer eene opwelling zijner dweepend dichterlijke verbeelding, dan eene, op redenering gegronde wijsgeerige overtuiging. Zijne leefwijze is uiterst eenvoudig: eenige jaren lang heeft hij geen dierlijk voedsel gebruikt, en geen geestrijke dranken, van welken aard ook, gedronken. Gelijk de meeste ouden

[p. 238]

van jaren, klaagt hij over de verbastering van het tegenwoordige geslacht, over den ondergang van burgerdeugd en vaderlandsliefde, en zegt, dat de wijsbegeerte het echt menschelijk gevoel heeft doen verloren gaan. Van zijne gade, de vertaalster van Southeys Roderick, spreekt hij op zulk een' warmen toon, als ik het zelden hoorde. ‘Ik ken haar volkomen, door en door, - wie zou haar kennen, zoo als ik? - en nimmer - neen, niet voor een' oogenblik, heb ik opgehouden haar hart en haar hoofd te bewonderen; ja beiden evenzeer, haar hoofd en haar hart’.