Brieven

[p. 230]

Amsterdam, 1 December.

De buitengewone drift, waarmede men zich in Duitschland op geschiedkundige onderzoekingen heeft toegelegd, heeft den naijver der Nederlanders gaande gemaakt, en het Gouvernement, zoowel als de geleerden, is thans vlrjtig aan het werk met het verzamelen van bouwstoffen, ter opheldering van de oude landsgeschie-denis. Er is eene Commissie aangesteld, om op lands kosten de uitgave te bevorderen van zoodanige oude gedenkstukken, als nog in de verschillende boekerijen voorhanden zijn, en die tevens te voorzien met de noodige aanteekeningen ter verklaring. Zulk eene aanmoediging werd er slechts vereischt, om de schatten der oudheid op te delven: de ijver en vlijt, zoo algemeen in Holland, zullen het overige doen.

Sinds eeuwen bezaten de Nederlanders den roem, van onder de keurigste Latijn-schrijvers te behooren, en deze roem is nog niet van hen geweken. Ik twijfel er zeer aan, of eenig land van Europa, - ja ik zou niet aarzelen te zeggen, dat geen land van zoo klein eene bevolking, - zoo vele meesters bezit in de Lati-

[p. 231]

niteit, als Nederland; waarvan sommigen, ook buiten-lands met roem bekend zijn. Er zijn er onlangs eenigen van overleden. Cras, wien ik mij nooit zonder het grootste genoegen herinner, in wien de last van tachtig of negentig jaren noch de geestdrift der jeugd, noch de krachtige mannelijke welsprekendheid had uitgedoofd, is door zijne redevoeringen wel bekend. Het heugt mij, dat hij mij met zich medenam naar eenen letterkundigen vriendenkring, waar hij het Voorzitter-schap bekleedde; daar vatte hij met bevende hand een' ouderwetschen zilveren drinkbeker, die bijkans eene eeuw hunne feestelijke zamenkomsten had helpen vieren, las de daarop geplaatste lievelingsspreuk ‘aan vrijheid en vriendschap gewijd’, en dronk, zoo het scheen, een' dronk van verjonging en vreugde. - Ook Feith leefde toen nog, de oude Dichter der eenvoud. Hij had niet die verheven vlugt, die men niet volgen kan; maar hij verstond het, de harten te roeren, en het verstand te overtuigen. Sommige zijner plaatsen over de onsterfelijkheid der ziel, zijn vol bedaarde welsprekendheid; en zijn Ouderdom verdient, als een der opmer-kenswaardigste voortbrengselen der nieuwere Nederland-sche Zanggodin, te worden gelezen. Zonder twijfel was hij geenszins een genie van den eersten rang, maar, even als onze Roger, wist hij te behagen, had gevoel voor harmonie, en bezat een scherp oordeel, om het ware en schoone te proeven. Zijne volgelingen plaatsten hem aan het hoofd der anti-Bilderdijksche school, eene plaats, die noch voor het karakter dier school, noch voor haren meester geschikt was; en ongetwijfeld

[p. 232]

vereerde men hem, evenzeer uit haat tegen den man, dien men zijn mededinger noemde, als uit liefde tot hemzelven. Maar Feith was immers de man niet, om den voorrang te bestrijden aan Bilderdijk, den fieren, den geweldigen, den krachtigen, den geleerden. Feiths geschriften waren bedaard, zacht, zonder aan-matiging. Doch de partijzucht behoefde eenen aanvoerder, en Feith werd gekozen; doch nooit bezielde hem de geest van menigeen zijner volgelingen. Kinker was meer geschikt, om aan het hoofd eener letterkundige strijdbende te staan; hij kan bitter genoeg zijn, als hij wil, en zijnen weerzin tegen Bilderdijks volgelingen heeft hij hevig lucht gegeven.

Sinds ik des Amstels boorden voor het laatst betrad, had nog een ander wijsgeer het levenstooneel verlaten, - van Swinden, bij honderden van Engelschen bekend; een man van een Europesche vermaardheid, door zijne hooge wetenschappelijke verdiensten. Het is treurig, de ledige plaatsen te aanschouwen, eenmaal bekleed door hen, die wij vereerden; hunne plaatsver-vangers, hoezeer wij ook in hen belang stellen, kunnen toch ons gemis niet vervullen, en de tijd brengt niemand voort, dien wij zoo lief meenen te kunnen hebben, als wij diegenen hadden, die de tijd met zich nam.

Zoo was dan mijn bezoek te Amsterdam mij in menig opzigt smartelijk. Da Costa vond ik slecht gesteld. Ik heb hem vroeger genoemd, als een der voor-treffelijkste mannen in Holland. Hij was Jood geboren en opgevoed, en zijne bekeering tot het Christendom

[p. 233]

baarde veel opziens in de Godsdienstige wereld. Hij was niet overreed door den glans van een paar schoone oogen, en de drangredenen van een hartstogtelijk gemoed, zoo als Mr. Moores Epicurist, (welke bekeeringsmanier onzen heiligen Godsdienst niet veel eer aandoet, daar zij dien aan eene, hoewel verfijnde, zinne-lijkheid dienstbaar maakt), noch, naar het schijnt, door de verstandelijke werking der rede, maar door die geheimzinnige reeks van bevindingen, die met eene inwendige onrust beginnen, en in een vast geloof eindigen. Sommige zijner dichtvruchten, gedurende den voortgang dezer geestelijke omkeering geschreven, zijn bij uitnemendheid schoon; en de welsprekende en roerende aanspraken aan zijne verstrooide en vernederde natie, uitgedrukt met eenen ijver en een vuur, bijkans nieuw in de Hollandsche poezij, verwekten eene groote en welverdiende oplettendheid. Doch van het ongeloof sloeg hij over tot de grenzen, - zoo niet tot het gebied, - der geestdrijverij. Hij duldde geene wijsbegeerte; hij had geen mededoogen met de dwaling, geen geduld met het onderzoek. Niets scheen hem goed; integendeel, alles scheen hem slecht, behalve alleen ‘de onderwerping van het verstand en van den wil’, - waaraan? aan de Schrift voorzeker, maar met zijne eigene uitleggingen. En zoo heeft Da Costa, in vereeniging met Bilderdijk, Cappadose en anderen, al het tegenwoordige beschimpende, en het verledene verheffende, veel van den invloed verloren, die zijne voortreffelijke talenten en zijne edele gevoelens anders zoude hebben vergezeld. Er bestaat in Holland een

[p. 234]

klein verbond van ‘groote mannen’, die zich verbeelden tegen den stroom van het zedelijk verderf op te zeilen; doch het verderf ligt slechts op de oppervlakte - de stroom is een stroom van waarheid en kennis.

Van Lennep is een man die belang inboezemt: een volmaakt geleerde, en bewonderenswaardig Latinist. Zijn vader onderscheidde zich voordeelig in het veld der letteren, en zijn zoon heeft begonnen, zich eenen naam te maken door de uitgave van eenige schoone Hollandsche gedichten. Zie hier eenen roemrijken naam, in drie geslachten staande gehouden: - welk een zeldzaam geluk!