Een gezond en opgewekt kunstleven. Een studie in kunstbeleid te Rotterdam (1946-2011)

[p. 111]

[Tentoonstellingen & moderne tijd]

1964

FLUX-FESTIVAL. NIEUWSTE MUZIEK EN ANTI-MUZIEK. HET INSTRUMENTALE THEATER, VERSCHILLENDE KUNSTENAARS, ONTWERP WILLEM DE RIDDER, KUNSTCENTRUM 'T VENSTER. AFFICHE, LINOLEUMSNEDE 94 × 60 CM, 23 NOVEMBER 1964
(gar xvii-1964-0376; willem de ridder)

Instrumenteel theater met werk/performances van Eric Andriessen, Louis Andriessen, Hans Claessen, Bob Lens, Misha Mengelberg, Willem de Ridder, Wim T. Schippers, Ben Vautier. Tijdens het stuk van Misha Mengelberg In memoriam Hans van Sweeden, zette vanuit de zaal de Rotterdamse dichter Jules Deelder op zijn mondharmonica een begeleiding in.¹

Op 1 februari 1962 was er in De Lantaren een concert van de Mood Engeneering Society, MES.² Toen werd werk uitgevoerd van Louis Andriessen, Govert Jurriaanse, Misha Mengelberg, Willem de Ridder, Peter Schat, Jaap Spek.

1 Wim Beeren, Hedi Buursma et. al. (red.), Actie, werkelijkheid en fictie in de kunst van de jaren'60 in Nederland; Den Haag, Rotterdam 1979; p. 94

2 Ibidem; p.38-42 [In 1961 gaf de Rotterdamse Kunststichting een subsidie voor een concert van experimentele muziek in De Lantaren. Het is verleidelijk om te denken dat daarmee dit concert van de MES werd medegefinancierd. Daar zijn echter geen aanwijzingen voor. Rotterdamse Kunststichting jaarverslag 1961; Rotterdam 1962; p. 9]

[p. 112]

1967

ZICHT OP HET HERMESPLANTSOEN OP DE HOEK VAN DE OUDE BINNENWEG EN DE MAURITSWEG EN DE WESTERSINGEL, MET RECHTS VAN HET MIDDEN DE BRONZEN FIKKIE (1963) VAN JOEKI NOORLANDER-SIMAK. HET BEELDJE STAAT NU OP DE OUDE BINNENWEG, PRENTBRIEFKAART, 1967
(gar pbk 7153)

In Rotterdam heeft de provobeweging uit de tweede helft van de jaren 60 niet opvallend voet aan de grond gekregen. Er zijn enkele happenings overgeleverd, bij voorkeur bij het bronzen beeld, het hondje Fikkie, indertijd in het Hermesplantsoen op de kop van de Westersingel bij de Oude Binnenweg. Een enkele keer greep de politie in.¹

1 Gepke Bouma, Van Amen tot Zekveld. Reportage over de beeldende kunst in Rotterdam in de jaren zestig; Rotterdam 1994; p. 40-41

[p. 113]

1967

TJEBBE VAN TIJEN, THEO BOTSCHUYVER, JEFFREY SHAW, CORPOCINEMA; KUNSTSTOF INFLATABLE, DIVERSE MATERIALEN, SCHOUWBURGPLEIN ROTTERDAM. FOTO PIETER BOERSMA, 24 AUGUSTUS TOT 9 SEPTEMBER 1967

Tot de weinige projecten van Fluxuskunst die in Rotterdam te zien waren, behoort de Corpocinema, een van de Sigma Projekten, vanuit het eksperimenteel sentrum Sigma, Amsterdam. De koepel werd met lucht op druk gehouden, van binnenuit en van buitenaf werden er filmbeelden op geprojecteerd. Op verschillende momenten werden er uiteenlopende materialen op gesmeerd of gespoten. Binnenin werd een lange polyethyleen buis opgeblazen; wanneer de koepel leegliep en ineenzeeg, nam hij de vorm van die buis aan.¹ Het project had moeten plaatsvinden binnen het programma van het Holland Festival 1967. Volgens een krantenbericht is de opstelling van de Corpocinema in Rotterdam mede gefinancierd door de Rotterdamse Kunststichting.² De jaarverslagen van de Kunststichting vermelden dit project niet. Het is mogelijk dat de jaarlijkse financiële bijdrage van de Kunststichting aan het Holland Festival aan dit project is besteed.

Ook de Continue Tekening, een ander Sigma Projekt, van onder anderen Tjebbe van Tijen, deed Rotterdam aan. De Continue Tekening die als een doorgaande (krijt)tekening op straat en op gebouwen door verschillende tekenaars werd uitgevoerd, was op 23 augustus 1967 begonnen in Londen, hij kwam per vliegtuig via Schiphol en het Stedelijk Museum Amsterdam, op 24 augustus 1967 in Rotterdam aan bij de Corpocinema.³

1 Wim Beeren, Hedi Buursma et. al. (red.), Actie, werkelijkheid en fictie in de kunst van de jaren'60 in Nederland; Den Haag, Rotterdam 1979; p. 120-121

2 ‘“Er is hierbij geen waarom”; Verwarde Corpocinema’; in: Het Vrije Volk, 25 augustus 1967; van: http://imaginarymuseum-archive.org/AAA/AAAbib/CorpocinemaClippings1967.html

3 Wim Beeren, Hedi Buursma (1979), p. 122-123. ‘“Corpocinema” novum in Rotterdam’; in: De Schiedammer, 26 augustus 1967; van: http://imaginarymuseum-archive.org/AAA/AAAbib/CorpocinemaClippings1967.html

[p. 114]

1968

TENTOONSTELLING; MATHIEU FICHEROUX, WOODY VAN AMEN, HANS HOLLENBACH, JAN VAN MUNSTER, MAKER ONBEKEND. EXPOSITIEZAAL DE DOELEN, ROTTERDAMSE KUNSTSTICHTING. AFFICHE, 11 APRIL - 6 MEI 1968
(gar xxi-1968-0180)

De Rotterdamse Kunststichting hield vanaf de winter 1965/1966 kantoor in de Doelen. Na de officiële ingebruikname van de Doelen richtte de Kunststichting er een tentoonstellingszaal in voor de presentatie van het werk van Rotterdamse beeldend kunstenaars. Deze tentoonstelling presenteerde werk van Woody van Amen (1936), Mathieu Ficheroux (1926-2003), Hans Hollenbach (1943-1976) en Jan van Munster (1939). Het werk van deze vier kunstenaars werd op dat moment tot de pop art gerekend. In Rotterdam was een aantal kunstenaars aangeraakt door de geest van die stijl, zelfs zó dat sommigen Rotterdam zagen als het Nederlandse bruggenhoofd voor pop art.¹

1 Gepke Bouma, Van Amen tot Zekveld. Reportage over de beeldende kunst in Rotterdam in de jaren zestig; Rotterdam 1994

[p. 115]

1970

WELKOM WELKOM. VANAF 8 DECEMBER LIJNBAAN CENTRUM ROTTERDAM. DAGELIJKS 11/17 UUR. VRIJDAG TOT 21 UUR. ZONDAG 12/17 UUR; AFFICHE VOOR DE EERSTE TENTOONSTELLING IN HET LIJNBAANCENTRUM MET WERK VAN ROTTERDAMSE KUNSTENAARS, MAKER ONBEKEND. LIJNBAANCENTRUM, ROTTERDAMSE KUNSTSTICHTING. AFFICHE, 1970
(gar xxii-1970-0273)

[p. 116]

1971

‘MOTORRR...’ LIJNBAANCENTRUM LIJNBAAN 165 ROTTERDAM; 24 OKTOBER TOT 29 NOVEMBER, MAKER ONBEKEND. LIJNBAANCENTRUM, ROTTERDAMSE KUNSTSTICHTING. AFFICHE, 1971
(gar xxii-1971-0038)

[p. 117]

1980

LICHT. MANIFESTATIE 31-8/6-9 LIJNBAANCENTRUM, MAKER ONBEKEND. LIJNBAANCENTRUM, ROTTERDAMSE KUNSTSTICHTING. AFFICHE, 1980
(gar xxv-1980-0358)

[p. 118]

1982

STAGED PHOTO EVENTS, 3 SEPTEMBER TOT EN MET 3 OKTOBER 1982; TENTOONSTELLING VAN GEENSCENEERDE FOTOGRAFIE, ONTWERP GERARD HADDERS/ HARD WERKEN. LIJNBAANCENTRUM, ROTTERDAMSE KUNSTSTICHTING. UITNODIGINGSKAART, 1982
(gerard hadders)

[p. 119]

Het Lijnbaancentrum van de Rotterdamse Kunststichting was een tentoonstellingscentrum waar werd geëxperimenteerd met tentoonstellingsvormen, gericht op een breed (winkelend) publiek. De tentoonstellingen hadden de meest uiteenlopende onderwerpen: het werk van autoontwerper Giugiaro, Kuifje, negentiende-eeuwse schilders die in hun tijd beroemd waren maar toen ‘vergeten’, de architectuur van het bordeel. Begin jaren 80 ontwikkelde het Lijnbaancentrum zich tot een galerie voor vernieuwende beeldende kunst, waaronder videokunst en fotografie. In diezelfde periode kwam een aantal ontwikkelingen in de kunst vrijwel gelijktijdig op, bijvoorbeeld wederzijdse beïnvloeding van toegepaste en autonome kunsten of postmoderne tendensen in de beeldende kunst. In april 1979 verscheen het culturele tijdschrift Hard Werken, een initiatief van de coördinator van de Grafische Werkplaats van de Rotterdamse Kunststichting, Willem Kars. Het tijdschrift viel sterk op door zijn vormgeving die beeld en typografie op indertijd volstrekt onorthodoxe wijze combineerde. Van het tijdschrift verschenen tot 1982 tien nummers. Een aantal van de wisselende groep medewerkers rond het tijdschrift verzamelden zich als zelfstandige ontwerpers in het ontwerpbureau Hard Werken, onder wie Rick Vermeulen, Henk Elenga, Tom van den Haspel, Gerard Hadders, Willem Kars.¹

In 1980 richtte een twaalftal jonge fotografen galerie en tijdschrift Perspektief op met als doel de ontwikkeling van de Nederlandse creatieve fotografie te stimuleren. De fotografie werd indertijd vooral beschouwd als documentair medium, niet als een kunstdiscipline, maar zij begon een opmars binnen de beeldende kunst. Perspektief vestigde zich in Rotterdam omdat de initiatiefnemers vertrouwen hadden in het culturele klimaat, mede dankzij de stimulansen van de Kunststichting. Perspektief organiseerde lezingen, debatten, tentoonstellingen en drie maal de Fotobiënnale Rotterdam. Perspektief bestond als galerie tot in 1993 het Nederlands Foto Instituut zijn deuren opende, van het tijdschrift verschenen nog enkele nummers tot in 1995.²

De tentoonstelling Staged Photo Events in het Lijnbaancentrum in 1982, waar internationale fotografen hun geënsceneerde foto's toonden, geldt als een markant moment voor het fotoklimaat in Rotterdam. Een aantal fotografen/ kunstenaars in Rotterdam legde zich toe op geënsceneerde fotografie, onder wie Henk Tas, Rommert Boonstra, Gerard Hadders. De dichtheid van min of meer gelijkgestemde fotografen in de stad, leidde ertoe dat zij werden aangeduid als de ‘Rotterdamse School’.³

1 Patricia van Ulzen Dromen van een metropool. De creatieve klasse van Rotterdam 1970-2000; Rotterdam 2007; p. 86-88

2 Patricia van Ulzen, 90 over 80. Tien jaar beeldende kunst in Rotterdam: de dingen, de mensen, de plekken; Rotterdam 2000; verschillende lemma's: ‘fotografie’ (Frits Gierstberg; p. 68), ‘Hard Werken’ (Rob Perrée; p. 86), ‘Perspektief’ (Margriet Cornelissen; p. 136), ‘Rotterdamse School’ (Rob Perrée; p.156)

3 Hripsimé Visser, ‘Rotterdamse school?’; in: Perspektief; Tijdschrift voor Fotografie; 1988, no. 33, p. 31-58. Ook: Fantastische Fotografie. De Rotterdamse School? Rotterdam 2010; magazine bij de gelijknamige landelijke manifestatie 2010-2011, geïnitieerd door fotograaf Rommert Boonstra.

[p. 120]

1977

UITNODIGINGSKAART VOOR HEROPENING GALERIE 'T VENSTER AAN DE OUDE BINNENWEG. OORSPRONKELIJKE AFMETING ONBEKEND; NAAR AFBEELDING IN BOEK DONIA, FAUST, GALERIE 'T VENSTER, ROTTERDAMSE KUNSTSTICHTING, 1977
(zie noot op de pagina)

Galerie 't Venster presenteerde beeldende kunst van vooraanstaande internationale kunstenaars, een aantal van hen vóór hun roem groot was, zoals bijvoorbeeld Anselm Kiefer, Jeff Koons, Keith Haring.¹ Het vooruitstrevende karakter van het tentoonstellingsprogramma leverde lof op van collega-instellingen en kenners in de beeldende kunstwereld. De publiekstoeloop (van Rotterdammers) was echter niet bijzonder groot. Dit was reden voor de toenmalige wethouder Jan Riezenkamp om in 1975 de Rotterdamse Kunststichting op te dragen de galerie te sluiten. Een jaar later, in 1977 heropende Galerie 't Venster op een nieuwe locatie aan de Oude Binnenweg. Galerie 't Venster zou haar programma voortzetten tot 1989. Daarna werd voor de functie van presentatie van internationale beeldende kunst opgericht: Witte de With, Center for Contemporary Art. De oprichting van Witte de With was het initiatief van de Kunststichting, samen met de gemeente, om nieuw beschikbaar gekomen middelen voor beeldende kunst aan te wenden. Deze ‘geldstroom Beeldende Kunst’ ofwel ‘BKV-gelden’ kwam voort uit de opheffing van de Beeldende Kunstenaars Regeling.

1 Jan Donia en Wolfgang Max Faust, Surrogaat. 15 jaar Galerie 't Venster tussen Kiefer en Koons; Den Haag 1989