Revolutie der eenzamen

Spiegel van een tijdperk

[Enige kilometers van de Normandische kust woedde de slag]

Enige kilometers van de Normandische kust woedde de slag, de strijd die moest bewijzen dat D-Day de inzet was geweest voor een reeks beslissende operaties. Gevechten van het klassieke type, met tankaanvallen, versperringen, vlammenwerpers, spervuur en voortdurende verplaatsing van veldgeschut.

[p. 388]

Het wonder van de oorlog op het schiereiland Normandië was het openhouden van de toevoerlinies over zee: de scheepvaartverbindingen, de bedrijvigheid langs de stranden - zo geheel anders dan men zich de ontscheping van oorlogsmateriaal voorstelt.

Binnen de zandbanken de tanklandingsschepen als gestrande walvissen met open bekken. Monsterlijk groot, met hoog water binnengedreven, zich bij eb vastwoelend in het geelgrauwe zand, hadden zij hun boeg-deuren opengesperd en honderden voertuigen over het strand uitgespuwd. Zo bleven ze verder de gehele dag liggen, uitgeput, met de straling van de warme zon op hun metalen lichamen.

Eerst bij het opnieuw opkomen van de vloed zag men beweging in de zware casco's. Ankerkettingen ratelden, commando's klonken. Eén voor één sloten zich de bekken. Geleidelijk maakten de stalen walvissen zich van de kust los. Het werd tijd om een nieuwe lading te gaan halen...

***

Na de landingen begin Juni, de doorbraak in Augustus 1944. Amerikaanse tanks zwermden over de wegen van Frankrijk. De officiële Duitse theorie luidde dat Amerika oorlog voerde als een industriële natie, slechts vertrouwend op een overwicht van materiaal. Een miskenning van de aanvalsgeest, de moed en de vindingrijkheid van de Amerikaanse soldaat, vaardig in de bediening van wapens en machines.

Nooit zouden de Verenigde Staten hun gemechaniseerde divisies zo snel hebben kunnen organiseren zonder de technische blik van de overgrote meerderheid der gemobiliseerden. Hun motorkennis, hun begrip voor technische improvisatie kwam op alle gevechtsterreinen van pas. En nu de geconcentreerde gevechten in Normandië plaats maakten voor een bewegingsoorlog zag men de Amerikanen in hun element.

Europese afstanden telden zij niet; hun tanks rolden verder, soms veertig, vijftig kilometer per dag. Met onbekende ruimten voor zich, het duidelijkst in de vlakten van Midden-Frankrijk, voelde men de pioniersgeest boven komen. Een kleine Midwest hier, een gevaarlijk terrein vol terugtrekkende Duitse troepen. Voor de stoutmoedige was er veel bereikbaar mits men tijdens de strooptochten nauwkeurig wist wat het materiaal kon verdragen, welke mogelijkheden de benzinevoorziening bood, hoe reparaties konden

[p. 389]

worden uitgevoerd. Techniek en stoutmoedige beweeglijkheid: wat de Duitse militaire kracht in 1940 en 1941 had gekenmerkt, lag in andere en vrijere vormen ook in de lijn der Amerikaanse tradities.

***

Bradley en Patton waren van plan Parijs met een wijde tangbeweging te omsingelen. Maar toen bericht binnenkwam dat de 19de Augustus 3000 gewapende politiemannen het hoofdbureau van politie hadden overrompeld en het Duitse bezettingsleger hadden verontrust door het Ile de la Cité tot een bolwerk van de opstand te maken, begon de Amerikaanse generale staf te aarzelen of de aanval op Parijs nog langer mocht worden uitgesteld.

In de Franse hoofdstad laaide het verzet aan alle kanten op. De Duitse militaire commandant, van Choltitz, bleek bereid over een wapenstilstand te onderhandelen indien zijn troepen een vrije aftocht gegarandeerd kregen. In ruil hiervoor bood hij de Résistance aan haar ongehinderd in het bezit van de binnenstad te laten en de tovoer van levensmiddelen toe te staan. De overeenkomst, die geldig zou zijn tot de 23ste Augustus, kwam tot stand. Die dag waren de Amerikanen reeds in aantocht. Geen omsingeling van Parijs, maar een directe aanval om in contact te komen met de opstandelingen in de binnenstad. De 24ste Augustus streed een Amerikaanse divisie in de buitenwijken; de volgende dag, half negen 's morgens bereikten Amerikaanse troepen de Nôtre Dame en reden Franse geallieerde formaties door de Champs Elysées. Nu ging het er nog slechts om, verspreide nesten van verzet op te ruimen en rondzwervende scherpschutters onschadelijk te maken.

Op het plein voor de Nôtre Dame staan de tanks van generaal Leclerc, bestemd om een erewacht te vormen voor generaal de Gaulle, die dadelijk zal arriveren om - het is de 27ste Augustus 1944 - het plechtige Te Deum in de Moederkerk van Frankrijk bij te wonen. De mensenmenigte dringt op. Velen beklimmen de tanks, welke nu schuil gaan onder enthousiast wuivende Parijzenaren.

De kathedraal is reeds geheel gevuld, maar de stuwing naar de hoofdingang houdt aan. Mannen en vrouwen van de verzetsbeweging krijgen voorrang. Sommigen van hen dragen uniformen, anderen over-alls. Rood-wit-blauwe armbanden met het Lotharingse kruis dienen als herkenningsteken, voor zover de geweren over de

[p. 390]

schouder en de koppelriemen over de borst nog twijfel zouden laten over de aard van dit burgerleger.

De politie maakt ruim baan voor de Gaulle. Eindelijk, daar is hij, de generaal! Hij wordt toegejuicht; het is een groot ogenblik. Men viert de bevrijding van de hoofdstad. Maar op het moment dat de Gaulle de ingang van de kerk wil binnengaan, blijkt hoe onveilig de onvoldoende gezuiverde stad nog is. Van een dak schuin tegenover de kathedraal ratelen mitrailleursalvo's. Aan alle kanten verwarring, een wilde vlucht hier en daar. Bij het kerkportaal wordt een reporter van de B.B.C. met microfoon en al onder de voet gelopen. Hij valt bijna tegen generaal de Gaulle aan, doch weet weer op de been te komen.

De generaal gaat de kerk binnen. Eerst nu blijkt dat de aanval speciaal op hem is gericht. Enige scherpschutters binnen het gebouw openen het vuur ergens van één der galerijen onder het gewelfde dak. Ook hier dus de gevreesde ‘snipers’. Men zoekt dekking achter banken en pilaren. De schoten klinken doordringend helder in deze machtige ruimte. Politie-agenten en mannen van de verzetsbeweging openen ook van hun kant het vuur. Enige priesters trachten vrouwen en kinderen in veiligheid te brengen.

De Gaulle loopt zonder aarzelen door. Hij volgt het middenpad, zijn blik op het altaar gericht. Zijn moed imponeert. Groot, rechtop, de schouders achteruit, vervolgt de generaal zijn weg. De scherpschutters schijnen nu onschadelijk te zijn gemaakt. Het wordt stiller. Dan klinken de eerste tonen van het Te Deum, de hymnen krijgen nieuwe zin en inhoud deze dag.