Revolutie der eenzamen

Spiegel van een tijdperk

[Enige dagen voor zijn dood eind December 1943]

Enige dagen voor zijn dood eind December 1943 toen Ciano op bevel van Mussolini, zijn schoonvader, werd terechtgesteld, schreef de ongelukkige graaf nog een brief aan Churchill. Deze brief die Ciano's verzet en zijn lijden in Duitse en Italiaanse gevangenissen schetste, eindigde met de woorden, dat men in hem een gevaarlijke getuige trachtte te liquideren:

‘Ze hebben zich echter misrekend, want reeds lange tijd geleden heb ik mijn dagboek en diverse andere documenten naar een veilige plaats overgebracht; beter dan ik het zelf zou kunnen zullen deze het bewijs leveren van de misdaden, begaan door de lieden met wie de tragische figuur en laaghartige marionet Mussolini zich

[p. 387]

naderhand verbonden heeft uit ijdelheid en veronachtzaming van zedelijke waarden.

Ik heb maatregelen getroffen opdat deze documenten, met welker bestaan Sir Percy Loraine ten tijde van zijn missie te Rome bekend was, ter beschikking komen van de geallieerde pers.

Het is misschien weinig wat ik U vandaag te bieden heb, doch dit, samen met mijn leven, is alles wat ik kan offeren voor de zaak der vrijheid en gerechtigheid, in welker overwinning ik fanatiek geloof.

Deze mijn getuigenis moet openbaar gemaakt worden opdat de wereld wete, hate en gedenke, en opdat degenen, die in de komende dagen zullen moeten oordelen, niet onkundig blijven van het feit, dat het ongeluk van Italië niet te wijten is geweest aan het Italiaanse volk, doch aan het schandelijk gedrag van één man.’

Met hoogachting,

G. Ciano.

***

Na Stalingrad was er geen macht meer die de kracht van het gerucht kon onderdrukken. Het apparaat der propaganda had zijn doel voorbijgeschoten - men geloofde er niet meer in en viel nu terug in de primitieve vorm van mededeling van mond tot mond. Spontane informatie ging door alle delen van het land. Zelfs Goebbels treurde er over in zijn Dagboek (blz. 86):

‘Er wordt geklaagd over te veel geklets onder het volk en wel bijzonder onder militairen. Onze soldaten scheppen te veel op. Zij proberen indruk te maken op de burgers en vooral op de vrouwen en stichten daardoor alleen maar onrust en kwaad. Men kan er niet veel aan doen. We hebben al zo dikwijls een waarschuwing laten horen, dat men zich bijna geneert om er weer over te beginnen. De mensen en vooral de Duitsers kletsen nu eenmaal graag. Je kunt ze niet veranderen; je moet ze nemen zoals ze zijn en je moet de daaruit voortvloeiende betreurenswaardige consequenties nu eenmaal op de koop toenemen.’