Revolutie der eenzamen

Spiegel van een tijdperk

[In de Verenigde Staten won de economische crisis steeds meer veld]

In de Verenigde Staten won de economische crisis steeds meer veld. Zij had zich inmiddels ook uitgebreid naar de West-Europese landen en hun koloniën of dominions, overal een verwarring ontketenend, die de marxistische theorie over de interne uitholling van het kapitalistisch, stelsel scheen te bevestigen.

Niet zonder afgunst sloeg men in de Westerse wereld de expansie van het economisch leven in Rusland gade. Het aangekondigde ‘vijfjarenplan’, bestemd om in vier jaar te worden uitgevoerd, getuigde althans van kracht en vindingrijkheid. Voor het eerst imponeerde de Sovjet-Unie, na jaren van propaganda die blind scheen te zijn voor binnenlandse moeilijkheden, door stoutmoedige projecten. En wat geen enkele vorm van propaganda ooit had kunnen bereiken, de volken die met werkloosheid en dalende productie te kampen hadden, begonnen belangstelling te vertonen voor het vijfjarenplan, ‘piatiletka’. Reizigers bezochten de Sovjet-unie. Er verschenen boeken en tijdschriftartikelen waarin voorstanders van het communisme op de bereikte resultaten wezen, terwijl tegenstanders breed uitmaten in welk opzicht met de plannen te hoog was gegrepen en de realiteit bij het ideaal ten achter bleef.

Intussen veranderde de industriële revolutie onder staatstoezicht het aspect van het land. In het Donetzbekken werden nieuwe

[p. 308]

moderne mijnschachten geboord. Bij Bakoe verrezen raffinage-installaties, echter lang niet zo spectaculair als de Dnjeprstroj, de grote stuwdam in de Dnjepr, waaraan 50.000 arbeiders werkten. In de Oeral zou de hoogovenstad Magnitogorsk in de naaste toekomst een millioen ton ijzer en staal per jaar moeten produceren. Te Lenin, Moskou en Taganrog waren geweldige machinefabrieken in aanbouw, evenals te Leningrad, waar men zich wilde specialiseren in de fabricage van dieselmotoren en turbines. Voor de oprichting van een autofabriek te Nischninowgorod had men medewerking van Ford weten te verkrijgen. Stalingrad en Charkow hoopten de productie van tractoren in snel tempo op te voeren.

Er werden wegen aangelegd en spoorwegen gebouwd. Grote plannen voor de regulatie en verbetering van de waterwegen lagen nog in het verschiet. Als het nodig was, zou men zelfs de mond van de Wolga verplaatsen. Ook de ontsluiting van Siberië vorderde, zodat het steeds meer grondstoffen kon leveren voor de sleutel-industrieën van het Oude Rijk. Slechts de agrarische productie maakte zich langzaam uit de traditie los.

En de Russische mens? Voor hem had de revolutie een geheel andere wending genomen dan hij had verwacht: van de mystiek der grote omwenteling naar de realiteit van beroepsplichten, die nu strict gedisciplineerd moesten worden volbracht. Slechts in de jonge generatie kon het nieuwe ethos van de arbeid enthousiasme wekken. De ouderen volgden schoorvoetend, onder de prikkels van de propaganda, welke de zegeningen van het vijf-jarenplan in woord en beeld aanprees. Men moest ook goed begrijpen, dat de uitbreiding der ‘zware’ industrieën voorrang had boven de productie van consumptiegoederen.

Techniek boven alles! Zij zou tenslotte de welvaart van de grote massa brengen. En méér dan welvaart: uiteindelijk de vrijheid. Slechts de boeren - en nog steeds bleef Rusland een agrarische staat - lieten zich niet gemakkelijk overtuigen. Voor hen was de tractor, die de samenwerking tussen mens en dier doorbrak, niet altijd ‘het hogere’. De dieselmotoren waren wel sterker dan de paarden, maar behoorden volgens vele boeren toch meer in de industriële dan in de agrarische sfeer thuis. Doch bestond er wel een principieel verschil tussen een fabriek en een modern landbouwbedrijf? De ingenieurs, die de staatslandbouwbedrijven

[p. 309]

inrichtten, meenden dit te moeten ontkennen. Zij wezen op het voorbeeld van de Verenigde Staten; in technisch opzicht welteverstaan, en wekten op tot navolging van experimenten, die de weg wezen naar de volledige industrialisering van het Russische platteland.

***

Het staatslandbouwbedrijf ‘Gigant’, dat in 1929 op de steppen ten Oosten van Rostow was begonnen met de ontginning van 120.000 hectaren, besloeg in 1931 reeds 220.000 hectaren. Waar eens boer en paard rustig ploegend voortschreden, daverden tractoren en joegen vrachtauto's over juist-aangelegde wegen. Alle landbouwmachines op het modelbedrijf ‘Gigant’ zwermden uit van twee vaste centra en van een krans van ‘vliegende stations’, vooral bestemd voor reparatiewerkzaamheden. De arbeiders, die slechts eens per week naar het centrum mochten reizen, werkten in een tweeploegen-stelsel - 's nachts in het licht van schijnwerpers.

Telkens wanneer weer enige duizenden hectaren waren omgeploegd en bezaaid, schoven de colonnes op en werden ook de reparatiewerkplaatsen in de richting van het arbeidsfront verlegd. In de oogsttijd begon het werk van de combines, de maai-dorsmachines, die als hekwielers op een ondiepe traagstromende tropische rivier zich een weg door de graanvelden baanden. Auto's met aanhangwagens transporteerden de zakken graan naar enkele centraal gelegen silo's.

Dorpen behoefden niet te worden gesticht. Men kon met verplaatsbare barakkenkampen volstaan. Beweging was het parool voor deze ontginningsarbeid en men hoopte ook verder in beweging te blijven. De steppen waren groot, mensen en materiaal schaars. Na vier of vijf jaar zonder vruchtwisseling tarwe te hebben verbouwd, kon het bedrijf ‘Gigant’ dieper de steppen intrekken voor nieuwe ontginningen.