Revolutie der eenzamen

Spiegel van een tijdperk

[De ‘Coolidge-welvaart’ scheen haar voortzetting te vinden]

De ‘Coolidge-welvaart’ scheen haar voortzetting te vinden in een Hoover-conjunctuur. Reeds in het begin van Hoover's presidentschap sloegen de beursomzetten alle vroegere records. De koersen stegen, iedereen scheen te speculeren. Een kleine terugslag, begin 1929, bleek niemand te verontrusten; evenmin als waarschuwingen van de Federal Reserve Board. Als effectenkoersen van 100 tot 200 en 300 opliepen, wat kon hun dan beletten nog verder te stijgen? Inflationistische tendenties en de overspanning van het credietsysteem behoefden het land der

[p. 303]

onbegrensde mogelijkheden niet te deren. Met de auto- en radio-industrieën als gangmakers slaagden alle emissies. Filiaalbedrijven van Wall Street-makelaars verspreidden in alle steden van de Unie hun aanlokkelijke reclame: hoe men met enkele honderden dollars de grondslag kon leggen voor een klein vermogen. Adviseurs stonden ter beschikking! Ook voor de kleine man waren nu dus beursspeculaties mogelijk. Men hoorde fantastische verhalen over snel-verworven rijkdom.

In September 1929, zes maanden na de beëdiging van Hoover, bereikten de beurskoersen hun hoogtepunt. Begin October noteerden aandelen van de General Electric echter plotseling iets lager. Ook op radio-ondernemingen werd enig koersverlies geleden. Volgens de belangrijke financiële bladen, beurskrantjes en makelaars-mededelingen viel voorlopig niets te vrezen; de markt kon wel enige stoten verdragen. Slechts enkelen, vooral de financiële redacteur van de New York Times, maanden tot voorzichtigheid.

De 22ste October werden weer enige koersverliezen geleden, die de 23ste tot grote verkooporders aanleiding gaven. Er werden die dag althans op de New Yorkse beurs meer dan zes millioen aandelen omgezet. Nog zwaarder werden de koersen gedrukt door de verkopen waarmede de beurshandel op Donderdag 24 October begon. Reeds een uur na opening van de beurs daalde het koerspeil zó snel, dat de makelaars elkaar verbijsterd aankeken. Vermoedelijk gaven de gedwongen verkopen van honderdduizenden kleine speculanten die de grens van hun credietmarge hadden overschreden, hierbij de doorslag. De gehele prijspyramide begon nu te wankelen. De eerste symptomen van een paniekstemming werden merkbaar.

De verkooporders kwamen later op de morgen zo snel binnen, dat de ‘ticker tape’ de koersen bijna niet meer kon verwerken. Waarom daagden er bij deze lage koersen geen kopers op? Men overzag de situatie niet meer; het aantal angstverkopen nam toe. De ‘ticker tape’ bleef met haar registratie van het koersbeloop steeds verder achter bij de werkelijke prijsdaling. Uit het hele land kwamen telefoonberichten en telegrammen binnen. Men wenste inlichtingen; informaties, die niemand meer kon geven.

Er werden die dag 12.894.650 aandelen omgezet. Nog vóór men enigermate van de schrik was bekomen, de Dinsdag volgende op de Donderdag van de grote koersdaling, kreeg Wall Street de tweede

[p. 304]

storm te doorstaan. Ook die dag begon de beurs, direct na de gongslag, die om tien uur zoals gewoonlijk de handel opende, met angstverkopen. Wéér scheen niemand aan kopen te denken. Deze ‘zwarte Dinsdag’, de 29ste October, haperde opnieuw de ‘ticker tape’-registratie. Er ontstond een chaotische verwarring. Na beurssluiting werd voor die dag een omzet van 16.410.030 aandelen vastgesteld.

In de volgende dagen begon de ineenstorting van het crediet-systeem. Depositohouders begonnen een run op de banken, die zelf wanhopig pogingen deden om verstrekte credieten in te trekken. Het evenwicht was verbroken. De ene bankinstelling na de andere moest haar loketten sluiten. En met het haperen van het bankcrediet geraakten ook vele handels- en industriële ondernemingen in moeilijkheden. De prijsdaling deed zich spoedig eveneens op de goederenmarkt gevoelen. Onder deze omstandigheden wachtte ieder met de aanvulling van voorraden liever af of de prijzen nog verder zouden dalen. Bankfaillissementen lokten andere faillissementen uit. Men begon kantoorpersoneel en arbeiders te ontslaan. De werkloosheid in het land van het economisch individualisme zonder een systeem van sociale voorzorg, trof ook de consumptie-goederen-industrieën. De interdependentie van het kwetsbare, topzware economische leven veroorzaakte, dat alle schokken zich voortplantten. Men was in de neerwaartse spiraalbeweging geraakt van een economische crisis, die het volk aan de rand van de afgrond dreigde te brengen. Binnen enkele jaren steeg het aantal werklozen tot ruim twaalf millioen. Zo eindigde het sprookje van ‘de eeuwigdurende welvaart’ in de bittere ervaring, dat ieder mensenwerk en zeker de over-organisatie van het late kapitalisme, vergankelijk is. Nòg bleef men de vrijheid prijzen en op het automatisch herstel wachten, dat uit ‘het vrije spel der maatschappelijke krachten’ zou moeten voortkomen. Snel was men gestegen en diep was men gevallen. Lagen er nog wegen open tot nieuwe voorspoed?