Revolutie der eenzamen

Spiegel van een tijdperk

[p. 230]

[Dreunend gerucht van zware scheepsfluiten]

Dreunend gerucht van zware scheepsfluiten, geloei van sirenes, auto-claxons - in alle bescheidenheid ook het beieren van enige kerkklokken. Papiersnippers, neerdalend in Broadway en 5th Avenue. New York vierde feest. Het was nog slechts de ouverture tot de feestvreugde, die in de loop van de ochtend tot laaiend enthousiasme zou opvlammen, als een ontlading van Amerikaanse emotionaliteit.

Aardige meisjes kusten de soldaten die zij tegenkwamen. Men wierp met confetti en serpentines en ieder scheen er prijs op te stellen lawaai te maken met elk voorwerp, dat zich daartoe leende. Auto's bleven in de massa steken. Achthonderd Barnard College-girls voerden een reidans uit op Morningside Heights. Winkels sloten, sommige met de aankondiging ‘Gesloten voor de begrafenis van de Keizer’.

Er werd een parade aangekondigd. In Harlem, de negerbuurt, begonnen straatbals. De café's waren overvol. Potsenmakers haalden geld op met hun ruwe grappen: zij liepen zingend rond met een doodkist, uit zeepdozen vervaardigd: ‘vervoer van de Keizer, in stukjes!’ Een sneltekenaar schetste Wilhelm's portret op het trottoir en nodigde ieder beleefd uit er op te trappen.

***

Mistroostig en vermoeid zat Wilhelm voor de natte treinruit. Het was Maandagmiddag de 11de November zo vochtig als een Hollandse herfstdag maar kan zijn. De trein ratelde over een rivierbrug; in de verte doemde de hoge Veluwezo om op. Men had nu tenminste een plaats van bestemming, na een Zondag van martelende onzekerheid.

De keizer en zijn staf, de vorige dag in zeven auto's aan het Nederlandse grensstation Eysden aangekomen, hadden eerst daar, wantrouwig ondervraagd door de dienstdoende officier, begrepen wat het betekende ergens als ‘ongewenste vreemdelingen’ aan te kloppen. Zij hadden moeten wachten, uren lang, op instructies van de ministerraad, in Den Haag in allernaast bijeengeroepen. En in melancholieke stemming had Wilhelm, de handen op de rug, op het stationsemplacement lopen ijsberen, steeds maar heen en weer, tot de kleine steentjes, in visgraatligging, hem voor de ogen schemerden. In de verte hielden enige marechaussee's het publiek op eerbiedige afstand. Men hoorde uitroepen van minachting voor ‘den Pruus’.

[p. 231]

De Nederlandse regering wilde niet van de tradities van het asylrecht afwijken. Maar hoe de keizer onder te brengen? Men kon hem toch niet als een officiële gast ontvangen en evenmin als militair geïnterneerde. Was een particulier soms bereid zich over hem te ontfermen? En minister-president Ruys de Beerenbrouck telefoneerde vele vrienden-kasteelbezitters, totdat hij eindelijk iemand vond, die wilde helpen: Godard graaf Bentinck, eigenaar van het slot te Amerongen.

***

Laat in de middag stopte de keizerlijke trein te Maarn, het buurtstationnetje voor Amerongen. Graaf Bentinck boog eerbiedig voor zijn gast, die, zonder naar zijn gevolg om te zien, haastig in de grootste der gereedstaande auto's stapte. Een kwartier later zwenkte de wagen van de brede klinkerweg met zijn zandbegroeiing van berken en lijsterbessen af om over een zijweg bij Doorn op de brug voor het kasteelplein aan te sturen.

In het voorportaal, fraai antiek gemeubileerd, met jachttro-pheeën aan de wanden, werd Wilhelm voorgesteld aan gravin Nora Bentinck, die de keizer met fijne tact geen enkele vraag over de reis stelde en hem dadelijk uitnodigde aan het brandend haardvuur in de gobelinkamer plaats te nemen.

Met een zucht van ontspanning vlijde Wilhelm zich neer in een fauteuil naast de schouw, de gravin complimenterend over de smaak, waarmede zij haar schilderijen had gegroepeerd. Zijn blik bleef even rusten op een groot geschilderd portret van de stadhouder-koning Willem III: een wat duistere afbeelding van een beheerst en koelbloedig man, met dunne vastberaden lippen onder een fijne gebogen neus, intelligente ogen, koel en peinzend onder de golving van een zware pruik.

‘Had hij maar iets meer van diens eigenschappen bezeten’, dacht de gravin, terwijl zij vroeg of Zijne Majesteit iets wenste te gebruiken. ‘Als het mogelijk is’, sprak Wilhelm, zich in de handen wrijvend, ‘liefst een kop warme originele Engelse thee’. ‘Beter nog’, antwoordde de gravin, ‘wij zullen U een echte Schotse “high tea” laten opdienen, met alles wat daar bij hoort’, en zij gaf hoog op van de deugden van haar Schotse huishoudster, die het leven op het kasteel hielp veraangenamen.