Revolutie der eenzamen

Spiegel van een tijdperk

[Gratis filmvoorstellingen in vele Londense bioscopen]

Gratis filmvoorstellingen in vele Londense bioscopen; openlucht-bioscoop op Trafalgar Square. De grote Britse werfactie was begonnen. De leeuwen aan de voet van het Nelsonmonument keken alsof hun neiging tot brullen de stenen korsten van hun zware koppen zou doen ontdooien. En Nelson verwachtte

[p. 184]

dat iedere Engelsman zijn plicht zou doen! In het land zonder dienstplicht bestond wel een morele dienstverplichting.

Op het filmjournaal de opwindende jacht op de Duitse kruisers, die zich bij het uitbreken van de oorlog in verre wateren bevonden: de zeeslag bij de Chileense kust, waar de ‘Scharnhorst’ wist te ontkomen. De vernietiging van de ‘Scharnhorst’, de ‘Nürnberg’ en ‘Gneisenau’ bij de Falklandseilanden, begin December 1914. De kruiser ‘Emden’ door de ‘Sydney’ opgejaagd.

Op de Britse marine kon men rekenen; men had nu echter mannen nodig voor het expeditieleger. Hulp aan de Fransen en de Belgen betekende meteen de meest effectieve bescherming van Engeland zelf...

***

Yperen was reeds zwaar gehavend. De Lakenhal stond beschadigd, gedeeltelijk dakloos en met een verminkte hoofdtoren, nog steeds als een baken in zee. In Maart 1915 zag men enig herstel. Een paar winkels werden heropend, gevluchte burgers keerden terug. En de Grande Place diende als ontmoetingspunt van soldaten en meisjes.

Op een nevelige dag, in het laatst van de maand, kwam het onheil over de stad. Ditmaal niet het geweld van inslaande granaten, maar het sluipend gif van een ternauwernood zichtbare gaswolk. Stellingen langs de buitenrand van het stadsgebied werden prijsgegeven. Men zag eerst een aantal Fransen de Lillepoort binnenrennen, gevolgd door negertroepen. Daarna geleidelijk afdelingen Schotse en Canadese soldaten, waggelend alsof ze dronken waren. Sommigen hielden een zakdoek voor hun mond, met een expressie van panische schrik.

Velen vielen neer, naar adem snakkend. Toen begon men in de stad zelf ook een vreemde viooltjesgeur te ruiken, een wonderlijk parfum. Vrouwen en meisjes, burgers en gevluchte soldaten, ieder trachtte zich te verbergen, maar het gas drong in de beschadigde huizen door. Een uur later begon een bombardement met brisantgranaten.

***

Wat bij de vlucht van Blériot in 1909 nog niet duidelijk was geworden, kwam door het eerste gebruik van het luchtwapen in ander daglicht te staan: Engeland was geen eiland meer. Nog wel in het twee-dimensionale vlak van land en water, doch niet meer in de drie-dimensionale ruimte van land, water en lucht.

[p. 185]

Begin 1915 bombardeerden 16 Duitse vliegtuigen Dover. De Engelsen sloegen terug, zij ondernamen een aanval op Keulen. De ‘bommenwerpers’ waren nog niet meer dan gewone vliegtuigen, die ieder twee bommen van 50 kg (of vier bommen van 25 kg, met de hand uit te werpen) konden vervoeren.

Een krachtig explosief effect had de eerste echte luchtaanval op Londen, de 14de October 1915, toen vijf Duitse luchtschepen, onbereikbaar voor het afweervuur, boven Londen zweefden en kalm hun doelwit zochten. Eerst bombardeerden zij het kamp Hertford, daarna moest het centrum van Londen het ontgelden: het Strand Theatre, het Lyceum Theatre en een rij huizen in Chancery Lane kregen treffers. Er vielen ook nog bommen op de pakhuizen bij Woolwich. In het geheel werden 41 personen gedood en 101 gewond.

***

Een inderhaast gevormd Royal Flying Corps bewees dat de strijd in de lucht méér was dan een sportief ornament van de oorlog. Bij het groeien van de camouflage-techniek werd een goede verkenningsdienst steeds belangrijker. Spoedig echter werden de verkenningstoestellen belaagd door jachtvliegtuigen. De eerste luchtgevechten boven het front werden door de soldaten in ademloze spanning gevolgd: het snelle wenden en keren van de duellerende vliegtuigen met hun gebrekkig opgestelde machinegeweren, tot een der beide strijdvogels tot dalen werd gedwongen - soms met een sliert zwarte rook achter de staart.

Plotseling bleken enige Duitse jachtvliegers in staat te zijn iedere tegenstander met bijna feilloze zekerheid neer te halen. Eerst na enige maanden, toen een Duits vliegtuig door een motordefect achter de Franse linies neerstortte, kwamen geallieerde technici het geheim op het spoor. De Duitsers beschikten over een mechanisme, dat de vuursnelheid van het machinegeweer synchroniseerde met de omwenteling van de schroefbladen. Dit maakte een opstelling van het machinegeweer en een aanvalstechniek mogelijk, die iedere tegenstander in het nauw dreef.

Uit een spionnage-rapport: ‘Uitvinder van het nieuwe type jachtvliegtuig is een jong Nederlands ingenieur, Anthonie Fokker, die in het eigen land nooit belangstelling kon wekken voor zijn plannen. Hij opende in 1911 een vliegschool te Johannisthal bij Berlijn en

[p. 186]

maakte diepgaande studie van vliegtuigbouw. Octrooien, die hij in Nederland, Frankrijk en Engeland hoopte te plaatsen, werden daar geweigerd. De Duitse regering stelde Fokker in de gelegenheid een vliegtuigfabriek in Schwerin te bouwen. Zijn werk wordt zeer gewaardeerd. De arbeiders gaan voor hun jonge directeur door het vuur, noemen hem bewonderend ‘der Alte’.