Becquerel en de Curies in Frankrijk, J.J. Thomson in Engeland en anderen in het internationale koor hadden een axioma onttroond: het atoom was niet ondeelbaar, het was niet het kleinst denkbare deeltje der materie.
Nog vóór de Curies hun publicaties over radio-actieve stoffen het licht deden zien, had in het Cavendish-laboratorium Professor Thomson, de grote ‘J.J.’, door uiterst nauwkeurige proeven aangetoond hoe zich electronen, negatief geladen deeltjes electriciteit, uit het atoom losscheurden. Hij verzamelde een jonge garde van natuurvorsers om zich heen. Geen van hen, die zich zo onderscheidde als de jeugdige Nieuw-Zeelander Ernest Rutherford, wiens theorieën over het afbraakproces in atomen van radio-actieve stoffen spoedig werden bevestigd door foto's van ‘alphastralen’, de beweging van positief geladen deeltjes.
Rutherford zette zijn onderzoek over de bouw van het atoom voort, eerst als hoogleraar aan een Canadese universiteit, daarna als directeur van een nieuw natuurkundig laboratorium te Manchester. In 1911 schreef hij enige belangrijke verhandelingen, waarin mathematisch gefundeerd theoretisch inzicht tal van recente experimenten verduidelijkte. Het contact tussen Bohr in Denemarken, Lorentz in Nederland, Langmuir en Millikan in de Verenigde Staten en andere baanbrekers, maakte steeds snellere vorderingen mogelijk.
Zoals Thomson indertijd op het juiste moment een beroep had kunnen doen op Rutherford's jong en zeldzaam scherp verstand (in de physica triomfeerde vooral de jeugd), genoot Rutherford later het voorrecht in een critiek stadium van het onderzoek de medewerking te verkrijgen van de genialiteit van de jeugdige Moseley. Een meteoor in de wereld van de wetenschap, een meester in de experimenteerkunst en een theoretisch denker van de eerste rang, die Rutherford's voetsporen drukte in de ontsluiering van de geheimen der atoomenergie.
De oorlog haalde een streep door de rekening. Onberekenbare krachten van misverstand, haat, wantrouwen en strijdlust doorkruisten de kosmische wetmatigheid. De mens meende zijn eigen kleine spel te moeten spelen tussen macrokosmos en microkosmos, tussen zonnestelsel en atoom. Het paste niet in dit spel om een groep onderzoekers de rust van het laboratorium te gunnen. De militaire dienst riep en de militaire reglementen erkenden
Auteursrecht onbekend