Revolutie der eenzamen

Spiegel van een tijdperk

[Vrijdagmorgen, de eerste Februari]

Vrijdagmorgen, de eerste Februari, bewoog zich een kleine begrafenisstoet van Osborne naar de haven van Cowes, waar de Alberta gereed lag een ongewone lading aan boord te nemen: de vorstelijke kist gedekt door de Union Jack. Langzaam rolde de affuit heuvelafwaarts, geëscorteerd door de vorstelijke familieleden - de heren in uniform, in overeenstemming met het verlangen van Victoria een militaire begrafenis te krijgen; de dames onherkenbaar

[p. 19]

achter zware zwarte voiles, hun trippelpassen regelend naar het tempo van de stoet. Een muziekcorps van de Highland Pipers speelde met schrille tonen afwisselend de treurmars van Chopin en het adagio uit Beethoven's opus 26.

Op de kade van Cowes, Trinity Wharf, stonden matrozen gereed om de kist onder een baldakijn op het achterschip van de Alberta te plaatsen. De vorstelijke gasten betraden het volgende jacht, de Victoria en Albert. Snelle barkassen voeren af en aan. Statig voeren de beide jachten de Solent op, tussen de dubbele rij Britse en buitenlandse oorlogsschepen door, die een reusachtige afrastering vormden om het vaarwater vrij te houden voor de twee vaartuigen, die de koninklijke standaard voerden. Schuimend gleed het water langs de slanke scheepsrompen, waarvan de hoogopgerichte voorstevens meedeinden met de golven. Op de oorlogsbodems matrozen in stramme garnering langs de verschansingen, onbeweeglijk ook bij het afvuren der kanonnen. Lichtflitsen en gebulder van geschut. Meeuwen vlogen krijsend op. Muziekcorpsen op enkele kruisers, met een schittering van koperinstrumenten in de schaduw der geschuttorens met hun dreigende 12 inch-kanonnen. De krachtige Westenwind vaagde rookflarden langs het kielzog van de jachten. In de verte, tegen de achtergrond van het arsenaal van Portsmouth, drie hoge scheepsmasten van Nelson's vlaggeschip The Victory - schim uit de gloriedagen van Engeland's maritiem verleden.

***

Te Londen een dichte menigte - naar schatting ruim een millioen mensen - langs de route, die voor de militaire begrafenis was afgebakend: van Victoria Station, langs Buckingham Palace, naar The Mall; St. James's Street, Piccadilly, Marble Arch, Edgeware Road, Oxford and Cambridge Terrace, met Paddington Station als eindpunt.

Na aankomst van de trein uit Portsmouth duurde het geruime tijd eer de stoet stond opgesteld. De baar, opnieuw op een affuit geplaatst, werd afgedekt met een purperen kleed; daar overheen de koninklijke standaard, waarop een der grootmeesters van het ceremonieel de kroon plaatste en de versierselen van de Orde van de Kousenband neerlegde. De muziekcorpsen van de Royal Horse Guards en van de 2nd Life Guards namen hun plaats in. Voorts de compagnieën der Volunteers, de Yeomanry, de Militia, het Colonial Corps, de Irish and Scots Guards, enz. Even verder de

[p. 20]

vertegenwoordiging van de Royal Navy; vervolgens de militaire attaché's van bevriende mogendheden en een aantal hoge staf-officieren van het Britse leger - voorop maarschalk Lord Roberts, tenger, maar krachtig, kaarsrecht in het zadel.

De stoet stelde zich in beweging. Achter de affuit die de kist droeg, drie ruiters: koning Edward, rechts van hem Wilhelm op een ranke schimmel. Links van de koning de hertog van Connaught. Enige meters verder, in schitterende uniformen, de koningen van Griekenland en Portugal, trouwe bondgenoten. De kroonprinsen van Duitsland, Denemarken, Zweden en Noorwegen. Vervolgens Frans Ferdinand van Oostenrijk, alleen. De Oostenrijkse troonopvolger hield niet van grote volksmenigten; nerveus en wantrouwig van aard, voelde hij zich voortdurend belaagd.

In een volgrijtuig koningin Alexandra met haar drie dochters; in een andere équipage de koning van België, grijs en waardig. Troepen met berenmutsen, witte kruisbanden over donkere jassen, hielden de route afgezet. Soms sloegen zij de handen ineen en zetten zij zich schrap om de opstuwende menigte in toom te houden.

De volksmassa's waren voortdurend in deining. De onverschillige vermoeidheid week plotseling bij het naderen van de stoet. Men rekte de halzen, drong zover mogelijk op. Als de stoet voorbij was, sloeg de spanning om in een enigszins lome onverschilligheid. Men haastte zich huiswaarts, mopperend over de persing van mensen in de zijstraten. Bevrijd van de ban van het suggestief-historisch moment, was de geconcentreerde aandacht weer uiteengevallen in individuele begeerten en beslommeringen.

Te Windsor werd de kist op een andere affuit geplaatst. Schichtig geworden artilleriepaarden, opgeschrikt door de muziek, steigerden bij het inspannen. Op een wenk van keizer Wilhelm sprong toen een detachement matrozen naar voren om de plaats van de paarden in te nemen op het laatste korte traject naar St. George's Chapel.

In de kapel een plechtige uitvaartsdienst. Eindelijk een ogenblik van rust na de spanning van de tocht door de mensenmassa. Een jongenskoor zong hoog en zuiver. Na gebed en meditatie werd de vorstelijke dode, symbool van Britse macht en welvaart, de belichaming van een gelukkig tijdperk, bijgezet in het mausoleum te Frogmore: diep verborgen in een gewelf vol wijding van een groots verleden.