Het goddelick herte ofte de woonste godts in het herte

(1685)–Fulgentius Bottens– rechtenstatus

Het VI. Capittel Oeffeninghe des herten

1. Artijckel. Jesus verweckt de ziele tot het oeffenen des ghebedts, haer toonende, hoe profijtigh, verheven, vermaeckelick en noodtsaeckelick het is.

IESUS. Al is het saecke dat mijne soo menichvuldige vermaeninghen tot het Gebedt, die ick u ghegeven hebbe, soo met woorden als met wercken, in mijn H. Evangelie, genoeghsaem behooren te wesen om in u te verwecken een

groot ach-tinge van het Gebedt ende u te doen verstaen datter yet Goddelicks is inde oeffeninghe des selfs: nochtans оm dat het een saecke is van soo groot gewichte; jae daer het al aen hanght, soo wille ick u toonen hoe dat in het Ghebedt te vinden is, al dat een saecke kan weerdigh maecken een hooghste groot-achtinghe ende vierighste begeerte; te weten, Profijtelickheyt, verheventheyt, vermaeckelickheyt, ende Noodtsaeckelickheyt.

§. I. Hoe profijtigh het ghebedt is.

JESUS. Het Ghebedt is den schat der behoeftighe, de Haeven van die in perijckel zijn, den Troost der bedruckte, de sterckte der krancke, de mediçijne der siecken,de bekeeringhe der sondaeren, de hulpe der levende ende doode, de glorie der triumphérende, de gedeurige provisie ende gemeen onderhoudt vande H. Kercke. Hoort wat hier van ondervonden heeft, ende leert, die groote meestersse der mystijcke wetenschap, mijn H.Theresia. Sy seght in't 6. capit.haers Levens, dat alle de teeckens vande vreese Godts haer toegekommen zijn door het Ghebedt. In't 8. cap. Dat het de poorte is, door welcke haer gecommen zijn al de gratien Godts. In't 19. c. Ick passeerde (seght sy) een jaer en half, sonder mу te oeffenen in't Gebedt, ofte ten minsten een jaer, &c. Het welcke niet anders en was als my selven te worpen inde helle, sonder dat het van noode was dat de Duyvelen my daer trecken souden. Ende vervolgens seght vanden Duyvel: Dien verrader siet wel, dat een Ziele die volhert in't Ghebedt, voor hem verlooren is: ende dat al den val daer hy haer toe brenght, haer

door de goetheyt Godts helpt tot meerderen voortganck in den dienst van sijne Goddelicke Majesteyt. Sy seght oock in't selve capittel: Die het Ghebedt niet laeten en sal, dat hy geloove, dat het hem leyden sal tot de Poorte des Lichts. In't 19. cap Van den wegh der volmacktheyt, seght, dat het uyt-doet de liefde der aertsche saecken, ende onsteeckt de liefde Godts; dat het net en suyver maeckt, dat het is het water vande Samaritane dat den dorst van alle aertsche dingen wegh-neemt, en vermeerdert dien vande eeuwighe. In't 21. cap. Dat het is den Coninclicken wegh des Hemels. Dat het eenen grooten schat is, en dat men daerom sigh niet verwonderen en moet, al kost het veel: dat den tijdt commen sal, in den welcken men sien sal dat alles niet en is, by soo groot een goet. In't 22. cap. haers Levens. Dat die luttel van't Ghebedt hebben, luttel voortganck doen. In de 2. Woonste van't Casteel der Ziele, seght sy dat ick het seer achte, hoe flauw dat het is. Sy heeft oock bekent dat sy door het selve vercregen heeft in corte daeghen, dat sy in veel jaeren niet en hadde konnen vercrijghen door veel verstervingen, weenen en traenen.

Alle andere oeffeningen, als van aelmoessen te geven, te vasten, jae Zielen te bekeeren, en al wat ghy lieden verheven acht, al waert Miraeckels te doen, dat kan u al wel aen my aengenaem en u Ziele Heyligh maecken; maer niet ter gelijckenisse des Ghebedts, om dat het u met my selve vereenight, daer de reste u maer in mijnen dienst en besteedt. Omnes sitientes venite ad aquas &c. Jsai. 55. Alle die dorstigh zijt naer my, comt en drinckt van die levende Wateren. Den Water-loop door den welcken geheel de

overvloedigheyt van mijne gratien haer over u is uytstortende, dat is het Ghebedt. Eylaes! ick hebbe de handen vol Giften en Gaeven, ick en wensche maar te geven, en daer comter soo luttel om die te vragen: uwe Ghebeden en sullen soo licht tot my niet clemmen, als mijne bermhertigheden over u sullen daelen. Och oft ghy wist die Rijckdommen die in dees oeffeninghe des Ghebedts besloten zijn! het is den sleutel van mijne Schatten; die hem wel kan gebruycken, is eeuwigh rijck genoegh.

§. II. Hoe weerdigh en verheven het ghebedt is.

JESUS. Wat verhevender ofte edelder Oeffeninge soudt ghy konnen hebben, als het Ghebedt is? wat mooghtgy uytnemender doen op der Aerden, als u te verheffen boven het Lichaem, ende alle de schepselen, om u tot my uwen Godt te begeven? Godt aensicht aen aensicht, herte aen herte te spreken, en is dat niet een groote weerdigheyt en eere voor een Creature, die niet anders en is als stof en kranckheyt, jae eenen niet? zy selven tot het Ghebedt te begeven, en met Godt te onderhouden, is eenighsints zijn sterffelijcke conditie afleggen, om het officie der Engelen te bedienen. Het is deelachtigh zijn vande glorie, alsoo veel als vande oeffeninge der geluck-salige. Waer in bestaet hunne saligheyt? is't niet in die edelste werckinge vande verhevenste kracht, tot het uytnemenste voorworpsel? wat edelder kracht hebt gy als den wille, wat edelder werckinge als liefde en genietinge, wat

edelder voorworp is'er als Godt selve? ô Zielen! redelycke Zielen, is de liefde der saligheyt u naturelick en noodtsaeckelijck, waerom en hebt gy geen meerder begeerte tot het Gebedt? en siet gy oock niet dat het u verheft tot een onvergelijckelicke eere, als het u doet handelen met Godt? en dat het u eerweerdigh maeckt voor die Engelen? die Hemelsche Hovelingen die eeren de gene die zy sien aenveert (jae ghenoodt) te worden tot soo gemeene hanteringhe met hunnen Koninck, ô Beklaeghelijcke onghevoelijckheyt der Menschen, die soo quaelick willen aenveerden soo groote eere ende hun om eenen niet vande selve laeten berooven! Soodaenigh en was niet dien geleerden P. Franciscus Suarez, die meer achte een ure inwendigh Ghebedt, als alle de geleertheyt die hy door soo veel studie verkregen hadde: nochte oock mijnen H. Carolus Borromaeus, die door beletsel wel Studie en ander dingen soude hebben gelaeten, maer noyt het Ghebedt.

§. III. Hoe vermaeckelijck het ghebedt is.

JESUS. Datter in dese oeffeninghe niet anders en waere als de vermaeckelijckheyt en vertroostinge, die zy aende bedruckte Ziele is by brengende, het waere genoegh om haer te doen beminnen. Tristatur aliquis vestrum? oret. Jас. 5. Is'er ymant van u lieden bedroeft? dat hy bidde. Men loopt om troost naer de Creaturen, al ofter geenen Godt in Jsrael en waere, (numquid non est Deus in Israel 4. Reg. 1.) Die is den

waerachtigen Center en rust-plaetse der Zielen, die is haer eerste beginsel en leste eynde, die is de wezentlijcke Vrede selve, ende de source van alle waerachtigh pleysier. Hem te aenschouwen, te beminnen, en met hem vereenight te zijn, en is dat niet eenen Hemel hebben op der Aerden?

Waerom is't dan, datter veele het Ghebedt schroomen en vreesen als moeyelijck, als swaer en peryckeleus aen Ziele en Lichaem? eylaes! t'is om een beklaegelijcke onwetentheyt, verblintbeyt en bedrogh des Duyvels, die hun doet nemen de schaduwe ende leugen voor de waerheyt, hun doende voor verlichtinge der pijnen des Lichaems, ofte des Geests nemen de beroovinge van het Ghebedt; daer inder waerheyt het selve is de beste remedie tot de selve; als het wel gedaen en verstaen wort. Die sulcke opinie hebben die toonen dat zy noch niet weten wat dat het waerachtigh inwendigh Ghebedt is: gelijck gy daer naer klaerlick sien sult, als ick u sal toonen waer door sommige hun selven hinderen inde oeffeninge des Ghebedts.

§. IV. Hoe noodtsaeckelijck het ghebedt is.

JESUS. Is't dat het voorseyde u aenlockt tot dees oeffeninge, soo moet u dit dwingen en praemen: want de noodt die dwinght. Den noodt is hier seer groot want het Ghebedt is het noodtsaeckelick voetsel der Ziele: het is het zogh voor de beginnende; het is de vaste spijse voor de gheavanceerde, ende het is de ruste vande volmaeckte. Den H. Thomas de Villa

Nova, seght, dat een Christen Mensch niet en sal verteeren zijn quaede genegentheden, ten zy door hulpe des Ghebedts. S. Theresia 1. cap. van't Kasteel der Zielen, seght van een seer geleert Persoon gehoort te hebben, dat een Ziele sonder Ghebedt, is gelijck aen ymandt die handen en voeten heeft, en die niet en kan gebruycken, lam sijnde. In't 16. cap. van den wegh der volmaecktheyt, houdt zy staen dat het inwendigh Ghebedt is het beginsel om alle deught te verkrijgen: ende dat het een saecke is, daer het voor het leven gaet de selve te oeffenen voor alle Christenen; en datter niet eenen en is, hoe verloren hy is, diese soude behooren te laeten: en dat yder die meer als met den naem Christen is, de selve moet doen. Den H. Vader Chrysost. lib. de orando Deum. Die seght, wie Godt niet en bidt, ende niet begeert de Goddelijcke 't saemenspraecke gedeurigh te genieten, die is doodt, en sonder leven, en berooft van zijn verstandt..... Soo dan als ick ymant sie, die het Gebedt niet en bemindt ende daer van geen gheweldighe en yverige sorge heeft, terstont is't my openbaer, dat hy geen bysondere gaeve in zijn Ziele en besit. Wederom is't dat ick ymant sie onversaedelijck aenhangen den dienst Godts, ende rekenen voor een aldermeeste schade is't dat hy niet gedeurigh en bidt, ick oordeele dat desen is eenen vasten oeffenaer van alle deught, ende eenen Tempel Gods.) Is dat waer van gemeyne Christenen gesproken, veel meer van Religieusen en geestelijcke Persoonen. Den H. Vader Franciscus, die versekerde vastelijck, dat de Gratie des Ghebedts voor een Religieus, bovenal te begeeren is; ende geloovende dat niemandt sonder

dese soude voorspoedigh voortgaen inden Dienst Godts, verweckte zijn Broeders tot deselve, op alle manieren dat hy koste. Insgelijcks den H. Petrus de Alcantara, seyde, dat een Religieus soo veel hadde van Religie, als hy hadde van het Ghebedt: ende dat hoe yemant meer bidt, hoe min perijckel hy heeft van te vallen:en dat een Religieus van zijn Oorden, te vergeefs meynt zijnen regel wel te onderhouden, sonder Ghebedt. cap. 25. Vitae.

Och ofte alle Menschen wel verstonden, dese ende noch andere uytnementheden des Ghebedts; wat еn souden zу niet doen en lijden om te verkrijgen desen onweerderelijcken schat, ende te leeren dese inwendighe hanteringe ende Engelsche bekommernisse! och ofte alle Christenen, alle Religieusen, alle Priesters en Prelaeten wel wisten die edel konste van met my gemeynsaem te handelen in het Ghebedt! de Huysen, de Cloosters, ende Werelt soude in eenen Hemel veranderen. Maer gelijck den H. Laurentius Justinianus seght vanden Religieusen Staet, dat Godt zijn geluck voor de Menschen verborgen heeft, om dat andersints alle Menschen souden willen de werelt verlaeten; alsoo mooght gy seggen, dat den Duyvel verberght soo veel als hy kan, voor de Zielen, de wonderheden des Ghebedts, en doet al dat hy kаn om hun het selve onsmaeckelijck te maecken en hun een walge daer van te geven, om dat hy zijn proye niet en soude verliesen; ende om dat hy wel weet, dat alle die vraeght, ontfanght, en die soeckt, vindt, en aen die klopt sal oреn gedaen worden. Luc. 10. Is't dat zy maer wel en vraegen, wel soecken, en wel kloppen.

Om dat het Ghebedt van soo groote ghewichte is,

en daer soo veel aenhanght, soo wille ick u in het selve bysonderlijck onderwijsen, in alle zijn soorten en trappen, van het eerste beginsel tot het opperste en uytterste dat ghy in dese Werelt bekommen mooght.

II. Artijckel. Wat dat het ghebedt is, ende hoe veel soorten des selfs daer zijn.

IESUS. Het Ghebedt is een verheffinghe des Geests, tot Godt, om met hem te handelen door vraegen, Lof-sangen, danck-segginge, ende ander inwendige werckinge van Geloove, Hope, Liefde, ende andere deughden.

t'Is dan 1. een verheffinge der Ziele tot Godt: gelijck leeren mijne HH. Damascenus, Augustinus, Chrysostomus, en andere: mijn H. Teresia die seght: ten is niet eenige Gebeden met den monde seggen, maer het is inwendigh handelen met Godt, en zy selven met hem onderhouden inden Geest. 7. cap. haers levens) ende om wat meer bysonder te spreken, 't is peysen op de sonden die men tegen Godt gedaen heeft, ende op de groote verbintenissen die men heeft tot desen: 't is overdencken de Helle, ende zy selven te vertoonen de Glorie, ende den Geest onderhouden met te overpeysen alle den Aerbeyt ende die uytterste pijnen van Jesus Christus. Dit is al mijn Gebedt gheweest, binnen den tijdt van mijn meeste on-

danckbaerheden. Soo spreeckt zу in't 8. cap.) Het Ghebedt is een werck ofte act vande deught, Godtsdienstigheyt genaemt de welcke eygentlijck in't inwendigh geschiet, metter herten, Ick ben den Heere der Herten; mijn oogen zijn op de Herten geslagen.Daerom hebben mijn Heyligen altijdt soo seer gerecommandeert te bidden met den Geest. Als ghy roept (seght Augustinus) roept niet met de Stemme, maer met de gepeysen: want Godt en laet niet wel te verstaen die niet en spreken. Non solo Dominus audit loquentes. S. Thomas die leert dat het Mondt-Ghebedt moet ophouden, als het niet geboden en is, als wanneer den Geest ontsteken wordt. Ende S. Augustinus ad Adeodatum die seght (Godt die moet ghesocht en ghebeden worden in de verholentheden der redelijcke Ziele, de welcke den inwendigen Mensch ghenaemt worden. Want hy heeft gewilt dat dese zijn Tempelen souden zijn. 1. Cor. 3. Ende voorder, besluyt hy: daerom en is't niet nootsaeckelijck te spreken als wy bidden, dat is met luydende woorden, ten zy misschien gelijck de Priesteren doen, om hunnen Geest te kennen te geven; niet op dat Godt, maer op dat de Menschen hooren souden, ende met een over een komminge door gedachtenisse tot Godt souden verheven worden.) Dat het Gebedt geen verheffinge der Ziele tot Godt en versochte, gy soudt haest de Vogelen konnen leeren bidden. Aen Godt te spreken (seght S. Teresia) alleen met den monde, sonder te letten op 't gene men seght, is een onverdraegelicke dolinge.)

Aengaende de verscheyden soorten van Ghebedt, men soudender soo veel konnen stellen, als'er ver-

scheyden manieren zijn van met my te handelen; maer ordineerlijck wordt het ghedeelt eerst in twee soorten. De 1. is het uytwendigh Ghebedt, het welcke met den Monde geschiet, en Мondelijck Ghebedt ghenaemt wordt. Het 2. is het inwendigh, het welcke metter Herten ofte met de krachten der Ziele geschiet ende om dat dit kan geschien soo door verstant als door den wille, soo wordt het inwendigh oock in twee gedeelt, te weten in Meditatie, die gedaen wordt door overdenckingen en discoursen des verstandts, ende het Ghebedt der Affectien, het welck door den Wille geschiet. Ende om dat het verstant boven die overdenckingen en discoursen (die seer leeghe ende grouve werckinghen zijn) heeft noch een ander edel en verheven werckinghe, te weten een suyver, stille en klaer beschauwen des waerheyts, vergeselschapt met een soodaenighe liefde; soo is'er noch een soorte, die ghehoemt wordt, werckelijcke beschauwing, ofte contemplatie. Dese wordt werckelijck ghenoemt om haer te onderscheyden van noch een ander die veel verhevender is, die niet en is door werckinge des verstandts ofte wils; maer boven naturelijck door mijne bysondere gracie wordt ingestort, den geest de selve lydenderwijs ontfangende. Daerom wordt zy genoemt de ingestorte, bovennaturelijcke, ende leidelijcke beschouwinge of Contemplatie; al is't dat zy soo seer ofte meer, inden wille is als in't verstant; ofte om beter te seggen, boven de selve; gelijck ick u daer naer toonen sal. Ick wille u hier alleen leeren die soorten die den eersten staet der beginnende aengaen.

De Aspiratie en maeckt geen bysonder soorte verscheyden vande andere, gelijck gy sien sult.

III. Artijckel. Неt ghebedt moet het leven volghen: moet ghebruyckt worden als eenen middel tot den voortganck: ende welck ghebedt inden staet der beginnende geoeffent wort.

JESUS. Ghy moet hier weten eerst voor al, ende voor eenen generaelen regel houden, dat om wel voort te gaen, de soorte en maniere van Ghebedt, moet volgen de soorte en maniere van leven. Naer de maete en proportie van 't een moet, het ander wesen. Alle Menschen in alle gesteltenissen, doen onderhouden een maniere van Gebedt, is erger als alle Menschen jonck en out, sieck en gesont, met de selve spijse willen voeden, ofte alle Siecken met de selve Medicyne willen genesen. Daer zijn Zielen die maer en beginnen, die noch slap en kranck zijn en onstantvastigh in mijnen dienst; ende al is't dat zy veel Jaeren schijnen my gedient te hebben, nochtans metter daet en zijn noch maer inden staet der beginnende. Ander zijnder, die (somtijdts oock op korten tijdt) worden teenemael gheresolveert hun te begeven tot de deught en volmaecktheyt, en worden vervult met eenen goeden wille. Van dese tweede zijnder oock twee soorten: want sommighe van dese en zijn noch niet seer ghevoordert, en al is't dat zy teenemael geresolveert zijn niet te weygeren aen Godt, zy hebben nochtans veel

onvolmaecktheden te beteren en deughden te verkrijghen. Andere van dese, die hebben nu grooten voortganck gedaen in het Geestelijck leven, boven die vaste en generaele resolutie tot alle goet. Dese al moeten hun op verscheyden manieren oeffenen in't Gebedt, ende op andere en andere manieren geleyt worden; yder naer het versoeck zijnder gesteltenisse ende mijne schickingen over hun; waer in dat meest gelegen is het Officie en devoir van de Geestelijcke Directeurs, ende het welvaeren en voortganck van die hun bevolen zijn: ende door gebreck van dit, lijden veel Zielen een onuytsprekelijcke schaede.

Ick hebbe geseyt; оm wel voort te gaen: want al is het saecke dat het Ghebedt een goede saecke is, en een vande verhevenste van alle goede wercken, ende als soodaenigh van veel geoeffent wordt; bysonderlijck van die het Mont-Gebedt gebruycken, lesende hunne Ghetyden, onderhoudende ofte hun selven stellende een seker getal van Mondt-Gebeden, Pater noster, Ave Maria, Roosenhoykens ter eeren van mijn H. Moeder &c. het welck al goet ende loffelijck is: nochtans is dat Ghebedt het beste en profijtighste, dat daer en boven noch aenveert wordt en geschickt als eenen middel om sich te vervoorderen inde deught en volmaectheyt; waer toe het een uytnemende kracht heeft.

Daer zijnder veele die hun oeffenen op de voorseyde maniere, lesende veel mondt-gebeden, en somtijdts onderhoudende sekeren tijdt van Meditatie &c, ende naer veele Jaeren van soodaenighe oeffeningen; blуven altijdt even onvolmaeckt, altijdt stekende inde selve kranckheden en gebreken, sonder eenen stap te voorderen inde deught en volmaecktheyt: maer dat

zy hun Gebedt naemen en bestierden als eenen middel tot den voortganck, gelijck ick u raede, en wille gaen leeren, zy souden haest ander Menschen worden, en wonderlijck voort gaen. Het Ghebedt wel ghebruyckt, is ghenoeghsaem om op korten tijdt den Mensch te ontslaen van zijn ghebreken, en met alle deught te vervullen; jae om van Menschen Engelen te maecken.

Gemerckt dan, dat den staet der beginnende gelegen is, ten 1. inde suyverheyt van doodelijcke sonde (want de Ziele daer in zijnde, en is zy noch niet op den 1. trap der deught; maer is inden haet Godts, en moet meer gerekent worden onder de Vyanden Godts en onder de Duyvelen, als onder de Vrienden Gods, ende rechtveerdige, ofte onder de Engelen) haer daer in bewaerende door een groot leetwesen, haet en verfoeyinge der selve.Ten 2.in haer te verstercken in allen strijt, tentatie en occasie der sonde. Ende ten 3. in haer verweckende allenskens een goede begeerte om alle gebreken en daeghelijcksche sonden uyt te roeyen en alle deught te beoeffenen;ende ten lesten een vaste resolutie van my oprechtelick en volmaecktelick te dienen; welcke resolutie het eynde is vanden staet der beginnende, ende het beginsel vanden staet der voortgaende. Gemerckt dan (segge ick) dat dit het eynde is, daer toe dat aerbeyt het beginnende leven; soo moet dan haer Gebedt soodaenigh wesen, dat het dienstigh zy tot desen eynde; ende dat niet alleen aengaende de forme, maniere of soorte van Ghebedt, maer oock aengaende de materie waerop, ende den oorspronck waer door, om soo te kommen tot het eynde waerom het Gebedt gheschiet. Siet hier een kort begryp voor den 1. staet met zijn dry trappen.

Taefel ofte kort begrijp van het Ghebedt in den staet der beginnende.

DE FORME	DE MATERIE	DEN OORSPRONCK	HET EYNDE
maniere ofte soorte van Gebedt	Waer op	Waer door	Waerom
1. Trap.	1 Trap.	1. Trap.	1. Trap.
Mont-Gebedt.	De leelijckheydt	Het verstant.	Het Berauw.
Aspiratie.	ende boosheyt	De gave des	haet en ferfoyen
Overdenckinge	der sonde.	wetenschaps.	der sonde.
ofte Meditatie
2. Trap.	2.	2.	2.
De selve	De vier uytersten,	Verstandt.	Versterckinge
	en het lijden Chriti.	De gave des wetenschaps.	in allen strijdt, tentatie
			en peryckel der sonde.
3. Trap.	3.	3.	3.
De selve.	De weldaeden Godts.	Verstand.	Begeerte om alle gebreken,
	Het leven Christi;	Gaeve der godtvruchtigheyt.	en daegelijcksche sonden
	beginnende van sijne kinsheyt.		uyt te roeyen.
			Resolutie om Godt volmaecktelijck te dienen, en alle deught te oeffenen.

Hier kondt ghy bemercken hoe dat, het Mont- Ghebedt, d'Aspiratie ende Meditatie in gheheel den 1. staet gebruyckt worden, in alle dry de Trappen der selver; maer dat de Materie op de welcke zy wercken in alle dry de Trappen verandert: insgelijcks oock den oorspronck ofte oorsaecke door welcke het Ghebedt geschiet, oock verandert, want al is't saecke dat het verstandt (ende oock de legere krachten, als de imaginatie door verbeeldingen &c.) hier is werckende door overdenckinge, discoursen &c.in alle dry de Trappen; nochtans is'er verschil door het medewercken van verscheyden gaeven des H. Geests, soo ghy siet. Het eynde oock waer toe het Ghebedt is streckende is oock divers. Ick sal u van elck in't bysonder, inde naervolgende Artyckelen breeder onderrichten. Maer ghy moet weten dat ick u hier maer voor en houde de gemeyne maniere die hier ordinairlijck onderhouden wordt; aende welcke gy u nochtans niet binden en moet, gelijck ick inden lesten Artyckel u leeren sal.

IV Аrtijckel. Vande bereydinge tot het ghebedt.

IESUS. Voor het Ghebedt maeckt u Ziele bereyt; ende en wilt niet wesen als eenen Mensch die Godt tenteert. Eссli. 18. Daer zyn twee soorten van bereydinge tot het Ghebedt:de eerste is de verre gelegen, d'ander is de naest gelegen. Praeparatio Remota & proxima. Dese

twee zijn hier noodtsaeckelijck; maer de eerste aldermeest. Ick sal u van alle beyde onderrichten, eer ick u bysonder soorten van Ghebedt voorhoude.

§. 1. Van de verre gheleghen bereydinghe.

Dese bestaet generaelijck in een goedt en godtvruchtigh leven: ende om meer in't bysonder te toonen wat dat den geest meer bereyt maeckt tot het Gebedt; daer zijn twee dingen hier toe dienende. De eerste is zy selven te wachten van alle curieusheyt en uytloopen der Sinnen en der krachten vande Ziele, de selve ydelende van al dat onprofijtigh is, en vervremdende van alle onnutte en ydele kennissen. Sonder dese sult ghy u vervult vinden met een verscheydentheyt van by naer ontallijcke formen, verbeeldingen ofte imaginatien van saecken die u vervremden sullen van my, en die door hun geruchte sullen verstooren de vrede, ruste en vergaderinge des herten, die teenemael noodtsaeckelijck zijn om mijne Stemme te hooren.

De tweede is; zy selven te bewaeren in eenen grooten vrydom des geests, sonder den selven te laeten binden met eenige affectie tot eenige saecke, hoedaenigh zy soude mogen wesen; ende sonder te maecken eenige bysondere desseynen ofte voornemingen die niet noodtsaeckelijck ofte ten minsten redelijck en zijn. Sonder dese wordt gy gelijck een Slaeve van die saecken ofte voorworpen tot de welcke ghy u begeeft. Sy sullen u als Tyrannen, niet een quartier uers vry laeten

van gepeysen; oock in uwe aldergewichste bekommeringen: maer sullen u sonder ophouden gedeurigh wederom kommen en trecken tot hun; soo dat gy als een arme Slaeve van uwe affectien, in plaetse van u tot my te verheffen, niet anders en sult konnen doen als draeyen gedeurigh rontsom uwe gevangenis, ende niet anders en sult konnen sorgen, als dat uwen Meester u toelaet, te weten het gene dat gy bemindt. Daerom hebbe ick gheseyt dat men geen twee Meesters 't saemen dienen en kan. Ende оm mу te dienen inden geest ende waerheyt in't Gebedt, ghy moet vry zijn van alle andere Meesters en Heeren. Soo lanck ghy u niet en resolveert van mу alleene te dienen, en sult gy niet vry zijn van dese Slavernye, en sult uwen tijdt en leven onnuttelijck verslijten, ghelijcker veele doen, die klaegen dat zy niet en konnen Gebedt doen door de gedeurige verstroytheden; maer eylaes! het is hun schuldt, door de oorsaecken die zy geven, door alle die uytwendige onprofijtige hanteringen, 't saemen-spraecken, sorghen aentrecken, en hun niet alles willen moeyen, en al weten dat hun niet aen en gaet. Ofte oock in hunne affairens al te driftigh voortgaen en hun tot alles met ghewelt en driftigheyt begeven, dat de Ziele seer belet, verstroyt en verduystert, ende steeldt de suyverheyt en ruste des Herten, die hier teenemael noodtsaeckelijck zijn; gelijck oock de ontblootinge van alle Creaturen.

§. II. Vande naeste bereydinghe.

Dese die bestaet in verscheyden poincten; aende

welсkе ghy nochtans u soo niet en moet verbinden, dat ghy u ontrust als'er eenige ontbreken.

De eerste is, verkiesinge van tijdt en plaetse, als dat in u liberteyt is: want al is't dat allen tijt en plaetse bequaem is; nochtans den nacht om zijn stilte, ende den Morgenstondt om de gesteltenisse des geests ende des lichaems naer de ruste, zijn bequaemer. Aengaende de plaetse. de Heylige ende eensaemige zijn de bequaemste. Niet konnende 't saemen met my en met de Werelt spreken, moet gy u van d'een aftrecken om te naerderen aen d'ander. Daerom hebbe ick u selve geleert dat het Ghebedt moet eensaemigh zijn, en dat ghy uwen Hemelschen Vader moet bidden in het verborgen: Daerom hebbe ick oock tot mijn Gebedt verkооrеn eensaemige plaetsen, aldaer vernachtende in het Ghebedt.

De tweede is, Een corte ende vlitige reflexie, ofte Aenmerckinghe of'er inwendigh niet en is dat mishaegen magh aen mijne Goddelicke Ooghen: en is't datter wat is, suyvert dat terstont met een minnelick leetwesen, met een vermurselt en veroodtmoedight Herte. Ick ben die oneyndighe en wesentlicke suyverheyt. Soudt ghy my wel durven presenteren een Herte besmeurt door vuyligheden der sonden, om mijn gratie daer in te storten? de minste vlecke die in u kan zijn, al waert maer vande minste daegelicksche sonde, ofte van een gewillighe onvolmaecktheyt, die is een groot beletsel; gelijck een stofken alleen de Ooghe belet en pijnight, alsoo een cleyn ongeregelde aenclevinghe aen de Schepselen; een driftighe sorge der affairens, oock noodtsaeckelick, een begeerte een weynigh beroert, en dees gelijcke, beletten en verduysteren de

Ziele. Ick hebbe geleert aen mijne Bruydt Theresia dat sy haer tot het Gebedt begevende, gemaeckt hebbende het teecken des H. Cruys, haer soude beschuldigen van de fauten gedaen t'sedert de leste Biechte, met een waerachtigh leetwesen en eenighe voldoeninghe voor de selve: ende dat sy alsdan haeren Geest soude ydelen van alle dingen, als ofte sy de selve ure hadde moeten sterven.

De derde, is een vasten levendigh Geloove vande tegenwoordigheyt Godts; dat hy u innighlick tegenwoordigh is, dat hy sijne Ooghen op u geslagen heeft, dat ghy hem gaet aenspreeken; ghy die maer een wormken, een stofken, jae eenen Niet zijt; hem, die is eenen Godt van oneyndelicke Majesteyt, voor wien de Hemelen uyt eerbiedinge schudden en beven. Och ofte dit in u Herte crachtelick, en met een innigh gevoelen gedruckt waere, Godt die is my tegenwoordigh, die hem geweerdight sijn Ooghen op my te vernederen, en my de eere comt doen, van my gehoor te geven! Wat een eerbiedigheyt, wat een aendachtigheyt, wat een inwendighe stilte, wat een ootmoedigheyt en soudt ghy niet hebben! Ghy sult oock seer wel doen, is't dat ghy my naer mijne menschelicke Nature u selven voor oogen stelt, ofte hangende aen het Cruys, ofte in eenighe andere gesteltenisse, naer dat ghy sult bevinden u profijtighst te wesen.

De Vierde is, het aenroepen vanden H. Geest, ende hem om gratie bidden, om het Ghebedt over te brengen gelijck het hem sal aengenaemst wesen. Bidt oock mijn H. Moeder, ende andere Heylighen daer ghy meer devotie toe hebt: uwen Engel Bewaerder. &c.

De vijfste is, een suyver meeninghe te hebben, niet

anders soeckende als de glorie Godts en uwe saligheyt; u selven teenemael abandonnerende aende cracht van sijnen Geest; dat hy met u doe al dat hem sal believen in dit Gebedt, 't sy in vertroostinghe, 't sy in verlaetinghe, 't sy in devotie, 't sy in dorrigheyt, niet willende uwe voldoeninghe, maer sijn wel behaegen. Ghy soudt wel willen altijdt met lichtigheyt en smaeckelickheyt bidden, en ghy soudt meenen wondere dinghen te doen, maer 't is dickmaels maer eygen liefde en voldoeninghe die ghy soeckt. Laet my met u geworden: ick weet beter wat u dient als ghy selve. Maer wacht u van om dorrigheyt ofte bevechtinghe des vyandts het Gebedt te verlaeten, ofte den tijdt te verkorten.

De seste is, een Grootachtinghe van het Gebedt (tot welcke u seer helpen sal dat ick u hier vooren gheseyt hebbe in den 1. Artijckel.) Ende oock seer groote Begeerte om dat wel te doen, naer mijnen wille. Comt tot het selve met een groote vierigheyt, en met eenen salighen honger van my. Och ofte ghy eens wiste die uytterste begeerte die ick hebbe, van u by my te hebben! Och ofte ghy saeght de gratien die ick u bereyde is't dat ghy het Gebedt bemindt, en daer in volhert! Den H. Bonaventura die seght dat den Mensch door een devoot Gebedt, meer wint, als geheel de Wereldt t'samen weert is. Daer hanght dickmaels al meer aen een Gebedt, als dat ghy peyst.

Nu dan hebbende alle dese voorgaende bereydinghe; vergaedert u selven teenemael inwendigh, en slaet met een lichtigheyt als op eenen oogenblick een ooghe van d'een zyde op uwen Niet, ellenden en myserien, en onweerdigheyt om met Godt te gaen han-

delen; ende van d'ander op Godt, ende alle zijn grootheden en volmaecktheden: ende met de meeste ootmoedigheyt die u mogelijck is, als schuddende en bevende van eerbiedinge, voor die soo groote Majesteyt, aenbidt haer uyt den gront uws herten, ende offert u selven geheelijck op aen haer: ende begint soo u Gebedt gelijck hier naer geseyt sal worden.

V. Artijkel. Van het mondt-ghebedt.

JESUS. Onder alle soorten van Ghebedt, is het Mondt-Ghebedt het leeghste ende onvolmaeckste uyt zy selven; maer kan oock wel seer verheven en volmaeckt wesen, als het met het inwendigh gevoeght wordt (van welck het al zijn volmaecktheyt ontfanght:) gelijck het in my geweest heeft, ende in mijne Heylighen. Den Mensch bestaet in twee deelen, de welcke zijn de Ziele ende het Lichaem: de welcke gemerckt hy van my ontfangen heeft, soo is't wel reden dat hyse alle twee besteedt in my te loven en te bidden. De Ziele die geestelijck is, heeft dat voordeel, dat zy met Godt (die eenen suyveren Geest is, alleen kan handelen, sonder hulpe van het Lichaem; dat haer maer al te seer, en te dickmaels belet en beswaert: maer dat Lichaem dat materieel is, dat en kan uyt zy selven met hem niet handelen, is't dat de Ziele hem niet en verheft van zijne nederrigheyt, ende hem voor tael-

man dient; soo dat het Mont Gebedt sonder inwendigheyt, eygentlijck geen Ghebedt en is. Daerom hebbe ick gheseyt Math. 6. Al biddende en wilt niet veel spreken, gelijck de Heydenen doen: want zy meynen dat zy door veel spreken verhoort worden. En wilt dan hun niet gelijck wesen: want uwen Vader weet wat u noodigh is, eer dat gy vraeght.

Het Mondt-Ghebedt is een aenspraecke Godts, ofte om hem te loven ofte te dancken, ofte om door den Mondt de begeerten des herten te kennen te gheven, ofte om vergiffenis der sonden te bidden, ofte om bermhertigheyt en gracie te verkrijgen, &c.

Om dit Ghebedt wel te doen, moet ghy de naervolgende manieren wel onderhouden. Eerst, en begeeft u daer noyt toe met verwaentheyt ofte haestigheyt; maer met voorgaende bereydingen, de welcke ick u inden voorgaenden Artijckel geleert hebbe, tot de welcke ghy niet veel tijdt van noode en hebt; maer kondt die lichtelijck doen. Bemerckt altijdt dese dry dingen wel: wat gy gaet doen; met wien gy gaet spreken; ende hoe onweerdigh gy daer toe zijt. 1. Dat gy gaet doen, is een werck der Engelen en Geluck-salighe. Stelt u dan als vande Werelt en alle Schepselen afgescheyden: en peyst daer niet meer op, als ofte gy daer niet meer en waert. 2. Gy gaet Godt aenspreken, den Koninck der Koningen. Dat gy eenen Koninck aenspraeckt, soudt gy wel durven hier en daer omme sien, u tot de knechten keeren als gy met den Koninck besich zijt? 3. Hoe onweerdigh gy hier toe zijt, ende overlanck geweest hebt door uwe sonden, dat weet gy wel. Siet dat ghy u niet onweerdiger en maeckt door nieuwe sonden, hem door onachtsaemheyt onteerende in een werck, het welck gestelt is om hem te eeren.

Ten tweeden: en haest u niet om u Gebeden kort te maken, die met haesten en met eenen driftigen geest lesende Het en is niet al gelegen in veel Roosen-hoeykens, Psalmen, of Pater-nosters te lesen: als men tot dit niet verbonden en is, het waere beter sich aen luttel te houden, die men met eerbiedinghe, en met eenen geest verheven tot Godt, ende met een brandende liefde soude volbrengen. Men verslijdt dickmaels den tijdt in schadelijcke en onnuttige dingen, en als dan moet men zijn ghebeden met haesten en al loopende volbrengen.

Ten derden; en begeeft u hier niet toe ten halven, jet anders aennemende ter wijle ghy zijt biddende. ô Wat een oneerbiedigheyt is dat, sich soo te verdeelen tusschen den Schepper en het Schepsel! sich soo te werpen in onuytvluchtelijcke verstroytheden! en hebbe ick noch niet ghenoegh verdient u geheel te hebben? begeeft u selven daer toe met geheel Lichaem en Ziele, metter herten en met den geest. Seer wel seght mijne Angela van Fulginien. cap. 62. Als wy bidden, hy (te weten Godt) wilt dat wy geheel bidden, en niet gedeelt. Laet ons dan ons herte in het Gebedt gheheel hebben, en niet ghedeelt: want is't dat wy het herte verdeelt hebben, soo verliesen wy de vrucht van het waerachtigh Ghebedt. Maer in ander oeffeningen die wy doen, en moeten wy niet geheel wesen, dese te weten, in eten, drincken, ende ander soodaenige affairens doende &c. Daerom worden wy in het Gebedt getenteert, om dat wy 't herte niet geheel in Godt en hebben.] noteert dit wel.

Ten vierden; gemerckt dat Ziele en Lichaem hier 't saemen moeten wercken, soo moeten zy alle beyde

wel gaede geslagen worden. Het Lichaem, op dat het hem houde in een ootmoedige en seeghbaere ghesteltenisse, en in een algemeyne verstervinge der Sinnen, om de Ziele niet te verstroyen. Dese moet oock wel gaede gheslagen zijn op dat zy haer niet uyt en keere, en verliese de noodtsaeckelijcke aendachtigheyt. Dese is drye-derley: 1. Op de woorden, om die wel en geheelijck te segghen. 2. Op den sin der selve. 3. Op Godt ofte eenighe sijne wercken, of volmaecktheden, ofte op mijn Passie &c.

De Privilegien ofte voordeelen van het Mondt-Ghebedt zijn dese. Het 1. is dat het de krancke Ziele die noch onbequaem is om met Godt inwendigh te handelen, allenskens ondersteunt en tot Godt leydt. De Ziele, die hier noch arm is, en niet en heeft om my te presenteren, die kan vinden veel Gebeden al ghemaeckt en gereet vande Heyligen en andere; soo dat zy niet en moet soecken wat zy seggen sal. Daer is oock groot verschil tusschen de Mont-Ghebeden: die vande Heyligen gemaeckt zijn hebben gemeynelijck meer geest in, en drucken beter inde Ziele de gevoelijckheden van hunne Autheuren. Maer onder alle is het uytnemenste dat ick selve gheleert hebbe Math. 6. seggende, ghy sult dan soo bidden Onsen Vader die daer zyt in de Hemelen. &c. Dit Ghebedt begrijpt en besluyt het al, seght August. epist. 121. Het is een kort begrijp van't Evangelie; est Evangely Breviarium, seght den H. Epiphanius, en Tertullianus.

Het 2. is dat het de Ziele allenskens brenght tot het inwendigh Ghebedt. Daer zijnder veele die oeffenen het Mondt-Ghebedt, en door het selve verheven wor-

den tot een verheven Contemplatie, sonder dat zy weten hoe dit gheschiet. Sommige moeten het selve gebruycken, om dat sonder dit hun verstant soo ongebonden en ongetemt uytloopt, dat het hun onverdragelick is; maer het selve hier mede wat bedwongen zijnde, kommen tot hoogen aenschauwinge en vereeninghe met my. S. Teresia bekent dat zy daer vele soodaenige gekent heeft. Hier uyt moght gy trecken.

Het 3. dat is, dat door het selve de verstroytheden eenighsints lichter afgesneden worden, als de inbeeldinge haer hecht aende woorden die men uytspreeckt, ende het verstandt aen den sin, die zy in hun besluyten.

Let altijdt wel op het eynde van u Ghebedt, dat gelijck ghy u daer toe niet en moet lichtveerdelijck en uytgestort toe begeven, dat gy oock daer niet haestelijck en u uytstortende; uyt en scheyt. Bewaert wel dat gy daer ontfangen hebt, ende en stelt het niet soo haest ten roove met u uyt te keeren tot ydelheyt, vermaeck der sinnen, veel spreken &c. Komt daer uyt met een begeerte van u wederom daer toe te begeven. En laet uwen geest niet verre van my loopen, maer hout hem in die gesteltenisse die hy in het Ghebedt verkregen heeft.

Eyndelick op dat gy sout sien hoe dat ghy u in uwe uytwendighe Ghebeden inwendigh oeffenen moet, overleght wel dese uytlegginghe van den Pater noster, die gemaeckt heeft mijnen getrauwen dienaer Franciscus. Ghy sult het uyt de selve wel konnen leeren.

Godtvruchtighe ende gheleerde uytlegginge van het Ghebedt des Heeren, ofte den Pater noster gemaeckt door den H. Franciscus.

ONsen Vader, Alder-salighsten ende Alder-heylighsten. Onsen Schepper, onsen Verlosser, onsen Vertrooster. Die daer zyt inde Hemelen, inde Engelen, inde Heylighen, hun verlichtende tot uwe kennisse: want gy Heere zijt de liefde, in hun woonende ende hun vervullende tot saligheyt, want gy Heere zijt het opperste goet, en dat eeuwigh goet, van het welcke komt alle goet, ende sonder welck daer geen goet en is.

I. Vraeghe. Gheheylight zy uwen naem. Dat in ons klaer gemaeckt worde uwe kennisse, op dat wy mogen bekennen welcke dat is, de breede van uwe weldaeden, de lenghde van uwe beloften, de verheventheyt van uwe Majesteyt, en de diepte van uwe oordeelen.

II. Vraeghe. Toekomende zy u Rijck; opdat gy in ons regneert door uwe gratie, ende maeckt dat wy kоmmen tot u rijck, alwaer men u klaerlijck aenschauwt, volmaecktelijck bemint, heeft u geluckigh geselschap; ende u eeuwigh geniet.

III. Vraeghe. Uwen Wille gheschiede soo op der Aerden als inden Hemel. Op dat wy u beminnen uyt gantscher herten, altijdt op u peysende; uyt geheel de Ziele, u altijdt begeerende; uyt geheel den geest, alle onse inten-

tien tot u stierende, ende u eere in alles soeckende; ende uyt alle onse krachten, alle de krachten en sinnen der Zielen en des Lichaems bestedende tot den dienst uwer liefde, en tot niet anders: ende op dat wy onsen naesten souden beminnen ghelijck ons eygen selven, hun alles treckende tot uwe liefde, soo veel wy vermogen, ons verheugende over het goet van een ander, gelijck over het onse; ende met hun in't quaet medelyden hebbende, ende niemant verstoorende ofte verargerende.

IV. Vraeghe. Geeft ons heden, tot gedachtenisse, tot bekentenisse, tot eerbiedinge der liefde de welcke hy tot ons gehadt heeft, ende van al het gene hy voor ons geseyt heeft, en gedaen heeft, en geleden heeft. Оns dagelycks Broodt. Те weten uwen beminden Soon, onsen Heere Jesus Christus

V. Vraeghe. Ende vergeeft ons onse schulden, door uwe onuytsprekelijcke bermhertigheyt, ende door de kracht van het lijden van uwen beminden Soon, onsen Heere Jesus Christus; ende door de Verdiensten en voorspraecke vande aldersalighste Maghet Maria, ende alle uwe Uytverkoren. Gelijck wy oock vergeven aen onse schuldenaeren. Ende dat wy niet ten vollen en vergheven, maeckt ghy ô Heere, dat wy het volkomentlijck vergheven; op dat wy onse Vyanden om u waerachtelijck beminnen, ende by u voor hun Godtvruchtelijck tusschen spreken, niemandt quaet voor quaet wedergeven, ende een yder in u trachten profijtigh te wesen.

VI. Vraeghe. Ende leyt ons niet in bekoringe, verborgen ofte openbaere, subyte ofte ongetijdige.

VII. Vraeghe. Maer verlost ons van alle quaet, dat

ghepasseert is, dat teghenwoordigh is, en toekommende. Amen. Vrywillichlick, en sonder opsight van vergeldinghe.

VI. Artikel. Van het Ghebedt der aspiratien.

IESUS. Aspiratie (soo veel te seggen als Toegeestinge) is een seer kort, maer vierigh Gebedt, het welcke geschiet ofte met den monde, of metter herten, of met den geest, door het welck de Ziele haer tot Godt keert en verheft. Dese konnen ghebruyckt worden op alle tijdt en plaetse by daeghe en by nachte buyten en binnen, gaende en staende, in alle werckingen ende affairens. Door dit Engelsch gebruyck der Aspiratien, volbrenght gy het Gebodt der Schrifture van altijt te bidden, en noyt op te houden.

Dese worden oock genoemt Schicht-Gebedekens ofte Schiet-Gebedekens, om dat zy als schichten naer het herte Godts gheschoten worden. Van dese spreeckt den H. August, epist. 121. als hy seght dat de Monicken inde Wildernisse dickmaels Mondt Gebeden deden, maer seer korte en vierige, die niet dan in luttel woorden en bestonden, die zy uytschoten als vyerighe pijlen der liefde, daer hun herte af was brandende; die groote kracht hadden оm het herte Godts te quetsen, en daer uyt duysent benedictien te trecken, met de welcke hy hun herten vervulde. Sy zijn seer gheacht

en ghepresen gheweest van die Heylighe ende Oudt-Vaders, om de groote kracht die zу hebben om alle sonden en gebreken te niet te doen, om de tentatien te verwinnen, de deughden te verkrijghen, het verstant te verlichten, ende bysonderlijck om den wille te ontsteken inde liefde; waer in haer kracht over een komt, jae de selve is, met die vande mystijcke Theologie, gelijck seer wel en wijselijck betoont mijnen Franciscus de Sales. lib. 6. cap. 1. de amore Dei.

Om dese wel te ghebruycken, soo moet gy eerst, die stieren naer Godt u tegenwoordigh inden gront uws herten ende geest. En weet ghy lieden niet dat gy den Tempel Godts zijt, en dat den Geest Godts woont in u lieden? 1. Соr. 3. Gy moet Godt soecken, en vinden en bidden daer hy woont. 't Is een groote verblintheyt hem altijdt buyten te willen soecken, die binnen is; ende met Augustinus te moeten klaegen en seggen, ghy waert met my, en ick en was met u niet. 10. Confess. c. 27. Ten 2. zу en moet niet lichtveerdelijck en haestelijck geschieden, maer metter herten en geest, ende grooten yver en liefde, niet met veel ghepeysen, ofte werckinge des verstants, maer meer met den wille.

De materie der Aspiratien moet over een kommen met den staet daer gy in zijt, ende het eynde het welcke gy in u Gebedt pretendeert, by exempel inde eerste beginselen moeten zу strecken tot Berauw; tot versterckinghe, tot vermeerderinghe vanden goeden wille en begeerte om my beter en beter te dienen. Ende soo insghelijcks in andere Staeten, maer generaelijck in allen Staet is seer goet te ghebruycken die Aspiratien die strecken tot vermeerderinge mijnder liefde: want gelijck de mystijcke Leeraers seggen

gy sult door de selve meer in liefde onsteken worden, als door duysent Meditatien van hooghe Hemelsche dinghen. Uyt dese komt voort den Boom van alle deught en volmacktheyt. d' Aspiratie der beginnende is meer uytgeperst en mondelijck, der voortgaende is hertelijck, der volmaeckte is hun met Godt vereenighende. Mijne meeste Heyligen hebben hun daer van gedient. Ende uyt die diepe stilswijgentheyt van hunne inwendige afgescheydentheyt vloeyen somtijts eenighe worden gheheel vyerigh, die eenighsints den brandt van hun Ziele verlichten, als zy met den monde uytgesproken worden.

Soodaenighe waeren die Seraphijnsche uytgeestingen van mijnen Franciscus, met de welcke hy somtijts heele nachten overbracht, dickmaels herhaelende alleen dese woorden, mijnen Godt, en mijnen Al! mijnen Godt, en mijnen Al! soodaenige waeren oock die vanden H. Bruno die in zijn diepe eenigheyt naer de saemenspraecken in't heymelijck en soo minnelijck van my tot zijn herte, ende van zijn herte tot my, somtijdts gheheel luy als uyt zy selven riep: ô goetheyt! ô goetheyt! ô liefde! ô Godt van goetheyt! besit dan dit herte voоr eeuwigh. Soodaenige waeren oock die van mijnen Augustinus roepende, te laet hebbe ick u bemindt oude en nieuwe waerheyt, te laet hebbe ick u bemint! ô Dat ick u soo laet begonst hebbe te beminnen, oude maer altijdt nieuwe waerheyt. Ick hebbe te laet begonst u te kennen en te beminnen; maer ick en sal noyt ophouden. De beweginge en teerigheyt des herten die sullen u van duysent soodanige konnen voorsien.

De Aspiratien die met den Monde geschieden, die worden onder het Mondt-Ghebedt gerekent; die met-

ter herten, onder het Ghebedt des herten; die met den geest, onder het Gebedt des geests; ende hebben oock de selve kracht met de selve. Een korte ende levende Aspiratie heeft by naer meer kracht, als een lanck Gebedt met verdriet ghedaen. Ick hebbe veropenbaert aende H. Вrigitta dat de Zielen des Vagevyers krachtelijcker gheholpen worden door een Ghebedt bestaende in korte woorden, ghestort met vyerige affectie, als door het lesen van gheheel het Officie der Overleden, ofte andere langhe Ghebeden met kleyne devotie. Blosius.)

VII. Artijckel. Vande eerste soorte van inwendigh ghebedt, te weten de meditatie

§.1. Jesus waerschauwt de ziele van veelderley bedrogh des duyvels, door welck hy de zielen van het inwendigh gebedt af treckt.

JESUS. Eer dat ick u leere ende toone de Nature ende Maniere, vande eerste soorte van inwendigh Ghebedt, te weten de Meditatie, soo wille ick u eerst

waerschouwen, ende ontdecken verscheyden listen en groot bedrogh van mijnen ende uwen Algemeynen Vyandt; aengaende de oeffeninghe van het inwendigh Ghebedt, door welcke hy veel Zielen van het selve vervremt, tot grooten interest mijnder eere, glorie, en vermaeck, ende tot groote schaede van een groote menichte der Zielen.

Desen onsen Vyandt, den Duyvel der Hellen, die weet wel dat het inwendigh Ghebedt een verheven, edele, vermaeckelicke, profijtighe, jae noodtsaeckelicke oeffeninghe is: hy weet en gevoelt wel, dat'er onder alle goede wercken geen en is dat hem meerder belet en gewelt aen doet; om dat het is den Middel door welcken alle quaet gelaeten en alle goet vercreghen, ende alle tentatie en strijdt overwonnen wort. Ну weet dat het is een gaeve van mijnen Hemelschen Vader, jae eene van de grootste gaeven die hy op der aerden geeft, aende Zielen die hem getrauwe zijn: gelijck het oock inder waerheyt is een kostelicke gaeve, een wenschelicke gaeve, een onvergelijckelicke gaeve, die alle andere gaeven te boven gaet. ô Dat ghy die eens wel kende en haer weerde wiste! ghy soudtse stellen voor de gaeve der Prophetien, en voor de gaeve van Mirakelen, en voor alle andere die de uytnemenste schijnen. Een Ziele die de gaeve des Gebedts heeft die is Rijck voor haer leven lanck, en veel rijcker als alle die groote Talenten van Wetenschap en Welspreeckentheyt hebben, ofte degene die met lof aerbeyden tot de Saligheyt der Zielen. Een Ziele des Ghebedts, die is mijn rust-plaetse, en gelijck den Center van mijne goetjonstigheden, ende het liefste voor-worpsel van mijn welbehaeghen: met haer te

zijn, dat is al mijn vermaeck en genuchte. Deliciae meae esse cum Filijs Hominum. Dit weet desen boosen vyandt al wel.

Daerom, als raesende van boosheyt, en weet hy niet wat uytsetten om het Ghebedt te beletten. Ну houdt niet op van het selve te bevechten en te bestrijden. Soo dat den H. Nilus wel seght, alle den strijdt die daer is tusschen den Duyvel ende ons, en is om geen ander oorsaecke, dan om dat'er geen Gebedt en soude zijn: ende dat оm dies wille dat het hem sоо schaedelick is, en dat hy het soo is haetende. Ну stelt de Bijle aenden Wortel, om soo den Boom der deughden en alle de Vruchten t'saemen af te kappen. Het meeste quaet dat hy doet, en is niet dat hy tenteert en beletten wilt die het Ghebedt doen, maer het meeste is dat hy door verscheyden bedrogh soo veel Zielen af-treckt van het selve, ende maeckt dat sy hun daer toe niet en begeven.

Het I. bedrogh des duyvels.

Het eerste daer mede hy de Menschen bedrieght, dat is, dat hy hun soeckt wijs te maecken, dat het inwendigh Gebedt niet en is voor een yghelick, maer alleen voor Geestelicke, priesters, Religieusen, en af-ghescheyden Menschen, ende niet generaelick voor alle de Wereldt.

Maer hoe is het mogelick dat sulck een onwetentheyt, soo onweerdigh gevoelen valt in een Christen Ziele? ben ick dan аllееn den Godt der Geestelicke, der Priesters, ende Religieusen, ende niet den Godt van alle de Christene des Wereldts, van wat staet sy zijn? en heb' ick hun niet al het selve Evangelie, als

den Reghel van hunne Saligheyt ghegeven? en moeten sy niet al aerbeyden om my te kennen en te beminnen? hoe sullen sy dat doen, is't dat sy hun niet en begeven met de crachten haerder Zielen tot my, die naer mijn Godtheyt ben eenen suyveren Gheest? en hebben sy niet al Geestelicke Zielen, de welcke ick begaeft hebbe met het licht des Gheloofs, het welcke hun alleen tot my kan verheffen, want het licht der Sinnen dat vernedert hun onder hun selven; ende het Licht der Menschelijcke Reden doet hun in haer selven blyven. Alle Menschen zijn geschaepen, om hunnen Schepper te kennen en beminnen, dat het waerachtigh Ghebedt is. Ick hebbe voor een yder geseyt: Waeckt en Bidt; op dat ghy niet en valt in bekooringhe: en dat men altijdt moet bidden, sonder ophouden. Is dit dan alsoo, ende de noodtsaeckelickheyt des Inwendigh Ghebedts soo groot, gelijck oock mijn Heylighen leeren, waer op sullen sy hun fonderen, die meenen dat het inwendigh Ghebedt voor hun niet en is? het inwendigh Ghebedt is dan voor alle Christenen, die hun selven moeten regeren ende bestieren, niet naer de Sinnen, niet naer de Menschelicke Reden, maer naer het licht des Geloofs, door het welck sy verschillen van andere Menschen die geen Christenen en zijn.

II. bedrogh des duyvels.

Het tweede daer mede dat hy oock goede ende yverighe Zielen bedrieght, is dat hy hun doet gelooven, dat het beter is, dat sy hun begeven tot uytwendighe goede wercken, bysonderlick ten dienst vanden naesten, als tot het inwendigh Ghebedt. Die voldoenin-

ghe die de Nature heeft meer in uytwendighe als inwendighe Oeffeninghen, omdat sy een uytschijnelicker en gevoelicker goet zijn, die helpt hier bedrieghen.

Maer weet dat het inwendigh Gebedt andere goede uytwendighe Wercken soo verre te boven gaet, dat dickmaels een ure goedt Gebedt beter is, als veel daeghen besteedt in goede Wercken. Eenen volmaeckten toekeer tot Godt inden gront der Zielen, is beter en uytnemender als veel Oeffeninghen en Wercken, ende kan thien ofte meer Jaeren verlooren tijdt inhaelen, seght Blosius Justit. Spirit. c. 12. §.4. Is't dat u dit wonder dunckt, considereert maer aendachtelick, dat den oppersten Enghel die inden Hemel is, alle sijne glorie verdient heeft; ende dat op eenen seer corten tijdt, die hy gehadt heeft om te verdienen, alleenelick door eenen alder-volmaecksten ende crachtighsten toekeer tot my: ende weet dat de gestadighe oeffeninghe met de overvloedigheyt mijnder gratie de Ziele geven kan, het gene dat de Engels hebben door volmaecktheyt hunder Nature. Het is al ghelegen in de alder-volmaeckste vereeninghe met my, tot de welcke boven al dienstigh is het Ghebedt.

III. bedrogh.

Het derde bestaet daer in dat hy hun wijs maeckt dat het Ghebedt seer moyelick is, jae by naer onmogelick is; dat men daer veel Reghels en ander dingen moet weten en onderhouden, daer geheele Boecken af geschreven zijn, &c.

De valscheyt van dit bedrogh sult ghy daer naer sien

als ick u geven sal de maniere van Bidden seer cort en claer en licht om oeffenen. 'tIs waer dat die alte groote menichvuldigheyt van Regels en onderhoudingen die sommighe geven voor het Gebedt den Geest van de beginnende verwert en belet, om dat sy daer uyt niet en weten de substantie te trecken: maer die menighvuldigheyt en is niet noodtsaeckelick, ghelijck ghy sien sult, soo dat het inwendigh Ghebedt niet moyelick en is, maer seer licht en bequaem voor alle Menschen. Daerom leert seer wel den Godtvruchtighen P. Suarez, dat men generaelick een ygelijck (niemant uyt-genomen) moet leeren en vermaenеn tot het Ghebedt.

IV. bedrogh.

Het vierde is, dat hy de Ziele wijs maeckt dat het inwendigh Ghebedt een periculeuse saecke is, onderworden aen veel dolingen en bedrogh, en groote perijckelen soo van Ziele als van Lichaem, daer der veel in verlooren gaen.

Dit is een enckel boosheyt des duyvels, die dese bedriegelicke valscheyt in de Zielen stort, om dien uyttersten haet die hy tegen het Ghebedt heeft, om dat het de Ziele buyten perijckel stelt, en buyten sijn grepe. Men moet hem als den Vader der leugenen met alle sijn valscheyt, verachten. Daer en is geen perijckel in een Oeffeninghe daer ick de Zielen selve geleyde, die my in eenvoudicheyt huns herten soecken. Is'er jemant bedrogen geweest, 't is om dat hy my niet gesocht en heeft maer sy selven, ende sijn eygen voldoeninghe. Soeckt my maer, ende en vreest

niet. Volght maer mijnen raedt en leeringe, ende gy en sult in geen perijckelen vallen door het Gebedt, maer het sal u eer van alle perijckelen bevrijden. De meeste perijckelen die daer voor vallen in den wegh des Ghebedts, die zijn in desen wegh der Meditatie, die ghy lichtelijck sult ontgaen, u wachtende van te groot ghewelt en forceringhe der imaginatien ghelijck ick u daer naer leeren sal.

V. bedrogh.

Het vijffte is. dat hy veel Persoonen doet meynen dat zу hun tot het Ghebedt niet en moeten begeven om dat zу sijn gestelt in veel occupatien, in Overheyt soo Geestelijck als Werelijck &c: en dat zy den tijdt noch moete daer toe niet en hebben.

Maer hier en vallen soodaenighe excusen niet. Sy konnen wel dat zу wilden. Sy vinden wel tijdt om hun Lichaem te besorgen en te voeden: en waerom soo veel niet ghedaen voor de Ziele? Het Ghebedt is het noodtsaeckelijck voetsel van De ZIELE. Seer wel seyde mijnen dienaer Franciscus: (is't dat het Lichaem gherustelijck eet sijn spijse, die met hem sal worden spijse der Wormen, met wat een vrede en gerustigheyt moet de Ziele ontfanghen de spijse des Levens?) de kranckheden en quaede genegentheden des Menschs zijn soo menighvuldigh, dat het hem seer moeyelijck is die te wederstaen, hem te wederhouden ende niet te laeten mede slepen van sijne kranckheyt ende miserie, ten zy hy versterckt wordt en geholpen van het Ghebedt. Iae die hun in't selve wel oeffenen en veel uren daeghs daer in besteden hebben, het noch

quaet ghenoegh om te verwinnen hun Vleesch en bloedt, en te beletten dat het hun niet en slepe in duysent fauten en miserien: wat sal het dan wesen van die hun niet en Waepenen en verstercken met soo krachtigen middel, als het Gebedt is?

Die hun excuséren door menighvuldighyt der affairens en occupatien, dat zy sien ofte zy daer meer hebben als eenen Koninck David, die seven mael daeghs Gebedt dede, en s'nachts daer toe op stont; als eenen Carolus Quintus, die daeghelijcks drye ofte vyer uren Ghebedt dede, Keyser wesende; als eenen Philippus den derden, Koninck, die daegelijcks hadde een twee ofte drye uren van Ghebedt. Dese excuse valideert noch min voor de Religieusen, die door hunne professie geheel toe geeygent zijn aen den dienst Godts; soo dat hun principaelste officie is het Ghebedt, Meditatie en Contemplatie, ghelijck seer wel seght den H. Abt Jsаас met dese woorden: Alle exercitie van eenen Religieus streckt tot dit eynde; dat hy magh blyven volherden sonder ophouden in het gedurigh Ghebedt, ende daer door vercrijghen (voor soo veel het mogelick is aende Menschelicke kranckheyt) een volcommen suyverheyt des Herten) Ende hier toe is't dat dienen alle hunnen aerbeydt, mortificatien en diergelijcke dinghen. Ad orationis perfectionem omnium tendit structura virtutum. Den H. Bonaventura die seght: Het leven van eenen Religieus sonder de studie van't Gebedt ende inwendighe Devotie, is gelijck eenen Honich-raet, sonder Honich, eenen Meur sonder Kalck, ende een Spijse sonder Soudt. Ende dat sonder oeffeninghe van Ghebedt, alle Religie droogh en onvolmaeckt is, seer on-

derworpen ende naer-by eenen grooten val. Het selve is oock te verstaen van alle Priesters, oock Wereltlicke, want hunnen staet verbindt hun tot een groote volmaecktheyt: maer aldermeest van alle Geestelicke Оversten, die niet alleenelick verobligeert en sijn, te trachten naer de volmaecktheyt gelijck de Religieusen, maer te wesen volmaeckt ende meesters vande volmaecktheyt, met leeringhen ende exempelen.

Neemt dan (wie dat ghy zijt ) een vaste resolutie, en maeckt een sterck propoost, van nu voortaen niet eenen dagh te laeten passeren, sonder te nemen eenighen tijdt tot het inwendigh Ghebedt, ten twee stonden, 's morghens en t'savonts: ende maeckt hier meer werck af, als van alle uytwendighe saecken. Begint met mijne gratie, ick sal u helpen. Dat niet begonst en wordt, en wordt niet voleynt. Ghy moet beginnen en voort-gaen met een groote cloeckmoedigheyt om hier te overwinnen den strijdt der Natuere, de welcke siende dat sy sal moeten sterven, om dat hier gedeurigh groote suyverheyt der Zielen versocht wort hier grooten strijdt levert, den welcken veele hier doet vanden eersten voetstap stille staen, ende noyt voorder gaen. Sy en willen hun niet begeven tot het inwendigh Ghebedt om dat sy niet en willen aenveerden de verstervinghe ende oeffeninghe van waerachtighe Deughden, die sy hier sien noodtsaeckelick te zijn: sy keeren hun tot het Mondt-ghebedt (het welcke sy meenen dat al niet te versoecken) ende oock tot eenighe ydele speculatien des Geests, ende hooghe concepten, dewelcke als sy konnen krijghen, meenen dat sy seer Geestelick zijn; maer, eylaes! sy blyven, oock naer vijftigh jaeren in de slavernye van

hunne passien, ende van d'eygen liefde, ende der genegentheden der Nature, ende der Sonde selve: siet welcke sy door hunne verblintheyt noch selve niet en sien.

§. 2. Wat de meditatie is, ende hoe sy in drye deelen bestaet.

JESUS, Al is't saecke dat-men gemeenelick de geheele oeffeninghe van het inwendigh Ghebedt, noemt Meditatie, nochtans eygentlick spreeckende, Meditatie is een aendachtighe ende neerstighe bedenckinghe ofte overpeysinghe van eenighe saecke: ende voor soo veel sy is de eerste soorte van 't inwendigh Ghebedt, sy wordt wel beschreven op dese maniere.

De Meditatie is een aendachtighe ende sorghvuldighe overpeysinghe, ondersoeckinghe ofte consideratie des verstandts, op eenighe goede saecke ofte materie door de memorie voor-gehouden, om daer door beweeght te worden om godt te dienen, te eeren, te beminnen, de sonde ende het quaet te vlieden, ende om te leven een deughdelick en saligh leven.

Ick segghe ten I. dat sy is eеn aendachtighe en sorghvuldighe &c. om dat de Meditatie niet en is een licht gepeys van eenighe saecke, maer geschiet met aendachtigheyt, neerstigheyt ende sorghvuldigheyt.

Ten II. dat sy is een Overpeysinghe &c. om dat sy is een werckinghe des verstants ondersoeckende, overpeysende, considererende, ende wegende eenighe saecke.

Ten III. dat sy is op eenighe goede saecke oftе materie; die aengenomen wort als een beweegh reden, om den wille tot het goedt te bewegen, die vervolgens oock moet goedt zijn, om te dienen tot sulck een eynde, ende om de overdenckinghe oock goedt, en een deughdelick werck te maecken.

Ten IV. dat sy geschiet om daer door beweeght te worden &c. om te betoonen het eynde, оm het welcke de Meditatie geschiet. Hier uyt kont ghy mercken en besluyten, dat gelijck daer sijn drie crachten der Ziele, te weten, Меmоriе, Verstant en Wille; dat'er oock alsoo sijn drye deelen der Meditatie, die door deselve crachten geschieden.

Drye deelen der meditatie

I DEEL.	II. DEEL.	III. DEEL.
Door de Memorie ende verbeeldinghe.	Door het Verstandt &c.	In denWille
gheschiet	geschiet	geschiet
De Voor Houdinghe vande saecke, ofte	De Overpeynsinghe dese is de	De Goede Beweginghe die is het
Materie.	Forme.	Eynde.

Het I. deel vande meditatie De voorhoudinghe der materie op de

welcke men mediteren wilt.

§. III. Vande bereydinghe tot de meditatie.

JESUS. Om u dan te beginnen stellen in't oeffenen ofte in de practijcke der Meditatie, eerst voor al wel besorght hebbende de verre gelegen bereydinghe, door een gedeurighe aendachtigheyt op u selven om uwen Geest niet te laeten verstroyen in veel onnutte gepeysen, en u Herte in veel onnutte begeerten der Schepselen, &c. gelijck ick u hier vooren geleert hebbe, fol. 275. Soo moet ghy u begeven tot het lesen vande Materie, die ghy in't Ghebedt handelen wilt, andersints sult ghy uwen tijdt verliesen, u Ziele noch weynigh verlicht zijnde, niet hebbende waerop sy soude peysen, ofte waer mede sy haer soude onderhouden. Is't dat Godt u yet anders geeft om u besigh te houden, ontfanght dat met eerbiedigheyt ende gebruyckt dat: is't dat niet, soo sult ghy ten minsten hebben, dat ghy in u geles sult genomen hebben.

Daer naer verlaetende al dat uytwendigh is, verga-

dert u crachten altemael in u selven, de memorie en verstandt u voorstellende Godt tegenwoordigh in u en d'imaginatie mede helpende om hem inwendelick te presenteren, seght S. Teresia. Ghy en moet niet gaen naer den Hemel, ofte buyten u selven, dit en soude maer uwen Geest vermoyen en u verstroyen: maer dese maniere van hem te considereren in't diepste van uwe Ziele, sal u innichlicker vestighen aen desen voorworp, ende is veel beter om hem te vinden, gelijck den H. Augustinus te kennen geeft, seggende dat hy hem niet en vondt in publijcke plaetsen, nochte in het vermaeck, noch elders, ghelijck hy hem vondt binnen sijn eygen selven.) Dit gedaen wesende, comt tot de na-by-gelegen bereydinghe, van welcke ick hier vooren gesproken hebbe, fol. 276. ghy mooght die doen op dese ofte dees gelijcke manieren.

ô Mijnen Godt, mijnen Schepper ende Salighmaker! die niemant weerdigh en is te naemen, ick uwe alder-verworpenste Creature, my werpende aen de voeten van uwe groote Majesteyt (die ick seer vastelick gheloove hier tegenwoordigh te zijn) aenbidde u uyt den grondt mijns herten. Aensiet my, met de Ooghen uwer Bermhertigheyt: want ick my heel beschaemt gevoele in uwe tegenwoordigheyt, over de leelickheyt en menighvuldigheyt mijnder sonden. Sy zijn my leet uyt'er herten, оm dat sy u mishaeghen ende vergrammen, оm dat ghy zijt, die ghy zijt, ende оm dat ick u beminne boven alle dinghen. Ick maecke een vast propoost van my te beteren.

Siet Heere, hier hebt ghy my geheel en gants: my selven en al dat my aengaet, geve ick geheel over in

uwen Alderheylighsten wille, op dat gy met my en alles doet, al wat u belieft, in dit leven, en in het ander, en daer in dat ick my niet en kan resigneren, soo resigneert ghy my, en neemt het al, want het behoort u al toe. Maer bysonderlijck verlaete ick my geheel inde handen van uwe Vaderlijcke voorsichtigheyt in dit Gebedt, in't welcke ick niet en wille, dan het volbrengen van uwen Goddelijcken Wille. Ick aenveerde met goeder herten al dat u sal believen, my te gheven, 't zy vertroostinge ofte droefheyt, verlichtinghe of duysternisse, verlaetinge of genietinge. Ick en wille niet anders als u wèl behaegen, versaeckende alle verstroytheden, die my van u souden konnen vervremden.

Ick bekenne, mijnen Godt! dat ick uyt my selven niet en kan; jae selfs niet een goet ghepeys hebben. maer maeckt ô oneyndige goetheyt van den afgrondt mijnder ellendigheden, den throon van uwe groote bermhertigheden. Eeuwigen Vader! helpt myne memorie, op dat zy alle de reste vergete, en dat zy niet en peyse als op u. ô Oneyndige wijsheyt des Vaders! verjaeght mijne onwetentheden, verlicht mijne duysternissen, verlicht mijn verstandt, geeft het gepeysen die u aenghenaemst zijn. ô Heylighen Geest! Geest van liefde, waerachtighen Bruydegom der Zielen, ontsteeckt mijnen wille met u Goddelijcke Vlammen, met heylighe begeerten en voornemingen die my aldernoodtsaeckelijckst zijn.

ô Godt van liefde ende bermhertigheyt! treckt mijn herte tot u; geleyt dat in dit Gebedt, dat ick wensche te doen in de vereeninghe van alle die mijnen Verlosser ghedaen heeft, ghedeurende zijn sterffelick leven.

Maeckt my deelachtigh van sijn verlichtinghen, van sijn inwendigh gevoelen: druckt sterckelick in mijne Ziele, de begeerte van over-een te kommen met de arme, verworpen en lijdende Staeten van sijn Alder-heylighste Menscheyt. ô Mijnen Godt! laet my in dit Ghebedt my kennen ende u kennen; my kennen om my te beschaemen en verachten; u kennen, оm u te aenbidden, u lief te hebben, u te begeeren uyt alle de crachten mijnder Zielen. Amen.

§. 4. Vande Materie, op de welcke men mediteren moet.

JESUS. Daer is veel aen-gelegen aen het verkiesen der Materie, op de welcke men Mediteren wilt. Lauwe en traeghe Zielen, die hun dinghen maer en doen by maniere van quyttinge, die gaen soo het valt, sonder te sien, wat hun noodtsaeckelick of profijtigher waere, ofte sonder verkiesinghe te doen der materie die hun best dient naer de gelegentheyt hunder ghesteltenisse. Ende dit is een van de redens, waerom sy soo luttel profijt met het Ghebedt doen.

Alle de Mysterien van mijn H. Gheloove, in't cort begrepen in den Сredo, zijn seer goedt ende bequaeme voor de Meditatie, maer d'een meer op den eenen tijdt als d'andere. De aenmerckinghe van de vyer Uyttersten is seer crachtigh over de Zielen, die hun tot my beginnen te geven, оm haer eenen grouwel der sonde in te drucken, ende eene verachtinghe des Werels. Dese moeten het gewoonelick voorworpsel der Meditatie zijn, in't beginsel der bekeeringhe.

De beste materie, dat is mijn Leven ende Doodt. Dese verwecken de begeerte van een oprecht Christen Leven, ende vande oefeninghe der Deught. De Meditatien van mijn H. Kintsheyt, zijn seer profijtigh voor de Zielen die noch in desen eersten staet zijn: want sy is vol wonderheden, vol soetigheyt en teere liefde, en seer aentreckigh, ende ontsteeckt seer het vyer mijnder liefde, principalick in sommighe Zielen die lichtelick door de selve worden als droncke van liefde, ende buyten hun selven.

Maer boven al is profijtigh het overdencken van mijn Lijden ende Doodt, ende dit voor alle soorten en conditien van Persoonen; niet alleene die voortgaen, maer oock die beginnen, jae die volmaeckt zijn selve, maer op de maniere die ick daer naer leeren sal. Aengaende de eerst bekeerde, het aensien van eenen Godt ghecruyst, is genoeghsaem om hun te doen kryghen eenen schroom der Sonde. Te sien dat Godt niet gespaert en heeft sijnen Soone om de sonden der Menschen, is genoegh om te kennen de leelickheyt vande doodelicke Sonde, ende soo voorts. Mijn Lijden en Doodt, die doen noch hedendaeghs de Aerde beven, de Steenen scheuren, de Graeven open-gaen, en scheuren in tween het voor-hanghsel des Tempels: als wanneer dat sy de Aertsche Menschen, die met Herte en affectie aen alles dat aerts is, aengehecht zijn, doen beven door heylighe vreese Godts, ende door de strengigheyt sijnder rechtveerdigheyt, die hy ghebruyckt tegen sijnen eenighen Soon. Is't dat hun Herten verhart zijn als steenen, sy sullen versacht en ghebroken worden door het exces van droefheyt, soo over hun sonden, als over de pijnen die ick voor hun

lijde. Is't dat sy Graeven zijn, gesloten door schaemte van hun Sonden te biechten, sy sullen open-gaen, om de Doodt uyt hun te jaeghen, en te verrijsen tot een nieuw Leven.

Aengaende die nu gevoordert zijn inden wegh der Deught, wat is hun beter, als te overdencken mijn Doodt ende Lijden, mijne veroodtmoedinghen ende alle die pijnen mijn Lijdens? Ghemerckt dat hun meeste begeerte moet wesen van hun selven met mijnen Geest te vervullen, alle mijn manieren wel te smaecken, en hun sterckelick in te drucken de selve begeerten die in mijn Herte zijn, оm hun geheelick gelijck te maecken aende arme, oodtmoedighe ende lijdende Staeten van mijn stervelick Leven. Eenen Christen Mensch en moet niet anders voor ooghen hebben, nochte op yet anders peysen als op my, niet anders wenschen, als my; naer niet anders suchten als naer de eere van my geheel toe te behooren, ende my geheel gelijck te zijn.

Maer die volmaeckt zijn, die worden op een wonder maniere door een ingestort mediteren, aenschouwen, en t'saemen lijden in Ziel ende Lichaem, in my teenemael over-vormt, ghelijck mijnen Dienaer Franciscus, ende andere, bysonderlick mijn Alder-heylighste Moeder, die tot den tijdt haerder saligh overlijden alle daeghen besochte de plaetsen in de welcke ick geleden hebbe: gelijck sy veropenbaert heeft aende H. Brigita. Lib. 6. revelat. c. 65.

Neemt dan ordinaire voor materie uwer Meditatien en oock aenschouwingen, my uwen Salighmaker ende den staet mijns Levens ende Doodts; op dat ghy mijn H. Menscheyt geheel aentreckende, ende u in-

druckende, mooght eens puer genieten het leven van mijnen Geest, ende in my geheel overgeset en verandert worden. Mijn Leven en Doodt, sijn het merck van mijn Evangelische leeringhe, die ick u op dese Wereldt geweerdight hebbe te leeren; ende den edelsten wegh mijnder gratie door welcken ick mijn uytvercorenste Zielen geleyt hebbe ende noch leyde, en mijn innichste liefde hun betoone. Mijn Leven ende Doodt, sijn de schole mijnder waerheyt, inde welcke u geleert worden, mijne hooghste Deughden; den oprechten Geest der aermoede, den afgrondt der oodtmoedigheyt, de diepte vanden haet uws selfs, de onverstoorelicke vrede der Zielen, de puerheyt ende sterckheyt der edelste liefde, de volmaecktheyt der hooghste gelaetentheyt, ende het wit ende eynde, dat ghy al moet vooren hebben. Mijn Leven ende Doodt zijn het fondament ofte grondt-steen der Christelicke volmaecktheyt, daer u vertoont wort hoe verre dat ghy u moet verloochenen en vernieten, om geheel in my te commen; ende hoe dat ghy moet af-leggen en verworpen al dat de sonde ende den ouden Mensch in u, ende in het uwe magh hebben, 't zy in Natuere, 't zy in Gratie, op dat gy op niet van het uwe en steunt, uw' behaegen ofte voldoeninghe en stelt;maer dat ick alle uw vermoghen, betrauwen en glorie soude sijn; ende dat blootelick in my selven, die daer ben de volheyt van alle uw Goedt ende Saligheyt.

Ick hebbe geseyt dat dit u ordinaire materie van Meditatie moet zijn. Om dat ghy die gemeenelick moet gebruycken, ten sy dat ghy tot eenighe andere bysonderlick getrocken wiert. Het geschiet somtijts dat eenighe bysonder consideratie seer beweeght en

groote indruckinghe in de Ziele doet, dese moet voor alle andere gaen, hoe volmaeckt dat sy mogen wesen, ende hoe simpel ende eenvoudigh dese magh zijn: want de middels tot eenich eynde moeten geconsidereert worden, niet soo seer naer hun eygen volmaecktheyt, als naer de bequaemigheyt die sy hebben tot het eynde. Maer niet bysonders hebbende, daer ghy toe getrocken wort, moet uwe Meditatie wesen op mijne Passie ende Doodt: daerom wille ick u vande selve breeder onderwijsen, ende toonen dat sy zijn den Boeck des Levens, inden welcken dat ghy moet ghedeurigh lesen, ende uyt den welcken ghy alle uwe Wijsheyt haelen moet.

Den Boeck des levens. Jesus van Nazareth, Koninck der Joden. Leerende alle sonden en ghebreken uytroeyen, alle deught en volmaecktheyt oeffenen.

INt kort bereyt, op dat hy soude mogen ghedruckt worden inde Herten van alle Menschen, door een aendachtige ende neerstige overpeysinghe.

Den Autheur is de Goddelijcke liefde.

Ghedruckt. Te Jerusalem, inden Winckel vanden Bergh van Calvarien, als hy ghekruyst is gheweest, in het teecken van T, dat is des Cruys, door de handen van de vermaledyde Joden Het 34. Iaer sijns ouderdoms ten koste van zijn dierbaer Bloedt.

Offer-Brief.

AEnde Kercke Godts, ende de gheheylighde in Christo Jesu, die genoemt zijn Heylige:

aen alle die aenroepen den nаеm ons Heeren Jesu Christi; gratie en vrede zy u van Godt onsen Vader, ende den Heere Jesu Christo.

“Christus heeft voor ons geleden, u achterlaetende een exempel, om dat ghy zijn voetstappen soudt naervolgen. Gevoelt dan in u, 't welck oock is in Christo Jesu: den welcken als hy in Godts wesen was, en heeft geenen roof geacht Gode gelijck te zijn; maer hy heeft zy selven vernedert, eens knechts gedaente aennemende, inde gelijckeniße der Menschen gheworden, ende in die gedaente gevonden als eenen Mensch. Hy heeft zy selven verootmoedight, en onderdaenigh geworden totter doodt toe. Doet dit oock, ende ghy sult leven. Den H. Geest sprekende door de Propheten ende Apostelen. Petri 2.ad Philipp. 2.

Voor-reden tot den christelijcken leser.

SAligh is hy, die leest en hoort de woorden van desen Boeck. Ontfanght dan dien, en verslint dien, ghelijck den Enghel seyde tot den H: Joannes Apoc. 10. Ende hy sal wesen in uwen mont soet als honingh. Dit is den Boeck, in den welcken zijn alle de schatten der wijsheyt Godts. Saligh zijn die oogen, die sien dat ghy siet. Ick segge u met de waerheyt, dat veele Propheten en Koningen, hebben begeert te sien, dat gy siet. (Dat is den Boeck des levens) Ende en hebbent niet ghesien. Ende veel hebben begeert te hooren dat ghy hoort, ende en hebbent niet ghehoort. Gy moet bemercken, dat desen Boeck niet en is van Papier noch van Parkement: maer vande lidtmaeten

van het Aldersuyverste Lam Godts, sonder vlecke Jesus Christus; dat gedoodt is gheweest van het beginsel des Werelts. Ghedruckt met Letteren van Yser en Stael, met poincten van een scherpe Lancie en vreede naghels; den Inct is geweest het bloedt van het selve Lam. Is't dat ghy desen Boeck wel leest, gy sult soo wel leeren, dat gy sult mogen seggen met den Apostel. 1. Cor. 2. Ick en hebbe my niet gheoordeelt yet te weten onder u lieden, als lesus Christus, ende dien ghekruyst.

Consent des Oversten.

DIt werck is toeghelaeten door de heele H. Dryvuldigheyt. Vanden Vader seggende Isaiae 53. Оm de sonden mijns Volcks, hebbe ick hem geslagen. Door den Soone; als hy ontfangende het Ghebodt des doodts, heeft geseyt aen sijnen Vader; In't beginsel des Boecks is van my geschreven, dat ick uwen wille soude doen. Mijnen Godt ick hebbe gewilt. Door den H. Gheest, die door S. Joannes heeft geseyt, Den H. Gheest is't die getuyght dat Christus is de waerheyt. Joannis. 5.

Approbatie der docteuren.

VAn S. Augustinus 3. de Trinit. seggende, ons wetenschap is Christus, ons wijsheyt is Christus. Van S. Bernardus Serm. 43. in Cant. Dit te mediteren hebbe ick wijsheyt gerekent, hierin hebbe ick mу de volmaecktheyt ghestelt, hier inde volheyt der wetenschap, hier inde rijckdommen der saligheyt, hier in de overvloedigheyt der verdiensten. Dit is mijn verhevender Philosophie, te weten Iesum Christum en dat ghekruyst. Van S.Ambrosius Die

desen weet, dat hy niet voorder en soeckt: want hier is de volmaeckte deught en wijsheyt.

Privilegie van desen boeck.

VOor een reyse alleen dat Christus gekruyst is, heeft zijn Passie dit Privilegie van te veroorsaecken het eeuwigh leven, want niet door het bloedt der Kalveren; maer alsoo den Apostel seght, Heb. 19. door zijn eygen bloedt is eens ingegaen (onsen oppersten Priester Christus) in het Heyligh der Heyligen, hebbende ghevonden de eeuwighe Verlossinge. Daer en boven hebben zy Privilegie desen Boeck in hunne herten te drucken, die hun Cruys op-ghenomen ende Christum ghetrauwelijck ghevolght hebben, in't sterven van hun eygen selven.

Den prijs.

IUdas heeft desen Boeck getaxeert dertigh Penningen: maer wilt gy dien voor niet? hy is u geschoncken. Isaiae 55. komt, coopt sonder Silver en sonder Wissilinghe. De begeerte alleen, dient voor Wisselinge.

Den inhout vanden boeck.

DEsen geeft u te kennen den H. Laurentius Justinianus lib. de humilit. с. 21. alwaer hy den ghekruysten Christus noemt, eenen open Boeck, inden welcken men al lesende en mediterende alle deughden leert. Den eenvoudigen ende ongeleerden heeft van buyten, wat hy leest; den geestelijcken en volmaeckten heeft van binnen wat hy verstaet. Ну heeft daer in geschreven een kort be-

grijp der liefde, de verheventheyt der volmaecktheyt, de modelle der deughden, en geheel de maniere ende orden der Menschelijcke Verlossinge, heeft hy besloten in desen Boeck sijns Lichaems: daerom als hy volschreven hadde, ende nu daer niet meer te schrijven en was, heeft hy geseyt, Consummatum est: het is al volbracht.

Ses schoone lessen die staen en gelesen moeten worden inden boeck des levens.

IESUS. Onder andere schoone en mysterieuse naemen en tijtels, die my inde H. Schrifture gegeven worden, is eenen van groote consideratie, ende wel over een kommende met uwen Geest, die naturelijck gheneghen is om te weten, en door dese genegentheyt zу selven in't Paradijs bedorven heeft, door welcke ick eenen Boeck genaemt worde. Den H. Joannes Evangelist Apoc. 5. Ende den Propheet Isaias с 24. Ende den Propheet Daniel c. 12 maecken mentie van eenen Boeck; den welcken my beteeckent: ghelijck den H. Bernardus leert. Mijne Godtheyt (soo seght den H. Augustinus) is den Boeck der salighe inden Hemel; maer mijne Menschelijcke Nature hanghende en stervende aen het

Cruys, is den Boeck der Christenen noch op der aerden. Ick, segge ick, overdeckt met mijn dierbaer bloet, vol van pijnen, ghenagelt aen een Cruys, als ofte ick waere vermaledijt vanden Wet; hangende tusschen twee Moordenaers, als den meesten der selver, bespot en beschimt van die my saeghen: ick in soodaenighe gesteltenisse, ben de kracht ende wijsheyt Godts, ick ben den Boeck des Levens, inden welcken alles begrepen is, dat u noodigh en profijtigh is tot 't leven der Zielen. In desen Boeck, sult gy in mijn doodt, vinden u leven, door een geheele doodt van al dat in u leven kan: ende in mijn Cruys sult ghy vinden alle uwe soetigheyt, troost, vermaeck, ende welvaert. Desen Boeck sal u openen en ontdecken het rijck van mijne Godtheyt in uwe Ziele, leeren en toonen den wegh om daer toe te kommen; op dat gy my eens soudt besitten boven alle gaeven, ende in my daer eens mooght rusten boven alle werckinge, door die verborgen overvaeringe ende sterven uwer krachten inden afgrondt van mijn Goddelijck wezen. Desen sal u leeren my te vinden soo wel inden nederganck, als inden opganck, ende dat even geluckelick en sekerlick, sonder my oyt te missen: want hy sal u leeren my te soecken niet naer het gevoelen, maer aen het Cruys des lijdens, ende naer het geloove; niet inde Nature, maer inden Geest, om my alsoo Goddelick en Wesentlick te vinden, te smaecken, en te genieten. Dit zijn de edelste vruchten van mijn Menschwordinghe, van mijn Cruys ende Doodt, die de beginnende niet en smaecken, maer de volmackte. De andere hebben oock hunne overvloedighe Vruchten, gelijck ghy gesien hebt.

Al is het saecke datter in desen Boeck besloten zijn alle de Schatten van mijne Wijsheyt ende wetentheyt; nochtans het principaelste dat ghy daer in lesen moet, dat is ten 1. Een alder-meeste ende volmaeckste aermoede. Ten 2. een alder-meeste verachtinge. Ten 3. een alder meeste pijne ende droefheyt. Ten 4 een alder-meeste oodtmoedigheyt. Ten 5. een aldermeeste verduldigheyt. Ten 6, een alder-meeste ende volmaeckste liefde.

De eerste lesse. De alder-meeste aermoede.

JESUS. Dat ghy my soo wel wiste te soecken als mijnen Dienaer Bernardus, ghy soudt met hem moeten bekennen, dat ghy my nerghens en vindt als aen het Cruys: want ick niet alleenelick op den Bergh van Calvarien Gekruyst hebbe geweest; maer oock vanden eersten oogenblick dat ick ben Mensch geworden, hebbe ick door d'ootmoedigheyt, verduldigheyt, en liefde (als met drie Nagelen) gehecht geweest aen het Cruys van een alder-meeste aermoede, verachtinge, pijne ofte droefheyt: de welcke geweest zijn, als drie aermen van mijn Cruys.

Aengaende de Aermoede: Al is't dat ick naer mijn Goddelicke Nateure soo machtigh ende rijck ben, dat duysent en duysent Werelden, die ick kan scheppen, my niet en souden connen verrijcken: (Want al dat buyten my is onder mijne goederen eygentlick niet getelt en magh worden.) Daer en-boven al is't dat ick zijnde Godt ende Mensch, ende den nature-

licken Sone van mijnen Hemelschen Vader, een wettelick recht hadde tot alle sijne Goederen soo ongeschaepen als gheschaepen, te weten alle de Goederen des Wereldts, jae alle de Creaturen: ende dat hunne besittinghe gelijck betaemelick schijnt aende weerdigheyt die ick hebbe, van te zijn Coninck der Coninghen, en Heere der Heeren: nochtans dit al niet tegenstaende hebbe verkosen uyt uwer liefde, ende vrywilligh arm tezijn, ende den armsten van alle de armen. Ick ben arm geboren; ick hebbe arm geleeft, ende ick ben noch armer gestorven.

Ten eersten hebbe ick arm geweest van tijdelicke Goederen deser Wereldt; soo dat ick noch Landt noch Sandt, noch eenighe besittinghe gehadt en hebbe: noch Goudt noch Silver, noch Geldt, nochte yet eygens; alleen ontfangende dat noodtsaeckelick was tot mijn tijdelick leven, met honger en dorst, en ghebreck, coude ende hitte, met veel aerbeyt ende strengigheyt; niet hebbende soo veel eygens, daer ick mijn Hooft soude hebben konnen op neder-leggen. Soo dat ick met recht was seggende: De Vossen hebben hollen, ende Vogelen des lochts nesten; mаеr den Soon des Menschs en heeft niet waer hij sijn Hooft soude op-leggen.

Ten tweeden, hebbe ick arm willen zijn van Vrienden; soo Bloedt vrienden als andere, ende van alle tijdelicke Vriendtschap met groote ende machtighe; soo dat ick niemant gehadt en hebbe, soo vande zijde mijns Moeders, als van Joseph mijnen gemeynden Vader, ende mijnder Discipelen, om wiens respect men my soude gespaert hebben in een Kacksmete, in eenen slagh, van Hamer ofte Swepe, ofte in een verachtelick Woordt. Ick hebbe willen ghe-

boren zijn van een alder-oodtmoedighste en armste Moeder, op-gevoet van eenen armen Timmerman.

Ten derden, hebbe ick my arm gemaeckt, my gelijck beroovende van my selven, ende eerst in mijn eyghen macht: daer ick almogende was, my gelaetende en levende als onmachtigh, en cranck, in het draeghen van de kranckheden uwer Nature, die ick aengenomen hebbe (uyt-genomen de schuldt ende Sonde) in menichvuldigen aerbeyt ende vermoeytheyt. Jae dat meer is, macht gevende, niet alleenelick aen de Sondaers, de Joden en Heydenen, maer oock aende Elementen ende ongevoelike Creaturen (die ick selve geschaepen hadde) om my te pijnigen en quellen, ick als onmachtigh niet tegen-strijdende maer om uwer liefde alles lijdende. Ten tweeden hebbe my als berooft van mijne Wijsheyt; my gelaetende als onwetende, ende dwaes, niet willende uytschijnen als eenen welsprekenden Philosooph ofte Leeraer; maer in alle eenvoudigheyt en oodtmoedigheyt, den Wegh des Waerheyts leerende. Ten derden hebbe my berooft, van Naem ende Faem, my laetende achten als eenen Sondaer, en Vriendt der Sondaeren, als eenen Verleyder, Lasteraer, jae als eenen Moordenaer, stervende in't midden der selve.

Ten Vierden hebbe my gelijck berooft, van mijne Heerschapye die ick hadde over alles; levende onder de Menschen als eenen armen verworpen Knecht, daer ick was Coninck der Coninghen, Wiens Rijck geen eynde en heeft: my onderworpende niet alleenelick aen mijn H. Moeder, aen Joseph en aen mijne Discipelen, selve hun dienende; maer oock aen die verworpenste Knechten derJoden.

Siet daer is mijne alder- meeste gedeurighe en volmaeckte aermoede. Siet hoe arm ick geweest hebbe metter daet, met wille ende geest boven alle weerderinghe van eenighe Creature. Dat dees Lesse wel lesen alle gierighe ende hoveerdige Menschen. Waer is nu te vinden soodanige aermoede des geests? eylaes, sy wort van aller verstooten, gehaet en verjaeght, oock van diese meest schijnen te willen achten, beminnen en prijsen.

De tweede lesse. De alder-meeste verachtinghe.

JESUS. Siet hier mijne oneyndighe Wijsheyt, en overweeght wel hoe diep dat zijn haere Raeden, ende hoe onbekent haere weghen. en is dit niet genoegh om te beschaemen en verbaest te maecken alle Menschelicke Wijsheyt, dat Godt selve, die alle eere en glorie toe-komt, sy selven duyckt en verberght en gelijck verniet in den afgront van schanden en verachtinghen? Ick die ben den Godt der Majesteyt, hebbe gedeurende den heelen tijdt van mijn Leven, en boven al ten tijde van mijne Passie, vrywilligh ontfangen de alder-grootste versmaetheden, de vreedtste affronten, ende de onweerdighste schanden, die men den verworpensten der Menschen soude konnen aendoen: ende verre van die te verborgen; ick hebbe belast aen mijne Apostelen ende Evangelisten, dat sy die de Wereldt door souden verkondighen. Dit al om uwer liefde, ende om uwe hoveerdigheyt te genesen.

Ick hebbe geleeft op dese Wereldt als eenen verworpen Knecht en Slaeve, jae gelijck eenen quaeden en boosen Knecht, hebbe geweest verjaeght, bespot, belacchen, gebonden, geslaeghen, gegeesselt, en ten lesten sonder reden, sonder Beschermer, als eenen verworpen ende ellendigen met de misdadighe, en Moordenaeren gerekent, en met hun gevonnist, en gedoodt, met een alder-schandelickste en verworpenste doodt, die daer alsdan was. Ende als ick leefde hebbe altijt alle tijdelicke eere gevlucht, en als men my die wilde bewijsen hebbe my met woorden en wercken daer tegen gestelt, hebbende liever alle schande en beschaemtheyt te lijden. Sy hebben my wesende Heere des Wereldts sonder reden ofte oorsaecke vervolght, bespot, beschimpt, belacchen. Sy hebben my genoemt Samaritaen en Afgodist, lasteraer, van den Duyvel beseten, Gulsigaert, Dronckaert, Verleyder en valschen Propheet, jae eenen Tooveraer, Wonderheden door den Duyvel doende. Sommige hebben my willen van boven de Berghen worpen, andere steenigen, met veel roepen en schreuwen en achterclappen. Sy hebben my van den eenen Rechter naer den anderen ghesleept: sommighe hebben my in't Aensight gespoghen, andere Kack smeten gegeven; andere met Doornen gecroont, spotswijs voor my geknielt, mijn Hooft met het Riet geslaeghen: andere met hunne Tanden als raesende Honden tegen my krijselende en brieschende hebben my als eenen Quaetdoender veroordeelt. den eenen van mijne Discipelen heeft my verkocht, den anderen verloochent, de reste verlaeten. Ende ten lesten van alles verlaeten, bespot, gegeeselt. gecroont, heb-

ben sy my, mijn eygen Cruys doen draegen, mijn Kleederen uyt-geruckt, mijn Lichaem nackt, verscheurt, ende als overgoten met mijn Dierbaer Bloedt by-naer geen gelijckenisse van Mensch hebbende, aen het Houdt genagelt, om hoogh verheven; ende met my daer hangende tusschen Hemel en Aerde, biddende, weenende, en stervende, noch den spot gehouden.

Siet, siet, leest en leert dees Lesse wel, ghy hoveerdighe Kinderen van Adam, die soo bemindt en soeckt dat ick gevlucht hebbe, te weten de Eere en Glorie des Wereldts, ende die soo vlucht en schroom dat ick gesocht ende bemindt hebbe, te weten verachtinghen, verotmoedingen, affronten, beschaemtheden. &c.

De derde lesse. Van de alder-meeste en gedeurighe pijne en droefheyt.

JESUS. Als ick Godt zijnde, Mensch gheworden ben, soo is den Mensch oock Godt geworden, door een seer geluckigh vervolgh ofte consequentie. Het was dan reden en recht dat ick, niet alleenelick vry soude zijn van alle lijden; maer oock soude commen in volle besittinghe van alle de genuchten van het Huys mijns Vaders. Ick dan Godt ende Mensch en kost niet laeten geluckigh te zijn, oock naer mijn H. Menscheyt, gemerckt ick Godt was. Ick hadde dan vande eersten oogenblick mijnder Mensch-wordinghe een volmaeckte genietinghe Godts in het op-

perste deel mijnder Ziele. Maer Verlosser der Menschen zijnde, ende wel kennende hoe grootelicks mijnen Vader vereerlickt soude worden, waer't dat ick hun saligh maeckte door lijden en pijnen, door de alder-pijnelickste en schandelickste Doodt des Cruys; soo en hebbe ick niet meer ter herten genomen als gedeurigh Lijden, niet alleen in Lichaem, maer oock in Ziele, om soo te vereeren en verblyden mijnen Hemelschen Vader, die daer in een uytterste behaegen heeft. Daerom hebbe ick dat groot en gedeurigh Mirakel ghedaen, belettende het invloyen van die voorseyde gelucksalighe genietinghe Godts, in mijn Ziele ende Lichaem, door de welcke sy onbequaem souden geweest hebben tot het Lijden.

Eer ick u in't bysondere spreke van mijn Pijnen en Lijden, weet, ende noteert, dat, gelijck in u (о Ziele) drie deelen zijn; het opperste ofte verstandelick deel; het middelste het welcke bestaet in uwe inwendighe leegere crachten, ende het leeghste deel, dat bestaet inde uytwendighe sinnen; datter oock al soo in my geweest hebben (gelijck den H. Bonaventura leert ) drie soorten van lijden of pijnen. De eerste is, Verstandelick lijden geweest in het opperste deel mijnder Ziele: Het tweede is geweest in haere leegere inwendighe crachten, het welcke men nomen magh Inwendigh gevoelen, lijden, pijne ofte droefheyt des Herten: Het derde is uytwendigh gevoelick lijden in de uytwendige Sinnen. Ick hebbe dees drie soorten van lijden, in dees drie deelen, willen aennemen, om u naer de selve ten vollen te genesen en Saligh te maecken: om dat ghy geheel (dat is in dese drie deelen) door de Sonde van Аdam bevleckt en bedor-

ven zijt, en vervult met quaet. Replecta est malis Anima mea. Psal. 87. Maer alder-meest hebbe ick willen lijden in het opperste deel mijnder Ziele, om dat (ghelijck den subtijlen Sсоtus leert) Adam alder-meest gesondight heeft door het opperste deel sijnder Ziele, ofte de opperste reden: op dat alsoo de remedie en medecijne in alles soude over-een-commen met de Sieckte. Van dese ende die andere soorte van in wendigh lijden wille ick u eerst onderwijsen.

Van het inwendigh Lijden der Ziele Christi.

ô Ghy alle die passeert door den wegh van dit stervelick Leven, aenmerckt ende siet, of daer eenighe droefheyt is, of pijne, gelijck aen de mijne! Tren. 1. Bysonder die ick inwendigh geleden hebbe.

Eerst voor al, hoort wat ick hier van veropenbaert hebbe aen mijne Dienaeresse ende Bruydt, Catharina van Bononien Clarisse, op eenen Goeden Vrydagh, als wanneer sy seer begeerigh wesende om dit te weten, my seer yverlijck badt: Ick hebbe haer vanden Cruyse aen-gesproken als volght.

“Lieve Ziele: Dese uwe liefde ende devotie door de welcke ghy gedeurigh gedachtigh zijt mijne Passie, ende andere oock daer toe vermaent, is my seer aengenaem: Daerom wille ick nu uwe begeerte voldoen.

Weet dan, dat van dien eersten oogenblick, dat ick in het Maeghdelick Lichaem, de Menschelicke Nature aengenomen hebbe, ontallicke droefheden mijn Ziele omringelt hebben; my claerlick verthoo-

nende alle de uytwendighe en inwendige pijnen, die ick den tijdt van dry-en-dertigh Jaeren soude lijden, ende ten lesten in mijn Passie door een alder-vreetste ende bitterste Doodt nauwelicks soude eyndighen. Ende om dat ick oock wiste wat al benautheden hier door souden veroorsaeckt worden aen mijn alderliefste Moeder, is mijn droefheyt van desen kandt seer vermeedert maer alder-meest uyt het overdencken van de ondanckbaerheyt der Menschen, de welcke (soo ick voor-sagh) dat groot weldaet van hunne Verlossinghe, niet en souden bekennen ende ontfangen, met een onverbeterlicke schaede der gratie ende glorie.

Maer op alle de Vrydaegen was ick gelijck in eenen Doodt-strijdt, voor-stellende aen mijnen Geest, alle het gene, ende elck in't bysonder, dat ick moste lijden. Mijn droefheyt wiert seer vermeerdert door een uytdruckelicker consideratie mijns Moeders, die op dien dagh met een ongeloovelicke smerte des Herten moste overvallen worden, in mijne Tormenten tegenwoordigh zijnde, ofte met den Lichaem, ofte met den Geest.

De Woens-daegen en hebben oock niet geweest sonder bysonder materie van droefheyt, op welcken Dagh ick af-scheyt nemende van mijn alder-liefste Moeder, van haer moste als met gewelt wegh-genomen worden, ende voor eenen slechten prijs van dien Verraeder Judas verkocht aen de Joden, sy alsoo coopende hunne eeuwighe verdommenisse.

Dese hebben geweest mijne Tormenten, geheel mijn Leven lanck, my ghedeurigh tegenwoordigh, door een levendighe ende alder- claerste vertoonin-

ghe van die toekommende pijnen. Maer dat ick op den Goeden- vrydagh hebbe gheleden, dat en kan geen Menschelick Herte begrijpen, nochte het stervelick Vleesch en koste het niet draegen, ten zy ondersteunt door de hulpe der tegenwoordighe ende vereenichde Godtheyt. Maer om dat ick wilde dat volbracht soude worden al dat van de Propheten van my voorseyt was, ofte door gelijckenisse vertoont, 'tis noodtsaeckelick geweest dat de Goddelicke cracht soude vervullen de cranckheyt der Menschelicke Nature. Waerom, wilt ghy my een aengenaeme saecke doen, overdenckt daegelicks mijne Passie, ende leert dit oock aen andere, op dat ick u ende een yder magh deelachtigh maecken van haere onwaerderelicke Vruchten) Bolandus Vitae eius. cap 4. n. 43.

Ghy moet hier bemercken, ten eersten: dat mijn Alder-heylighste Ziele niet en voor-sagh haer toecommende Lijden in't generael alleen; maer oock in't particulier, ende op een alderclaerste maniere. Sy sagh gedeurigh in't bysonder van wie, wanneer, op wat maniere, wat ende hoe veel dat sy moste lijden: sy sagh al die Hamer slaegen, die slaegen der geesselen, die gaete der Nagelen, die druppelen Bloedts, ende Traenen, die Suchten en Lammentatien elck in't by sonder: ende insgelijcks van alle ander lijden.

Ten II. weet dat die droefheyt die uyt dat licht en kennisse volghde niet puer naturelijck en was, gelijck zy in een ander soude wesen uyt sulcke oorsaeke; maer onsprekelijck meerder, door mijn vrywillige aenveerdinge ende aenneminge, door onsen Goddelijcken wille, schickinge ofte dispensatie, de welcke heeft geweest den oorspronck van alle mijne pijnen en droef-

heden, ende in haer hebben zy al begonst, en ge-eyndight: ende gelijck het onmogelijck is (seght de S. Angela de Fulgineo ) dat eenigh verstandt soude begrijpen de oneyndelijckheyt der liefde die ick getoont hebbe willende u door mijne doodt verlossen; soo is het oock onmogelijck te begrijpen die oneyndelijcke droefheyt die ick ghehadt hebbe door de Goddelijcke schickinge, de welcke met dat onuytsprekelijck Goddelijck licht in my kommende, heeft my soo in droefheyt verandert, dat het onuytsprekelijck is.)

Ten III. Is hier een groot verschil gheweest tusschen my, en andere Menschen, inde welcke als'er is oorsaecke van droefheyt en blijdschap t'saemen, d'een vermindert d'ander, jae doetse somtijts vergaen. Ten heeft alsoo in my niet gheweest (soo Sсоtus leert) want in dat opperste deel mijnder Zielen waeren t'saemen gelijck blijdschap ende droefheyt ten hooghsten; nochte d'een en verminderde d'ander niet, nochte en dedese ophouden. Ende dit is seer wonderlijck in my geweest ende een groot Mirakel, t'saemen te hebben onuytsprelijcke droefheyt uyt de naervolghende redens, ende oock onuytsprekelijcke blijdschap van het aenschauwen Godts, ende uwer Verlossinge.

De grootheyt van mijn inwendigh lijden, en kan van geen Menschelijck verstandt begrepen worden, noch en is in geenen Boeck beschreven, dan inden Boeck des Levens, ghesloten met seven Segels, die niemant open doen en mach, als dat Lam, dat op den throon sit. Het was soo veel meerder als het uytwendigh lijden, als den Hemel meerder is dan de Aerde. Ick hebbe mijn lieve en benaude Ziele gegeven tot sulck een inwendigh lijden en pijnen, dat zy aen dat inwendigh

Cruyce der liefde, met alle krachten, met groot ghewelt, uytghereckt was tot de hoogheyt der Hemelen, ende diepte der Hellen, ende tot de breetheyt ende lanckheyt der Aerden, (gelijck gy uyt de naervolgende redenen bemercken mooght.) Haere wonden waren ontallijck, meer, meerder, wijder en dieper, en vloyden veel meer van uytvloyende liefde en bermhertigheyt, dan die wonden mijns Lichaems vanden Bloede.

De grootheyt, bitterheyt, en diepheyt van mijn inwendigh lijden, mooght gy eenighsints bespeuren uyt die woorden, die ick in't Hofken seyde: Mijn Ziele is bedroeft totter doodt toe. Dat is (seght Lyranus) als ofte ick seyde: mijn droefheyt is soo groot, dat zy niet meerder en kan wesen; soo dat indien eenigh Mensch sulck een droefheyt hadde, soude terstont sterven. Andere Docteuren voeghen daer by: waert dat die mijne droefheyt gedeelt hadde gheweest aen alle Creaturen des Werelts, sy souden terstont al t'saemen hebben gestorven.

Let maer wel op dese naervolgende redens ofte oorsaecken mijnder droefheyt, ende ghy sult haere grootheyt wat konnen achterhaelen.

De I. is gheweest; om dat mijnen Hemelschen Vader soo onteert hadde gheweest, wiert, en noch soude worden door de sonden van het Menschelijck Gheslacht, tot het welcke hy nochtans soo groote liefde en compassie hadde, dat hy sy selven, en my (die hy oneyndelijck lief heeft) tot de doodt soude willen geven: waer over ick gelijck met een oneyndigh medelijden bevangen hebbe geweest; ende hebbe my selven verootmoedight, gehoorsaem zijnde tot de doot, jae tot de doodt des Cruys.

De II. was de droefheyt van mijn Alderliefste Moeder, de welcke ick boven alle Creaturen beminde, ende wiens droefheyt ick soo klaerlijck sagh, van het alderminste tot het aldermeeste; want ick haer Moederlijck herte doorsagh. Peyst wat een medelijden soodaenigh Kindt, met soodaenige en soo bedruckte Moeder moeste hebben. Voeght hier by de droefheyt van mijn lieve Discipelen, die ick uyt de Werelt verkoren hadde, en die nu soo waeren gevallen en van my ghescheyden. Ick hadde oock een groot medelijden met al het lyden dat zy en alle mijne Martelaeren, jae alle Uytverkoren souden om mijnen wille lijden, het welcke ick al voorsagh, siende alle hunne pijne in't gemeyn, ende elck in't besonder, die ick in my selven introck ende mijnen Hemelschen Vader opdroech, op dat zy hun al vruchtbaer souden wesen.

De III. is, de levendige kennisse van alle lijden en pijnen die my aenstaende waeren, die ick in't bysonder met eenen grooten schrick en bangigheyt klaerlijck voorsagh, gelijck ick geseyt hebbe.

De IV. is, die groote boosheyt, obstinaetheyt, vreedtheyt, en haet derJoden, die ick sagh gedeurigh aerbeyden hoe zy my op het alderschandelijckste ende vreedtste souden ter doodt ghebrocht hebben. Ick sagh en kende alle hunnen achterclap, beschuldigen, boosen raet, bespottingen, blasphemien, vermaledydingen, valsche getuygenissen &c.

De V. is, dat niet tegenstaende ick sulck een bittere doodt wilde sterven, het meeste getal der Menschen van my gescheyden soude blyven, ende mijne bittere doodt niet ghenieten.

De VI. is, de groote ondanckbaerheyt voor sulck

een bitter lijden, ende mijne onuytspreeckelicke wèl-daeden, ende soo groot een liefde.

De VII. is, het groot medelijden dat ick hadde met de Menschen, die ick sagh te blijven buyten hun eeuwighe saligheyt, daer sy toe geschaepen zijn, en tot de welcke ick hun met mijn bittere Doodt wilde leyden, ende hoe dat sy sullen moeten lijden die eeuwige tormenten der Hellen, siende die niet alleen in het gemeen, maer oock in het bysonder elcken persoon, soo veel als'er geweest hebben, zijn, en commen sullen, met de maete ende soorten van hun straffen, die sy sekerlick voor eeuwigh sullen lijden: ende gemerckt soo de Persoonen.die verdomt sullen wesen, als hunne tormenten als ontallick ende oneyndigh zijn, ende oock mijn liefde tot hun sonder maete, peyst hoe groot het medelijden oock wesen most, dat mijn alder-edelste ende teerste Ziele gehadt heeft.

De VIII. ende meeste oorsaecke mijns droefheyts, heeft geweest de Sonden der Menschen, principaelick die de Joden deden met hunnen Heere en Godt alsoo te dooden ende te cruyssen, de welcke genoeghsaem waeren om geheel de Wereldt te vernielen, ten waere ick mijnen Vader hadde gepayt, hem vergiffenisse biddende met Traenen ende een crachtigh gheroep. Alle de Sonden die oyt gedaen zijn, ofte gedaen sullen worden, die sagh ick al, ende elck in't bysonder met alle hunne circumstantien, ende de swaerigheyt van die elck en allegader, de welcke soo groot was, dat sy mijn Ziele in sulck een uytterste verlaetentheyt, anxt, droefheyt en bangigheyt versincken dede, dat het geen geschaepen Verstandt buyten my, mogelick en is te begrijpen. Want elcke Doot-sonde wonde

mijn Herte met vijf Wonden. 1. Dat sy mijnen Hemelschen Vader (wiens eere ick sochte) onteert en vergramt: 2. Dat de Zielen (die ick soo diere gekocht hebbe) daerdoor bevleckt en bedorven worden: 3. Dat de gratie Godts (die ick u verdient hebbe) daer door verlooren wort: 4. Dat de vrede (die ick tusschen mijnen Hemelschen Vader, ende de Menschen soo suerlick gemaeckt hebbe) daer mede gebroken, en den Toorn Godts over hun verweckt wort: ende ten 5. Dat die edele Zielen daerom de eeuwighe verdommenisse (van de welcke ick hun verlost hadde) schuldigh worden. Ende om dat de swaerheyt van een Doot-sonde, ende de eeuwighe schaede der Zielen daer uyt commende niet te begrijpen en is, soo en is oock mijn inwendigh lijden, dat ick vrywilligh aennam om de rechtveerdigheyt mijns Vaders te voldoen niet te begrijpen, voor soo meenigh hondert duysent Doot-sonden vande gansche Wereldt.

Ghy moet weten, dat ick voor dese al, niet alleenelijck en hebbe willen voldoen aende goetheyt ende bermhertigheyt mijns Vaders, die met het minste van mijn lijden soude te Vreden en gepaeyt geweest hebben; maer hebbe oock willen voldoen aen sijne Rechtveerdigheyt (ghelijck oock leeren S. Bonaventura en S. Thomas) aennemende voor elcke sonde soo groote droefheyt, als ick naer rechte reden, ende naer den heesch der Goddelijcke Rechtveerdigheyt daer voor behoorde te lijden. ô Afgront mijns lijdens, hoe luttel zijt gy bekent aende Menschen! hoe konnen zy hun uytstorten tot ongeregelde genoechten, tot onbehoorlijcke wellusten, daer ick hunnen Heer, Godt, ende Salighmaecker om hunnent wille, soo onbegrij-

pelijcke Tormenten gheleden hebbe in mijn Goddelijcke Ziele!

Dat dese achste, de meeste oorsaecke mijns droefheyts geweest is, sullen u ghenoeghsaem leeren de H. Vaderen. Den Ambrosius in Lucam. Seght aldus: ô Heere ghy hebt droefheyt, niet om uwe wonden, maer om de wonden mijnder Zielen; nietom u doot, maer meest om mijn kranckheden en sonden, die mijn Ziel soo seer doorsteken. S. Bernardus in mijnen Persoon sprekende, seght: ô Mensche ben ick niet genoegh gewondt om uwen t'wille? ben ick niet genoegh gequelt om uwe boosheden? waerom quelt en pijnight gy my noch meer? want de wonden uwer sonden daer ghy my daegelijcks mede wondt, beswaeren my meer, dan alle de wonden van mijn Lichaem.) S. Bonaventura insoliloq; oock sprekende in mijnen Persoon, seght: ô Mensch, siet wat ick om uwer liefde lijde! ick roepe tot u, die om uwen t'wille sterve; aenmerckt de tormenten die my om uwen t'wille aenghedaen worden: aensiet die naegelen, die om uwen t'wil door mijn handen en voeten geslagen worden: daer en is geen pijne, gelijck de pijne die ick om uwen t'wille lijde: ende nochtans hoe groot en swaer de pijne van buyten is, mijn droefheyt van binnen is noch veel meerder, om dat ick u soo ondanckbaer bevinde.)

Van het uytwendigh lijden Christi.

JESUS. ô Gy alle die passeert door den wegh des Levens aenmerckt en siet noch eens, ofte daer eenige droefheyt is ofte pijne gelijck de mijne! Thren. 1. Ick ben gekommen in het diepste der Zee: en dat tempeest heeft my vesmoort. Psal. 68. Ick ben gecommen in't diepste, in't bitterste van een Zee der pijnen en tormenten: dat tempeest des doodts heeft my versmoort. Eeuwigen Vader, Rechtveerdigen Vader! Ghy hebt alle de Baeren uwer rechtveerdiger gramschap over alle de Sonden des Wereldts, op my laeten commen, ende uwen toorn in my bevestight: In me confirmatus est furor tuus, & omnes fluctus tuos induxisti super mе. Рsal. 17. De Propheten hebben my gesien als eenen Man der droefheden, als den lesten en verworpensten der Menschen, als eenen die geslaegen is van Godt, en veroodtmoedight. Percussum a Deo & humiliatum. Оm de boosheyt uws Volcks hebt ghy my geslaeghen. Propter scelus Populi mei percussi eum. Ende ghy hebt op my geleyt alle hunne boosheyt. Posuit in eo iniquitatem omnium nostrum. Maer ick als een onnoosel en sachtmoedigh Lam hebbe op my genomen alle hunne sonden, ende straffen: Ten 1. om u Vader door mijn lijden te vereeren, het welcke alle lijden der Creaturen oneyndelick te boven gaende, u meer vereert heeft, als alle de Heyligen t'saemen u inder eeuwigheyt souden konnen eeren. Ten 2. om u, ô Vader! te versoenen voor alle de son-

den des Wereldts, door mijn Lijden, en voor het ongelijck dat u door de selve gedaen is. Ten 3. om de Menschen te toonen den wegh tot de glorie, die het lijden is. Ten 4. om uwe rechtveerdigheyt die versochte soo veel wederom te hebben, als u door de sonde genomen was, ten vollen te voldoen, ende wederom te geven dat ick niet genomen en hadde, uwe gequetste Majesteyt in haer geheel stellende, door de kracht van mijn alderswaerste lijden, ghefondeert soo inde oneyndige weerdigheyt van mijnen Persoon, als inde onbegrijpelijcke menichvuldigheyt en swaerheyt mijnder pijnen.

Aenmerckt dan, en siet, gy Kinderen van Adam, ofte daer op de Werelt droefheyt en pijne te vinden is, gelijck aen mijne. Hier op antwoorden seer wel S Bonaventura, Alexander Alensis, Richardus en andere, dat mijn lijden soo groot is geweest, dat het te boven ghegaen heeft alle pijnen van dese Werelt. Dit sult ghy eenighsints konnen begrijpen uyt dese vijf oorsaecken. Ten 1. uyt de materiele complexie mijns Lichaems; ten 2. uyt het eynde ofte intentie die ick hadde van voor het Menschelijck Gheslachte te voldoen. Ten 3.uyt de maniere mijns lijdens. Ten 4. uyt het merckelijck verscheyden ghevoelen mijnder pijnen. Ten 5. uyt de menighvuldigheyt mijnder Wonden, injurien &c.

Ten I. hoe een Lichaem teerder, edelder en puerder van complexie is, en levendiger van sinnen en gevoelen, hoe het grooter ende bitterder pijnen lijdt als hem eenigh leet aengedaen wort; mijn Lichaem dat was het alderteerste, edelste, ende puerste datter op der aerden was, als soo wonderlijck en boven nature ghe-

maeckt ende ontfanghen door de kracht vanden H. Geest. Неt was soo teer (gelijck mijn Moeder aende H. Brigitta veropenbaert heeft) dat oock naer den lichsten slagh die zy my gaeven, bloedt volghde. Hier door dan is mijn lijden veel bitterder, en swaerder geweest.

Ten II. ghemerckt dat ick als eenen volmaeckten Verlosser, den wille ende intentie ghehadt hebbe om volkomentlijck te voldoen aende Goddelijcke Rechtveerdigheyt, voor het Menschelijcke Geslachte, het welcke door de sonde van Adam in vier groote quaeden gevallen was (gelijck S. Bernardus leert.) Ten 1. in menichvuldige Sieckten en ellenden; ten 2. in ontallijcke sonden; ten 3. in eeuwige Tormenten door de sonden verdient; ten 4. in eeuwige droefheyt om't verlies van d'eeuwige blijdschap. Overpeyst nu wel, wat een onuytsprekelijcke, jae gelijck oneyndige ende ontallijcke pijnen daer moesten zijn, om voor dese vier, die elck soo ontallijck, jae gelijck oneyndigh zijn, volkomentlijck te voldoen.

Ten III. aengaende de maniere van lijden: ick hebbe geleden sonder eenigen troost ofte verlichtinghe te ontfangen van mijne Godtheyt. Als mijne Martelaers leden, hebbe ick hun versterckt, verlicht ende soo getroost, dat zy dickmaels de pijnen ghelijck niet en gevoelden; maer ick hebbe mijne Menscheyt volkomentlijck laeten staen in haer eygen naturelijck ghevoelen, sonder eenigen troost ofte verlichtinge; Dit hebbe ick te kennen gegeven, met bittere traenen aen het Cruys roepende tot mijnen Hemelschen Vader: mijnen Godt! mijnen Godt! waerom hebt ghy my verlaeten? niet om dat ick, ofte naer Ziele ofte naer den Lic-

haem niet vereenight en bleef met de Godtheyt; maer om dat zy my liet sonder eeenighe vertroostinge naer Ziel en Lichaem, stortende haer Goddelijcke Rechtveerdigheyt soo strenghelijck en ongenadelijck over my. Iae dat meer is, de Goddelijckheyt heeft my meer gedient tot vermeerderinge der pijnen, om dat zy my de pijnen swaerder maeckte als zy aen andere souden gheweest hebben, ende lanckdeuriger, om dat zy my boven naturelijck soo langhe in't leven hiel, daer ick dickmaels door de pijnen soude gestorven hebben.

Daer en boven hebbe ick geleden op alle manieren en soorten: in Ziele en Lichaem, in naem en faem, in Vrienden en Vyanden, in alle Sinnen en krachten; in alle Litmaeten, in alle tijden, onnoosel en onschuldigh sijnde &c. Hoort wat hier van overleght mijnen Augustinus. Aldus sprekende: ô mijne Ziele! siet en merckt toch, hoe dat Jesus mijn lief, mijn hope en mijn saligheyt, geleden heeft in gheheel zijn Lichaem, in al zijn wercken. In den tijt sijnder Kintsheyt heeft hy gheleden armoede en groote ellenden: de armoede van eenen Stal, in welcken hy geboren is, ende van een Kribbe daer hy in geleyt is, op den achsten dagh in zijn Besnijdenisse, heeft hy ghestort zijn Bloedt: daer naer gheleden vervolginge van Herodes ter doodt, moetende vluchten naer Egypten. Ten lesten in zijn bloeyende jeught heeft hy onderstaen die alderbitterste Passie, ende alderschandelijckste doodt. ô Mijnen Heere, mijnen Godt! gy hebt geleden in alle tijden, by nachte en by daeghe, in alle uren: te Metten tijdt soo jammerlijck in het Huys van Cayphas ghequollen: ter Primen tijdt soo onrechtveerdelijck beschuldight, en van den eenen Rechter tot den anderen

versonden: ter Tertien tijdt, Gegeesselt, Gecroont, en hoorende roepen, Cruyst hem, Cruyst hem. Ten Sexten tijdt verwesen tot de doodt en ghecruyst. Ter Nonen tijdt de doodt ghestorven aende galghe des Cruys. ô Mijn Ziele wordt droeve, en laet u oogen traenen storten! want, ô mijnen Heere, mijnen Godt! ghy hebt gheleden door alle de deelen van u Lichaem: met u oogen hebdy gheweent en verblindt geweest; met uwe ooren hebdy verwijtingen en blasphemien ghehoort, aen u aensicht vuysten en kaecksmeten, in uwe neuse den stanck der fluymen, in uwen Monde de bitterheyt der Galle en Edick, in u Hooft de Doorne Croone, in uwe Armen die stijve en onghenaedige Koorden, in uwe banden en voeten die plompe Ysere Naegelen, in u gheheel Lichaem die vreede Geesselinge. In uwe wercken hebdy geleden: want zy spraecken tegen u Predicatien en Goddelijcke Leeringen, tegen u deughdelijcke conversatie, teghen u wonderlijcke Mirakels. ô Mijn Ziele aenmerckt toch, dat Christus gestorven is die alderschandelijckste, alderverworpenste, ende alderbitterste doodt. Gy hebt, ô goeden Jesu! daer en boven geleden in faeme, want zy seyden dat gy den Duyvel in hadt: ghy hebt geleden in u glorie ende eere, want zy cruysten u tusschen twee Moordenaeren. In u tijdelijcke dingen die gy gebruyckte, als sijn u Kleederen, die zy beroofden; in u Lichaem, hebbende Wonden op Wonden ontfangen. Gy zijt ten lesten in u Ziele, in u Moeder, in u Discipels, ende in alle uwe Vrienden seer bedroeft geweest. Dit al en noch meer seght S. Augustinus.

Ten IV. is mijn lijden vermeerdert, door het merc-

kelijck verscheyden gevoelen mijnder gequetste ofte geslaegen leden: want ick hebbe alle hunne Wonden, pijnen, en weedommen gevoelt in't gemeyn, en elck in't by sonder. In ander Menschen en is't soo niet, want in hun de meeste pijne de minste verdooft, en gelijck wegh neemt: maer ick gevoelde elcke Wonde, elcken slagh, elcke pijne, als ofte zy alleen geweest hadden.

Ten V. kont ghy bespeuren de onvergelijckelicke swaerheyt mijns lijdens uyt de groote menichte mijnder Wonden, slagen, quetsuren. Hoe veel duysenden druppelen van mijn dierbaer Bloedt en hebbe ick voor u niet gestort! hoe veel duysende traenen, hoe veel duysenden druppelen bloedigh sweet! hoe veel duysende Wonden en hebbe ick voor u niet ontfangen, hoe veel kaeck-smeten, slaegen op mijn Goddelijck Hooft, Schouders, Armen, Beenen, Aensicht &c: hoe dickmaels hebbe ick grouwelijck ter Aerden geworpen geweest, met het hair en baert opgetrocken, met voeten gestooten als eenen hondt? hoe dickmaels hebbe ick voor u geschreyt en ghesucht, doodelijcke anxten en smerten geleden en sterffelijck gebaer getoont! hoe schroomelijck en hebben niet gheweest, die inwendige doodelijcke hertstooten ofte steken die ick gehadt hebbe in't Hofken, inde Geesselinge, ende Genagelt wordende aen het Cruys, ende principaelick hangende aen het selve, soo lange, in sulcke smerten en pijnen; als wanneer hun beweeghden Hemel en Aerde, de Graeven opensprongen, de Steenen scheurden, ende ten lesten ick stierf sulck een pijnelicke doodt!

DЕ ZIELE. ô Goeden Jesu, als ick den af-

gront van u lijden aenmercke, ick moet roepen met uwen Anselmus, seggende: och wat Herte of verstant kan begrypen de pijne vande Passie Christi, dan alleen het verstant Godts? ô alderliefden, gebenedijtsten Jesu! mijn herte beeft, mijn ingewanden schudden van anxt, als ick оverdencke die afgrondige diepe swaerheyt van uwe gebenedijde Passie. Wat sal ick seggen, waer sal ick vlieden, als u gebenedijdt rooselick Bloedt, van my ge-eyscht sal worden, dat ick soo ondanckbaerlick verworpen hebbe! ick en weet nergens te vlieden, dan tot u mijnen Godt, d'eenighe hope mijnder Zielen: ende daerom komme tot u, my werpende met alle oodtmoedigheyt voor u Goddelicke Majesteyt, ende belyde uyt den gront mijns herten alle mijne sonden in't gemeen en in't bysonder, daer ick u Goddelicke goetheyt mede vertoornt hebbe ende beschuldige alle mijne ondanckbaerheyt; ende bidde u door u bitter Passie ende doodt, dat gy de kracht van uw ghebenedijdt lijden wilt storten over mijn arm Ziele, ende my wasschen van alle myne sonden. Amen.

De vierde lesse. Vande liefde Christi tot den mensch.

IESUS. Hoort Hemel en Aerde! soo heeft Godt de Werelt bemint, dat hy zijnen eenigh-geboren Soon soude geven, Joannis 3. Die boose, wederspannige Werelt heeft hy soo bemint, dat hy my zijnen eenigen Soon, in alles aen hem gelijck in glorie, weerdigheyt еn Majesteyt, heeft gegeven tot alle verachtingen, tot

alle pijnen en Tormenten, jae tot die schandelicke doodt des Cruys. ô Onuytsprekelicken brandt der liefde (roept den H. Thomas a Villa Nova) de liefde heeft het ghedaen, de liefde heeft ghedwongen, de liefde heeft verwonnen.) Met reden seght den H. Dionisius Areopagitta: wy sullen dat oock voor de waerheyt durven seggen, dat den Schepper van alles selve, door de lievelicke grootheyt zijnder goetheyt, uyt zy selven geworden is) dit is dat exces dat ick volbrocht hebbe in Jerusalem, van het welcke Mоуses en Elias in mijne transfiguratie spraecken.

Maer hoort noch meer, ô lieve Ziele, die my soo veel ghekost hebt: ick segge u oock, dat ick aende H. Brigitta seyde lib. 7. revel. с. 19. ick ben de opperste liefde: want al dat ick vander eeuwigheyt gedaen hebbe, hebbe ick uyt liefde gedaen; ende al dat ick doe, en in toe kommende noch doen sal, komt en sal kommen uyt mijne liefde. Mijn liefde tot den Mensch, is nu alsoo groot en onbegrypelick als zy was ten tijde van mijne Passie, als ick uyt al te groote liefde, door mijn doodt verlost hebbe alle de Uyt-vercooren. Ende dat het koste gheschien, dat ick soo dickmaels soude sterven, als'er Zielen inde Helle zijn, ick soude met aldergereetsten wille, en aldervolmaeckste liefde mijn Lichaem geven, ende de selve Passie ende doodt voor elcke Ziele in't bysonder lijden, die ick geleden hebbe voor al te mael.) Daerom segge ick u oock dat ick haer seyde, lib. 1.c. 11. Bemindt my uyt gantscher herten; want ick hebbe u bemindt: ende ick hebbe my selven vrywilligh gelevert aen mijne Vyanden; ende mijne Moeder en mijne Vrienden zijn gebleven in een alderbitterste droefheyt en gheween:

ende als ick sagh de Lancie, de Nagels, de Swepen, ende andere Instrumenten gereet, ick hebbe niet tegenstaende blydelijck voortgegaen tot mijn Passie. Ende als myn hooft van alle kanten door de doorne Croone was bebloedt, ende het Bloedt van alle kanten vloeyde, al hadden mijne Vyanden mijn herte geraeckt, ick soude liever hetselve hebben laeten quetsen ende in stucken deelen, als dat ick u soude hebben willen derven. Daerom zijt gy al te ondanckbaer, is't dat ghy my voor soodaenige liefde, niet en bemint.)

De ZIELE. ô Alderliefsten Jesu! wat sal ick seggen ofte verantwoorden? gy treckt mijn herte van alle kanten tot uwe liefde door uwe ontallicke weldaeden: maer ick moet belijden met uwen Вernardus, datter niet en is dat u aen my soo minnelick maeckt, als dien kelck die gy voor my gedroncken hebt, dat werck der Verlossinge, een werck sonder Patroon, oodtmoedigheyt sonder maniere, een onverdiende gratie, een gaeve boven alle prijs. Ick moet bekennen met uwen Thomas a Villa Nova, dat gy my bemint hebt sonder maniere: ende gy die het al gheschaepen hebt in getal, gewichte, en maete, in my te beminnen, hebt gy getal, gewichte en maete te buyten gegaen.) Want ghy hebt my bemint meer als u selven, om dat gy hebt willen sterven voor my. Augustinus soliloq с.13.

Maer wat sal ick u wedergeven voor soodaenighe liefde? al waert dat ick hondert duysentmael mijn Ziele voor u gaeve, ten waere noch al niet voor soodaenige liefde. Ick wille nochtans doen dat ick kan; ick wille u my selven heel geven, gheheel mijn liefde en affectie, en u nu voortaen beminnen uyt geheel mijn

herte en alle mijn krachten. Ick bidde dan met uwen Seraphynschen Franciscus. Dat toch het vyerigh en honichvloyende gewelt uwer liefde, aldersoetsten Iesu! mijnen geest verslinde van al dat onder den Hemel is, op dat ick door de liefde van uwe liefde magh sterven aen alle dat buyten u is, die u geweerdight hebt om de liefde mijnder liefde te sterven.

JESUS. Doet alsoo. Liefde die wilt met de selve Munt betaelt zijn. Geeft liefde voor liefde, leven voor leven, doodt voor doodt. Ende op dat ghy te beter tot mijn liefde onsteken soudt worden, onthout en onderhout wel dese Lesse, die ick geleert hebbe aen mijne lieve Bruydt Gertrudis, te weten, alsoo dickmaels als ghy my aen't Cruys aensiet, peyst dat ick u met een lievelicke stemme dese woorden segghe: siet hier hoe dat ick оm uwe liefde ghehangen hebbe аen het Cruys, naeckt, veracht, geheel gewondt, ende in alle lidtmaeten uytgereckt: ende noch is mijn herte met sulck een soete liefde tot u genegen, dat waert dat het noodigh waer tot uwe saligheyt, ick voor u geerne soude lijden, al dat ick geleden hebbe voor geheel de Werelt. Siet wat antwoorde gy hier op geeft.

De vijfde ende sesde Lesse. De aldermeeste ootmoedigheyt en verduldigheyt Christi.

JESUS. Dese zijn twee Lessen vanden Boeck des Levens, die seer noodtsaeckelick zijn, om eenen goeden Discipel te wesen. Daer comter al veel tot my om mijn Discipels te worden, en te leeren en studeren in den Boeck des Levens, maer dese twee Lessen, en

de drie eerste en staen hun niet seer aen. Sy willen het al met de vierde houden, sy stellent al op de liefde maer sy en letten niet, dat al is't saecke dat sy is de verhevenste der deughden, dat sy alleen niet en kan blijven staen: ende dat de volmaeckte over-een-comminghe met den beminden in alles, is een vast fondement vande oprechte liefde.

Comt dan tot my alle die aerbeyt en gelaeden zijt met het pack uwer quaede genegentheden: Neemt mijn Iock op u lieden; mijn Jock van die aermoede, verachtinghe, en lijden: En leert van my: Want ick waerachtigh ben ende den wegh Godts inder waerheyt leere: Ick ben die eeuwighe Wijsheyt: in my sijn verborgen alle de Schatten vande Wetenschap ende Wijsheyt Godts. Wat sult ghy leeren? hoort een Lesse, getrocken uyt het diepste van mijne Goddelicke Wijsheyt. Leert van my dat ick sachtmoedigh ben, en oodtmoedigh van Herten. Ick hebbe my selven (wesende eenen Godt met mijnen Vader, van een en de selve macht, glorie, en majesteyt) uyt-gedeelt en gelijck verniet, aenveerdende de gedaente des Knechts: en dit niet alleen; maer hebbe my oock verootmoedight, gehoorsaem wesende niet alleen aen mijnen Vader, maer oock aen mijne Vianden, mijne Beulen, tot de Doodt, jae de doodt des Cruys; my laetende hangen en naegelen aen het Houdt, verheffen op eenen Bergh, naer den Lichaem naeckt, verscheurt en overgoten met mijn dierbaer Bloedt; naer mijn reputatie, gerekent onder de Moordenaeren: veracht, gelastert, ende als ten spot gestelt voor heel de Wereldt: en dit met noch al veel meer, lijdende met een uytterste ootmoedigheyt en verduldigheyt. Hier is de waerachtighe Wijsheyt te haelen. Leert wel dese Lessen.

Och оftе mijne jonghe Discipels dese Lessen wel leerden en geleert wierden! dese Lessen segge ick van een groote liefde tot die volmaeckte aermoede, liefde tot verachtinghe sijns heils, liefde des lijdens, verootmoedinghen &c. Hoe haest en souden sy niet worden Meesters vande Deught en Volmaecktheyt! waer door hebben de eerste Discipels van mijnen Franciscus in corten tijdt soo aengenomen in de Deught en Heyligheyt? door anders niet, als door dees Lessen, die hy hun soo neerstelick leerde. Wilt ghy dan in mijn schole wel voorderen en aennemen, leertse oock wel ende en laetse niet, voor dat ghyse wel van binnen en van buyten kondt.

Appendix ofte By-voeghsel by den boeck des levens. Het lyden van de Moeder Godts.

IESUS. Het By-voeghsel van mijn Lijden, dat is het Lijden van mijne alder-liefste Moeder. By wie sal ick u vergelijcken (ô mijn Moeder) Maeght, Dochter van Sion? Want groot is uwe droefheyt gelijck de Zee. Thren. 2. Voorwaer u Herte heeft geweest als een bittere Zee, volgens uwen Naeme; een Zee van een alderbitterste droefheyt. Mijne droefheyt en pijnen waeren de uwe, ende uwe waeren de mijne. Ghy hebt beter geweten ofte voorsien (gelijck den Enghel aen S. Brigitta seyde) mijne Passie, als de Propheten. Daerom als ghy my waert te suygen gevende ghy peysde dat ick met Galle en Azijn moste gelaeft

worden, als ghy my op u Armen droeght, het dochte u dat ick aen die Armen des Cruys gehecht was, als ick sliep, ghy peysde hoe ick doodt van het Cruys gedaen soude wesen; als ghy my kuste, ghy peysde den Kus van Judas; als ghy my in doeckskens wondt, ghy peysde op die Coorden, met welcke ick van de Beulen soude gebonden worden. Als ick daer naer gegeesselt wiert en gequest, het dochte u dat u Herte gegeesselt en gequest wiert. De reden hier van hebt ghy aen Brigitta gegeven, seggende, De droefheyt Christi, was mijn droefheyt; want sijn Herte was mijn Herte: want gelijck Adam en Eva de Wereldt verkocht hebben оm eenen Appel, soo hebben wy (Ick en mijnen Soon) de Wereldt verlost gelijck met een Herte.

Soo dan mijn Lijden is verdobbelt, door het medelijden dat ick hadde met mijne Alder- bedruckste Moeder, door-steken met het Sweert des Weedoms. Wat beclaegelicker aenschauwen mochter zijn, dan soodaenigen Soon, soodaenige doodt te sterven, in het aensien van soodaenige Moeder? hebbe ick medelijden gehadt vande tormenten der Martelaeren, ende verdruckinghen mijnder Heyligen, hoe en soude ick niet gevoelt hebben de pijnen van mijn alder-liefste Moeder, die ick tegenwoordigh hadde, en wiste die ongemeten weedommen die haer Herte doorstaecken, in het welcke sy gevoelde al dat ick leedt in Ziel en Lichaem.

Het eynde vanden Boeck des Levens.

JESUS. Het eynde, is het eynde van mijn Leven, als ick geseyt hebbe Het is al Volbracht, Consummatum est, ende Vadеr in uwe Handen bevele ick mijnen Geest;

den selven hebbe gegeven. 't Is het eyndeken des Boecks, maer daer noch al veel in te lesen is. Leest dat wel, aldermeest op de Vrydaeghen. Ick segge u (het zijn de woorden die ick seyde aen de H. Magdalena de Paz.) Soo ghy alle Vrydaeghen let op de urе, als ick mijnen Geest hebbe gegeven aеn het Cruyce, soo suldy terstont vercijghen bysondere gratien van den Geest: die ick aen mynen Vader wederom gegeven hebbe: en al is't dat ghy die niet en gevoelt, nochtans sal hy altijt in u rusten.)

Als Christus te Jerusalem gestorven is, was het ontrent den Middagh in Vlaenderen.

§. V. Vande voorhoudinghe der materie.

JESUS. Siet, ick hebbe u nu voor oogen gestelt desen Boeck des Levens, die ick selve ben, op dat gy dien soudt eten, en wel herknauwen en laeten daelen inde Maeghe uwer Memorie; ende uyt den selven sout konnen kiesen bequaeme Materie voor u Ghebedt.

Nu dan hebbende al die bereydinge van de welcke ick gesproken hebbe geheel den 4. Artijckel fol. 274. beginnende, ende fol. 302. soo moetgy u selven de verkosen Materie voor oogen stellen, de selve met u memorie overloopende soo zy geschiet is, sonder ееnige circumstantien bysonderlick te weghen, het welcke in het 2. deel gheschiet. Dit altemael is maer raeckende het 1. Deel.

§. VI. Het tweede deel van de meditatie; te weten, de consideratie, ofte overlegginge.

IESUS. Naer dat gy u selven de verkosen Materie (soo ick nu gheseyt hebbe) voor ooghen gestelt sult hebben; soo sult gy de selve met u verstant, geholpen door mijn gratie, gaen considereren ende rijpelick overleggen, niet alleen de merckelijcke poincten der selve; maer oock de principaelste circumstantien ofte omstandigheden; hier in bestaet het tweede deel der Meditatie.

Lieve Ziele: gy hebt somtijts gehoort, dat ick mijne Geloovige, Kinderen genoemt hebbe: ende dat ick hun geseyt hebbe dat zy niet en sullen kommen in het Rijck der Hemelen, ten zy dat zy worden gelijck Kinderen. Al is't dat dit generaelick van alle verstaen, waer is; nochtans is noch meer waer, verstaen zijnde van die maer en beginnen te wandelen den wegh der deught ofte volmaecktheyt. Ick hebbe u eenen schoonen Boeck gegeven, ick hebbe u voor oogen gestelt den Boeck des Levens, inden welcken alle waerheyt, deught en volmaecktheyt beschreven en begrepen is, maer ghy ende uws ghelijcken noch beginnende en kont niet lesen daer in; dat is gy en kont niet met een lichte kennen en sien de waerheden die daer in begrepen zijn; maer als Kinderen moet leeren spellen, de Letters leeren kennen en by-een-voeghen, om soo allenskens te leeren lesen, dat is met een opslagh der ooghen uws Verstandts te sien de verholen Waerheden. Comt dan neerstelick ter Schole, tweemael daeghs, sonder faelen: comt tot dees Schole des Ghe-

bedts ofte Meditatie, in de welcke men alle Deughden leert, bysonderlick de liefde. Hier sult ghy haest connen lesen, is't dat ghy maer wel en leert eerst de Letters kennen, en daer naer by een voeghen.

De Letters die ghy hier moet leeren kennen en by-een-voeghen, dat zijn niet alleen de principaelste poincten van uwe materie, maer oock de bysondere circomstantien, die ghy wel overwegen moet, en zijn dese.

Wie? Wat? Waer? voor wie? op wat maniere? Waerom? Wanneer?

1. Wie? Beteeckent den Persoon, by exempel, My, die ben t'saemen Godt ende Mensch; eenen Godt die alles met een Woordt van niet geschaepen heeft, voor wien Hemel en Aerde moeten beven. &c. Siet folio 187. Wat dat Godt is; eenen Mensch den schoonsten onder de Kinderen der Menschen, den oodtmoedighsten. &c. Siet wel dat ghy my niet en neemt ofte aenschauwt als alleen Mensch; maer altijt t'saemen Godt en Mensch. Noteert en onthoudt dit wel, want hier aen is veel gelegen.

2. Wat? Beteeckent de saecke die daer gedaen ofte geleden wort: hoe pijnelick hoe swaer sy is, met alle de circomstantien die haer beswaeren. 3. Waer? toont de plaetse. 4. voor Wie? den persoon tot wiens opsicht dat gedaen of geleden wort. 5. Op wat Maniere? met wat liefde, ootmoedigheyt. &c. 6. Waerom? betoont de reden op de welcke dat geleden ofte gedaen wort. 7. Wanneer? wijst aen den tijdt.

Is't dat ghy dees Letters wel kent en by een voeght,

gy sult daer af maecken niet schoone woorden, maer affectien en wercken; Affectien van medelijden. Berauw der sonden, haet uws selfs, vreese van Godt noch te vergrammen, op hem betrauwen, naer hem verlanghen, blyde zijn over zijn goetheyt, hem loven en dancken, u selven aen hem geven en opofferen, hem altijdt willen beminnen en dienen, in alles naervolghen &c: langer blyvende in die affectien die u naer uwen tegenwoordigen staet, dienstiger zijn. Die maer en begint sal zy selven soecken te verwecken tot medelijden, ende principalick blijven in't Berauw zijnder sonden, maeckende in elcke Meditatie dat het selve meer en meer groeyt, ende dat puerelick om dat hy dien grooten en goeden Godt die hem soo lief gehadt heeft, vergramt heeft, en soo veel pijnen door zijn sonden aengedaen: ende hy sal trachten allenskens soo verre te kommen, dat hy liever de pijnen der Hellen soude lijden, als een doodt sonde meer te doen. Maer die wat geavanceert is, die sal meer blijven inde liefde, naervolginghe, ende op-offeringe. Nochtans moet ghy altijdt boven al waer-nemen, waer toe ghy meest van Godt getrocken wort: want dit is voor alsdan voor u het beste.

Vorige Volgende