|
| |
| |
| |
| |
Het V. Capittel De versterckinghe des herten
I. Artijckel. Jesus toont aen de ziele hoe ellendigh ende perijckeleus het is te hervallen in de sonde.
DE ZIELE, Ghebenedijdt zy den Heere mijnen Godt, die mijn handen leert tot den strijdt, ende mуn vingeren tot den Oorlogh. Mijne bermhertigheyt ende mijnen toevlucht, mijnen opnemer ende mijnen Verlosser. mijnen beschermer ende ick hebbe in hem ghehopt. Psal. 143. Al
| |
| |
stondender tegen my Heyr-Legers, mijn Herte en sal niet vreesen, al ston'ter teghen my op eenen Strijdt, in hem sal ick hopen. Psal. 26.
JESUS. 't Is waer: ick hebbe u nu gheleert wat strijden ghy moet verwachten, ende op wat maniere ghy strijden moet: maer siet dat ghy u niet te seer en betrauwt op die eerste vyerigheyt, die lichtelick voor by gaet: ende alsdan siet men hoe kranck den Mensch is. Ghy zijt uyt u bedorven Natuere gedeurigh genegen om al te seer op u selven te betrauwen. Wilt ghy niet vallen, en steunt op u selven niet, maer alleen op my.
Ick hebbe u dan geleert vechten en strijden teghen uwe Vyanden: maer gy moet wel aenmercken, waerom en tot wat eynde ick u dat geleert hebbe; te weten, om dat ghy nu voortaen u Herte soo sout bewaeren, dat het noyt meer en soude kommen in de macht uwer Vyanden. Als een Stadt van den Vyandt beseten, van hem weder genomen wort, 'ten is niet ghenoegh datmen den Vyandt daer uyt ghejaeght heeft, en datmen haer toont hoe sy haer moet beschermen, hoe sy moet vechten en strijden; maer men moetse oock verstercken, ende haer bequaeme middels en remedien geven om haer te beschermen. Alsoo wille ick nu met u gaen doen. Ick hebbe uwe Vyanden uyt u gejaeght, ick hebbe u uyt hunne macht ghetrocken, ick hebbe u leeren strijden, ende Waepens gegeven; nu wille ick u gaen verstercken, en middels geven оm u daer mede soo te helpen, dat ghy van hun noyt meer overwonnen еn wort. Wat helpen de Waepenen ende wetenschap, alsmen de sterckte niet en heeft оm te vechten?
| |
| |
Maer om dat ghy mijn Leeringhe te beter soudt ter herten trecken, aenmerckt aendachtelick wat een ellende en miserie het soude wesen, noch eens te kommen inde slavernije uwer Vyanden. Ick hebbe u getoont wat een quaet de Sonde is: ghy hebt het gesien en gheschroomt: wacht u wel van u noch eens tot de selve te begeven: wacht u van uwe en mijne Vyanden noch eens in u Herte te laeten kommen; want alsoo soudt ghy my schandelick daer uyt jaeghen. Wat een ellendighe ende peryckeleuse saecke is dat vallen en hervallen inde Sonde, nu my in zijn Herte te ontfangen, en morgen daer uyt jaegen, ghelijck veele doen; heden te zijn eenen Vriendt en Kindt Godts, morgen noch eens een Kindt des Duyvels. 't ls waer ick ben goet, en mijne Bermhertigheyt is sonder ghetal, ende alsoo dickmaels als den Sondaer tot my komt met een waerachtigh Berauw en Penitentie (alwaer het seven en 't seventigh mael) ick en verstoote hem niet, ick ontfanghe hem in genade: maer ghedeurigh te ervallen, ende soo flauwelick opte staen (ghelijck soodaenige ordinairelick doen) verkranckt de Zielen allenskens meer en meer, verblindt haer, en maecktse ten lesten onghevoelick tot het quaet; in plaetse van eenen Duyvel te logéren in hun Herte, sy krygender seven, hun leste wort erger als het eerste; sy vallen van d'een quaet in d ander, sy drincken de boosheyt ghelijck Water; jae praemen somtijts soo mijne Rechtveerdigheyt, dat ick niet wachten en kan tot naer dit leven, maer oock in het selve hun straffen moet.
De ZIELE. ô Goeden Jesu! weest my bermhertigh: helpt my: want ick noch soo kranck | |
| |
ben. Mijn wonden en sieckten en zijn noch niet geheel genesen. Ghy weet dat ick sonder u niet en kan: vereerlickt uwe macht in mijne kranckheyt: bewaert my als den Appel uwer Oogen, beschermt my onder de schaduwe uwer Vleugelen, dat ick niet meer soo ongeluckigh en worde dat ick u komme doodelick te vergrammen: het sal uwe eere, het sal uwe glorie zijn is't dat ghy my bewaert. ô Jesu, mijn leven, mijn hope, mijne sterckte, mijnen toevlucht, mijne Saligheyt, en mijnen al! ick bidde u door die bitterheyt en tormenten die ghy voor my gheleden hebt aen het Kruys, als uwe alderheylighste Ziele ghescheyden is van u ghebenedijdt Lichaem, en laet my inder eeuwigheyt van u niet ghescheyden worden door de sonde, en laet my niet eenen ooghenblick blyven buyten uwe gratie. Ende eylaes! hoe is den sondarighen Mensch soo onberaeden, soo blindt, soo stout dat hy eenen ooghenblick durft blyven buyten uwe gratie, blyven eenen Vyandt Godts ende van alle Heylighen en de Engelen, daer de doot hem soo dreyght dat hy niet eenen oogenblick seker en heeft; daer de Rechtveerdigheyt Godts hem de eeuwighe tormenten bereyt, daer de Duyvelen ghedeurigh staen en wachten en verlanghen om zijn ellendighe Ziele in het eeuwigh Vyer te slepen.
JESUS. Uwe kranckheyt is my ghenoegh bekent. Ick wille die helpen en voorkommen: waerom ick u nu sal dry soorten van remedien gaen geven tegen alle Sonden, die ghenoeghsaem sullen wesen om uwe kranckheyt soo te helpen, dat ghy noyt meer in doodelicke Sonde en soudt vallen, is't dat ghy die wel ghebruyckt: de eerste soorte bestaet in het doen, de | |
| |
tweede in't laeten, de derde in het aenmercken ofte overpeysen.
| |
II. Artijckel. Jesus leert de ziele wat sy moet doen оm te volherden in den staet der gratie.
IESUS. Ten I. Weet dat de H. Sacramenten die ick in mijne Kercke inghestelt hebbe, zijn gelijck soo veel onuytputtelicke ende onuytdroogelicke Fonteynen, uyt de welcke ghy het Water mijnder Gratie haelen moet; niet alleenelick vande rechtveerdighmakende (door welcke de Sonden uytghevaeght worden &c.) maer oock der helpende Gratie, de welcke helpt tot het doen van het goet, en het laeten van het quaet. Dit zijn mijne Schatten, dit zijn de Verdiensten ende den prijs van mijn bitter Lijden ende Doot. Maer al is't saecke dat zy al zijn gelijck Fonteynen, nochtans dat H. Sacrament der Biechte, is als een Riviere inde welcke dese Wateren hun overvloedigher toonen; ende dat vande H. Communie, is ghelijck een Zee, in het welcke ick my selven geve, die ben den Autheur van alle Gratien ende goet. Het gebruyck deser twee moet u gemeyne wesen, en sal u dienen voor eenen krachtigen middel om in mijne Gratie te volherden. Gebruyckse, maer sonder verminderinghe van grootachtinghe ende eerbiedinghe, met behoorelicke | |
| |
bereydinge, soo dickmaels als't u sal toegelaeten worden. Laet vaeren al die уdel vreesen, met de welcke den Vyandt u van my vervremden wilt. Komt tot my alle die belast en beladen zijt, ende ick sal u vermaecken en verstercken. De gesonde en hebben den Medecijn niet van doen, maer de Siecke. En hebbe ick niet genoegh geseyt, ten sy dat ghy Eet het Vleesch van den Sone des Menschs, ende Drincke zуn Bloedt, ghy en sult geen leven in u hebben? komt dan tot mijne Taefel; want daer is alle goet te krijgen; komt met Ootmoedigheyt, met een levende Gheloove, met Liefde en begeerte; voedt u met dit Hemels Broodt. Die dit Broodt Eedt, die sal leven inder eeuwigheyt. Joan. 6. Komt ende eet dese soete Spijse, wilt ghy verkrijghen suyverheyt des Herten, reynigheyt des Lichaems, liefde, sterckheyt, licht, volmaecktheyt en waerachtigen Vrede.
De II. remedie voor uwe kranckheyt moet wesen, dickwils, ende (is't moghelick) daghelicks teghenwoordigh te wesen in't H. Sacrificie der Misse. Weet dat onder alle Godtvruchtige Wercken die ghy doen kondt, geen vergelijckelick en is by dit, te weten, alle daeghen aen mijnen Hemelschen Vader op te draegen door de handen vanden Priester dit wonderlijckste Sacrificie, het welcke het verhevenste is van alle de wercken die mijn Kercke op der Aerden kan oeffenen: in het welcke mijnen Vader een oneyndelicke eere ontfanght, om dat ick die hier de Ofrerande ben, ende my selven door de handen vanden Priester aen hem op-offere, ben van een oneyndelicke weerdigheyt: in het welcke niet alleen gedachtenisse gehouden wordt, maer oock een herhaelinge ende vernieuwinge van dat bloedigh Sacrificie, dat ick eens op geoffert | |
| |
hebbe op den Bergh van Calvarien; al is't op een geestelicke ende onbloedighe maniere. Wat mooght gy krachtigher hebben om gratie en sterckte te verkryghen?
Siet dat ghy altijdt in dit H. Sacrificie teghenwoordigh zijt met een heylige en suyvere intentie. Ghy en kondt geen heyliger noch suyverder hebben als ick gehadt hebbe, het selve instellende. Vereenicht dan u Herte aen het mijne, ende u meyninghe aende gene die ick gehadt hebbe, die is geweest principael vierderley. Eerst: om Godt een oneyndelicke eere ende bekentenisse te bewysen, die hem uyt recht toekomt door de uytnementheyt van zijn Goddelick wesen. Ten 2. om hem oneyndelicke dancksegginghen op te offeren, ghelijck hy door zijne Weldaeden verdient. Ten 3. om hem te voldoen in alle strengigheyt van rechtveerdigheyt voor uwe ende alle andere Menschens Sonden, om u alsoo te geven desen onwaerderelijcken en onuytputtelicken schat, uyt de welcke gy daegelicx soo veel kont uytnemen als't u belieft, om uwe schulden te betaelen. Ten 4. om te hebben en u te geven eenen al-krachtighsten middel om van Godt te verkrijghen alle gratien die u van noode zijn. Ick hebbe belooft dat al dat gy den Vader in mijnen naem vraeghen sult, ghy verkrijgen sult. Hoe mooght ghy oprechtelicker in mijnen naem bidden, dan als ghy my selve opdraeght aen mijnen Vader, om selve u Ghebedt te zijn. Als mijn weerdigh aenbeden Lichaem ende mijn dierbaer Bloedt op den Autaer teghenwoordigh zijn in een verootmoedighde en biddende ghesteltenisse; ende als dit mijn dierbaer Bloet voor u roept tot mijnen Vader, wat kander krachtiger | |
| |
wesen om te verkrijgen stantvastigheyt inde gratie en al dat ghy begeert?
Maer оm dat ghy noch onervaeren zijt, ende noch niet wel en weet omme te gaen met die inwendighe Oeffeninghen, sult seer wel doen u hier behelpende met het Boecksken ghenaemt de Seraphynsche Oeffeninghen; in't welcke ghy vinden sult het gene ick u nu geleert hebbe, gestelt by maniere van Oeffeninghe: insgelijcks oock veel andere seer profijtighe en uytgelesen Oeffeninghen, dienstigh tot alle occasien. Siet te bekommen den vijfden druck van dit Iaer 1685.
De 3. remedie sal wesen het Godtvruchtigh hooren van het Woort Godts, ende lesen van Godtvruchtighe Boecken. Eenen goeden Boeck in Huys is wel eenen stommen, maer getrauwen raetsman, die u sal leeren, berispen, verstercken, ontsteken, ende veel ander goet doen, als ghy hem maer te raede en gaet. Wat dat een gelees vermach, heeft genoegh gebleken in die twee Hovelingen vanden Keyser, die by gevalle laesen het Leven vanden H. Anthonius; insgelijcks oock inden H. Jgnatius. Hoe menigh kleynmoedigh Herte en isser niet verweckt geweest tot yver en kloeckmoedigheyt lesende den strijdt der Martelaeren! Een sententie, een goet ghevoelen dat men leest, raeckt het Herte, vergadert het gemoet, sal u somtijts eenen heelen dagh in devotie houden, sal dienen tot onderhoudinghe van u Gebedt ende uwe Geestelicke Oeffeninghen, sal u herstellen als ghy in traegheyt begint te vallen. Tolle, Lege. Neemt dan op eenigen goeden Boeck als gy of treck of noodt daer toe hebt, ende leest met een bysondere aendachtigheyt ende een groote begeerte van te werck te stel- | |
| |
len het goet dat ghy geleert sult hebben; en leest noyt uyt nieuwsgierigheyt: maer altijt met eenen geest van een ootmoedighe onderworpinghe onder Godt; als ofte het een nieuw tydinge waere die ghy uyt den Hemel krijght, ofte een bevel dat ghy van my ontfanght. Als ghy Gebedt doet, soo spreeckt ghy my aen; maer als ghy wat goets leest, soo spreke ick u aen; aenhoort my dan met eerbiedinghe, ende houdt u in die gesteltenisse ghelijck oft ghy u Ghebedt dede. Hebt altijt u Herte meer gheopent aen mijnen Geest, die in u wilt indrucken de uytwerckinghe van gene ghy leest, dan om te onthouden dat ghy leest.
De 4. remedie is het kastijden des Lichaems, door Vasten, Waecken ende andere soorten van Penitentien, gelijck ick u noch voorder leeren sal.
| |
III. Artijckel. Jesus leert de ziele wat dat sy moet laeten en vlieden оm niet te hervallen in de sonde.
IESUS. Ten I. moet ghy laeten, en seer vlieden alle de oorsaecken ende perijckelen die u op ander tijden hebben doen vallen in Tentatie ofte Sonde. Die het perijckel bemint, sal in het selve vergaen. Eccli. 3. Iae, het selve te beminnen, is in't selve te vergaen; is't dat het perijckel groot is: jae dat noch meer is, niet alleen te beminnen, maer oock tegen zijn genegent- | |
| |
heyt ofte liefde sy selven door opsicht ofte respect van yemant daer in te stellen is oock Sonde, in advenante vande groote van het perijckel, ende de saecke daer het perijckel van is. Wacht u altijdt wel van dat boos opsicht ende respect der Menschen, daer soo veel quaet door gedaen wort, en goet gelaeten. Die yemant, oock Vader en Moeder, meer vreest, estimeert of bemindt als my, en is my niet weerdigh.
Ten II. laet en vlucht niet alleenelick het quaet, maer oock alle onprofijtigh en onnut Geselschap, niemant en kап twee Heeren dienen. Met Godt en met de Werelt te willen ghemeynschap houden en kan niet wel t'saemen staen. Ghy sult de knaeginge uwer Conscientie gevoelen in sulcke conversatien: want ghy sult sekerlick fauten bedryven daer ghy meer toegenegen zijt: ende de Werelt sal u beroeren inde conversatie met my; u voorhoudende de verbeeldinghen van haere Ydelheden. Soeckt weynigh gheselschap, ende en begeert geen ander als van Menschen, die u leeren my meer kennen en beminnen. Daer ghy med' verkeert, wort ghy gelijck in verkeert ofte verandert: want met den Heylighen sult ghy Heyligh zyn, en met den verkeerden suldy verkeert worden. Psalm.
Alle oprechte Geestelicke Persoonen hebbe altijdt voor ghewoonte ghehadt, (soo veel het hun mogelick was) het Geselschap te vlieden, boven al het onnut ende dat van Persoonen die niet dan de Werelt en beminnen, ende die niet als vande Werelt en spreken. Want het minste quaet datter af komt, dat is veel tijt verlies, die nochtans soo kostelick is, dat de Verdoemde alle de Schatten des Werelts souden geven dat sy die hadden, om een quartier uers te hebben van dien | |
| |
tijt, die ghy soo onnuttelick verquist. Daer en boven in soodaenigh Geselschap vervult ghy u selven (al is't dat ghy het selve qualick en ghevoelt) met de Werelt, ende met haer Ydelheden zy komt door uwe ooghen in u Herte, door u ooren, ende door het behaegen dat ghy krijght: ende gelijckerwijs die Menschen met de welcke ghy handelt, u deelachtigh maecken van hunnen gepeysen; soo krijght ghy oock dickwils hunne inwendige gevoelickheden en gesteltenisse. Ende hoe sal daer naer een Ziele vol van alle dese moeyelicke inbeeldinghen, in staet zijn van met my in het Gebedt te handelen, met die Vrede, met die suyverheyt, die inkeeringhe, dien smaeck der Goddelicke saecken, die sy soude gehadt hebben, waer het saecke dat sy de eenigheyt en stilswijgentheyt bewaert hadde?
Om dat ghy Mensch zijt, ende onder de Menschen moet leven, ende niet voor by en kont ofte ghy moet somtijts met hun handelen; daerom waerschauwe ick u, dat ghy op u selven wel let, om dieswille dat ghy in't midden der stricken wandelt: ende is't saecke dat sy alomme gheleyt worden om u te vanghen; soo is dat bysonderlick in conversatie en hanteringhe met de Menschen, inde welcke de tonge, de ooren, het Herte, de gheheele Ziele groote perijckels lyden van groot verlies. Daerom is de eenigheyt aldersekerst, ende is de suster vande innigheyt, ende een grooten middel om met my alleen vryer te handelen in het Gebedt.
Nochtans als mijn Gebodt ofte de liefde uws naesten (by exempel om hun tot my te trecken &c.) ofte u profijt ofte nootsaeckelickheyt ofte uwen plicht, u verbint tot de conversatie, soo moet ghy u sonder | |
| |
wederstrijdt daer toe begeven; ende om dit wel en heylighlick te doen, soo moet ghy ten eersten, als ghy in't Geselschap komt, de ooghen uws Herten tot my keeren, ende my eerbiedigheyt bewysen, als den weerdighsten Persoon die daer is in die plaetse (want ick door mijn Goddelick wesen alle plaetsen vervulle): stiert uwe intentie tot my, niet anders willende als mijn wel behaegen: ende bidt my dat ick uwe tonghe, uw' Herte, ende uwen Geest in alles bestiere naer mijnen Heyligen Wille.
Ten II. hebt ghedeurigh inwendigh een ooghe op my, u houdende in mijne tegenwoordigheyt.
Ten III. moet ghy laeten en schouwen allen ongebonden klap, alle quaede ende onnutte discoursen; neemt de vryheyt vande selve ofte af te snyden, ofte met behendigheyt te veranderen, als ghy siet dat ofte mijn Eere, ofte de liefde des Naestens te kort gedaen wort. Kont ghy niet ten vollen beletten ofte tot beter keeren, soo en spreeckt niet een woort, op dat uwe stilswijgentheyt een teecken, sy van het mishaeghen dat ghy hebt om dat ick onteert worde, ofte den naesten gehindert: ende schouwt daer naer dit Geselschap dat ghy bevint niet Christelick te wesen, al soudt gy daerom veracht worden, als vijs en ondiscreet. Mijnen dienaer Franсisсus, als hy yemant bevont ghewoon te zijn ydel woorden te spreken, hy berispte hem straffelick, seggende dat die stille stilswijgentheyt de bewaeringe is van de suyverheyt des Herten, ende geen kleyne deught en is, o m dat de doot ende het leven zijn in de handen der Tonghe. Prov. 18. niet soo seer om den smaeck, als om de spraecke. Zijt voorsichtigh, ende houdt altijdt de Tonge voor suspect: niet den | |
| |
Persoon, maer de Tonghe; soo de uwe als van uwen naesten daer gy mede spreeckt; alwaer het een Engel, jae eenen Enghel des lichts (seght Bernardus) hout de Tonge voor suspect: want zy al te slibberachtigh is. Hoe veel en hoe lichtelick en waeght de Tonge niet! want ist dat ick van een ydel woort sal rekeninge vraegen, hoe veel te meer van achterklap, van leugenen, spotternijen, van soo veel woorden van weerlickheyt en Ydelheyt, die men nu soo gemeynelick inde conversatie voortbrenght, die men nochtans voor quaet niet en houdt. Een woort is haest uyt den mont, maer het en komt daer noyt meer wederom, ende men is droeve het selve ghesproken te hebben. Hoe veel en soudender niet konnen met de waerheyt segghen, soe dickmaels als ick onder de Menschen gheweest hebbe, ben ick minder wederghekeert. ô Hoe volmaeckt moet men zijn om in zijn woorden niet te sondighen! is't saecke dat ghy oyt moet op u hoede wesen, dat is in het gheselschap; ander-sints sult lichtelick op eenen ooghenblick verliesen, dat ghy op veel tijts gewonnen hebt.
Ten IV. moet ghy laeten en vlieden het lesen van quaede ende vuyle Boecken. Eylaes! hoe veel Zielen en gaender hedensdaeghs niet verlooren, door het Drucken, Vercoopen, lesen, en houden van quaede ende onsuyvere Boecken! men acht en men wilt gelijck niet kennen hun Fenijn, om dat het met Welsprekentheyt bekleet is. Eenen quaeden Boeck in een Camer van een Christen-Mensch, is gelijck eenen Afgodt in de Kercke. Mijne Stadthouders, d'Oversten van mijne Kercke hebben soo dickmaels door den H. Geest vervloeckingen ghedondert tegen de gene die quaede | |
| |
Boecken, Drucken, lesen, ofte houden, dat ghy met reden mooght gelooven, dat sy niet bequaem en zijn als om de maledictie Godts te trecken op de gene die de selve hebben. Daer zijnder eenighe die soo quaet niet en schijnen om dat sy ordineire soo oneerbaer niet en zijn, die-men Romans naemt, die verstandigh en welsprekende handelen van schoone Geschiedenissen &c. dese en schijnen soo quaet niet te wesen; maer hebben noch al somtijts verborgen Fenijn. Siet wat experience van dese gehadt heeft, ende wat getuygenisse van dese geeft mijn H. Teresia in't 2. Сарit. van haer leven.
Bandt dan van u Huys alle ydele Boecken, die bequaemer zijn u van Gode te vervremden als tot hem te brengen. En verliest doch niet die kostelicke ooghenblicken des tijdts die u van my gegeven worden. vande welcke ghy in mijn Oordeel sult rekeninghe moeten geven, met het lesen van al die Ydelheden: want het minste quaet dat u kan overkommen, is dat soodaenighe Historien u inde imaginatie moeyelicke Beelden indrucken sullen, die u in't Ghebedt sullen verstroyen, en die contrarie zijn aende suyverheyt des Herten ende des Geests, die een Ziele noodigh is om Godt te genieten.
Ten V. laet ende schouwt de ledigheyt, als de Moeder van alle quaet: schauwt alle uytgestortheyt en ongebondentheyt in manieren; tijt en plaetse daer dese geschieden; schouwt alle quaede ende onsuyvere gepeysen als pesten des Herten.
| |
| |
| |
IV. Artijckel. Jesus leert de ziele wat dat sy moet aenmercken en overpeysen, om te blyven staen inde gratie, sonder in sonde te hervallen.
{speaker}IESUS.{/speaker} Ick hebbe u nu ghetoont wat ghy moet doen en laeten, nu wille ick toonen wat ghy moet aenmercken en overdencken, om in mijn Gratie ende Vrientschap te volherden.
Eerst voor al dan, moet ghy altijt aendachtigh wesen op mijne tegenwoordigheyt. Ick ben gelijck den Propheet geseyt heeft) een waerachtige Sonne; maer nochtans veel beter als de materiele Sonne: de materiele Sonne en kan niet doorgaen de Sielen en de Bergen; en ick kan het alle beyde. (Lib. a. revel. S. Вrig. c.2.) Mijn ooghen zijn veel klaerder als de Sonne, doorsiende alle de weghen der Menschen, ende die diepte der afgronden. Ick ben in Hemel, Aerde ende in alle plaetsen, door wesen, door tegenwoordigheyt ende door macht; ick aenmercke dagh ende nacht, alle uwe Wercken, alle uwe Wegen, alle uwe gedachten. lck lette gedeurigh op alle uwe Wercken, Woorden, en gepeysen, met sulck een aendaghtigheyt, gelijck ofte ick Hemel en Aerde en al datter in is vergeten hadde, ende alleen op peysen moeste.
| |
| |
Siet dan wel hoe dat ghy u draeght in mijne teghenwoordigheyt. Wandelt altijdt als voor mijn oogen;ende hebt my altijdt in uwe oogen. Hoe soudt ghy durven yet onweerdighs doen voor mijne Goddelicke ooghen, hebbende my voor getuyge van uwe Wercken, die oock uwen Rechter sal wesen? Den H.Bernardus overwegende die eere, die ghy hebt van altijt tegenwoordigh te hebben eenen van mijne Engelen, voor eenen Bewaerder, die seght dat ghy u wel wachten soudt van yet te doen voor hem, dat gy voor Вernardus niet en soudt durven doen: ende hoe soude ghy het durven doen voor my? ô ellendige sondaeren! hoe kondt ghy soo stout en onbeschaemt zijn sulcke wercken voor mijne oogen te doen? gaet, gaet, duyckt u, verberght u al daer ghy wilt, ghy en sult mijne ooghen niet ontgaen, nochte oock mijne handen, die my in mijn aensicht, in mijne tegenwoordighheyt soo stoutelick affronteert. ô Ondanckbaerighen Mensch! weerdigh die eeuwige Vlammen, die ick geschaepen hebbe, die ick verlost hebbe met mijn dierbaer bloet, ende naer dit en duysent andere weldaeden niet anders en doet als my vergrammen en onteeren!
Ten II. als ghy tot eenige Sonde of genegen oft getenteert wort, slaet terstont u ooghen op de Boosheyt ende quaetheyt der Sonde; aenmerckt terstont het gene ick u hier vooren daer van geleert hebbe. Siet wat een injurie en affront voor my niet en is de doodelicke Sonde: want sy versmaet my, ten 1. als Wetgever, om dat sy mijne Wetten breeckt in mijne tegenwoordigheyt, tegen mijne Auctoriteyt en Majesteyt. Ten 2. als Schepper mijne Weldaeden niet achtende, jae de selve gebruyckende оm my te vergrammen. Ten 3. als | |
| |
Verlosser, op mijn dierbaer vergoten Bloet niet passende, ende met de Voeten trappelende. Ten 4. als Rechter, verachtende mijn dreygementen en straffen ende de strengigheyt mijnder oordeelen. Ten 5. als Vriendt om dat sy mijne Vriendtschap breeckt ende mijnen Vyandt maeckt. Ten 6. als het leste eynde, om dat sy om een tijdelick goet te genieten, my die ben dat eeuwigh ende oneyndigh goet, verstoot. De Sonde dan strijdt 1. tegen de gehoorsaemheyt ende eerbiedinghe: 2. tegen de danckbaerheyt: 3. tegen de vreese; 4. tegen de liefde: 5. tegen de rechtveerdigheyt. Siet wat al boosheyt een Sonde alleen in haer besluyt. Siet oock wat datter al uyt volght: 1. De beroovinghe van mijne Gratie, waer door van een Kint Godts ghy wort een Kint des Duyvels. 2. Berooft van het recht tot het Erfdeel des Hemels. 3. Van alle vergaederde Verdiensten. 4. Van mijn bysonder bescherminghe ende sorge. 5.Maeckt schuldigh de eeuwige Verdoemmenisse en straffen, oock in dit leven.
Ten III. aenmerckt dat de bekoringhe der Sonden, terstont verdwijnen sullen, is't dat ghy se kloeckelick weder-staet: waer uyt ghy ongeloovelicke vernoughsaemheyt sult scheppen, met een overgroot geestelick profijt. Maer is't dat gy content geeft tot de Sonden, ghy sult daer naer veel en groote quellinghe moeten lijden, en groote moeyte doen om het quaet datter gedaen is, te beteren: gemerckt dat de Sonden en de bekoringhen altijt sullen vermeerderen, door dien dat d'eene d'andere mede treckt.
Ten IV. aensiet ende overpeyst dickmaels de levens ende exempels mijnder Heyligen, siet hoe kloeckelick dat gheleden en gestreden hebben mijne Apo- | |
| |
stelen, Martelaers, Belijders, Maeghden, ende alle andere die mijne voetstappen gevolght zijn! ô hoe hebben sy in dese Werelt hunne Zielen gehaet, om de selve inder eeuwigheyt te besitten! hoe langhe ende swaere Tentatien hebben sy yerdraghen! ô wat een strengh Leven en hebben de Heylighe Vaders inde Wildernisse niet gele'en! hoe dickmaels en hebben sy vanden Vyandt niet gequelt geweest! hoe strenge abstinentien en Penitentien en hebben sy alle daghen niet gedaen! hoe kloeckelick en hebben sy niet gestreden tegen hun selven, tegen de Sonde, tegen alle quaede ghenegentheden! spreeckt u selven aen met Augustinus, en seght non poteris quod isti & istae? en sult ghy niet konnen doen, dat die en die gedaen hebben? sy hebben my gedient in honger en dorst, in koude ende naecktheyt, in aerbeyt ende vermoeytheyt, in waecken en Vasten, in vervolginghen en opspraecken, in ghedeurigh Gebedt en beschauwinghe by daeghen vochten sy, en by nachten baeden sy gedeurigh al is't dat sy al werckende noch niet op en hielden inwendigh te bidden. Den tijdt was hun altijt te kort om met my te handelen in't Gebedt. Sy versaeckten alle eere, weerdigheyt, aller rijckdommen, vrienden en maeghen: sy en wilden niet vande Wereldt hebben: het was hun moeyelick en swaer het Lichaem te geven dat hem nootsaeckelick is. Sy waeren vervremt vande Werelt; maer gemeynsaem met my: sy waeren kleyn en niet in hunne eygen oogen, sy waeren veracht vande Werelt; maer groot en geestimeert en kostelick in mijne ooghen. Sy waeren ghevestight in waerachtighe ootmoedigheyt, in eenvoudigheyt, in liefde en verduldigheyt; en daerom deden sy ghedeurigh soo grooten | |
| |
voortganck inden geest, en wierden soo overvloedigh in gratie. Dese ende alle andere, bysonderlick die u naerder bestaen door maniere van leven, tijdt, plaetse &c. moet ghy u selven, als Spiegels voor ooghen stellen; het vier van hunnen yver ende liefde, sal in u oock een gelijck vier verwecken en onsteken (ghelijck ghy siet dat het materiael vier, een ander vier ontsteeckt) en sal van u wegh nemen alle uwe traegheyt ende onachtsaemheyt, soo dat ghy sult moeten bekennen met mijnen Augustinus 9. Confess. c. 2. die vernielende kolen, d'Exempels van uwe Heylighen, de welcke ghy van swart, klaerblinckende, en van doode, levende ghemaeckt hadt, t'saemen vergadert in den schoot onser ghedachten, verbranden, en vernielden onse swaere traegheyt, ende ontstaken ons krachtelijck.
Ten V. aenmerckt, overpeyst ende hebt altijt in u Herte uwe Uyttersten. Dit is eenen seer krachtigen middel om de Sonden te vlieden: daerom sal ick hiervan wat breeder handelen inde naevolgende Artyckelen.
| |
V. Artijckel. Jesus toont hoe profijtigh dat is de gedachtenisse der uyttersten.
JESUS, ô Dwaese en verblinde Kinderen van Adam! wat maeckt ghy, alleenelick siende naer het tegenwoordigh, alleen wijs en voorsichtigh оm tyde- | |
| |
lick quaet van u te weeren, en vrywilligh blindt tot opsicht van het toecomende! gens est sine Consilio & sine prudentia &c. het is een Volck sonder raet, en sonder voorsichtigheyt; och ofte sy wijs waeren, en verstonden, ende de Uyttersten voorsaegen! Deuter. 32. [Och ofte zy wijs waеren, die groote menichte der Verdoemde, het kleyn getal der Salighe, ende de Ydelheyt der tijdelicke dingen: verstonden dees dry; de menichvuldigheyt hunner Sonden, het achterlaeten van het goet, en het verlies des tijdts: voorsaegen dees dry, te weten; het peryckel des doodts, het leste Oordeel, en de eeuwighe straffen. S. Bonav. de contempt saec.] Maer ghy (dwaesen Mensch) en wilt u ooghen maer open doen tot het gene dat teghenwoordigh is. August. in Psal. 48. [De boose Ziele, haer begevende tot de tegenwoordige dinghen, ontbonden in aertsche wellusten, verberght voor haer selven de naervolgende quaeden; om dat sy niet en wilt voorsien de toecommende dingen, de welcke de tegenwoordige vreught souden moghen verstooren: ende als sy haer selven abandonneert in het vermaeck van het teghenwoordigh leven, wat doet sy anders, als met gesloten oogen naer het Vyer toe loopen? Greg. hom. 39. in Evang.]
Voersiet dan uwe Uyttersten, met een ghedeurige aendachtighe ende diepe bemerckinghe. Dese voorsichtigheyt ende bemerckinge vande Doot, van het Oordeel, van de Helsche Pijnen, vande blijdschap des Hemels, ende van die eeuwigheyt deser twee, is seer krachtigh over alle Herten, die hun neerstelick tot de selve begeven. Want ten 1. ist dat het in Sonde is, sy sal hem indrucken een rechtveerdighe vreese, die | |
| |
hem daer uyt sal trecken. Ten 2. isser peryeckel van in de Sonde te hervallen? Weest uwe Uyttersten indachtigh, ende inder eeuwigheyt en sult ghy niet sondigen. Ten 3. hebt ghy u nu tot de Deught begeven? sy sal u dienen voor spoor-slaeghen om u haestelycker inde selve voort te doen gaen. Ten 4. zijt ghy nu tot eenige volmaecktheyt gecomen? zy sal u helpen tot meerder suyveringe, ende meer en meer aende Werelt ende haer Ydelheden ende u eygen selven doen sterven.
Saligh is den Mensch die altijt bevreest is. Maer ongeluckigh en rampsaligh is hy, die sonder vreese blijft in eenen staet, daer hy niet en soude willen in sterven. Dat hy den dagh sekerlick wiste op den welcken hy soude moeten sterven, ende voor mijn strengh Oordeel verschijnen, en een onwederroepelicke Sententio ontfanghen van eeuwighe Verdoemmenisse, ofte eeuwige Saligheyt, en soude hy hem niet voor verloren houden, waer dat hy zijn beste niet en dede om hem daer toe te bereyden? ende nu niet wetende, noch dagh noch ure, wat middel om eenighe sekerheyt van u Saligheyt te hebben, ten sy dat gy u altijt bereet hout? van eenen onsekeren oogenblick, hanght een sekere Eeuwigheyt. De diepe bemerckinghe van dese eeuwigheyt, van dese oneyndelicke lanckdeurigheyt, als sy eens komt te vervullen den geest van diese bemerckt, die doet verdwijnen alle die beelden der saecken des Werelts, maeckt dat sy niet meerder en duncken als een sierken, niet meer als droomen; sy doet versterven alle de begeerten der Creatueren, soo lichtelijck als veel Water een ginsterken Vyer; sy verheft den geest verre boven den tijt, sy vernedert hem in sy selven en verootmoedight hem tot inden afgront | |
| |
van zijnen niet; sy toont hem de Ydelheyt en onnuttigheyt van al het gene, dat hy aldermeest ghewoon was te achten.
De ZIELE. De gedachtenisse der Uyttersten, is wel goet om ons het quaet te doen laeten, ende de deught te doen omhelsen: maer dat waer een droef leven, altijdt op die Uyttersten te peysen. Men soude noyt sich konnen verheugen of verblijden, maer souden altijt gelijck treuren, en droevigh zijn. Men kan alsoo niet leven.
JESUS. Soo spreken sy die de waerachtighe vreught en blijdschap noch niet en kennen, en noch niet en weten waerom en tot wat eynde sy in dit leven gestelt zijn: te weten niet om te verblijden, maer om te lijden. En hebt ghy niet gehoort dat ick geseyt hebbe: ghy lieden sult weenen, maеr de Werelt sal verheught wesen? En hebt ghy oock niet gehoort wat antwoorde dien Rijcken-vrecken gekregen heeft, als hy uyt zijne Tormenten riep tot Abraham? te weten dese; Soon weest indachtigh dat ghy goet in u leven ontfanghen hebt, en Lazarus quaet: en nu wort ghy gepijnicht, en hy wort vertroost. Weet ghy niet dat ick soodaenighe ghedreyght hebbe: Wee u ghy Rijcke, die hier hebt uwe vertroostingen, al U pleysier? item; wee u, die lacht want ghy sult weenen! daer en boven, Saligh zijn sy die weenen; want sy sullen vertroost worden. Och ofte ghy dese waerheyt (die is als het fondament van een Christelijck Leven) wel verstonde ende ter herte trockt, dat het tegenwoordigh Leven maer en is om met my te lijden, ende het toecomende om met my te verblijden; ende dat hoe het teghenwoordigh Leven meer geteeckent is met mijn Kruys, dat het soo veel te Christelijcker is, ende hoe meer het | |
| |
heeft van Calvarien, dat het soo veel te meer van Тhabor sal hebben. Hebt dan liever nu met my te lijden, als hier u te verblyden: en geeft den moet niet verloren, is't dat u veel Kruyssen ontmoeten; maer ter contrarie, neemt die voor een goet teecken, is't dat vanden beginne u geene ontbreken. Weest indachtigh dat ick gheseyt hebbe, ende ick segghe het noch; die zijn Kruys niet op en neemt, alle daeghe, ende alsoo my volght, en is my niet weerdich. Wat suyver liefde soudt gy my konnen toonen, dat my te volghen maer al soetigheyt en waere? ghy soudt altijdt moghen vreesen dat het al maer eygen liefde en waere, die haer soude te vreden houden met het gene dat haer behaegelick is: maer my te dienen al lydende, is my met liefde gedient. Hoe geluckigh zijn die van het beginsel af mijn Kruys omhelsen, alle pleysier en vermaeck vluchten: want sy sullen inder waerheyt bevinden en smaecken dat mijn Jock niet swaer noch bitter en is, maer licht ende soete.
En peyst niet als ick u spreke van ghedeurigh overpeysen der Uyttersten, dat ick u wille van alle troost en vermaeck berooven: geensints; maer ick wille u alleen berooven van valsch vermaeck en ghenuchte, en vervullen met waerachtighen troost ende blijdschap; niet alleen met die komt van een goede ende geruste Conscientie, maer oock die komt vande overvloedigheyt mijnder Gratie ende inwendigen troost, die ick soo veel te meer de Ziele instorte, als sy om mijnent wille den aertschen en ydelen troost is versaeckende.
| |
| |
| |
VI. Artijckel. Vande vier uyttersten in't gemeyn.
JESUS. Ick het beginsel van alles (die oock met u.l. spreke) van welck alles gheschaepen is, hebbe naer mijn Goddelijcke Nature ende Gheest, geweest voor al, ende van alle eeuwigheyt, sonder beginsel, sonder plaetse, sonder tijdt; zijnde voor mijn eyghen selven tijdt ende plaetse; plaetse want ick was in my selven; tijdt, want ick was in mijn eyghen eeuwigheyt; ick segge een eeuwigheyt niet afmetelijck met Daeghen, Maenden of Jaeren; niet een eeuwigheyt voor by passerende met deelen, maer geheel te saemen, en gelijck tijdt sonder tijdt.
Ick ben alsoo alleen ghebleven, Een in wesen en Dryvuldigh in Persoonen, tot dat ick volgens de eeuwighe en verholen schickinghe mijnder voorsienigheyt, inden beginne, uyt eenen niet, voortgebracht hebbe Hemel en Aerde ende al datter in is. Bysonderlick twee soorten van wezens, het een lichaemelick, en d'ander geestelick, dese alle beyde begiftende met verstant en reden, en veel uytnemende gaeven; het lichaemelick dat is den Mensch, wat minder als het geestelick, dat is den Engel; nochtans soo met eere ende glorie verçiert, dat hy met recht genoemt magh worden een groot Mirakel, een aenbiddelick, een eerweerdigh dier, dat verandert kan worden in Godt, gelijck | |
| |
ofte het Godt selve waere. (Merc.Trism.in Asclep.)
Dese twee ende oock alle ander dingen, hebbe ick gheschaepen tot een seker eynde: ende dit eynde is de volmaecktheyt van jeder saecke. U eynde, ô Mensch! welck is dat? de weerdigheyt uwer Nature, door de welcke ghy alle sienelijcke Schepselen te boven gaet, die gheeft het genoegh uyt. Wiens Beelt en gelijckenisse is dit, dat gy in u Ziele gedruckt draeght? het is mijn Beelt en gelijckenisse. Ick ben u uytterste eynde, ende u eerste beginsel, ghelijck ick u hier vooren noch gheleert hebbe. Ick ben u opperste ende uytterste volmaecktheyt, u uytterste eynde, om het welcke te bekommen ghy u selven, al dat gy zijt, en al dat ghy vermooght te doen eyndelick schicken moet. Ick selve ben uwe vergeldinghe, uwe al te groote vergeldinge, gelijck ick hebbe geseyt aen mijnen grooten Vriendt Abraham, Vader aller geloovige.
De middelen door de welcke gy my moet bekommen, zijn Den Tydt ende Het Leven. Dit is den wegh die ghy passeren moet, in wiens eynde staet de doot. Dat ghy gebleven hadt gelijck ick u geschaepen hebbe, ghy en soudet de doot niet moeten smaecken: dit is de vrucht vande Sonde; maer is noch al een kleyn, alsser de tweede doodt niet naer en volght, dat is de Verdommenisse.
Soo dan het eynde van u leven is de Doodt: naer dese sal volgen het Oordeel, als wanneer gy comparéren sult voor mijnen Rechter-stoel om een alderstrenghste Rekeninghe te geven van alle uwe Woorden, Wercken, gedachten, en achterlaetingen; waer over gy van mijne Rechtveerdigheyt ontfangen sult een eeuwige ende onweder-roepelijcke Sententie, die u aenwijsen | |
| |
sal naer uwe verdiensten, ofte de eeuwige straffen der Hellen, ofte de ееuwighe glorie des Hemels; tot welcke is't dat ghy noch niet suyver ghenoegh en zijt, sult ghy moeten in het Vagevier ten vollen gesuyvert worden.
Dit zijn dan uwe Uyttersten. Siet altijdt wel wat wegh dat ghy wandelt, ende wat uytkomste hy heeft. Siet dat ghy wel ghebruyckt de middelen die ick u gegeven hebbe om tot een gheluckich eynde te komen; te weten, den Tijdt ende het Leven. Vande welcke ick u wat breeder onderrichten wille.
| |
VII. Аrtijckel. Den wegh tot de uyttersten is den tyt ende t'leven de welcke twee middelen zijn om de saligheyt en glorie te bekommen.
§. I. Vanden 1. middel, te weten den tijt: hoe kostelick hy is &c.
IESUS. Den eersten middel om tot u leste eynde gheluckighlick te gheraecken dat is den Tijdt, den welcken naer het seggen van mijnen Apostel. i. Cor. 7. kort is. Voorwaer hy is kort, ende het zijn de daegen des Menschs, het ghetal zijner Maenden die zijn by my al gherekent; ick hebbe hem Paelen gestelt, die hy niet voor by en sal.
| |
| |
Maer hoe kort den Tijt is, ende hoe weynigh ghy lieden daer van hebt, gy verliester veel af, door ledigheyt, door ydelheyt, door onprofijtighe woorden en wercken. Hoe veel en soudend'er niet moeten seggen met Simonides, dat sy veel Iaeren gheleeft hebben maer luttel tijdt. Die veel tijdt verloren heeft, en heef'er niet veele behouden. Die veronnachtsaemt is oft qualick ghebruyckt, die is verloren, ende en kan niet weder bekommen worden.
Hoort eens mijnen Bernardus (Serm. ad Scholar.) daer en is niet kostelijcker (seght hy) als den tijdt: ende eylaes! hedensdaeghs en vindt men niet slechter noch verworpender in d'opinie der Menschen. De daegen der Saligheyt passeren, en niemant en let daer op: niemant en klaeght dat hy eenen dagh verloren heeft, die noyt wederom kommen en sal. Maer ghelijcker niet een hair van het Hooft, soo en salder oock niet eenen oogenblick van den tijdt verloren gaen. Dat niemant van u.l. kleyn en acht den tijdt die in onprofijtighe en ydel woorden versleten wort. Dat onwederroepelick wort, dien onwederkrijgelicken tijdt, die vliegen wegh, en den dwaesen en merckt niet wat hy verliest. Sy seggen: laet ons wat koutten, laet ons wat spelen, om den tijt te passeren. ô Om den tijdt te passeren! den welcken u de bermhertigheyt van uwen Schepper ghejont hadde om Penitentie te doen, om vergiffenisse te verkrijghen, om gratie te verwerven, om de glorie te verdienen. ô, Om den tijdt te passeren! op welcke ghy de Goddelijcke bermhertigheyt moeste versoenen, hаеstelijck loopen tot het geselschap der Engelen, versuchten na u verloren erfdeel, beweenen u bedreven boosheden.
| |
| |
o Sinneloose ende dwaese Kinderen van Аdam, en siet ghy niet dat het soecken des verlies des tijdts in fabels, klappen, spelen, en duysent onnutte becommernissen, een verlies is van onwarderelijcke rijckdommen, die ghy voor de toecommende eeuwigheyt soudt konnen vergaederen? den tijdt verleent u den bystant van mijne gratien, en de eeuwigheyt belooft u het geniet van mijne glorie. Sy toont u van verre de Croonen die daer te winnen zijn: ende en is't niet meer als reden en recht, dat ghy dien korten tijdt, die gy hier leven moet, betracht te vergaederen, overwonnen strijden, behaelde Victorien over de Vyanden van uwe Saligheyt, gheweldigheden u selven aengedaen, om aen u eygen quaede genegentheden te sterven, ende om kloeckmoedelijck te omhelsen die bittere Oeffeninghen van een deughsaem leven? t'is meer als reden dat gy my hier desen korten tijt soeckt met gedeurighen aerbeyt, om my met gedeurige ruste te besitten inder eeuwigheyt. Maer let hier eens, hoe goet dat ick ben, dat ick u tot aerbeyt toeschicke alleen dit teghenwoordigh leven, dat geen ghedeur en heeft; en tot vergeldinge de eeuwigheyt die geen eynde en sal hebben.
Volght dan den raet van mijnen Apostel, doet goet binnen dat ghy tijdt hebt: ghy sult maeyen dat gy sult gesaeyt hebben. Elcken dagh; die hem smorgens door mijn gratie vertoont, is gelijck een groot Velt geheel bereyt, het welck sy selven aen u voorstelt om daer in te saeyen al dat gy sult willen, t'zy goede ofte quaede, volmaeckte ofte onvolmaeckte wercken. Dese aerde van den tijdt ontfanght het alles sonder onderscheyt: ende als t'savonts den dagh wort gesloten, soo is't een | |
| |
Velt ghelaeden van alles dat ghy daer in gesaeyt hebt. Hу vergaet en treet inde eeuwigheyt, bewaerende in Zijnen schoot het gene dat hy ontfanghen heeft, t'zy goet of quaet, met een onfaelbaere ghetrauwigheyt. Naer desen dagh volght eenen anderen, hier is noch eens een nieuw Velt bereyt om in te saeyen al dat ghy Wilt. Ну verdwijnt gelijck den eersten. Ну wordt gevolght van eenen anderen, ende den desen van noch eenen anderen, ende soo voorts verdwijnen alle de daegen van u leven.
Als eenen Ackerman zijn Graen in d'aerde worpt, hy verliest het ghesichte daer van, ghelijck ofte het al verloren waere; maer hy weet dat de aerde getrauwe is, dat sy hem op zijnen tijdt sal wedergeven, dat hy haer in bewaerenisse ghegheven heeft; ende dat naer dat het Saet geweest is, dat oock sulck zijnen Oest sal wesen. Alsoo oock al dat ghy ghedeurende den loop vanden dagh ghedaen ofte gesaeyt sult hebben, sal wel uyt u ghesichte verdwenen en ghelijck verloren zijn: maer zijt seker dat alles ontfangen is in eenen soo getrauwen grondt, dat niet het minste daer van en sal verloren gaen, ende dat al dat ghy inden tijdt sult ghesaeyt hebben, het zy goet of quaet, dat ghy dat al inde eeuwigheyt sult op doen.
Alsdan sult ghy kennen dat onweerderelick verlies, van soo veel kostelijcke tijt, van dit tegenwoordigh leven, die gy soo onprofijtelick laet voor by gaen, die gy soudt konnen vervullen met soo veel goede wercken, vande welcke het minste soude konnen geweest hebben als een kostelijck Saet, van het welck gy eeuwige vruchten der vergeldinghe soudt hebben ghemaeyt.
Het gaet soo onder u.l. Menschen, gy en acht de din- | |
| |
gen al niet, alsoo lanck als ghy die besit. Wat hebt ghy kostelijcker in dese Werelt, als die ooghenblicken des tijts, die ick u geve, om die te vermangelen tegen soo veel geluckighe eeuwigheden? ende hoe verblint zijt gy! gy laet u berooven vanden meestendeel van uwen tijdt, door een menichte van onprofijtelijcke becommernissen: gy verquister veel ten dienste van u sinnelijckheden, en d'ydelheden des Werelts: gy verdoet by naer geheel de reste in een vaddige ledigheyt, sonder yet te doen voor uwe Saligheyt.
Siet dan dat gy uwen tijt wel gaede slaet; den gepasseerden wel overpeysende; den tegenwoordigen wel ghebruyckende; den toecomenden wel beschickende: en zijt ghy niet heel blindt, doet uwe oogen open, aensiet dese waerheyt, en vasten regel, dat van eenen oogenblick, hanght heel de eeuwigheyt. Zijt ghy oock niet heel doof, hoort, ende dat gedeurigh in u ooren spelen, die jammerlijcke beklaeginghen van een soo groote menichte van ongeluckige Verdomde, die uyt het midden van hunne Tormenten, al weenende vraeghen eenen van die oogenblicken, die gy hier al lacchende ende den Sot spelende, verliest.
Neemt dan beter waer uwen tijt; en maeckt datter niet eenen ooghenblick van den selven verloren en gaet, maer dat u alles tot d'eeuwigheyt diene. Snijdt af (soo veel ghy redelijck sult konnen) alle die becommernissen die niet nootsaeckelijck sullen zijn: snijdt af een goet deel van die besoeckinghen en t'saemensprekingen, de welcke ghy sult moghen ontvluchten, om meer tijdt te hebben, om dien te besteden tot de eenigheyt, tot het Gebedt, tot een heyligh gelees, om met my besonderlijck te handelen op die saecken die | |
| |
uwe eeuwigheyt aengaen, dit is het eenigh dat noodtsaeckelijck is, wat hebt ghy met al de reste te doen?
| |
§. II. Van den 2. middel; te weten het Christelijck leven &c.
Den tweeden middel ofte wegh die ick u gegeven hebbe, om door den selven te kommen tot uwe saligheyt ofte leste gheluckigh eynde, dat is het Leven. Desen middel en is niet heel verscheyden van den eersten: want hy loopt t'saemen met hem, ende den eersten en kan niet wel waer-genomen worden sonder den tweeden, in den welcken het waernemen van den eersten gelegen is. Den eersten (te weten den tijt) loopende als een snelle Веkе die alles met haer mede treckt, die treckt oock met hem het leven, het welcke met hem t'saemen passeert, soo dat het niet eenen oogenblick vast en blijft, ghelijck den tijdt niet een ooghenblick en rust. Het leven passeert als een schaduwe, als eenen wint die voor by waeyt. Het passeert als eenen loopenden Post, als een Schip door stercken Stroom en wint ghedreven, ghelijck eenen Vogel die snijdt door de Locht; ghelijck het licht schuym verstroyt wort vande baeren der Zee, gelijck den roock verspreyt door de Locht, gelijck eenen damp een weynigh verschijnende, ghelijck een Blomme die smorgens bloeyt en t'savonts verslenst is. Met dese en dierghelijcke ghelijckenissen verthoone ick in de Heylige Schrifture de broosheyt ende verganckelijckheyt uws levens; het welcke nochtans u dienen moet voor eenen wegh ende middel om te kommen tot u leste eynde dat ick ben. Maer om dat gy weten soudt door | |
| |
wat leyen, ghy tot my uw' eeuwigh leven, gheraecken moet, soo noteert datter dry soorten van levens zijn. Het eerste is een naturelijck leven; het tweede een zedelijck; ende het derde een Christelijck leven.
Het I. dat is het naturelick leven, heeft zijnen oorspronck ende fondament inde vereeninge vande Ziele met het Lichaem. Sijn werckinghen die kommen voort uyt de naturelijcke gesteltenisse ende genegentheyt, ende kommen met de selve over een. Soodanigh Leven hebben niet alleen de onredelijcke Gedierten, maer oock den Mensch soo lanck hy niet en heeft het gebruyck der reden: jae oock naer het gebruyck der selver, aengaende sijne werckingen, passien, bewegingen &c. die alleene kommen uyt naturelijcke gesteltenisse, sonder dat sy vanden vryen Wille bestiert worden ofte ghemeynschap met hem hebben. Dese en worden al maer naturelijck gerekent, ende en zijn noch goet noch quaet, noch deught, noch sonde.
Het II. is het zedelijck leven; het welcke zijn fondament heeft inde naturelijcke reden, ende door de selve geregeert wort. Soodaenigh heeft geweest het leven van sommighe oude Philosophen, die vande deughden en gebreken veel geschreven en ghedisputeert hebben, ende particuliere professie maeckten vande deughden te oeffenen, voor soo veel de naturelijcke reden hun het selve uytwees, sonder hooger opsicht te hebben. Hun deughden en waeren wel geen ghebreken noch sonden, voor soo veel sy met geen quaede omstandigheden ofte circumstantien besmet en waeren; maer waeren alleen sedelijcke deughden, die hun niet en kosten brenghen tot hun uytterste ende boven naturelick eynde, dat de eeuwige saligheyt is.
| |
| |
Het III. is het Christelijck leven, het welcke bestaet in te doen het goet dat ick gebiede, ende te laeten het quaet dat ick verbiede. In dese twee poincten bestaet geheel de Christelijcke rechtveerdigheyt. Dit leven heeft dan voor fondament den vryen wille, bestiert door mijne Wetten en Goddelijcken wille. Ick segge den vryen wille, den welcken hebbende al datter noodigh is om te wercken, kan doen ofte laeten dat hem belieft: ende (in zijne gemeyne maniere van handelen) wordt gheregeert door de kennisse van het verstandt, het welcke de saecke ofte den voorworp is voorhoudende of voorstellende als goet ofte als quaet; dat is als over een kommende (ofte niet over eenkommende) niet alleenelick met de naturelicke rechte reden (het welck geschiet in het zedelick leven) maer oock met mijnen Goddelijcken wille, Wetten ofte Geboden. Dit is het Christelijck leven.
Als wanneer den vryen Wille, het gene dat door het verstant voort ghestelt wordt als quaet, ofte door eygen boosheyt, ofte door begeerlijckheyt, ofte uyt vreese &c. aenveert! soo is dat quaet, en sonde: en soo veel te meerder, als'er klaerder kennisse des quaets is, meerder boosheyt in't verkiesen, min vreese, onwetentheyt &c. ende oock hoe den voorworp ofte de saecke in haer selven quaeder is, ende quaeder circonstantien heeft. Want de goetheyt der goede wercken, ende quaetheyt der quaede, die wort ghenomen en neemt haeren oorspronck en nature, haer grootheyt en kleynheyt, niet alleenelijck uyt den vryen Wille, gelijck ick geseyt hebbe, maer oock uyt den voorworp ende uyt de circomstantien ofte omstandigheden, die inde wercken soo goede als quaede gheconsidereert | |
| |
konnen worden; by exempel, de conditie vanden Persoon die dat werck doet; wat dat hy doet; op wat tijdt, plaetse &c. de principaelste omstandigheden worden door dees woordekens beteeckent.
Wie? wat? waer? met wat middels? waerom? op wat maniere? wanneer?
Dit quaet ofte sonde, heeft dry uytwerckingen inde Ziele. De eerste is, dat zy eenighsints de Nature quetst en bederft (het welcke klaerder ghesien wordt inde Erf- sonde, ende de wonden met welcke zy de Ziele ghequetst: heeft, de welcke door de daedelijcke sonden vermeerdert en verergert worden) verduystert het verstant, verhart den Wille, ontsteeckt de begeerlijckheyt, vermindert de kracht der Zielen, en genegentheyt tot het goet, ende maeckt haer genegen tot het quaet; welcke genegentheyt door het herhaelen vande selve sonden meer groeyende wort een habitude, vitie, ofte by-blyvende gebreck, door het welcke de Ziele meer tot die sonde gedreven wort en lichtelijcker valt. De tweede uytwerckinghe is de vlecke, met de welcke zy de Ziele besmet (niet alleenelick voor soo veel zy haer berooft van mijn Goddelijcke Gratie; die een schoon verçiersel, nettigheyt en schoonheyt der Ziele is) maer om dat de sonde in haer selven leelijck is ende afgryselijck ende seer misstaende aen haer, als soo langhe als zy in haer blijft; dat is soo lange als zy noch niet herroepen en is door berauw, noch vergeven. De derde is, dat zy de Ziele onderwerpt aende straffe, ende die schuldigh maeckt: want alle boosheyt, weer zy kleyn of groot is, moet ghestraft worden ofte vanden rouvighen sondaer, ofte vanden wrekenden Godt, seght Augustinus in Psal. 58.
| |
| |
Maer is't saecken dat den vryen Wille het voorgehouden quaet verwerpt; ofte het voor-gehouden goet aenveert, dit is een goet werck, ende heeft contrarie uytwerckingen aen het voorgaende: want in plaetse van straffe te veroorsaecken, is het verdienstigh van tijdelijcken en eeuwigen loon: in plaetse vande Ziele te besmetten, verçiert ende verschoont haer: ende in plaetse van Nature te quetsen &c. soo verlicht zy het verstant, versacht den wille, vermindert de begeerlijckheyt, vermeerdert de kracht der Zielen en die goede genegentheyt tot het gоеt, dе welcke door 't herhaelen vande selve goede Wercken allenskens groeyende, wort een goede habitude, een byblyvende genegelijckheyt ende lichtigheyt tot soodaenighe goede wercken, de welcke is een waerachtige deught: want al is't saecke dat men alle goede wercken deughden naemt en паеmen magh; nochtans dese goede genegelijckheyt is (eygentlijck sprekende) eene deught; ende is van die soorte vande welcke die wercken zijn, door welcke sy voort-gebrocht is, ende tot welcke zy den Mensch bequaemer en genegen maeckt.
Dit is dan een Christelijck en deughdelijck leven, het welcke met soodaenige goede wercken en deughden verçiert is. Dit is het leven door het welcke ghy kommen moet tot u leste eynde. Dit is u leven; my te dienen, mijn Geboden te onderhouden, ende met alle uwe krachten naer my te trachten, die ben uwen Schepper, u eenigh en eeuwigh goet, en leste eynde. Hier toe strecken alle mijne leeringhen die ick u geve, ende noch voorder geven sal.
| |
| |
| |
VIII Artijckel. Van de doodt.
§. I. Hoe schroomelijck zy is.
IESUS. Het eerste van uwe Uyttersten, dat is de naturelijcke Doodt; de scheydinge der Zielen ende des Lichaems: die is een beroovinge van het naturelijck leven. Ick segge naturelijcke doodt: want daer zijn noch ander soorten des doodts; eerst de doodt der deught, ofte deughdelijcke, vande welcke meer dispuyten en woorden ghemaeckt hebben, die oude Philosophen als waerachtige oeffeningen. Dese is een scheydinghe der Ziele vande sinnelijckheyt, en is een beroovinge van het leven der Sinnen, ofte sinnelijckheyt: dese is seer bekent ende geoeffent van alle mijne waerachtige Dienaeren. De 2. is de doodt der sonde; als wanneer ick door de sonde de Ziele verlaete, ick die ben haer leven, ende als de Ziele der Ziele. Dese is een beroovinge van het leven der gratie. De 3. is doodt der Hellen: dese wordt ghenoemt de tweede doodt, de eeuwige doodt. Van dese seyde ick Joan. 8. dat die mijn woort soude bewaeren, de doodt inder eeuwigheyt niet smaecken en soude. Dese is een beroovinghe van het eeuwigh leven der glorie. De 4. is de doodt der ontgeestinge, de welcke is een verhef- | |
| |
finghe des gheests in Godt, 't zy inden Lichaem, 't zy daer buyten, weghnemende het gebruyck der lichaemelijcke sinnen en krachten. Dese dooden worden begraeven in't verborgen mijns aenschijns. Psal. 30. Siet S. Gregor. lib. 5. moral. in 3. cap. Job. cap. 1.
Soo dan de naturelijcke doodt, (vande welcke alleen ick hier handele) die is een scheydinghe der Zielen van het Lichaem. Sterven is verlaeten al dat men heeft, al dat men besit, al dat men hoopt; verlaeten alle ydelheyt, alle eere, alle staeten en weerdigheyt. Sterven is berooft worden van alle pracht des Werelts, alle genuchten en pleysier, van alle Vrienden en maegen. Sterven is verhuysen uyt dit leven, uyt dese Werelt, uyt het Geselschap der Menschen, ende gaen wandelen onbekende wegen, daer men noyt gewandelt heeft, sonder te weten wie met u gaen sal, of u geleyden, ofte de Duyvelen ofte de Engelen, sonder te weten waer dat gy henen gaet en blyven sult, ofte in dat eeuwigh Vyer, ofte inde Glorie. ô Doodt! hoe bitter is uwe ghedachtenisse aen eenen Mensch, die vrede heeft in zijne rijckdommen! Eccli. 41. ô Doodt! hoe schroomelijck en vervaerlijck zijt gy voor den Sondaer! de Philosophen hebben u genoemt het alderschroomelijckste van al dat schroomelijck is; maer en kenden u noch niet wel: sy en wisten noch niet, wat u alderschroomelijckst maeckt, te weten het gevolgh dat gy naer u treckt van een soo strengh Oordeel, van een eeuwigheyt van pijnen of glorie. Hoort eens Вernard: in Medit: “mijn Ziele (seght hy) wat vreese en schrick en sal dat niet wesen, als gy alles verlaeten hebbende, dat u soo aengenaem en behaegelijck | |
| |
was, alleene sult gaen in een onbekent Landt, daer gy sult sien ontmoeten met heele hoopen, die vervaerlijcke Monsters! wie sal u ter hulpe kommen in den dagh van soo grooten noodt? wie sal u beschermen van die brieschende, bereyt om u te verslinden? wie sal u vertroosten? wie sal u gheleyden. Voorwaer niet sonder reden en sal een yders Ziele verschroomt en vervaert worden, als zy haest vinden sal, het gene zy inder eeuwigheyt niet en sal konnen veranderen.
| |
§. II. Daer en is niet sekerder als de doodt.
JESUS. Statutum est Hominibus semel mori. Heb. 9. Het is vast gestelt voor de Menschen eens te sterven; het is een Wet, die gemeyn is aen alle tijden, aen alle Persoonen en plaetsen; een Wet die vast en seker is. Ander Wetten worden somtijdts afgheroepen, somtijts verandert, ghedispenseert, sy verouderen, sy lyden exceptien, redemptien, suppleringen &c. maer dese blijft altijdt vast. Niemant en heeft hier vry gegaen; noch ick selve, noch mijn Heylighe Moeder: Elias en Enоch en hebbense niet ontvlucht, al is sy wat uytgestelt. Siet eens hoe de doodt gheschildert wordt: als een gheraemte van Beenderen, sonder oogen, sonder ooren, sonder vlees en bloet; om te beteeckenen dat sy geen opsicht en heeft op groot of kleyn, out of jonck, arm rijck &c. dat sy geen ghehoor en geeft aen bidden, smeecken, lamenteren: dat sy niet en siet naer Vleesch noch Bloet &c. Het is dan een Wet vast ge- | |
| |
stelt, van my selve, niet van Persen ofte Meden, judicium Mortis à Domino omni Carni, Eccli. 11. van my als Rechter en vreker vande sonde. t'Is wel waer dat u Nature, omdat zy van verscheyden en teghen elckander strijdende Elementen van my gemaeckt is, op haer selven gelaeten, de doodt soude onderworpen hebben geweest; nochtans hadde uwen eersten Vader Adam, (Аugust. de civit. l. 12. c. 2.) aen my sijnen Schepper, als aen sijnen waerachtigen Heere, onderdanigh ghebleven ende mijn Gebodt met een oprechte gehoorsaemheyt bewaert, hy soude gekommen hebben tot het gheselschap der Engelen, sonder de doodt te smaecken, verkrygende die gheluckige onstervelijckheyt sonder eenigh eynde: maer om dat hy meer ghehoort heeft naer de stemme van zijn Huysvrauwe als naer de mijne, soo is hy gevallen inde handen van mijne rechtveerdigheyt, ende heeft ontfanghen die onweder-roepelijcke Sententie des doodts. Soodat uwe Nature, de Sonde, ende den Duyvel die Eva bedrogen heeft, wel oorsaecken zijn vande doodt maer haer vastigheyt en sekerheyt komt van my. Nu dan, dit gaet vast, ghy moet en sult eens sterven. Overweeght dit wel, peyst daer wel op, gy en sult daer niet genoegh konnen op peysen.
Gemerckt dan dat dit alsoo is, en siet ghy niet dat het dwaesheyt is zijn Herte soo te stellen op alle die Wereltsche saecken, als ofte ghy die inder eeuwigheyt sout moeten besitten? de doodt salse u al uyt de handen trecken met soo veel te meerder pijne, als gy daer liefde toe hebt. Hoe veel en hebbender voor u het geniet daer van niet gehadt, ende wie heeft dat behouden? als de doodt gecomen is, sy en hebben al niet gevonden | |
| |
in hunne handen. Nihil invenerunt omnes viri divitiarum in manibus suis. Die wel overdenckt dat hy sterven moet sal alles lichtelijck laeten. Ghy en hebt niet mede ghebrocht als gy inde Werelt gecomen zijt; gy en sult oock niet mede dragen als gy daer uyt sult scheyden. Waerom moet men soo veel beslagh maken ende soo veel sorgen voor een plaetse daer men maer en passeert? Eylaes! wat een dwaesheyt is dat, soo veel voor de Aerde te bereyden als ofte men daer eeuwigh blyven moeste; ende voor den Hemel soo luttel, ghelijck ofte men daer maer korte Iaeren moeste blyven.
| |
§. III. Daer en is niet onsekerder als de doodt.
Ghy hebt ghesien, datter niet sekerder en is als de doodt: siet nu eens hoe daer niet onsekerder en is. Ghy sult sterven; maer wanneer? op wat plaetse? op wat maniere? siet hier dan dry onsekerheden. 1. van tijdt; 2. van plaetse; 3. van maniere.
Aengaende de I. te weten d'onsekerheyt des tijdts. Niet sekerder als de doodt (seght Аugust.) niet onsekerder als de ure des doodts. Wie weet wat Iaer, wat Maendt, wat dagh, wat ure dat hy sterven sal? isser wel eenen oogenblick in u leven, die den lesten niet zijn en kan? ende wat weet ghy ofte den lesten niet aenstaende en is? daer sijnder die op hun Bedde liggen uytgeteert van een lange Sieckte, die de uytterste Sacramenten ontfangen hebben, die maer en wachten naer den lesten aessem, die nochtans soo naer niet en zijn als gy, die u selven ydelijck noch veel Iaeren be- | |
| |
looft. Sy houden hun gereet met sekerheyt, de doodt verwachtende, daer u de doodt selve verwacht, als gy daer op niet en peyst. Siet voor u: ick segget u noch eens: ick sal kommen als gy my niet verwachten en sult. Ick hebbe een onseker ure gestelt, op dat gy u alle ure bereyt soudt houden. Hout alle uren voor suspect, ghemerckt datter geen is op welcke gy niet sterven en kondt.
Let wel op de waerheyt, ghy sult sien, dat gy niet alleen allen oogenblick sterven en kondt; maer dat gy oock allen oogenblicken sterft: gy sult moeten seggen met die wyse Vrauwe 2. Reg. 14. wy sterven altemael. [Dat daeghelijckx ghebreck der bederfelijckheyt, wat is't anders als een lanckdeurigheyt des doodts? Greg.] [Op dien dagh, seght August. q. in Genes. hebben Adam en Eva beginnen te sterven, op den welcken sy de sententie des doots ontfangen hebben.] Seght dan met mijnen Apostel, Quotidie morior. Ick sterve alle daeghe: seght met een inwendigh hertelijck gevoelen, ick sterve alle daghe! eylaes! en ben ick van nu af niet ghestorven aen alle de Iaeren, aen alle die daegen van mijn voorgaende leven? want ick ben seker dat zy noyt en sullen wederkeeren. De reste die loopt daegelijcks ongevoelijck wegh, ende ick sien my daeghelijcks sterven, sonder dat ick daer op lette. Ick en weet noch dagh noch ure, wanneer ick my op't eynde sal vinden.
Wilt ghy dan niet bedroghen worden, onderhoudt dese dry raeden: eerst, peyst, en laet het u vastelijck voorstaen, ende draeght u alsoo, ghelijck ofte elcken dagh die u verschijnt, den lesten waere. Den H. Antonius Abt placht te segghen, datter maer twee | |
| |
dingen van noode waeren om volmaeckt te worden: het 1. dat men gheloofde dat men van daeghe maer en begint Godt te dienen, dat al dat men tot noch toe ghedaen heeft niet met allen is. Het 2. dat men gheloofde dat desen dagh den lesten is van zijn leven. Als het morgen-tijdt is, peyst dat gy den avont niet sien en sult: ende als het avondt is en belooft u den morgenstondt niet.
Den tweeden raedt: en blijft noyt in een gesteltenisse inde welcke ghy niet en sout willen sterven: op dat u de doodt niet onbereet en vinde, waert dat zy u subytelijck en onvoorsienelijck quaeme te overvallen.
Den derden is; noyt eenigh goet werck uyt te stellen. Hoe wel heeft gheseyt dien Heydenschen Philosoph (Seneсa) dat het meeste verlies van u leven is het uytstel: het steelt het tegenwoordige, als't het toecommende belooft. Wat een groote dwaesheyt is dat, tot den tijdt des doodts uyt te stellen het goet, dat men voor zijn doodt soude willen ghedaen hebben! alle dingen heeft sijnen tijdt: het leven is tijdt van saeyen, de doodt is оm te maeyen dat ghy sult gesaeyt hebben, 't zy goet, 't zy quaet. Aerbeyt dan neerstelijck ter wylen dat het noch dach is (ghelijck ick u in't Evangelie ghewaerschauwt hebbe) den nacht sal kommen, die u dien langhen slaep des doots sal doen slaepen; het en sal dan geen tijdt meer zijn om yet te doen, daer en sal als-dan geenen raet meer wesen. Vervult dan uwe daeghen met goede wercken, die moghen het saet wesen van een geluckige eeuwigheyt. Als den dagh gesloten sal zijn, dan is't te laet, daer en is niet meer te doen.
ô Wat een droefheyt sal dat wesen inde ure des doodts, niet gedaen te hebben soo veel goets, dat ghy | |
| |
konde doen, ende ick van u versocht? wat pijne sal het wesen te sien, dat men door gedeurigh uytstel soo veel tijt, soo veel goet verloren heeft, dat men noyt meer krijgen en sal! het is nu tijdt; begint van nu af met alle uwe krachten te aerbeyden voor de lange eeuwigheyt, inde welcke ghy naer wensch sult rusten. En siet naer desen kleynen en korten aerbeyt niet: die eeuwigheyt sal lanck genoegh wesen tot u ruste.
De II. onsekerheyt is, vande Plaetse: Want ghy en weet niet, waer dat ghy sterven sult: ofte in de Stadt, ofte op Zee, Velt, oft t'huys, oft buyten huys; te Water of te Lande &c. daer en is geen plaets op de welcke gy niet en kondt sterven. Houdt dan alle plaetsen als suspect. Gy Zijt onseker op wat plaetse de doodt u verwacht; gy moetse dan selve verwachten op alle plaetsen.
De III. onsekerheyt is aengaende de maniere ende ander omstandigheden van uwe doodt. Sal het zijn van Sieckte, ofte van eenighen onvoorsien toeval, die u haestelijck sal doen sterven? sult ghy by gestaen, oft sult gy verlaeten worden? sult gy de gratie hebben van die uytterste Sacramenten te ontfangen, ofte sult ghy daer van berooft zijn? sult ghy het ghebruyck uws verstant hebben om u wel te konnen bereyden, ofte niet? siet wat al onsekerheyt op eenen oogenblick van welcken de Saligheyt hanght! en zijt ghy niet blint en dwaes, is't dat ghy u niet gedeurigh gereet en hout?
Groot voorwaer is die ooge van mijne Goddelijcke voorsichtigheyt, die alles oock van verre met sekerheyt aensiet; maer u onseker laet, om u alsoo te dwingen altijdt bereyt te zijn; ende om niet eenen oogenblick alleen van u leven, in eenen staet te blyven, in- | |
| |
den welcken gy niet en soudt willen sterven; daer gy maer eens en moet sterven, en qualijck ghestorven zijnde noyt en sult mogen herdoen; maer moeten soo blyven ghelijck ghy gevonden zijt, voor al de eeuwigheyt.
Maer, eylaes! gy onberaede ende dwaese Kinderen der Menschen, gy bedrieght soo light u selven, gy laet u altijdt voorstaen dat u aldermeest favorabel is, ghy streelt u met een valsche hope van sus en soo te sterven; van sulcke en sulcke Sieckten die u tijdt genoegh sullen geven om u tot de doodt te bereyden. Maer en siet ghy niet, dat om u te bereyden tot dien swaeren slagh daer de eeuwigheyt aen hanght, alle de sterckte des Lichaems ende der Ziele, noch niet genoegh en zijn? hier is van noode het volle ghebruyck der reden ende verstant, ende een volle vryheyt en onbelemmertheyt der inwendighe krachten, ende een Herte verkloeckt met eenen grooten yver, om alle moeyelijckheyt te overwinnen. En peyst gy daertoe in staet te wesen inde ure uwer doodt, al is't door Sieckte? die Sieckte die maeckt den Mensch als eenen onnutten klomp; hy wordt overvallen van.pijnen, ten ondergebrocht door een uytterste flauwigheyt, verschrickt door vreese des doots ende oordeels. Daer overvallen hem (seght S. Bernardus Serm. 13.a1.) soo gevoelijcke pijnen, sulcke smerten doorsnyden zijn lidtmaeten, dat den Mensch by naer niet anders en kan peysen. Het verstant dat raest, ofte wordt verduystert, de memorie en ghedenckt niet meer, den wille wordt traegh en verflaut. Hier benaut u de Sieckte, daer de vreese des doodts; hier becoren u de Duyvelen, daer de Wereltlijcke affectien. Wat middel is hier dan om | |
| |
zy selven wel te bereyden tot dien uytganck, aenden welcken de eeuwigheyt hanght?
Gemerckt dan, dat aen de doodt soo veel hanght, te weten de eeuwigheyt van glorie, of van verdommenisse; ende dat gy soo onseker zijt van wat doodt ghy sult sterven, ende ofte u die de sterckte en tijdt sal laeten om op Godt te peysen, om uwe saligheyt te beneerstigen, om de H. Sacramenten te ontfangen, om inwendighe werckingen der deughden alsdan profijtelijck ofte noodtsaeckelijck te oeffenen; soo raede ick u seer dese twijffelachtige ure te voorkommen, ende u daer toe te schicken; niet alleenelijck door ghedeurigh soo te leven, gelijck gy soudt willen sterven, ende gelijck ofte het den lesten dagh waere; maer oock met bysonderen tijdt te verkiesen, op welcken ghy u alle Maenden soudt stellen, en oeffenen, als oft ghy sekerlijck alsdan soudt sterven. Ende dese Oeffeninghe sult ghy doen om mijn H. Doodt te eeren, ende om de uwe te ontfangen met sulcken geest, bereydinge ende gesteltenisse, met de welcke ick de mijne ontfangen hebbe. Want ick u lieden exempel gegeven hebbe, niet alleen om te leven, maer oock om te sterven: op dat gy soudt sterven naer het model of patroon, die u op den Bergh van Calvarien getoont is.
Neemt dan elcke Maendt twee ofte dry daegen op de welcke gy alle uwe gebeden, wercken, en gepeysen soo schicken sult, als ofte het de leste waeren; bysonder de Biechte en de H. Communie, die ghy alsdan doen sult.
Ghy sult u oock oeftenen inde acten van alle deughden, bysonderlijck van het Gheloove, Hope, Liefde, overgeven inden Wille Godts, dancksegginghe, vierige begeerte van Godt te aenschauwen. Met | |
| |
een wordt doet alles dat gy soudt wenschen gedaen te hebben, waert dat gy alsdan terstont moeste sterven.
Dese Oeffeninge sal u ten 1. leeren sterven: ten 2. sal maecken dat u de doodt soo onvoorsien nochte onverwacht sal wesen. Ten 3. sal maecken dat u het sterven soo nieuw niet wesen еn sal: ten 4. dat ghy oock met Sieckte overvallen u tot de selve sult beter konnen bereyden, en doen het gene alsdan te doen valt: ten 5. dese Oeffeninghe sal u dienen, om u geheel vande Werelt, ende alle geschaepen dingen te ontbinden, ende sal u een waeckende ooghe geven, om te aerbeyden voor de eeuwigheyt. Onthout wel dese leeringe, en dat sy u diene voor een generaele bestieringe uws levens: te weten; daer en is geen te groote versekertheyt, daer perijckel is vande Eeuwigheyt.
| |
§. IV. De doodt moet dienen voor spiegel ende raetsman.
Ick eyndighe dan vande doodt, u noch eens vermaenende dat ghyse ghedeurigh in uwe memorie houdt: want gelijck den Ancker het Schip wederhout dat het op geen Rotsen en loope, soo wederhout de gedachtenisse des doodts u leven, dat het in geen sonden en valle (seght S. Antonius de Padua in dom. 4. post Epiph.) Niet en wederhout den Mensch meer vande sonde, als het overpeysen vande aenstaende doodt, (seght August lib. 2. de Genes. contra Manich.) Den selven seght, dat sy moet dienen voor eenen Spiegel. Gaet en spiegelt u, (seght hy) in die dorre Beenderen: die stomme sullen tot u roepen, let | |
| |
op my, en aensiet my wel: dat ghy nu zijt heb ick geweest; dat ick nu ben, zult ghy eens zijn. Gaet; ende is't dat gy u wel spiegelt, gy sult seggen met mijnen Bernardus, wat isser schroomelijcker als de doodt vanden Mensch, wat isser meer stinckende als het doodt Lichaem des Menschs? wat helpen dan de rijckdommen, wat alle die ghenuchten, wat alle die eere? want de rijckdommen en verlossen den Mensch niet vande doodt, nochte de genuchten van de wormen, nochte de eere vanden stanck.
De doodt moet oock wesen uwen Raedtsman en Secretaris. Gaet haer in alles te raede, op dat ghy niet en doet, dat gy in die leste ure niet en soudt willen gedaen hebben; ende oock niet en verswijmt dat u soude leet zijn ghelaeten te hebben. Soo dickmaels als ghy twijffelt wat u te doen staet &c. peyst wat soude ick willen ghedaen hebben in de ure des doodts? doet dan dat gy alsdan soudt wenschen gedaen te hebben: ende wacht u wel van te doen, dat gy soudt wenschen ghelaeten te hebben. Schickt, stelt, en ordonneert alles soo ghelijck ghy het inde ure des doodts soudt willen hebben.
| |
IX. Artijckel. Van het oordeel.
§. I. Hoe schroomelijck het wesen sal.
IESUS. Komt; hoort, alle ghy Kinderen der Menschen, groote ende kleyne, arme ende rijcke; | |
| |
hoort mijne Trompette, mijnen Apostel u.l. al te saemen roepen en citeren om te compararen voor mijnen Rechter-stoel: omnes nos (inquit) manifestari oportet ante Tribunal Christi, ut referat unusquisque propria Corporis, prout gessit, sive bonum, sive malum. Wy altemael (seght hy) moeten verschijnen voor den Rechter-stoel Christi, op dat een ygelijck soude ontfanghen dat hem toecomt naer den Lichaem, naer dat hy ghedaen heeft, ofte goet ofte quaet. 2. Сor. 5. Den dagh van comparitie is den dagh ende ure uwer doodt. Het is ghestelt aende Menschen eens te sterven, ende daer naer het oordeel. Hebr. 9. te weten het bysonder en particulier (want het generael ende algemeyn sal wesen in het eynde des Werelts.) Dat is dien schroomelijcken dagh en die schroomelijcke ure die gy alle uwe daeghen ende uren voor ooghen moet hebben. Wat kander gepeyst worden soo vervaerelijck, ende vol benautheyt ende eene geweldighste sorghvuldigheyt, als te staen voor dien (mijnen) vervaerelijcken Rechterstoel om geoordeelt te worden, ende een onseker Sententie te verwachten onder soo strenghen Rechter? t'is schroomelijck (seght den Apostel) te vallen inde handen vanden levenden Godt. Вernard. Serm. 8. qui habitat.) (niet sonder reden sal alsdan een yders Ziele verschrickt worden seght Gregor. l. 24. Moral. c. 2. als zy naer een luttel vint, dat zy inder eeuwigheyt niet en sal konnen veranderen. Wy considereren dat wy den wegh van dit teghenwoordigh leven niet hebben konnen passeren sonder sonde: wy considereren oock, dat het selve het gene wy schijnen loffelijck ghedaen te hebben, noch niet en is sonder eenige onse schult, is't dat wy sonder bermhertigheyt gheoordeelt worden. Want wie isser van ons die het | |
| |
Leven vande voorgaende Vaederen ofte kan achterhaelen, ofte te boven gaen? ende nochtans David die seght: en treedt met uwen Dienaer niet in het Oordeel, want voor u aenschijn en sal niemant die leeft, rechtveerdigh gemaeckt worden. Paulus, als hy seyde, mijn Conscientie en getuyght my niet; heeft daer voorsichtelijck bygevoeght: maer ick en ben daer om niet gherechtveerdight. Joannes seght: is't dat wy seggen, dat wy geen sonden en hebben, wy verleyden ons selven, ende de waerheyt en is in ons niet. Jacobus seght: wy misdoen altemael in veel saecken. Wat sullen dan doen de Berdels is't dat de Colommen beven? hoe sullen de jonge spruyten onberoerlijck staen, als de hooge Ceder Boomen door den schrick van desen straffen wint schudden en beven?
Den H. Hieronimus, uyt ghemergelt door Vasten en strengigheyt, die seyde nochtans: als ick op dien dagh peyse, geheel mijn Lichaem beeft. 't Sy dat hy was etende, of drinckende ofte iet anders doende, het dochte hem altijdt dat hy hoorde die Trompette, staet op gy doode, komt ten Oordeele.
Si justus vix salvabitur, impius & рессator ubi apparebunt? I. PETRI 4. is't dat den rechtveerdigen nauwelijckx sal saligh worden; den boosen ende den sondaer waer sullen zy verschijnen? mijn Oordeel wel overwogen, heeft de grootste Heylighen van alle tijden doen beven, de suyverheyt hunder Conscientie en gaf hun geen sekerheyt genoegh, om dat zy wel kenden dien afgrondelijcken afgront mijnder oordeelen; ende gy boose sondaeren in sonden versmoort, hoe kondt ghy dat verwachten sonder vreese? 't Is uwe verblintheydt die dat doet. Hadde gy maer een straeltjen van hun licht, het waere | |
| |
genoegh om van schrick te sterven, siende het perijckel daer ghy in zijt, en daer u in houdt uwe dwaese en valsche versekertheyt.
Hebt ghy noyt ghelesen dat verhaelt den Eerw.P. Ludоvicus Granat, de judicio; hoe dat eenen Overleden, zy selven vertoonende aen zijnen Vrient ende van hem ghevraeght in wat staet hy was, geantwoort heeft; niemant en ghelooft het, niemant en gelooft het, niemant en gelooft het! ende als hy hem vraeghde, wat dit bediede, soo seyde hy; niemant en ghelooft hoe strengelijck dat Godt Oordeelt, ende hoe strengelijck dat hy straft &c. Voorwaer, het schijnt dat niemant en ghelooft, hoe schroomelijck mijn Oordeelen zijn. ô Sondarighe Zielen! hoe sult gy gestelt wesen, als wanneer (ghelijck mijnen Gregorius seght) van alle kanten sal benautheyt wesen, ende van alle kanten benaude wegen voor de sondaeren. Van boven sal wesen dien grammoedigen Rechter; van onder die schroomelijcke Helle; vande rechter zyde de beschuldigende sonden; vande slincker, ontallijcke Duyvelen hun treckende naer de straffe; van binnen die brandende Conscientie &c. Ellendigen sondaer alsoo bevanghen, waer sal hy vluchten? sich te verberghen sal onmogelijck zijn; sich te vertoonen, onverdraegelijck.
De ZIELE. ô Mijnen bermhertighsten Heere (ick roepe tot u met uwen Augustinus Med. с. 39.) en wilt tegen my niet op teeckenen alle mijne bitterheden, op dat gy ten Oordeel soudt gaen met uwe Dienaresse: maer naer de menichvuldigheyt uwer bermhertigheyt vaeght uyt alle mijne boosheyt. Wее my ellendige, als sal komen den dagh des Oor- | |
| |
deels, ende open ghedaen sullen worden die Boecken der Conscientien; als men sal segghen: siet, daer is den Mensch, en zijne wercken. Wat sal ick alsdan maecken, ô Heere mijnen Godt! als de Hemelen sullen openbaeren mijne boosheyt, ende de Aerde teghen my op sal staen? siet, ick en sal niet konnen antwoorden, maer met nederghebooghden hoofde, van beschaemtheyt, sal staen voor u schuddende en bevende. Wee my ellendige! wat sal ick seggen? ontfermt u mijnder op dat ick niet en wanhope, maer hopende mijnen aessem herhaele. Hebbe ick ghedaen waerom ghy my kont verdommen; gy en hebt niet verloren waer door ghy ghewoon zijt saligh te maken. En weest niet gedachtigh alder-soetsten Jesu, dat de Rechtveerdigheyt versoeckt, maer dat de goedertierenheyt tot uwe Creature. En weest niet indachtigh uwer Gramschap tegen uwen misdadighen; maer uwe Bermhertigheyt tegen den ellendighen. Want wat is Jesus anders, als Saligh-maecker?
JESUS. Vreest altijdt mijne Oordeelen: inde vreese sal u gerustigheyt en versekertheyt wesen. Niemant (seght Joannes Chrisost) vande gene die de Helle vreesen, sal inde Helle vallen: niemant diese veracht, sal het Oordeel ontgaen: want gelijck by ons die de oordeelen vreesen, de selve niet en zijn onderworpen; maer diese verachten, die aldermeest daer in vallen, soo gaet het hier oock. Mijn Oordeel is een schroom voor de quaede; troost ende blijdtschap voor de goede; eenen toom wederhoudende van het quaet, een spore verweckende tot alle goet, soo voor goede als voor quaede. Daerom hebbe ick het selve soo dickwils voorgehouden in mijn Evangelie, nu opentlijck, | |
| |
nu onder ghelijckenissen. Daerom wille ick u oock noch voorder betoonen de schroomelijckheyt des selfs; ten 1. uyt de strengigheyt des Rechters (die ick ben;) ten 2. uyt die nauwe ondersoeckinghe.
| |
§. II. Vande strengigheyt des rechters.
JESUS. My is gegeven alle Macht in Hemel en Aerde. Matt. 28. Ick ben gestelt Rechter der Levende ende doode. Actor. 10. Want al is't saecke dat ick met den Vaeder ende den H. Geest de eyndelijcke Sententie geven, door onse eygen autoriteyt (door dien dat onse werckingen ad extra, in saecken die buyten ons zijn, onscheydelijck zijn; om dat zy niet voort en komen van onse persoonele eygendommen, maer van onse Goddelijcke Nature, die ons alle dry gemeyn is.) Nochtans op een seker maniere, den vader en oordeelt niemant; maer heeft alle Oordeel aenden Soone gegeven. Joannis 5. Soo het bysonder, als het publijck ende algemeyn. Ende heeft hem de Macht gegeven Oordeel te doen, оm dat hy den Soon des Menschs is; ende voor soo veel hy Mensch is, hem mede deelende zijne macht. Ick sal dan alles oordeelen; ten 1. door mijn eygen ende ordinaire macht; ten 2. door de mede ghedeelde ofte gedelegeerde, die ick oock verkreghen hebbe door de Verdiensten van mijne Heylige Menscheyt, als Verlosser der Menschen.
Alles heeft zijnen tijdt. Ick hebbe in het Scheppen des Werelts mijne Macht getoont; in haere bestieringe ende regeeringe, mijne Wijsheyt; in haer te Ver- | |
| |
lossen, mijne Goetheyt: de Rechtveerdigheyt moet oock haeren tijt hebben. In mijn eerste komste hebbe ick my ghedraeghen als een saeghtmoedigh Lam; maer in mijn tweede komste, als ick sal komen Oordeelen sal ick vreesselijck zijn als eenen Leeuw. ô Ellendighe sondaeren! hoe sult ghy alsdan mijn aensicht konnen verdraegen? is't dat de krachten der Hemelen selve sullen schudden en beven in't aenschouwen van dien glans mijnder Glorie, daer ick hun nochtans heel lievelijck en minsaem ben, hoe sult ghy mijn aenschijn konnen lijden in mijne rechtveerdighe Gramschap ende Toorne? alsdan sullen zy seggen aende Bergen, valt op ons; ende aende Heuvelen, bedeckt ons, voor het aenschyn van die sit op den throon, ende voor de gramschap des Lams. Apoс. Sy sullen alsdan sien, hoe onverdragelijck dat is de Gramschap van een Lam ende Duyve: intolerabilis ira columbae: ende hoe dat gequetste liefde wort groote Gramschap. Amor laesus vehementer irascitur.
ô Boosen sondaer! wat sult ghy my antwoorden in dien dagh, als ick u voor u oogen sal stellen mijne uytterste liefde die ick tot u gehadt hebbe, alle die bermhertigheden en gratien met de welcke ick u voorkommen hebbe, mijne Heylige Wonden die ick voor u ontfangen hebbe, dat Dierbaer Bloet dat ick voor u ghestort hebbe? ende daer by sal stellen alle uwe ondanckbaerheyt, alle uwe boosheden? Dan sal ick seggen tot u, het eynde is ghekommen over u, ende ick sal mijnen toorn in u seynden, ende ick sal u oordeelen naer uwen wegen. Nu tersont sal ick mijn gramschap op u storten, en sal u opleggen alle uwe boosheden. Mijn ooge en sal niet spaeren, nocht' ick en sal bermhertigheyt doen; maer u wegen sal ick u oplegghen. Ezech. 7.
| |
| |
Ick ben eenen alder-rechtveerdighsten en onverbiddelijcken Rechter, die noch door liefde, noch door haet, noch door begeerlijckheyt, noch door vreese bedorven en kan worden, gelijck gy lieden somtijts bedorven wordt, die aennemende den Persoon van Vriendt ofte van Vyandt, uyt doet den Persoon van Rechter; die door giften en gaven, die door vreese van hooger Macht vande gerechtigheyt afwijckt. Ick ben ghetrauwe en waerachtich, ende oordeele met rechtveerdigheyt, sonder opsicht van Persoonen.
Ick ben eenen alder strenghsten Rechter. Dit sult gy klaerlijck sien, is't dat gy maer en aenmerckt, hoe swaerelick ick dickwils ghestraft hebbe oock dat in u lieden ooghen maer kleyne sonde en was. Hier van sult ghy veel exempelen konnen vinden in het Oudt Testament; ende oock in het Nieuwe. Hoe strengelijck en hebbe ick dickmaels niet gestraft, oock kleyne gebreken van mijn beste Vrienden, nu noch wesende den tijdt der gratie en bermhertigheyt.
| |
§. III. Hoe nauwe ondersoeckinge en rekeninghe daer ghehouden sal worden.
JESUS, ô Ellendige Ziele, wat sult gy antwoorden, als ick u sal kommen rekeninge vraegen van geheel u leven? redde rationem villicationis tuae. ô Schroomelijcke Rekeninge! wat sult gy seggen als ick alles sal gaen doorsoecken, ende doorgronden, met mijne Goddelijcke oogen, aende welcke niet verborgen en is; als ick u sal Rekeninge vraegen.
| |
| |
Ten I. van alle mijn gaeven, gratien en weldaeden; van u Scheppinge, Verlossinge, rechtveerdighmakinghe &c.
Ten II. van alle de krachten uwer Zielen ende des Lichaems.
Ten III. vande uytwendige Goederen; hoe gy die ghebruyckt hebt tot de Wercken der Bermhertigheyt, daer ick bysonder Rekeninghe van houden sal.
Ten IV. Van alle uwen tijdt, van alle gepeysen, ende woorden, tot een ydel woort toe, gelijck ick u voorseyt hebbe. Wat sal het wesen van schadelijcke, van achterclap, van vloecken en sweeren, van oneerbaere ende onsuyvere woorden?
Ten V. van alle uwe sonden, met alle hunne omstandigheden, grootheyt, kleynheyt, getal, lanckduerigheyt &c. ende dat niet alleenelijck die ghy kendt, maer oock die ghy niet en kent, voor de welcke ghy noyt Penitentie ghedaen en hebt, daer sullen alsdan veel sonden ten voorschijne kommen (seght Bernardus de inter domo с. 38) op u onvoorsienste, die ghy niet en siet; ende misschien, en meer en schroomelijcker als die ghy siet.
Ten VI. vande vremde sonden, die zijn de sonden van een ander, die ghy hebt doen doen, ofte door uwe quaede exempels, ofte door occasie die ghy daer toe gegeven sult hebben, ghedaen zijn.
Ten VII. oock van alle de sonden die ghy niet en sult belet hebben, konnende ende moetende sulcks doen. Och! hoe geluckigh sullen sy dan wesen die op de Werelt, een verworpen leven geleyt sullen hebben sonder last van andere, en van hun quaet te beletten! ô wat een schroomelijcke saecke sal dat wesen, soo | |
| |
veel ondersoeckinghen te onderstaen, om de Zielen daer gy sorge van hebt moeten draegen! ô grouwelijcke Hoogheden, Staeten, en Officien, die al de Werelt soeckt! dat men u kende, hoe soudemen u haeten! ô hoe schroomelijck zijt gy! een alderhertste Oordeel sal geschieden aen die in Overheyt zijn. Iudiciam durissimum his qui praesunt fiet.
Ten VIII. sal ick Rekeninge vraegen van de goede Wercken. Cum accepero tempus, ego justitias judicabo. Psal. 74. Als ick den tijdt sal genomen hebben, ick sal de Rechtveerdigheden Oordelen. Voor de oprechte rechtveerdigheden en is niet te vreesen; maer de valsche die moeten al ten Oordeel kommen; ende zijn van dry soorten. De 1. zijn die geveynsde Rechveerdigheden ofte Hypocrisyen; de 2. de Rechtveerdigheden besmet met quade circumstantien: de 3. de Rechtveerdigheden achterghelaeten door onachtsaemheyt ofte ongetrauwigheyt.
I. Ick sal de gheveynsde Rechtveerdigheden Oordeelen; alle die schoone schijnsels van deught, оm het quaet te bedecken. Hoe sal ick hun beschaemt maken die voor goet en deughdelijck willen gehouden zijn, оm met sekerheyt quaet te zijn! ick sal dat decksel wegh nemen, ende alles dat verborgen is, vertoonen; ick sal die vuyligheyt doen sien, die in dat gheschildert graf verborgen was.
II. Alle die goede Wercken, besmet met quaede omstandigheden sal ick oock Oordeelen. ô Wat al eyghen liefde sal ick daer vinden in uwe Wercken, die gy voor goet, jae voor de beste zijt houdende! ô wat al baetsoeckerije, wat al menschelijcke opsichten, wat al ydelheden! hoe veel verslappinge vanden eersten yver, | |
| |
ende van die nauwe getrauwigheyt; die gy in het beginsel ghehadt hebt! voorwaer gy mooght met Job wel vreesen alle uwe Wercken. Verebar omnia opera mea. Job 9.
III. Sal ick Oordeelen die achterghelaeten goede Wercken ofte rechtveerdigheden. Och! wat al goet sal ick hier vinden dat gy koste en moeste doen, en niet gedaen en hebt! sult gy my wel konnen antwoorden een voor duysent? eylaes! men laet hem al voorstaen dat het een groote Rechtveerdigheyt is geen quaet te doen. Isser ymant die hem van het quaet en gemeyne ghebreken wacht, men noemt hem terstont goet en heyligh: maer ick verwyse den onnutten Boom, om afgekapt en in't Vyer gesmeten te Worden; den onnutten Knecht verwijs ick tot de uytwendighe duysternissen. Is daer wel eenen oogenblick van u leven, die my niet toe en komt? ende die ghy tot mijnen dienst niet en behoorde te besteden? ô wat al poincten van Rekeninghe, uyt het verswijm van het goet, ende de onnuttigheyt des Levens!
Voorder sal ick uwen Rechter, die u soo bemindt hebbe, dat ick om u saligh te maken, hebben willen sterven, u komen vraegen ofte gy my oock bemindt hebt, ten minsten soo veel, om voor my te willen leven. Ick die my voor u hebbe willen vernietigen, soo veel lijdens, soo veel verwijtingen en verootmoedingen verdraegen, sal u vraegen wat Kruys dat gy voor my sult gedraegen hebben, wat Penitentien gedaen, wat verootmoedingen omhelst.
Ick sal u toonen die uytghestorte miltheyt mijnder goetheyt over u, die u voorkommen heeft met soo veel gratien en bermhertigheden, die u gegeven heeft | |
| |
soo dickmaels, mijn dierbaer Lichaem ende Bloedt tot uwe spijse, ende sal u vraegen, hoe gy dit al gebruyckt, ende wat profijt ghy daer mede gedaen hebt. Ick sal u toonen mijn H. wonden, mijn dierbaer Bloet voor u uytghestort aen het Kruys. Siet wat gy my hier op al sult verantwoorden. Mijn Heyligen selve en hielden hun hier toe niet bequaem. Wie ben ick dan (seyde mijnen eenvoudighen en rechtveerdighen Job cap. 9) op dat ick hem soude antwoorden? die oock is't dat ick iet rechtveerdighs sal hebben, en sal niet antwoorden, maer mijnen Rechter verbidden. Dit hebben sy soo sorghvuldelijck ghedaen my biddende dat ick met hun niet en soude kommen in rechte, hun niet en soude straffen in mijnen toorn &c. Sy wisten wel dat het Oordeel soude beginnen van het huys Godts. Dat ick sal, oock Ierusalem ondersoecken met Lanternen. Sophon 1. Jerusalem (seght Bernardus Serm. 55. in Cant.) beteeckent de gene die in dese Wereldt een godtvruchtigh leven leyden, naervolgende met al hun krachten de manieren van dat hemels Jerusalem, door een eerlijcke ende gheschickte conversatie: ende niet gelijck die in Babilonien zijn, hun leven door die beroerte der sonden en boosheden verdervende. Preuve hier van hebt gy in't leven van mijn H. Bruydt Mechtildis. Aen haer op eenen Goeden Vrydagh in't Gebedt ontgeest wesende, is vertoont geweest eene groote gereetschap, als van het aenstaende Oordeel: ick ben gheseten als Rechter, mijn H. Moeder ende mijne Apostelen &c. als mede Rechters. Mechtildis is gheroepen voor mijnen Rechter-Stoel, ende zy meynende dat het waerachtelijck het Oordeel was, nаm haeren toevlucht tot mijne H. Moeder, ende | |
| |
de Apostelen; maer daer sy meynde voorspraken te vinden, heeft beschuldingen ghevonden: zy hebben haer berispt van te kleyn liefde tot my, van het veronachtsaemen van hunne Leeringen, en Exempels &c
Si in viridi ligno haec faciunt, in arido quid fiet? is't dat sy sulcke dinghen doen in het groen houdt, dat in deughden is groeyende en bloeyende, wat salder geschien in het dorre, dat nievers toe goet en is, als tot het Vyer? gaet het soo met de Heyligen, hoe sal het gaen met de Sondaers? quid tutum in Babylone, si Jerusalem manet scrutinium? Bernard, sup.
| |
§. IV. Vande beschuldigers in't oordeel.
JESUS. Waer sult ghy u keeren in mijn strengh Oordeel, ô misdadigen en ellendigen sondaer? in het Menschelijck Oordeel, vindt den misdadigen somtijts eenigh uytvlucht, door ghebreck ofte van suffisante preuve, ofte van belchuldiger, getuygen &c. maer hier en is niet dat helpen kan: want die Beschuldigers en Getuygen, en Preuven zijn al te overvloedigh.
Ten I. sullen u beschuldigen de Duyvelen. Daer sal ghereet staen (seght Аugust.) uwen Vyandt den Duyvel: daer sullen verhaelt worden de woorden van uwe Professie ('tzy in't Doopsel, 'tzy in Religie) ende hy sal u opworpen in u aensicht al dat gy gedaen hebt, en wat dagh dat gy gesondight hebt, en op wat plaetse, en wat goet gy alsdan moste doen. Dan sal hy seggen: Rechtveerdighsten Rechter; Oordeelt dat desen mijnen is door de sonde, die den uwen niet en heeft wil- | |
| |
len wesen door de gratie: hy is den uwen door Nature, den mijnen door miserie: hy is den uwen door u Passie, hy is den mijnen door mijn aenlockinge; aen u ongehoorsaem, aen my gehoorseem. Oordeelt dat hy den mijnen is, en met my verdoemt moet zijn. Alle dit dat hy hier mede brenght, bekenne ick het mijne te wesen; hy heeft mijnen willen zijn, hy heeft het mijne begeert, hy moet met my gestraft zijn &c.)
Ten II. sullen u beschuldigen mijn H. Engelen, bysonderlijck uwen Bewaerder. Elcken Engel (seght Origenes) in't leste Oordeel, sal daer teghenwoordigh zijn, voortbrengende die hem bevolen zijn geweest, die hy geholpen heeft, geleert heeft, voor de welcke hy altijdt het aensicht des Vaders gesien heeft. Alle de Geesten (seght Bernard. de inter. dom. с. 38.) goede ende quade sullen u voor Godt beschuldighen met den Rechter: de goede om dat zy Godt gerechtigheyt schuldigh zijn; de quade om dat zy bewaeren uwe boosheyt.
Ten III. sullen u beschuldigen alle die gy verdruckt ofte overvallen hebt, in Leven, Eere, Goederen, Vrienden &c.
Ten IV. alle die ghy bedorven hebt door Geldt, raet, exempel ofte onachtsaemheyt.
Ten V. alle die u onderwesen hebben en gheleert, ofte met woorden ofte met wercken. Hoort noch eens mijnen Bernad sup. c. 38. Ghy sult staen voor soo veel Rechteren en Volcken, als'er u vooren gegaen hebben in goede Wercken. Soo veel sullender u berispende beschaemt maecken, als'er u gegeven hebben goede exempelen: gy sult van soo veel getuygen overwonnen worden, als'er u vermaent hebben | |
| |
met hun goede leeringen en rechtveerdighe daeden.
Ten VI. sullen u beschuldigen alle de Creatueren. Hoort eens mijnen Chrisostomum in Math. sprekende uyt den naeme der Sondaeren: in dien dagh en sullen wy niet konnen verantwoorden, daer Hemel en Aerde, de Sonne ende Maene, de daeghen en nachten, en geheel de Werelt, tegen ons sal staen, tot getuygenisse onser sonden.
Ten VII. sult gy u selven beschuldighen, u hier toe dwingende u eygen Conscientie. De sondarige Ziele (seght Chrisost.) en kan niet lijden den Rechter-stoel der Conscientie; ofte zy moet terstont seggen, ick bekenne mijne boosheyt. Psal. 50. Daer sullen in orden gestelt worden (seght August.) voor die ongheluckighe Ziele, haere sonden; opdat haer de preuve soude onverwinnen, en de bekentenisse beschaemen: volgens datter geschreven staet; ick sal u berispen, ende u stellen voor u eуgеп aenschijn. Psal. 49.
Ten VIII. sal ick selve u beschuldighen; ick, uwen Wet-gever, uwen Rechter, sal oock uwen beschuldiger en getuyge zijn, en uwe partije: want gy my schuldigh zijt en misdaedigh van Lijf en Ziele, en van mijn Dierbaer Bloet, ende van mijn H. Cruys. Alsdan sal ick in uwe ooren donderen dese schroomelijcke worden. (August. waerom hebt gy my soo beswaert met het Cruys uwer boosheden, dat my swaerder is als dat aen het welcke ick voortijts ghehanghen hebbe? want swaerder is my het Cruys uwer sonden, aen het welcke ick onwilligh hange, als dat op het welcke ick, met u medelyden hebbende, оm uwe doodt te dooden, geklommen hebbe.)
| |
| |
| |
§. V. Van de onweder-roepelijcke sententie des rechters.
JESUS. Het leste en principaelste dat mijn Oordeel schroomelijck maeckt, dat is de leste ofte finale Sententie; die Sententie segge ick die niet veranderlijck ofte wederroepelijck sal wesen. In u lieden Menschelijck Recht, wordt somtijdts de Sententie verandert ofte om haere onrechtveerdigheyt, ofte door voorsprake, ofte door leetwesen der misdadige, ofte door veranderinge vanden Rechter in goetduncken, wille, of Persoon: dit al en sal hier geen plaetse hebben: want daer by my geen boosheyt noch onrechtveerdigheyt wesen en kan: ende de Verdomde selve sullen moeten bekennen; justus es Domine, & rectum judicium tuum. Psal. 118. Heere gy zijt rechtveerdigh, en recht is u Oordeel.
Alle voorspraeck sal oock te laete wesen: niemant en sal daer bidden voor die het Bruylof-kleet niet en heeft; noch voor die, die met zijn talent niet gewonnen en heeft, ende de wyse Maeghden en bidden voor de dwaese niet. (Сhrisоst.) Het leetwesen der misdadighe sal oock te laete kommen. Mijnen Wille, mijnen Wet en Sententie sal blyven staen onverandert, gelijck ick selve, tot inder eeuwigheyt! schroomt, schroomt, ô Sondaer! ende binnen dat het noch tijdt is, aenmerckt eens met alle uwe krachten hoe dat gy alsdan gestelt sult wesen, staende voor mijn Oordeel, in die onsekerheyt van wat Vonnisse ghy gaet ontfangen. Is het om eeuwigh berooft te zijn van mijn Aen- | |
| |
schijn, en verdoemt tot het eeuwigh Vyer? is het om gestеlt te worden inde besittinghe van die onuytsprekelijcke blijdschap en glorie des Hemels? wat al vreese, wat al schrick sal hier wesen ofte die onwederroepelijcke Sententie gheluckigh of ongeluckigh sal wesen! hoe geluckigh sal alsdan wesen die Ziele, die my wel gevolght heeft in verachtinge des Werelts, in strenge en waerachtighe Penitentie! hoe sal zy gebenedyden dien korten ghepasseerden tijdt van haer lijden, die haer de aenstaende saligheyt sal doen verhopen: want alle de pijnen sullen voor by zijn, ende zy sal haer vinden bereyt om de eeuwige vergeldinge te ontfangen. Ter contrarie hoe ongheluckigh sal wesen die Ziele die maer een Wereltlijck, een Vleeschelijck en beestelijck Leven geleeft en sal hebben. Hoe sal zy beweenen en vermaledyden dien korten tijdt van haere Wellusten: want alle ghenuchte sal vergaen zijn, ende sal haer sien nu bereyt om voor eeuwigh die pijnen der Hellen te lijden. Dat sy haer leven noch eens mochte beginnen, met wat een vyerigheyt en soude zy haer niet begeven tot alle strengigheyt en penitentie, daer zy te vooren soo grooten af keer van hadde! maer eylaes! alle haere wenschen sullen haer alsdan onprofijtigh wesen, en dit sal haer een eeuwige pijnelijckheyt in de Helle veroorsaecken, om soo kleyne beuselingen soo veele verloren te hebben.
Peynst aendachtelijck, dat ghy tot dien staet eens komen sult; ick segge tot dien staet, dat gy van mijnen mondt al schuddende ende bevende u eeuwigh vonnisse sult verwachten; en misschien wel haest, misschien noch heden. Peynst in u selven; maer bepeynst het wel. Wat soudt ghy op dien tijdt willen ghedaen | |
| |
hebben? ey! doet dat nu tegenwoordelick, als ick u door mijn bermhertigheyt daer toe tijdt verleene. Opent u oogen, en aensiet wel het perijckel daer ghy in zijt. Hebt altijdt voor ooghen hoe schrickelijck mijn oordeelen zijn.
| |
X. Artijckel. Van de helle.
§. I. Hoe profijtigh dat is de ghedachtenisse ende vreese der hellen.
IESUS. Dat hier eerst spreke mijnen Bernardus, en mijn intentie verklaere. Godt (seght hy) willende die edel Creature, te weten den Mensch, weder-roepen, seyde, is't dat ick hem teghen sijnen danck bedwinghe, ick sal eenen Esel hebben: maer soude ick wel mijn Rijck aende Esels geven? ick weet wat ick maecken sal: den Mensch is vreesachtigh, ick sal hem vervaeren; ofte hy misschien alsoo bekeert wierdt, en leefde. Ende hy heeft hem gedreyght met de alderbitterste saecken die konnen gepeyst worden; te weten eeuwighe Duysternissen. onstervelijcke Wormen, een onbluschelijck Vyer.) Het is alsoo Kinderen van Adam, de vreese is u noodtsaeckelijck. De vreese des Heeren jaeght de sonde uyt; want die sonder vreese is, en sal niet konnen gherechtveerdight worden. Eccli. 1. Ende wat is'er bequaemer om u tot | |
| |
dese vreese te brengen, als die oneyndelijcke straffen, die mijne Goddelijcke Rechtveerdigheyt voor de sondaeren bereyt heeft? wie en soude niet vreesen, als hy overpeyst de onuytsprekelijcke bitterheyt van die Helsche Pijnen, hunne ontelbaere menighvuldigheyt, en oneyndige lanckdeurigheyt? zy zijn schroomelick om te hooren; schroomelick om te sien; maer alderschroomelickst om te lijden.
't Is wel waer, dat die vreese uyt dese consideratie spruytende, slavelijck is, ende alleen tot de saligheyt niet genoeghsaem; sy en is nochtans niet quaet nocht' en maeckt den Mensch niet meer hypocryt ofte gheveynst; maer is profijtigh en noodtsaeckelijck: ende (komt vanden H. Geest ende bereyt tot den geest der saligheyt. S. Bonav. in 4. d. 34.) daer om seyde oock mijnen (Augustinus apud Mag. in litt. De slaevelijcke vreese is goet en profijtigh, door welcke allenskens komt de ghewoonte der rechtveerdigheyt.) Dit heeft oock besloten het Heyligh Concilie van Trenten. dese vreese hebbe ick u. lieden willen aen-jaegen als ick seyde: vreest hem, die Ziele en Lichaem kan verloren smyten inde Helle. Matth. 10.
Hoort hoe profijtigh dese vreese is. (Daer en is niet profijtiger (seght Chrisost. hom. 15. ad. pop.) als de vreese vande Helle. Dese vreese geeft ons de Croone des Hemelrijcks: daer die is, daer en is geenen nijdt, geen Gelt gierigheyt, geen vuyle begeerlijckheyt, geen onredelijcke passie. Daer die is, daer geeft men Aelmoessen, daer zijn vyerige Gebeden, traenen en versuchtingen: want niet en is'er dat de sonde meer uytroeyt, en de deught meer doet groeyen, als dese vreese.) Daerom was hy wenschende (dat men daer ge-
| |
| |
deurigh van spreke, op dat gy daer noyt in en valt.) Hy voeght de reden daer by seggende (want niemant van die die de Helle voor oogen hebben, sal inde Helle vallen.) En daerom seght hy dat den Rijcken-Vreck daerin ghevallen is, om dat hy daer op niet gedacht en hadde. Den welcken hier om oock Abraham badt dat hy Lasarum soude seynden naer sijne vijf Broederen om hun getuygenisse te geven van zijne Tormenten; op dat zy oock niet en souden kommen in die plaetse der Tormenten. Qui pavet cavet, qui negligit incidit, Bernardus.
Dese vreese en is niet alleen voor de sondaeren, maer oock voor Godtvruchtighe, jae Heylighe Menschen. Werckt uwe Saligheyt met vreese, (seght mijnen Apostel Philip. 2.) en beven uws herten. Dese vreese hadde soo bevanghen mijnen Bernardus, dat hy van zy selven seght: (ick beve heel en ick schroome, als ick peyse op dat Landtschap, ende al mijn Beenderen zijn teghen een gheslaghen.) Saligh is den Mensch die altijdt vreest: want hoe Heyligh dat hy is, sonder mijn bysonder openbaeringe, hy en is noyt versekert van zijn saligheyt. Lucifer is gevallen, Adam, David, Salomon, Judas en Petrus. Lucifer inden Hemel, Adam in't Paradijs, Judas en Petrus wesende van't gheselschap der Apostelen. Vreest dan den Heere alle zijn Heyligen; maer met blijdtschap en gerustigheyt.
De ZIELE. ô Goeden Jesu! ô oneyndighe goetheyt! ô ongronderelijcke Rechtveerdigheyt! Doet ons levende ter Hellen daelen, op dat wy daer in niet en vallen stervende. Doet ons door uwe goetheyt levende ter Hellen daelen door een diepe bemerckinge, | |
| |
op dat wy door uwe rechtveerdigheyt daer niet in en vallen door een eeuwighe wanhopigheyt. ô Mijnen Godt! ick sien u inde Helle alsoo teghenwoordigh, als inden Hemel; maer ghy stelt in dese schroomelijcke plaetse den Throon van uwe Rechtveerdigheyt, ghelijck ghy inden Hemel stelt den Throon van uwe bermhertigheyt. Ghy zijt gelijckelijck Godt in d'een en d'ander plaetse, alomme Almachtigh: Almachtigh in d'uytwerckingen van uwe Bermhertigheyt, goetheyt en liefde: Almachtigh in d'uytwerckingen van uwen haet en schrickelijcke Rechtveerdigheyt: Loffelijck, Eerweerdigh, en Glorieus in alle beyde: want niet alleen uwe goetheydt en bermhertigheyt, maer oock uwe rechtveerdigheyt is weerdigh alle liefde, eere en glorie; om de welcke gy alles doet. Omnia propter semet-ipsum operatus est Dominus, impium quoque ad diem malum.
ô Hemel! ô Throon der bermhertigheyt! ô Helle! ô Rechterstoel der Rechtveerdigheyt! ô Tormenten van eenen Sondaer stervende inde Helle, sonder oyt te sterven! och! wat een verschil is'er tusschen d'een, en d'ander! ende nochtans d'een, of d'ander is voor my. Spaert ons goeden Jesu! leert ende toont ons die schroomelijckheyt van uwe Rechtveerdigheyt; druckt die in onse Herten, met een innigh ghevoelen der selver: neemt wegh onse verblintheyt en versteentheyt, die oorsaecke zijn dat het ons al niet ter herten en gaet, wat men hier van hoort, leest en predickt: maeckt dat uwe Woorden in onse Herten diep grondigh vallen en plaetse nemen.
Ick en wille nochtans, noch ick en moet my niet te seer verschricken ofte kleynmoedigh maecken, als ick de Helle bemercke; maer hier uyt oock hope trec- | |
| |
ken: want ghy vertoont my die, op dat ickse soude schauwen. Ghy dreyght ons als eenen goeden Vader, om dat ghy ons niet en wilt straffen als eenen harten Rechter. Waert dat ghy ons wilde met de roede uwer rechtveerdigheyt slaen, ghy en soudt ons niet waerschouwen dat wy ons souden wachten. Ghy dreyght ons de Helle, om ons niet ter Hellen te seynden.
| |
§.II. Wat, ende waer de helle is ende vande schroomelijckheyt haerder tormenten in't generael.
IESUS. Komt tot my alle Sondaers en Sondaressen, die ghelijck met ghesloten oogen en ooren, loopt naer dat eeuwigh Vyer; die niet en past op dien dieren prijs met den welcken ick u lieden ghekocht en verlost hebbe; gy boos gebroetsel der Serpenten; wie heeft u getoont hoe dat gy sult ontvluchten die toekommende Gramschap, (Luc. 3.) die straffe mijnder Rechtveerdigheyt? (meynt ghy dat mijne Propheten al geckende ghepredickt hebben, mijne Apostolen al lachende gesproken ende ick als Kinderlijcke dreygementen u hebbe, voorghehouden? ha! ten is geen geck-spel daer sulcke straffen onderkommen. Hebben zy al geckende en mallende gheleden, men soude mogen gelooven, dat zy al gecks-wys ghesproken hebben. Isaias wordt met een Saege in tween gesaeght; Daniel wordt voor de Leeuwen geworpen, Paulus wordt met het Sweert onthooft, Petrus wordt naer mijn | |
| |
exempel aen het Cruys gehangen; ende dat al om de Menschen vande sonden en straffen te wederhouden. Chrisost.) Ellendighe, dwaese en verblinde Kinderen van Adam, ghy zijt ghelijck aen die van Sodoma, die de Vermaeningen vanden goeden Loth, achten als geck-spel, tot dat de Gramschap Godts over hun is ghecomen ende hun vernielt heeft met Vyer van Solfer en Peck. Gy zijt oock gelijck aen die door de Diluvie vergaen zijn, die niet gheloovende den rechtveerdigen Noe, maeckende de Arcke, waeren etende en drinckende tot dien dagh dat Noe inde Arcke gegaen heeft, ende zy en hebben't niet gekent, tot dat de Diluvie gekommen is, en hun al wegh genomen heeft Math. 24.
Hebt gy dan noch eenighe Wijsheyt, Geloove, en Voorsichtigheyt, gelooft het gene ick u segge; ten zijn geen leugens, noch fabels, noch grootmaeckingen van de saecke; het is mijn Woordt en Leeringe selve. De Helle die is een plaetse der Tormenten. Locus Tormentorum. Soo wordt zy ghenoemt by den H. Lucas cap. 16. Sy is eenen Poel van Solfer en Vyer: soo noemtse den H.Joannes Apoc. 20. Sy is gelijck een vyerige Zee, daer gedeurigh Solfer en Vyer regent en daer de stormwinden dit Vyer verheffen en nederslaen als baeren der Zee. Dit is het seggen vanden H. Propheët David, Psal. 10. Ghy moet oock gelooven dat het is een plaetse van duysternisse; dat de verdoemde daer lijden eenen bitteren dorst, sonder eenige laefenisse; huylen en schreyen sonder eenigen troost; datse knerselen uyt desperatie op haere tanden; dat den Worm ende knaeginge van haere Conscientie noyt en sal sterven; dat het Vyer daer zy in branden | |
| |
inder eeuwigheyt niet en sal uytgeblust worden. Dit moet gy al gelooven; want ick selve hebbe dat geleert.
Hoort nu, wat mijne Vrienden ende Heylighen vande Helle seggen. Sy seggen ten eersten dat zy is een plaetse onder de Aerde, ofte inde onderste deelen der Aerde, het welcke zy trecken uyt verscheyden plaetsen der H. Schrifture. S. Joannes Apoc. 19. noemt haer den put vanden Afgront. Isaias c. 14. de diepte vanden Poel. David die noemtse de leegher Helle.Psal. 85 ex inferno inferiori, om haer te onderscheyden vande andere plaetsen, die daer zijn inde Aerde, maer soo diep niet: want de Helle der Verdoemde, inde welcke den Rijcken Vreck begraven is, die is de leeghste van al. Daer naer, soo leegh niet, is de plaetse der Kinderen stervende sonder Doopsel. Daer naer, wat hooger, is het Vagevyer. boven het welcke noch is de plaetse der Vaderen, uyt de welcke ick hun ter Hellen neder daelende verlost hebbe.
Ten Tweeden segghen sy, met den H. Leeraer Thоmas, dat (volgens het Spreeck woort, Vnum contrarium ex alio colligitur; men kent d'een contrarie uyt het ander) dat ghelijck den Hemel is een plaetse van alle vreught en blydtschap; soo oock de Helle is eene plaetse van alle pijnen en tormenten; dat gelijck den Hemel is een plaetse van alle vreught en blydtschap; soo oock de Helle is eene plaetse van alle pijnen en tormenten; dat gelijck Den Hemel is een plaetse ende staet volmaeckt door een vergaderinge van alle goedt; soo oock De Helle is een plaetse, eenen staet ellendigh en miserabel door een vergaderinghe van alle quaet, van alle pijnen en tormenten. Dit accordееrt wel met het segghen vanden verduldighen Job. cap. 20. Spreeckende vande Verdoemde: Omnis inquit dolor irruet supereos. Alle droefheyt, seght hy, sal hun overvallen: niet een pijne, of droefheyt of torment, | |
| |
niet thien of twintigh, maer alle pijnen, alle tormenten sullen hun overvallen. Jae, dat meer is, alle Cretaturen sullen hun op een seker maniere een torment wesen: want ghelijck tot volmaekinghe vande glorie der Geluck-salighe (s. Thomas Aqu.) niet en sal wesen ofte in, ofte buyten hun, dat hun niet en sal bysondere blydtschap aendoen; soo en sald'er nochte in, nochte buyten de Verdoemde yet wesen, dat hun niet en sal pijnighen: alle Creaturen van de eerste tot de leste sullen hun een torment wesen. Armabit creaturam ad ultionum. &c.
Ten derden segghen sy, dat gelijck de glorie des Hemels soo groot sal wesen dat het noyt Ooghe gesien en heeft, noch Oore gehoort, nocht' in 's Menschens Herte gecommen en is, soo oock de tormenten der Verdoemde soo groot sullen sijn, dat het noyt Ooghe gesien, noch Oore gehoort en heeft, nocht' 's Menschens Herte begrepen en heeft, soo spreeckt den H. Chrisost.)
Gelijck in d'Heyligen (seght S. Thomas) ter oorsaecke van hunne volmaeckte Saligheyt niet en sal zijn als materie van vreught; soo en is'er niet in de Verdoemde als materie van droefheyt, opdat haere droefheyt volcommen zy.
Ten Vierden vergelijckt alle de pijnen van dese Wereldt, alle de smerten en tormenten, alle de scherpigheyt der straffen, by de Helle, het is al licht al dat ghy lijdt. Seght S. Isidorus. Ten is gheen schaduwe alleen van de tormenten der Hellen, seght S. Chrisostomus. Wat en heeft de Wereldt al niet gesien in't pijnighen van soo menichte duysenden Martelaeren? wat en hebben niet geinventeert | |
| |
alle die Tyrannen? en is dat noch al licht, en is dat maer een schaduwe vande Helle?
Hoort wat den H. Cyrillus Bisschop geschreven heeft aenden H. Augustinus, van eenen van die dry Mannen, die door de Verdiensten vanden H. Hieronymus verweckt zijnde vander doodt, noch dry en dertigh daeghen leefden ende gedeurigh weenden. Ick (schrijft hy) hebbe eens tot eenen van dese dry gegaen, den welcken ick vindende bitterlijck weenende, hebbe hem ghevraeght waerom hy alsoo weende: den welcken uyt mijn woorden geenen troost nemende, ende dickwils ghevraeght, ten lesten door mijn moeyelijckheyt overwonnen, heeft geantwoort. Dat ghy wist het gene ick onlanghs gheproeft hebbe, gy soudt gedeurigh weenen. Want hoedanige Pijnen ghelooft gy bereyt te zijn, niet alleen voor de Verdoemde, maer oock voor die in't Vagevier zijn? waer op ick antwoorde: ick meyne dat zy meerder zijn als de Pijnen van dit tegenwoordigh leven: ende hy seyde; dat alle de Pijnen, tormenten en Afflictien die inde Werelt zijn, vergeleken wierden by de minste pijne die daer is, zy souden gelijck vertroostingen schijnen. Want een yder die leeft, dat hy die door experientie kende, soude liever hebben met alle de Pijnen t'saemen die alle de Menschen van Adam tot nu toe in't bysonder geleden hebben, sonder remedie ghepijnight te worden tot het eynde des Werelts; als eenen dagh inde Helle ofte in't Vagevier ghepynight te worden met de minste Pijne die daer is. Daerom de oorsaecke van mijn weenen is de vreese vande pijnen, die aende Sondaers rechtveerdelijck toekommen. En verwondert u dan niet, dat ick weene; maer | |
| |
verwondert u meer, dat de Menschen, die hun stervelijck kennen, hier soo gerustelijck leven, ende niet en vreesen in die Pijnen te vallen; ende niet besorght en zijn, hoe zy die sullen ontgaen.)
ô Ongeluckigen, ô ellendigen staet! wie sal al uwe miserien konnen begrypen? wie en soude hier niet seggen met den H. Hieronimus, dat het wonder is, dat onder de voeten vande gene die sullen verdoemt worden, alle de steenen niet en veranderen in Roosen, tot solaes vande Tormenten die zy sullen moeten lijden? wie en soude niet seggen met Augustinus: brandt my hier, haudt en kerft, maer spaert my inder eeuwigheyt, bevrijdt my van die Helsche Pijnen! ô vreeselijcken Kercker! uyt den welcken alles ghebannen is, dat eenigh schijnsel van troost of genuchte soude konnen geven: alwaer niet en is dat zy souden wenschen of begeeren; ende alwaer het al is dat zy niet en begeeren; te weten een vereeninge ofte vergaederinge van alle gevoelijcke Pijnen, alle de schroomelijckste Tormenten soo des Lichaems, als der Zielen; die nochtans meerder ofte minder sullen wesen naer de maete dat de Zielen meer of min sullen gesondight hebben: volgens datter geschreven staet; soo veel als zy haer geglorificeert heeft, ende in genuchten gheweest is, geeft haer soo veel Tormenten. Аpocal. 10. Ende naer de maete der sonde, sal oock wesen de maete der straffen ofte slaegen, ende oock de maniere. Die ellendige sullen daer gepijnight worden, niet alleenelijck naer de grootheyt van hunne sonden, maer oock naer de hoedaenigheyt der selve; op wonderlijcke maer op waerachtige manieren; miris, sed veris modis. Ick hebbe, dit aengaende veel veropenbaert aen som- | |
| |
mige van mijne Heylighen; besonderlijck aende H. Francisca Romana, ende Brigitta. Siet hun Levens en openbaeringhen. En verworpt soo licht niet het gene gy niet en verstaet; wilt gy het niet proeven. Kondt ghy soo luttel begrijpen van het gene datter is in dese Wereldt, hoe sult ghy begrijpen datter is inde andere Wereldt ende eeuwigheyt. Die wel verstaet, hoe dat de pijne veroorsaeckt wordt in een Ziele, die met het Lichaem vereenight is, ende waer in zy eygentlijck bestaet, sal in dese dingen groot licht hebben.
| |
§. III. Van de pijnen der verdoemde in't bysonder.
Dit is dan vande straffen en pijnen der Verdoemde in't generael: om u daer van wat te seggen in't bysonder; weet ten 1. dat zy soo menighvuldigh zijn, dat zy by naer schijnen sonder getal te zijn: daerom en sal ick maer vande principaelste handelen. Ten 2. dat daer twee soorten van Pijnen zijn; d'eerste noemt men paena damni, dat is, de pijne der schade ofte verlies; te weten van het aenschouwen Godts, vande Glorie des Hemels &c. De tweede is paena sensus, dat is de pijne der sinnen: want alle de sinnen des Lichaems sullen hier alder-geweldighst gepynight worden.
| |
| |
| |
De eerste pijne der verdoemde, het vyer.
JESUS. Daer is een Vyer ontsteken in mijnen Toorn, ende het sal branden tot het uytterste der Hellen. Deuter. 32. Dit is dat Vyer, dat is het Instrument van mijne Rechtveerdigheyt over de Verdoemde; vande welcke daer geschreven staet Job 20. hun sal verslinden een Vyer, dat niet opgeslockt en sal worden: ende oock Math. 13. de Engelen sullen uytgaen, en scheyden de quaede uyt het midden der Rechtveerdige, ende sullen hun worpen inde schauwe des Vyer. Ende Apoc. 20. die niet gevonden en is geschreven in den Воеck des Levens, is geworpen inden Poel des Vyers. Ende Аpoc. 21. hun deel sal wesen inden Poel brandende van Vyers. en Solfer; het welcke is de tweede doodt.
Weet voor seker, dat dit Vyer het welcke die boose ende Verdoemde eeuwelijck branden sal, een lichamelijck Vyer is, van my in't beginsel met andere Creatueren gheschaepen, ende niet een geestelijck Vyer, ofte geestelijcke pijne, die Vyer genoemt soude worden, ghelijck sommighe Ketteren willen leeren; den Duyvel dat alsoo maeckende op dat zy niet geloovende gevoelijcke straffen, ende niet achtende de geestelijcke, te hertneckiger in hunne vuyligheden souden blyven. Willen zу maer hun oogen wel open doen, zy sullen lichtelijck uyt mijn eyghen Woorden bemercken inde H. Schrifture, dat ick verschil maecke tusschen dit Vyer der Verdoemde, ende de geestelijcke pijnen.
Al is't dat dit Vyer in Nature seer is over een kom- | |
| |
mende met 'tVyer van dese Werelt, het is veel van het selve verschillende in dry poincten. Ten 1. in kracht en gheweldt, met welcke het pynight. Ten 2.inde maniere van pynigen. Ten 3. in lanckdurigheyt.
I. Wat al schroomelijcke Tormenten en heeft niet geinventeert de Menschelijcke ofte om beter te seggen d'onmenschelijcke vreetheyt, in't pynigen der Martelaeren! nochtans wat is er vreeder als het Vyer? ignis suppliciorum ultimum. Curtius. Het Vyer is het uytterste der Tormenten. Wat een Torment en is dat niet twee of dry uren lanck allenskens met een kleyn vierken ghebrant en gebraeden te worden! dit hebben geproeft mijne vrome Soldaten ende Dienaeren P. Richardus a S. Anna, Minderbroeder Recollect vande Provincie van Vlaenderen, P. Carolus Spinola van mijne Societeyt, ende andere hunne Medegesellen, in Iaponien in't Iaer 1622. Maer wat is dit by dat Helsch Vyer? Augustinus segget u dat het maer een geschildert Vyer daer by en is. Ну voeght daer by, dat al het gene dat ghy hier mooght lijden, by dat Vyer vergeleken niet alleen een kleyn en is, maer niet met allen. Het selve bevestight oock Anselmus.
II. Wat aengaet de maniere op de welcke dit Vyer pynight, ghy en moet die niet curieuselijck ondersoecken. Ick gebruycke dat als een Instrument van mijne Rechtveerdigheyt, alsoo het my belieft, ende naer een yders verdiensten: ende naer dat de sonde met meerder wille en begeerte gheschiet is, sal dit Vyer oock meer branden; ende hoe meerder het vermaeck inde sonde gheweest heeft, sal het oock meer pynighen. Daerenboven dese vraeck-nemende Vlamme, | |
| |
seght Gregorius, die brant wel, maer en licht niet. Ick ben den Heere die doorsnyden kan de Vlamme des Vyers, vox Domine intercidentis flammam ignis. Psal. 28. En gelijck in het Forneys van Babilonien, wiens Vlammen 49. Cubitus hoogh vlooghen, gescheyden hebbe tot troost van mijne Dienaeren, de vernielende hitte van het licht, hun sonder hitte bewaerende in groote klaerheyt; soo sal ick hier tot straffe mijnder Vyanden de hitte laeten, ende het licht scheyden en weghnemen; ten sy voor soo veel het hun noch kan dienen, tot meerder pijne en straffe en beschaemtheyt S.Gregorius) volgens het seggen van den Propheet. Domine exaltetur manus tua, & non videant; videant & confundantur. Heere dat uwe handt verheven worde, en dat zy niet en sien; dat zy sien en beschaemt worden. Isaias 26.
III. De lanckdeurigheyt van dit Vyer, dat is de eeuwigheyt. Gaet ghy vermaledyde in't eeuwigh Vyer, Math 25. Ick hebbet dickmaels genoegh geseyt dat dit Vyer onuytbluschelijck is, en eeuwigh is; bysonder in't 9. cap. vanden H. Marcus, alwaer ick dry-mael herhaelt hebbe met een klaegelijcke stemme dese woorden: ubi vermis eorum non moritur & ignis non extinguitur. Daer hunnen Worm noyt en sterft, ende het Vyer niet uytgeblust en wordt. Nochte uytblusschelijck sal zijn; nochte uyt zy selven vergaen, om dat het niet en verflauwt noch vermindert, nochte eenigh voetsel van doen heeft.
| |
| |
| |
De tweede pijne, den knaegenden worm.
Dit is de tweede pijne, die ick oock dickmaels in mijn Evangelie verklaert hebbe, dien Worm, die gedeurighe knaeginghe vande Conscientie. Onder alle Tribulatien vande Menschelijcke Ziele en is'er geen meerder, als de Conscientie van misdaden. Seght Augustinus. ô Conscientie swaerder als alle Tormenten, roept Quintilianus. Desen Worm sal hun knaegen dagh en nacht sonder ophouden. hier uyt sal volgen een onuytsprekelijcke droefheyt, gramschap en gelijck rasernye tegen zy selven.
Dese knaeginge sal menichvuldigh wesen, en om verscheyden oorsaecken.
Ten I. om de Hemelsche Glorie verloren te hebben. Sy sullen sien dat de deure gheslotenis (clausa est janua) soo van Hemel als van Helle; datter geen hope meer en is, inder eeuwigheyt, ende dat hy sulck een glorie verloren heeft voor soo korte en kleyne Wellusten door zijn eyghen schult. Den Sondaer sal sien (gelijck als van verre, wat dat hy al verloren heeft ) ende hy sal gram worden (op zy selven) hy sal knerselen op zijnе tanden (van boosheyt en rasernye) ende hy sal vergaen. Psal. 111.
Ten II. om het verswijmen vande Gratie, die ick hem soo dickwils ghepresenteert hebbe, door welcke hy zijne saligheyt hadde konnen wercken, die hy nochtans verstooten heeft en verworpen; insghelijck oock veracht alle mijn Weldaeden.
| |
| |
Ten III. om alle de deughden en tijdt, die hy verswijmt heeft. ô Kostelijcken tijdt! ô daeghen! ô uren! waer zijt gy nu vervlogen voor alle eeuwigheyt?
Ten IV. om alle hunne sonden in't bysonder, die hun klaer sullen voor ooghen vertoont worden. Soo veel sonden, soo veel knaegingen, soo veel tormenten.
Den H. Вasilius in Psal. 33 die meynt, datter oock inde Helle sal wesen, een fenynighe en Vleesch-etende soorte van ontallijcke Wormen; die haer noyt en sullen konnen versaeden, die de Verdoemde sullen onverdraeghelijck pynigen. S. Anselmus, seght datter sullen zijn onstervelijcke Wormen, Serpenten en Draecken, schroomelijck om sien, die inde Vlammen sullen krielen, gelijck de Vischen in't Water. De vrake van het Vleesch der GoddeIoose, is Vyer ende Worm. Eccli. 7.
| |
De derde pijne, de duysternissen.
Behalven de inwendige Duysternissen der Zielen die de Verdoemde sullen lijden; (want zy inwendigh geen licht der kennisse en sullen hebben, ten zy dat haer dienen sal tot meerdere pijne en Tormenten:) sullen zy wesen in Lichaemelijcke Duysternissen, die ick noeme, tenebras exteriores, Matth. 8. dat is uytwendige duysternissen. Schroomelijck zijn de duysternissen geweest met de welcke ick Egypten gestraft hebbe, Exodi. 11. door mijnen Dienaer Moyses: sy deurden dry daeghen langh, en waeren soo dick dat zy kosten getast worden; niemant en heeft zijnen Broeder ghesien, of sich geroert van sijne plaetse. Maer die duysternissen der Hellen sullen onvergelijckelijck schroo- | |
| |
melijcker zijn. Ten 1. om de donckerheyt vande plaetse, die is eenen donckeren kuyl, onder de Aerde. Ten 2.om de dickheyt vande Locht voortkommende uyt de stinckende dompen der Lichaemen vande Verdomde, ende oock uyt andere vuyligheden die daer sullen wesen. Ten 3. om dat het Helsch Vyer geen schijnsel van hem en sal geven, maer alleen een duyster en vervaerelijck licht, alleen dienende tot meerdere pijne. Ten 4. die Duysternissen van Egipten die deurden maer dry daeghen; maer dese sullen eeuwigh deuren. Den ellendigen die hier kommen sal, en sal inder eeuwigheyt geen licht sien; in aeternum non videbit lumеn. Psal. 48.
Ну magh wel segghen dese woorden van Job с. 10. ick sal gaen, ende niet wederkeeren, tot het duyster Landt, overdeckt met de duysternissen des doots. ô Verdrietighen nacht, daer noyt dagh op en volght! ô schroomelijcken nacht, die met eeuwighe duysternissen bedeckt sal wesen! ô nacht vol van schrick, vervaertheyt, benautheyt, en vreese die sonder eynde sal deuren! ô schaduwe des doodts! die dese vermaledyde soo dickmaels sal doen sterven; die hier levende in gedeurige duysternissen der Zielen, als blindt in alles dat het Geloof, ende saligheyt aengaet; liggen als versmoort in eenen diepen nacht.
| |
De vierde pijne, het gheween.
Gemerckt dat de Helle een plaetse is der Tormenten, ende een vergaederinghe van alle ellenden en miserien, soo sal het oock wesen een plaetse van een | |
| |
aldermeeste droefheyt, ende vervolgens oock van een aldermeeste gheween. Dit hebbe ick in mijn Evangelie ghenoegh te kennen gegeven Math. 13. & Luc. 13, seggende; daer sal geween zijn, en knerselinge der tanden. Het gheween sal kommen uyt de droefheyt; knerselinghe der tanden uyt rasernye, seght Вernardus Serm. 8. qui habitat. Maer hoe groot dat wesen sal dit weenen, dit schreyen, dit roepen, dit huyllen en kermen van soo veel Millioenen Verdoemde, gedespereerde ende raesende Menschen, dat laet ick u considereren. Den H. Bonaventura die seght, dat de traenen der Verdoemde soo overvloedigh sullen wesen, dat zy bewaert zijnde, haest een groote Zee souden maecken. Den H. Ephrem, die seght, dat zy al bitterlijck weenende ende huylende sullen segghen: ô hoe hebben wy onsen tijdt alsoo in onachtsaemheyt en traegheyt overgebrocht! hoe zijn wy bedrogen! hoe hebben wy de GoddelijckeSchrifture gehoort, en daer mede gespot! daer sprack Godt door de Schrifture; maer wy hebben daer naer niet geluystert. Hier roepen wy nu, en hy keert zijn Aenschijn van ons. Waer is nu onsen Vader die ons voortghebrocht heeft? waer onse Moeder die ons gebaert heeft &c. De Verdoemde en beweenen niet soo bitterlijck als den tijdt van het leven, die zy verloren hebben tusschen de sonden. Eylaes! met een urken hebben zy konnen verkrygen, dat hun nu in alle eeuwigheyt geweygert sal worden.
ô Ellendighen sondaer! die nu soo veel uren en daegen van dien kostelijcken tijdt verslijdt in Wellusten en Sottigheden, wee u! het gene ick u gedreyght hebbe. Luc. 6. Wee u die lacht, want gy sult droef zyn en wee-
| |
| |
nen; dat sal blyven staen. Ghy soudt beter seggen met mijnen Bernardus Serm. 16. in Cant. (wie sal Water geven aen mijn Hooft, ende aen mijn oogen een Fonteyne der traenen? om met weenen te voorkommen dat weenen en knerselen der tanden, en die herte banden van handen en voeten, ende het gewichte der Ketenen praemende, benauwende, brandende en niet verslindende? ô Mijn Moeder! waerom hebt ghy my ghebaert, een Kindt des droefheyts, een Kindt des bitterheyts, des gramschaps, ende eeuwigh weenen! saligh zijnse die hier nu weenen; want zy sullen inde eeuwigheyt vertroost worden. Math. 4. Weent, weent dan, en beweent u sonden: want de traenen die wasschen terwyle gy leeft, maer pynigen naer de doodt; hier verdryven zy de sonden, daer branden zy den sondaer (de traenen zijn hier, een diluvie der sonde, ende een suyveringhe des Werelts. Nazianz.) uwe traenen zijn nu de Wellusten der Engelen. Traenen van die Penitentie doet, zijn vermakelijck. Bernardus) zy zijn den Wijn der Engelen. Origenes) ô Wat groote kracht hebben de traenen der sondaeren! zy besproeyen den Hemel, zy wasschen de aerde, zy blusschen de Helle, zy doen te niet alle de sententien die Godt verkondight heeft teghen alle de sonden. Petrus Chrysologus.)
| |
De vijfde pijne, honger en dorst.
Hoort my, ellendighe sondaeren bin dat het noch tijt is, door mijnen Propheet tot u roepen: Isaiae 65. Ecce servi mei comedent, & vos esurietis: siet mijne dienaeren
| |
| |
die sullen eten, ende ghу lieden zult honger lijden. Sy sullen sitten en eten aen mijne taefel in mijn rijck, ende zy sullen versaet worden; maer ghy die hier niet anders als goede daegen en soeckt, sult honger lijden: ecce servi mei bibent, & vos sitietis: siet mijne dienaeren sullen drincken, van dien nieuwen most, die in mijn rijck ghedroncken wordt; ende zy sullen droncken worden van de overvloedigheyt mijns Huys: ende ghy sult dorst lijden, met dien Rijcken-Vreck, die begraeven zijnde inde Helle riep; Vader Abraham, seyndt Lazarus, die zijnen Vinger steke in't Water, en mijn tonge verversche: want ick worde gepijnight in dese Vlamme. Ну heeft luttel gevraeght, maer niet verkreghen. Ecce servi mei laetabuntur & vos confundemini: siet mijne Dienaeren sullen verblijdt worden, en verheught aen mijne Taefel, want ick hun verheugen sal en versaeden, met die loopende Revieren van mijne soetigheden: ende gy sult beschaemt ghemaeckt worden: als gy zult sien dat die arme en behoeftige Menschen die ghy nu veracht, en weygert hulpe en bystandt in hunnen noodt, soo verheven sullen wesen, en gy verworpen tot die uytterste aermoede en ellende, dat ghy niet en sult hebben eenen druppel Waters om uwen dorst te laeven. Ecce servi mei laudabunt prae exultatione cordis; & vos clamabitis prae contritione spiritus ululabitis. Isaiae 65. Siet, mijne dienaeren sullen Lof-syngen, door de vreught des herten; ende ghy sult roepen door droefheyt des herten, ende gy sult huyllen door morselinge des geests. Gy sult daer roepen, en huylen als honden, die op den bandt ligghen, die als raesende van honger, bassen en huylen, bytten inde keten, en ghelijck dul worden. Want op u passen die woorden van mijnen Propheët Psal. 58. convertentur ad vesperam & famem patientur ut
| |
| |
canes. Sy sullen verkeert worden t'savonts, en hongеr lyden, gelijck honden Als dien dagh uws levens sal ondergaen, ende den avondt vande doodt kommen, alsdan sal het by u al veranderen, alle die vreught, en blijdschap, overvloedigheyt en versaetheyt, sal veranderen in droefheyt, noodtsaeckelickheyt, honger en dorst, en siende datter geen hulpe noch verlichtinge te verwachten en is voor uwen honger en dorst, sult als honden die geketent zijn, uytgehongert en raesende van furie, beginnen bassen en huylen, my uwen Godt te lasteren en blasphemeren, en vermaledijden alle uwe voorgaende ongeregeltheden, overdaeden, bancketten alle die geselschappen &c. Vae vobis divitibus qui habetis consolationum vestram Luc. 6. Wee u lieden rijcke die hebt uwen troost en pleysier in dese Werelt. Die in goede daegen u leven overbrenght, ende op eenen oogenblick ter Hellen daelt. Agite nunc divites, plorate ululantes in miseriis vestris quae advenient vobis. Jacobi 5. Corage gy Rijcke; weent, huyllende in uwe ellenden die u sullen overkommen. Wee u, die versaet zijt gelijck den Rijcken-Vreck was, die daegelijckx kostelijcke Maeltijt hiel: want ghy sult honger hebben. Luc. 6. Want daer door dat jemant sondight, daer door wort hy gepynight. Let wel wat antwoorde dat Abraham aen dien Vrecken gaf: hy en leyde hem geen groote feyten of sonden op, dan alleen: soon, weest gedachtigh dat gy goet in u leven ontfangen hebt; ende Lazarus insgelijcks quaet; ende nu wordt hy ghetroost en ghy gepynight. Och hoe bitter sullen wesen hier naemaels alle die overvloedigheden in eten en drincken; als ick die gulsige sal spijsen met bitterheyt, en alssem, en beschincken met galle. Cibabo eos absynthio, & potabo eos felle. Jeremiae
| |
| |
13. Als zy sullen moeten drincken dien kelck mijnder Gramschap! fel draconum vinum eorum, & venenum aspidum insanabile. Deuter. 32. De Galle der Draecken sal hunnen Wijn wesen, ende het ongeneselijck fenijn der Serpenten.
| |
De sesde pijne, den stanck.
De sesde pijne is, eenen onverdraegelijcken stanck, door den welcken den reuck der Verdoemde alderbitterlijckst sal gequelt worden; die bysonderlijck genoemt wordt. den solferachtigen stanck. Volgens datter staet Apoc. 21. Hun deel sal wesen in den poel brandende door Vyer en solfer; het welcke is de tweede doodt. Pars illorum erit in stagno ardenti igne et sulphure; quod est Mors sеcunda. Desen onverdraegelijcken stanck en sal niet alleen voort kommen van het solfer; maer oock en noch meer vande Lichaemen der Verdoemde, den welcken soo afgrijssliick sal zijn, dat gelijck den H. Bonaventura seght, waert datter het Lichaem van eenen Verdoemden alleen op de Wereldt ghestelt wierdt, de heele Wereldt soude infecteren ende onverdraegelijck zijn; meer als den stanck van het Lichaem van dien boosen Antiochus, pijnelijck was aen sijnen Leger.
Ну sal oock seer vermeerdert worden door alle die vuyligheyt die daer sal wesen in dien Helschen Kercker; den welcken sal wesen als een algemeyne riole vande heele Werelt, daer alle vuyligheden by een sullen kommen, seght S. Antoninus. &c.)
| |
| |
| |
De sevenste pijne, het geselschap.
Het gheselschap inde Pijne, dat hier somtijts wat soude verlichten, dat sal inde Helle een alder-grootste torment veroorsaecken. Ick hadde groote schickingen gemaeckt over den Mensch: ick hadde voor my genomen vander eeuwigheyt, hem in mijn, en mijnder H. Engelen Geselschap te nemen voor altijt; maer hy hem voegende met sijnen boosen wille, by die wederspannige, rebelle Engelen, sal nu sien, voor eeuwigh, wat Geselschap dat hy verkosen heeft. De Duyvelen sal hy hebben niet alleen voor Medegesellen, maer oock voor beulen, die hem (boven alle andere tormenten) gedeurigh sullen quellen, pynigen, en tormenteren op veel en verscheyde manieren, volghens hunnen haet en Vyandtschap die zy tot hem hebben. Hoe sal hy ghemoet zijn, als hy sal sien zy selven overgelevert aen die vreede beulen, wiens teghenwoordigheyt alleen sal veroorsaecken eenen alder-vervaerelijcksten schrick ende schroom. Alleenelijck hun te aenschauwen, waer genoegh om een Helle te maecken. Hoe schroomelijck dat het is eenen Duyvel in sijne leelijckheyt ende afgrijselijckheyt te sien, en sal niemant lichtelijck weten, die het niet en proeft. Ick hebbe eens aen mijne Bruydt Catharina van Senen, wesende in ontgeestinge getoont den Duyvel in zijn eygen gedaente, als in eenen oogenblick; ende zy tot haer selven gecomen wesende, soude liever door eenen vierigen wegh met bloote voeten, gewandelt hebben, tot den dagh des Oordeels, | |
| |
als hem noch eens alsoo te sien. Ende nochtans en wiste zy noch niet hoe schroomelijck hy inder daet is, die zy maer soo lichtelick ghesien en heeft. Is't dan soo schroomelijck de selve maer eenen oogenblick te aenschauwen, wat sal het zijn eeuwelijck met hun te moeten leven, jae dat meer is, hunne vreetheyt ende rasernye onderworpen te zijn? gedeurigh te hooren hun dreyghementen, lasteringhen, verwijttingen &c. ô Wat een vreese, benautheyt, schroom en schrick en sal daer niet ghedeurigh wesen! sempiternus horror inhabitat.
Hoe bitter en sal oock niet wesen het Gheselschap der Verdoemde onder malcanderen, wiens Lichaemen sullen zijn leelijck, vuyl, stinckende als vuyle verrotte caronien, vol ellenden, en pijnen. Hoe bitter sal het wesen te hooren hun gedeurigh kermen, weenen, suchten, knerselen op hun tanden, roepen en schreeuwen, hun ghedeurighe verwijttinge, vermaledijdinge, van hun selven, vanden dagh hunder Geboorte, van Vader en Moeder, van die de occasie hunder Verdoemenisse zijn! daer sullen die vermaledijde, als rasende honden, malkanderen, jae oock hun selven, willen verscheuren; siende datter voor hun geen hope en is van verlossinge. Sy sullen de doodt soecken, еndе en sullense niet vindien: zy sullen wenschen te sterven, maer de doodt sal van hun vluchten. Hun leven sal wesen een eeuwighe, een gedeurige doodt; een eeuwige en gedeurige en furieuse desperatie, het uytterste van alle quaet, die niet alleen en pynight met het tegenwoordigh, maer oock met het toekommende, ende ghelijck in een begrijpt geheel de naervolgende eeuwigheyt.
| |
| |
| |
De achste pijne het derven van het aenschauwen Godts.
JESUS. Ick hebbe u nu veel en schroomelijcke straffen ofte pijnen des g[h]evoe[l]en[s] voor ghehouden; daer zijnder noch meer die ick achterlaete: ick wille u alleen gaen voorhouden de straffe der schaede, met haere ende van alle andere pijnen eeuwigheyt.
Dese pijne der schaede is daer in gelegen, dat een Ziele, die gheschaepen is, om my die ben het eeuwigh en oneyndelijck goet) eeuwelick te aenschauwen en te genieten, voor eeuwigh van my berooft sal blyven. Dese beroovinge sal aen de Verdoemde soo pijnelijck en verdrietigh wesen, dat (al ist saecke dat gy dat noch soo niet en kondt begrijpen) nochtans het de waerheydt is, dat alle de beroovingen der ghevoelijcke goederen, alle die schroomelijckheden van het ghevoelijck quaet dat ick u nu al vertoont hebbe; oock dat verslindende Vyer der Hellen, niet te vergelijcken en is by het selve: ende de Verdoemde en souden hun pijnen al niet achten, mochten zy my maer sien.
Den H. Chrisostomus, die seght, ick estimere swaerder als alle pijne, van het Aenschijn Godts verstooten te worden, en berooft van zijne geluckige genietinge. Hy seght noch eens; daer zijn twee pijnen, het Vyer der Hellen, ende den val vande glorie. Wy weten wel dat sommige de Helle alleen schroomen; maer ick segge dat de val vande Glorie veel bitterder is als de Helle. De Helle is een onverdraegelijck quaet; maer al is't dat jemant thien duysent Hel- | |
| |
len stelt, hy en sal niet seggen jet dat gelijck is aen af te vallen van die glorie, ende in den haet van Christus te zijn.) Dat allen schrick te boven gaet, is dat men eeuwelijck gescheyden is van het aenschauwen der alderheylighste Dryvuldigheyt (seght S. Bonaventura in soliloq) Want ghelijck Godt het opperste geluck is der salige; alsoo Godt niet te mogen sien, is de meeste straffe der verdoemde. Naer de maete dat het goet dat men gheniet, groot is; soo is oock groot de vreught deser genietinge: ende ick ben het opperste ende onbepaelt goedt, soo moet oock mijne genietinge in advenante vermakelijck zijn: ende hoe vermakelijcker dat de genietinge is, soo veel te pijnelijcker is de beroovinge.
| |
De negenste pijne, de eeuwigheyt der tormenten.
JESUS, ô Eeuwigheyt der verdoemde, hoe schroomelijck zijt ghy om overdencken, als men u verstaet! ô afgront der afgronden, die noch grondt, noch maete, noch eynde, noch paelen, noch getal en hebt! wat zijt gy, ô Eeuwigheyt? wie sal u begrijpen, wie sal u uytleggen? den H.Thomas, wilt u kenbaer maecken door den tijdt. Maer hoe dit? hoort Augustinum in Psal 36 Thien duysent Iaeren, thien mael hondert duysent; jae, duysent duysende jaeren die een eynde hebben, en mogen by de eeuwigheyt niet vergeleken worden.
Hoe dan? en sullen allen die pijnen, die de Verdoemde pynigen naer soo veel Iaeren geen eynde ne- | |
| |
men? en sullen zy niet vermindert worden, hoe luttel het zy, en sullen zy geen verlichtinghe ontfangen? en sullen zy naer al die Iaeren niet een kleyn straeltjen van hope konnen krijgen om eens voor eenen oogenblick verlost te zijn?
Geensints: jae naer hondert Millioenen van Iaeren, en soo veel Millioenen van Eeuwen als daer sandekens zijn in, en ontrent de Zee, en blaeders op de Boomen en Velden, en sierkens inde Locht, en sullen zу noch verlicht, noch verlost worden, noch hope van jet sulcks, konnen krijghen. Naer dese lanckdurigheyt, die schroomelick is voor diese verstaet, gemerckt zy telt Millioenen van eeuwen door die sierkens, sandekens en blaederen, soo sal hun noch een eeuwigheyt van pijnen verwachten; en al dat zy geleden hebben sal voor niet gehouden zijn.
ô Eeuwigheyt! ô eeuwigheyt! waerom zijt gy soo luttel inde Herten der Menschen? ô eeuwigheyt! wie sal u konnen draegen in die tormenten? den roock hunder Tormenten sal opgaen inde eeuwen der eeuwen. Wat is dat inde eeuwen der eeuwen? dat is, soo lanck als ick Godt sal zijn, soo lanck sullen die Tormenten deuren. Hoe lanck sal dat zijn? altijdt. Ach! ellendige Kinderen van Adam die door uwe boosheyt hier kommen sult, die geen penitentie en doet, binnen dat het noch tijdt is.
ô Eeuwigheyt! waerom zijt ghy nu soo luttel inde gedachten der Menschen? gy hebt soo dickmaels de Zielen die u wel considereerden ende door-grondeerden, getrocken uyt het midden van Eere, Rijckdommen, Genuchten, Officien en Hoogheden des Werelts, en die gejaeght in de Wildernissen, om daer gedeurigh te weenen, hun leven lanck: ende van groote | |
| |
sondaeren, hebt ghy groote Heylighen ghemaeckt.
ô Eeuwigheyt! ghy hebt gevonden de Haire Kleederen, de Disciplijnen, de Ysere Ketenen, ende alle die schrickelijckste Penitentien. Ghy maeckt het al soet, als gy de pijnen der Hellen voor oogen stelt, ende hun geeft te kiesen, aut paenitendum, aut ardendum. Ofte hier penitentie te doen, of voor eeuwigh te branden.
Wie is'er die u met een levende Gheloove overdenckt, die niet terstont de Werelt en haer Ydelheden sal versaecken, sich sal vertrecken in een diepe eenigheyt, om de reste van zijn daegen over te brengen in traenen en alle soorten van strengigheyt? ghy leert het leven en alle die sorgen des Lichaems versmaeden, het herte vande Wereldt aftrecken, alle sonden verfoeyen. Vertoont u sonder ophouden aen alle Sondaeren, ô schrickelijcke eeuwigheyt! druckt u in hunne Memorie, dat zy die eeuwighe iaeren in hun gemoet hebben, op dat zy noyt en souden sondigen.
Komt hier dan alle Sondaers en Sondaeressen! doet open de oogen en hooren uwer Herten. Waerom en hebt gy geen medelijden met u eygen selven? en siet gy niet in wat miserien en ellenden dat ghy u selven worpt, sonder hope van oyt daer van verlost te worden? antwoort my: Quis poterit habitare de vobis cum igne devorante; aut quis habitabit ex vobis cum ardoribus sempiternis? Isaiae 33. Wie van u lieden salder konnen woonen met dat verslindende Vyer: wie salder wonen met die eeuwige hitten? wie sal dat konnen verdraegen geworpen te worden in dien vuylen, stinckenden poel der Hellen, in dat verslindende Vyer? verslindende segghe ick, maer niet verteerende, ende daer liggen | |
| |
branden en blaecken in die Vlammen, van alle kanten van dat vernielende Vyer omringelt, als eenen Visch van het Water? ende dat voor altijt, voor eeuwigh? hoe sult ghy konnen lijden die schroomelijcke duysternissen, dien gedeurigh knaegenden Worm der Conscientie? Waerom wilt ghy om een kort, vuyl, en kleyn pleysier, aldaer inder eeuwigheyt liggen weenen, krysschen en huyllen in die tormenten? waerom wilt ghy om een kleyn vermaeck in overdaet (het welcke ghy dickwils met onlust en pijne noch diere betaelen moet) daer liggen voor eeuwigh in die Helsche koten, als Honden raesende van honger ende dorst? hoe sult ghy verdraegen dien verfoeyelijcken en vileynen stanck, die het nu al moet hebben soo naer de sinnekens? ende boven al, hoe sult ghy sondaer en sondaeresse wie ghy zijt, konnen lijden berooft te zijn van mijn Aenschijn, en die Glorie tot de welcke ick u al geschaepen hebbe? hoe sult gy konnen die lange eeuwigheyt overbrengen in die en noch veel andere tormenten daer ick van swijge?
Maer nu, siet eens wel en letter op: waerom, ofte om wat ghewichtighe oorsaecke is't dat ghy u selven brenght tot sulck eenen ongeluckigen staet, tot uwe Verdommenisse? eylaes! alle dat groot Vyer dat u eeuwelijck verslinden sal en is maer onsteken, ofte door eenen lichten roock van Ydelheyt, van eergierigheyt, die op eenen oogenblick alleen door een verachtinge konde verstroeyt worden; ofte door vuyle en schandelijcke Wellustigheyt, die maer korten tijdt geduert en heeft, ofte door begeerlijckheyt der tydelijcke Goederen die met moeyte vergadert, met sorge bewaert, met droefheyt haest moeten yerlaten worden.
| |
| |
Is'er wel jemant op de Werelt, die soude willen besitten alle Eere, pleysier en Rijckdommen des Werelts, thien jaeren lanck, met conditie van soo veel jaeren ofte meer te moeten branden in een schroomelijck Vyer? is'er wel jemant die dit al, eenen dagh alleen? soude willen besitten, om thien jaer te branden, Is'er dan wel jemant die soo sinneloos soude zijn, die maer een luttelken aertsche Goederen ten ongelijck van zijnen naesten soude willen hebben; ofte (dat noch min is) een beestelijcke genuchte, waer van dat hy hem schaemt, op conditie van daer naer te branden, niet voor thien, niet voor hondert, niet voor hondert duysenden, noch Millioenen van jaeren, maer voor geheel de eeuwigheyt? Wie soude dit willen kiesen? gy sult seggen dat niemant ter Wereldt dit sal willen doen, en dat het een aldermeeste sottigheyt soude wesen, die eenen Mensch soude konnen invallen.
Hoe komt het dan, datter soo veel zijn (die noch willen wijs en verstandigh zijn) die dese sottigheyt voor wijsheyt en aerdigheyt achten, die om eenen oogenblick genuchte, kiesen een eeuwigheyt van pijnen? Eylaes! 't is om dat zy dit al niet ghenoegh en overpeysen, noch en smaecken, noch ter herte en trecken: ende hier uyt komt het verlies vanden meestendeel der Verdoemde Zielen: Want dat een jeder dit al wel gedruckt droegh in zijn herte, niemant en soude soo stout zijn te durven sondighen. Weest dan gedachtigh uwe Uyttersten, ende inder eeuwigheyt en sult ghy niet sondighen. Intellectus cogitabundus principium omnis boni. Аugustin.
| |
| |
| |
XI. Artijckel. Van den hemel.
§. 1. Vande glorie des hemels in 't gemeen.
IESUS Staet op uyt het slijck en vuyligheyt deser aerden, ghy Dochter van Sion, laet nu gaen uyt u gedachten die miserien en ellenden, tot de welcke gy niet geschaepen en zijt: komt nu wat doorwandelen dat Hemels Vaderlandt tot het welcke ick u gheschaepen hebbe. Verheft u herte ende geest om hooge, om daer te aenschouwen die eeuwighe vergeldingen, die ick voor mijne dienaers bereyt hebbe, met de oogen uws herten ende geest: vergeet een weynigh alle datter op der aerden is, ende klimt boven de Wolcken, jae boven de Hemelen, om soo te kommen tot dat Hemels Jerusalem, het welck is mijn Woonplaetse, en mijnder Heyligen, tot het welcke ick u.l. voorgegaen ben, om u de plaetse bereyt te maecken. Durft gy niet alleen omklimmen, mijne Heyligen, en mijnen Apostel sullen u bystaen, hy heefter goede kennisse van, niet alleenelijck omdat hy tot die Hemelen opgenomen is, maer oock om dat zijn daegelijcksche hanteringe daer in gelegen was.
Gloriosa dicta sunt de te Civitas Dei! glorieuse saecken | |
| |
zijn van u geseyt, ô Stadt Godts! hoort wat mijnen Augustinus daer af seght:die eerlijckheyt, seght hy, die glorie, die verheventheyt, gaet te boven mijn krachten, overwint de bequaemigheyt mijnder welsprekentheyt, klimt boven het begrijp van mijn verstant. Dat Godt (seght hy) bereyt heeft voor die hem beminnen, en wordt door 't geloove niet gevat, door de hope niet aengeraeckt, door de liefde niet vast gegrepen: het gaet alle wenschen en begeerten te boven. Het kan verkreghen worden, maer niet gewaerdeert worden.) Hoort wat mijnen Paulus, door mijnen Geest daer af verkondight: de ooge (seght hy) en heeft het niet gesien, noch de oore gehoort, nochte ten is in s'menschens herte niet geklommen, dat Godt bereyt heeft voor die hem beminnen. 1 Соr. 2. Soodaenigh zijn de wonderheden die ick voor een eeuwigheyt bereyt hebbe, voor de gene die my dienen. Is't dat het gesichte, het gehoor, het herte, ofte dese dry krachten die soo verre bepaelt zijn, daer toe niet en konnen geraecken; peynst eens daer uyt wat een verheven saecke dat moet wesen boven alle uwe kennisse.
Wat en heeft de ooge al niet gesien? alle die grootdadigheyt van dat triompherende Rооme: van soo veel Coningen en Princen, in Paleysen en wondere wercken die zy gemaeckt hebben: alle die schoonheyt van Hemel ende aerde, alle dees wonderheden die ick gheschaepen hebbe: dit en is noch al niet by den Hemel. Dit en is noch maer het Ballinghschap, al verre van het Vaderlandt; dit en is al maer u.l. Kercker: peynst wat het Paleys sal wesen. Wat en hebben de ooren niet ghehoort? alle die wonderheden die daer gepasseert zijn in die voorgaende eeuwen alle die ver- | |
| |
holentheden der nature. Wat en kander al niet kommen in het herte van den Mensch? hoe verre en strecken hun niet uyt, de paelen zijnder ghepeysen en begeerten! zy zijn ghelijck oneyndelijck: ende al is't dat het altijdt zy selven te boven gaet in peysen en begeeren, ten sal nochtans noyt aen yet geraecken dat dese Glorie aengaet.
Maer weeght toch wel de soetigheyt van dese woorden. die Godt bereyt heeft; voor die hem beminnen. ô Schoonheden des Hemels! de Menschen en konnen u niet begrijpen ghedeurende dit leven; maer gy sult hun begrijpen inde eeuwigheyt!' ô wonderbaere ghenuchten van mijn Huys! gy zijt voor de Menschen bereyt, gy verwacht hun, en waerom en kommen zу tot u niet geloopen? gy moet hun herten vervullen, ende waerom vervullen zy die met leugenen en ydelheyt? ick sal hun droncke maecken vande overvloedigheyt mijns huys; ende beschencken met die sterckloopende Rivieren mijnder soetigheden. Alle die goederen die zijn bereyt voor die mу beminnen: siet wat dat het maer en kost die te verkrijgen.
Let wel op het begrijp deser woorden: den hemel, den staet der glorie, is eenen staet volkommen doer de vergaederinge van alle goet. Hoort mijnen Anselmus: waerom (seght hy) loopt ghy ô Mensch hier en daer soecken de goederen van uwe Ziele ende u Lichaem? bemindt een goet, in het welck alle Goederen zijn, en dat is genoegh. Is't dat u behaeght de schoonheyt? de rechtveerdighe sullen blincken gelijck de Sonne. Is't den wille ofte sterckte ofte vrydom des Lichaems, aen het welcke niet en kan wederstaen; zy sullen zijn gelijck aende Engelen Godts; want hier wordt gesaeyt | |
| |
een aerts Lichaem, ende daer sal op staen een geestelijck, door macht, niet door nature. Is't een langh en gesondt leven; daer is een gesonde eeuwigheyt, ende een eeuwige gesontheyt: want de rechtveerdige sullen inder eeuwigheyt leven; ende de saligheyt der rechtveerdige is vanden Heere. Is't versaetheyt: wy sullen versaet worden als uwe glorie verschijnen sal. Is't dronckenschap; zy sullen droncke worden vande overvloedigheyt zijns huys. Is't melodie ofte sangh; die Cooren der Engelen sullen voor Godt 't saemen singen sonder eynde. Is't eenigh vermaeck des Werelts; Godt sal hun te drincken geven van die Riviere sijnder pleysieren. Is't wijsheyt; de wijsheyt Godts selve, sal haer selven vertoonen. Is't vrientschap, sy sullen Godt beminnen meer als hun selven, en malcanderen gelijck hun selven, ende Godt hun, meer als zy hun selven. Is't eendrachtigheyt; onder hun en sal maer eenen wille wesen: want daer en sal geenen anderen wille zijn als den wille Godts. Is't de macht zy sullen almogende wesen over hunnen Wille, gelijck Godt over den sijnen: want ghelijck Godt vermagh dat hy wilt, door zy selven; soo sullen zy vermogen al dat zy sullen willen, door hem. Is't eere ende rijckdommen; Godt sal zijn goede ende ghetrauwe dienaeren over veel goederen stellen; jae zy sullen Kinderen Godts en Goden genaemt worden, ende zy sullen 't wesen: ende daer den Sone Godts sal wesen, sullen zy oock wesen; erfgenamen van Godt, en mede erfgenaemen van Christus. Is't de waerachtige gerustigheyt, zy sullen soo seker, zyn dat zy sullen weten dat op geender maniere, dese, ofte beter te seggen dit goet hun onbreken sal. Ondervraeght uwe inwendighste, ofte het begry- | |
| |
pen kan sijne soo grooten vreught over sijne soo groote saligheyt. Tot noch toe Anselmus.
ô Verblinde Kinderen deser Werelt! die vande aerde uwen Hemel wilt maecken, daer zy maer den Hemel van de Beesten en is. En wilt de werelt niet beminnen; noch al dat inde Werelt is. l. Joann. 2. Maer verheft u lieden herten en begeerten tot die goederen die mijnen Hemelschen Vader voor u bereyt heeft; tot dien loon die u hier boven verwacht, den welcken (soo groot is, dat hy niet en kan gemeten worden; soo menichvuldigh, dat hy niet en kan getelt worden; soo kostelijck, dat hy niet en kan gheweerdeert worden, seght Bernardus) En wilt niet vreesen te laten alle die ydelheden der tijdelijcke dingen, met de welcke gy u als Kinders besich houdt, u vermaeck daer in nemende, ende u herte daer op stellende: maer siet wat mijnen en u lieden Vader van u geschickt heeft. Complacuit Patre vestro dare vobis regnum. Het heeft behaeght aen u l. Vader, u.l. een rijck te geven. Luc. 12. Hy wilt u al Koningen maken van een oneyndich, een eeuwigh Rijck? waerom wijckt gy soo af vande weerdigheyt uwer af komste? waerom vergeet gy u selven soo? gy zijt van Konincklijcke af komste. En is't uwen Vader niet, die daer is Koningh der Koningen, en Heere der Heeren? en hebbe ick u niet geleert tot hem seggen, Onsen Vader, die daer zijt inde Hemelen? Math.6. Waerom vergeet gy dan uwen Vader ende de Hemelen en laet u gelijck versmooren in het slijck der aerden? gy bemindt het quaet, zy vlucht de deught, gy hebt liever slaeve te zijn van de Werelt, den Duyvel en u Vleesch, als Koninck van het Rijcke der Hemelen.
De ZIELE. Goeden Jesu! weest bermher- | |
| |
tigh over onse blinde boosheyt, en boose verblintheyt. 't Is een wonder saecke dat den Mensch van u begaeft met het licht der reden, soo luttel het selve volght, versmaedende dat hem saligh is, begeerende dat hem schadelijck is, soeckende ende wenschende dat doodelijck is. Ну soude meer doen, om zijn tijdelijck leven een weynigh te verlangen, als om het eeuwigh leven en Rijck te bekommen. Maer spaert ons ô Heere, ende en laet niet toe, dat onse boosheyt soude beletten die schickingen van uwe goetheyt! ghy Heere zyt onsen Vader, ende wy uwe Kinderen: dat ons toch toekomme uw Rijck. (ô Eeuwigh Rijck; een rijck van alle eeuwen, daer een onverdwijnelijck licht is, ende de vrede des Heeren, die alle verstant te boven gaet, inde welcke de Zielen der Heyligen rusten, ende die eeuwige blijdtschap is over hunne hoofden. ô Hoe glorieus is dat Rijck, in het welcke met u, ô Heere, regneeren alle die Heyligen, bekleet met licht als met kleeren, hebbende op hun hoofden Croonen van kostelijcke ghesteenten. ô Rijck der eeuwige saligheyt! in het welcke ghy, ô Heere, hope der Heyligen en Croone der Glorie, van de Heylighen aensicht aen aensicht aenschauwt wordt, hun van alle kanten verblijdende met uwe vrede: alwaer een oneyndige blijtschap is, licht sonder duysternisse, leven sonder doodt, alle goet sonder eenigh quaet. Alwaer de jonckheyt noyt en veroudert: alwaer het leven geen eynde en kent; alwaer de schoonheyt noyt en verslenst, alwaer de ghesontheyt noyt en vergaet; alwaer de blijdtschap noyt en vermindert: alwaer noyt droefheyt gevoelt en wordt; alwaer noyt sucht gehoort en wort; alwaer niet droefs gesien еn wort; alwaer de blijdtschap altijdt genoten | |
| |
wort; alwaer geen quaet ghevreest en wort: want het opperste goet beseten wort, het welck is altijt te sien het aenschijn vanden Heere der krachten. Augustinus in soliloq.)
| |
§. II. Vande plaetse des hemels, haere grootheyt, schoonheyt ende groodtdadigheydt.
JESUS. Hoedaenigh, hoe groot, hoe schoon, hoe treffelijck, hoe vermaeckelijck &c. dat is, het huys mijns Vaders, dat Hemels Jerusalem, de plaetse mijnder glorie, en sult gy noyt wel konnen begrijpen, soo lanck ghy met den sack van u sterffelijck Lichaem bekleet sult zijn: nochtans om u te verstercken, te helpen en te troosten in alle uwen strijt, aerbeyt en droefheyt, sal u wat van hetselve openbaeren. Ick hebbe veele daer van ghesproken door mijne Propheten, Leeraers, Apostelen ende Heyligen; maer weet dat al dat gy daer uyt bevroeden kont, noch al niet met allen en is, ten opsicht van het gene dat inder waerheyt is. Ick voeghe my naer uwe bequaemigheyt ofte kranckheyt, u gevende lichaemelijcke gelijckenisse, van Huysen, Stadt, Paleys, Boomen, Fonteynen, Maeltijt, spijse en dranck, op dat gy door het gene gy kent, u herte soudt verheffen tot het gene dat gy niet en kent; niet om dat gy soudt meynen dat dit al daer te vinden is. Het Rijcke Godts en is geen eten en drincken. Non est regnum Dei esca & роtus. Roman. 14. Dat dit soo waere, die Hemelsche saecken en souden u soo onbegrijpelijck niet zijn, gelijck zy zijn; ende ick te | |
| |
kennen geve. Joann. 3. Siet hoe luttel dat gy verstaet van die Mysterien der gratie, die ick wercke in u lieden noch op der aerden: hoe sult gy verstaen dat ick doe inde Hemelen? si terrena dixi vobis & non creditis, quomodo si dixero vobis caelestia credetis? Joann. 3.
I. Heft dan u oogen op, en siet eerst hoe groot dat is het Huys mijnder glorie: gy sult haest moeten roepen met mijnen Propheet Вaruch 3. ô Israel, hoe groot is het Huys des Heeren, ende hoe ruym de plaetse zijnder besittinge! zy is groot, ende en heeft geen eynde, is hoogh en ongemeten. Hoe groot dat u de Aerde schijnt te wesen, zy en is nochtans maer gelijck een tittelken, by dien oppersten Hemel. Al is haere ronde soo groot dat gy om rontom te gaen sout moeten hebben sevenhondert en twintigh daeghen, alle daege gaende thien mijlen ofte uren? nochtans is dat alsoo luttel by den Hemel. Naer het gevoelen van groote Leeraers (seght Bernardus serm. de dignit. animae.) is de minste sterre meerder als geheel de aerde, Wat sal dan het Firmament zijn, dat elcke Sterre gelijck oneyndelijck te boven gaet? wat sal dan den oppersten Hemel zijn, die het Firmament soo verre te boven gaet? alle die groote Paleysen die uwe Koningen en Princen gemaeckt hebben, oock Salomon selve, en zijn maer al Kinderwerck, by mijn Paleys. Die groote Paleysen bauwen (seght Chrisost. hom. 24. inc 7. Math) en verschillen niet vande Kinderen die Huyskens van sant of papier maecken: maer als zy meerder-jaerigh gheworden zijn, dan sien zy dat dit al maer Kinderwerck was en lacchen met hun selven. Soo sult ghy oock doen met al die gebauwsels der aerden, als gy mijn Huys eens gesien sult hebben.
| |
| |
II. Heft noch eens u ooge op, en siet de schoonheyt mijns Huys. Siet naer den Hemel, telt de Sterren is't dat gy kondt. Gen. 15. Seght met mijnen Konincklijcken Propheet: ick sal sien uwe hemelen, de wercken uwer vingeren, de Maene ende de Sterren die gy gefondeert hebt. Psal 8. Peyst hoe schoon het daer van binnen moet zijn, daer het van buyten alsoo blinckt. Is't dat gy die uytwendige schoonheyt wel besiet, gy sult moeten roepen met mijnen Jgnatius: hoe vuyl dunckt my de Aerde als ick den Hemel aensie. Alle de schoonheyt des Firmaments, van Sonne, Maene, ende Sterren; oock alle de schoonheyt der Aerden, en van alle Creaturen die daer in zijn, en is noch geen schaduwe vande schoonheyt des Hemels.
III. Aenmerckt oock de grootdadigheyt mijns Huys. Wat is alle die treffelijckheyt ende pracht van alle die Paleysen en Steden die gebauwt hebben de Princen der Aerden, by mijnen Hemel? wat is al dien rom van eenen Nerо met zijnen gouden Hoff; die hem glorieerde dat hy Romen van marber hadde gemaeckt? wat is by mijnen Hemel, die magnificentie van het Paleys van Salomon, aen 't welcke 13. Iaeren gevrocht hebben hondert en vijf en sestigh duysent Metsers, dry duyst dry hondert bauwmeesters &c.? hy was een kleyne schaduwe van mijne grootdadigheyt en Majesteyt, maer sijne wercken en Paleys, verschillen soo veel vande mijne, als ick van hem. Plusquam Salomon hic. Math. 12.
Ick en segge u niet vande vermaeckelijckheyt en lustigheyt van mijn Paleys, ende andere sijne uytnementheden. Wilt gy weten hoe en wat het is? let maer wel, wie het gemaeckt heeft en waerom. Ick, die ben | |
| |
die Almogende Wijsheyt, hebbe dit gemaeckt om daer in mijne oneyndige macht en wijsheyt te toonen; hebbe dit gemaeckt voor mijne, ende mijne uytverkoren vermaeck en glorie, ende mijne woonste voor alle eeuwigheyt. Dat is genoegh geseyt, peyst het wel.
DE ZIELE Hoe bemminelijck zijn uwe Tabernakelen, o Heere, der krachten! mijnen geest begeert, ende beswijckt inde voorsaelen des Heeren. (Psal. 83.) Gelijck de Koninginne van Sabа, siende de macht, wijsheyt ende wercken van Salomon. Al is mijn kennisse noch al soo kleyn en onvolmaeckt, nochtans ick roepe met uwen Augustinus Medit. c. 25. Moeder Jerusalem, heylige Stadt Godts, alderliefste Bruydt van Christus, mijn herte bemint u, mijn herte bemint u schoonheyt, mijnen geest begeert u schoonheyt, al te seer! och hoe schoon, hoe glorieus, hoe treffelijck zijt gy! gy zijt heel schoon, en daer en is geen vlecke in u. Geluckigh sal ick wesen en eeuwigh gheluckigh, is't dat ick verdiene te sien uwe glorie, uwe saligheyt, uwe schoonheyt, uwe Poorten en Mueren, ende uwe straeten, en uwe menichvuldige Wooningen: uwe alderedelste Borgeren, ende uwen aldermachtighsten Koninck in sijne schoonheyt: want uwe Mueren zijn van kostelijcke, Gesteenten: uwe Poorten vande alderbeste Peerlen, uwe Straeten van het aldersuyverste Goudt, inde welcke sonder ophouden gesongen wort, dien blyden Alleluia. Gy zijt schoon gemaeckt, ende soet in uwe lustigheden, ô Moeder Jerusalem: in u en is niet gelijck wy hier lijden, gelijck wy hier in dit ellendigh leven sien. In u en is noch nacht, noch duysternissen, noch verscheydentheyt der tijden; maer Godt van Godt, licht van licht, die Sonne der recht- | |
| |
veerdigheyt verlicht u altijdt; dat wit en onbevleckt Lam, is u alderschoonste ende klaerste licht. Uwe Sonne, u klaerheyt, en alle u goet, is dat ghedeurigh aenschauwen van dien alderschoonsten Koninck. Dien Koninck der Koningen is in't midden van u, ende sijne Dienaeren rontsom hem. (cap. 17.) Wanneer sal ick ingaen in dat uw wonderlijck en alderschoonste Huys, alwaer men is hoorende die stemme des blijdtschaps en vreught inde Tabernakelen der rechtveerdige? saligh zijnse die woonen in u Huys, о Heere, inde eeuwen der eeuwen sullen zy u loven. Psal. 83. Saligh en waerachtigh saligh, die gy verkosen hebt, en opgenomen tot dat Hemels erfdeel! siet, Heere uwe Heyligen die bloeyen voor u, gelijck een Lelie: want zy worden vervult vande overvloedigheyt uws Huys, ende gy beschinckt hun met die loopende Riviere van uwe vreught: want gy zijt de Fonteyne des Levens. Och hoe wonder, hoe schoon, hoe aengenaem zijn de wooningen uws huys, Heere der krachten! dese sondarighe Ziele is begeerigh daer in te gaen. Heere ick hebbe bemindt de schoonheyt uws Huys ende de plaetse vande wooninge uwer glorie. Psal. 25. Een saecke hebbe ick gevraeght vanden Heere, dese sal ick versoecken; dat ick soude wonen int huys des Heeren, alle de daegen mijns Levens.
| |
§ III. Van het opperste goet ende leste eynde, den eygen voorworp der saligheyt.
I. Wat het is.
JESUS. Gemerckt dat de volkommen saligheyt | |
| |
in haer selven begrijpt ende bestaet in een volmaeckte besittinge van het opperste goet, als uytterste eynde, soo zijn hier twee saecken te considereren: de eerste is dat opperste goet: het welcke oock genaemt wort het leste eynde, om dat den genen wiens goet dat het is, tot het selve gheschickt wordt ende geordineert als tot zijn uytterste geluck en volmaecktheyt; soo dat alle ander goet dat hem kan toekommen, om dit moet gesocht en gewenscht worden; en dit alleen kan hem ten vollen versaeden, en hem doen rusten, als het volmacktelijck bekommen is. Alsdan hebben hun eynde alle de hopen, alle begeerten, alle wenschen: want daer en is niet voorder te wenschen, ofte te hopen, ofte te begeeren. In dat goet is het al. Die is den eygen voorworp der saligheyt.
Het tweede, is de besittinge van het selve, ofte genietinge, inde welcke eygentlijck de saligheyt bestaet en gelegen is: want hoe groot dat een goet is, niemant en is geluckigh, saligh, noch rijck door het selve dan die het heeft, vat oft besit. Ick en spreke hier maer van het eerste, sal daer naer van het ander spreken.
| |
II. Godt is het opperste goet ende leste eynde vanden mensch.
Soeckt u goet, ô Ziele (seght mijnen Augustinus in Psal. 102. want d'een is goet aen een ander en alle Creaturen hebben hun goet, het goet van hunne volkomentheyt ende de volmaecktheyt haerder nature. Daer is aengelegen wat dat ider onvolmaeckte saecke noodtsaeckelijck zy op dat zy soude volmaeckt worden. Soeckt u goet; niemant en is'er | |
| |
goet, als eenen Godt. Wat onbreeckt dan, aen die het opperste goet, goet is? verheft uwe hope tot dat goet van alle goederen. Waerom loopt gy hier en daer, om te soecken de goederen van uwe Ziele ende lichaem? bemint een goet, in het welcke alle goet is, en 't is genoegh. Begeert dat eenvoudigh goet, dat alle goet is.) Dat goet ben ick: die aen Mоyses geseyt hebbe, ick sal u tonen alle goet. Exodi 33. Alle goet is in my een goet.
Ick selve dan, ben u uytterste eynde ende opperste goet, uwen loon ende saligheyt. Dat ick geseyt hebbe aen mijnen Vrient Abraham Gen. 15. Ego sum merces tua magna nimis. Ick (selve) ben uwen loon; uwen alte grooten loon. Dit sult gy wel sien, als gy my wel kennen sult.
De ZIELE. Dat is al mijnen wensch en begeerte, u te kennen, ô mijnen Godt: dat ick u kenne, en my selven kenne. Noverim mе, noverim te. Wie zijt gy Heere, en wie ben ick? wie zijt gy mijnen aldersoetsten Godt, en wie ben ick kleynen Worm, uwe arme dienaresse? wie zijt gy Heere, den Alderhooghsten, machtigh, wijs, goet en bermhertigh, dat gy my u soudt te kennen geven, die ben eenen alderverworpensten Worm, schroomelijck en verachtelijck? de Engelen die eeren u, de Arts-Engelen vreesen u, die Hemelsche krachten die beven voor u, de Seraphinen die decken hun aensicht, de Colommen des Hemels die schudden voor u; ende ick verfoeyelijcke Creature, niet anders als eenen niet, hoe sal ick u Heere van een oneyndige Majesteyt konnen kennen? en zijdt gy niet eenen onbegrijpelijcken en ongemeten Godt, Koninck der Koningen ende Heere der Heeren, die | |
| |
alleen hebt (uyt u selven) onstervelijckheydt, ende woont in een ontoegangelijck licht, den welcken niemant der Menschen gesien heeft,ende oock niet sien en kan? en zijt gy niet eenen verborgen Godt, ende van ongronderelijcke Majesteyt, alleen uws selfs aldermeesten kenner ende wonderlijcken aenschauwer? Augustinus.
| |
III. Wat dat Godt is.
JESUS. My te kennen op het aldervolmaeckste (dat is my ten vollen begrijpen en verstaen, soo veel ick begrijpelijck ben, en verstaenelijek) dat vereyscht een oneyndigh verstant, als 't mijne is; daerom is dit voor my alleen. Nemo novit Patrem nisi Filius. Math. 11. Deum nemo vidit umquam. 1.Ioann. 4. Maer my te kennen ende mijn Goddelijck wesen klaerlijck te aenschauwen aensicht aen aensicht, is een voordeel van het Vaderlandt hier boven, en niet voor het ballinghschap, volgens mijn ordinaire Wetten. Alle andere kennisse minder als dese twee, die is eygen aen uwen staet. Maer eylaes! waer is nu die kennisse, hoe luttel is zy te vinden, hoe kleyn is zy, oock onder die Professie maecken van my te dienen! ende hoe soudt gy konnen kommen tot dien verborgen Godt, tot dat ontoeganckelijck licht, gy die blindt geboren zijt, die in duysternissen wandelt, en inde schaduwe des doots? de krachten die ick u gegeven hebbe om my te kennen en te genieten, stort gy geheel uyt op die uytwendige dingen, ende de Schepsels aenhangende door verstant en wille, vergeet gy den Schepper. Gy Ziele zijt wel eenen geest, uytter nature; maer nu met het | |
| |
Vleesch ghevoeght en u naer het Vleesch voegende, zijt gy gelijck vleesch gheworden. Godt is eenen Geest, Joann. 4. Spiritus est Deus: Maer het Vleesch en verstaet hem aenden Geest niet. Caro nescit spiritum. Augustinus lib. de spec.
De ZIELE. Heere, de waerheyt die gy seght, doet my roepen met den blinden van't Evangelie en bidden: Domine ut videam lumen. Heere dat ick toch het licht sie: doet my roepen met uwen August. soliloq. с. 1. ô Licht des geests, en lichtende waerheyt! ô waerachtige klaerheyr, die verlicht allen Mensch kommende op dese Werelt! jaeght uyt de duysternissen die zijn over het aenschijn vanden afgront mijns gemoets, op dat het sie u verstaende, ende kenne u begrijpende, en beminne u kennende.)
JESUS. Komt dan tot dat ontoeganckelijck licht mijnder Majesteyt: maer met liefde, vreese ende ootmoedigheyt indachtigh uwe duysternissen; op dat gy niet overvallen en wordt vande glorie, willende vermetelijck doorgrondéren mijne Majesteyt. Wat is't dan, ô Ziele, dat gy bemint, als gy uwen Godt bemint! wie dient gy, als gy hem dient! wat segge ick, als ick Gоdt segge, ô wat is de Godtheyt, de welcke de Seraphijnen selve niet en konnen begrijpen, inde welcke zy worden versmoort, verslonden, en getransformeert! wiens oneyndelijeke goetheyt smaeckende, ende gevoelende de ongemetentheyt haerder vlammen, soo in hun selven als in andere, zy smilten ghelijck heel van hun selven, en worden in Godt overformt, en worden geheel liefde, van haer verslonden, vernietight ende vergoddelijckt! maer wat is't dat zy daer van verstaen en smaecken, by het gene datter | |
| |
noch te smaecken blijft? De geluckselighste Maget Gertrudis, heeft somtijts door mijne inlichtinge inden geest verstaen, dat het licht mijnder Godtheyt soo onbegrijpelijck is; dat waer het saecke dat elcken Heyligen van Adam tot den lesten des Werelts, soo hooge ende klaere kennisse ontfinck, als oyt jemant ontfangen heeft, ende dat den eenen met den anderen in zijn kennisse niet mede en deelde; al waert dat het getal der Heyligen duysent mael meerder waere; dat nochtans het licht der Goddelijckheyt, oneyndelijck alle verstant te boven soude gaen.
Wat bemint gy dan, als gy Godt bemint? wat is Godt? hy is een Wesen, dat is ongeschaepen ende eeuwigh (want Godt is uyt zy selven en van zijn selven, sonder beginsel) geestelijck (want Godt is eenen Geest) verstandigh (want hy is een alder levendighste verstandelijck licht, in't welcke geen duysternissen en zijn, van eenigh gebreck; maer ter contrarie, is) begrypende in zy selven alle volmaecktheyt, sonder onvolmaecktheyt, sonder menichvuldigheyt, sonder eynde ende bepaeltheyt; maer soo, dat alles in hem oneyndigh is; soo dat met recht seght den H. Dionisius Areop. hy is een oneyndelijckheyt van alle oneyndelijckheyt, ende het eynde van alle eynde.
Wat bemindt gy dan als gy Godt bemint? wat is Godt? voorwaer Godt is dat, (seght Gregorius Nazianz.) het welcke als het geseyt wordt, niet en kan geseyt worden; als het geweerdeert wort, niet en kan geweerdeert worden, als het beschreven wort, door zijn eygen beschrijvinge groeyt: want hy de Hemelen overdeckt met sijne hant, ende inde selve besluyt hy geheel den ommeloop des Werelts.) In wiens | |
| |
tegenwoordigheyt is de bolle der Aerden gelijck een aes vande weegh-schale, ofte een druppelken dauws, jae gelijck niet. Substantia mea tanquam nihilum ante te. Psal. 38. In wiens handt alle Creaturen 't saemen, zijn gelijck een stofken: die reyckt van d'een eynde tot het ander sterckelijck, ende schickt alles soetelijck, in getal, gewichte ende maete: die door sijne eeuwige Majesteyt, verheventheyt, diep grondigheyt, rijckheyt, edelheyt, weerdigheyt, volmaecktheyt, goetheyt, wijsheyt, macht, glorie, schoonheyt, liefde, bermhertigheyt, soetigheyt, goedertierentheyt, minnelijckheyt, ende andere sijne deughden, de welcke niemant en soude konnen al verhaelen, soo verre te boven gaet alle Menschelijcke, jae Engels verstant, jae oock begeerte, dat waer het saecke dat Hemel en Aerde vol Boecken waeren, ende alle de Waeteren int, en alle Creaturen schrijvers, zy al te mael eer souden beswijcken, als dat zy het minste deel van sijne goetheyt ofte andere volmaecktheden souden konnen ten vollen uytleggen. Iae dat alle de Herten der Menschen t'saemen vereenight, dit minste deelken zijnder goetheyt, soo veel het in dit leven soude mogen geschien, geluckelijck beproefden, zy souden al van liefde bersten, en van blijdtschap beswijcken, ten waere dat zy door de gratie des H. Geests versterckt wierden.
De ZIELE. ô Mijnen Heere, mijnen Godt! die niemandt weerdigh en is te noemen. (S. Franc.) Wat is den mensch dat gy hem kenbaer geworden zijt. Psal. 143: ô Heere Godt! ô wesen van mijn wesen! ontsteeckt mijn herte met u liefde, verbrandt het heel, en verandert het in u, op datter in my niet en leve, als gy alleen. Och mijnen Godt! en mijnen Al, och ofte ick | |
| |
soo koste dienen en beminnen, gelijck gy weerdigh zijt! ô eeuwigh licht! verlicht ende leert my noch meer, op dat ick u meer en meer beminne.
JESUS. Ick hebbe u nu wat gheseyt van mijne Godtheyt, voor soo veel zy een is in wesen; nu wille ick u gaen leeren, hoe zy oock is Dryvuldigh in Persoonen. Mijn alderverhevenste Goddelijck wesen, sijnde in zy selven en voor zy selven, en voor ander, een oneyndigh goet, als soodaenigh heeft een oneyndige genegentheyt om zy selven mede te deelen (welcke genegentheyt alle goet eygen is) dit mede deelen kan geschieden op twee manieren: eerst wesentlijck, ende van binnen het Goddelijck wesen, substantive, & ad intrà. Ten tweeden niet weselijck en van buyten, participative, & ad intro. Mijn Goddelijck wesen uyt zy selven, en teenemael noodtsaeckelijck, vereyscht zy selven mede te deelen aende Goddelijcke Persoonen; te weten, aenden Vader, den Soon, ende den H. Geest: aenden Vader sonder eenigh middel; aende twee ander door voortbrenginge, niet van zy selven, maer der Goddelijcker Persoonen, die van malcanderen verscheyden worden, niet door de Goddelijcke Nature (die in alle dry een ende de selve is) maer door hunne Persoonele eygendommen, dewelcke hun soodaenige Persoonen maeckt.
Den Vader dan, en is van niemant: ick den Soon, ben vanden Vader, door een eeuwige geboorte van zijn Goddelijck verstant voort kommende, zijn Goddelijck Woort, het aldervolmaeckte Beeldt ende gelijckenisse zijns wezens, Godt van Godt, Licht van Licht, waerachtigh Godt, van waerachtigen Godt.
Den H. Geest komt van my, ende vanden Vader, als | |
| |
van een beginsel, door onsen Goddelijcken wille, als liefde ende bandt van ons alle beyde, hebbende met ons het selve wezen en substantie: ende vervolgens zijnde met ons even machtigh, even eeuwigh, even volmaeckt, ende soo voort gelijck, in alles dat het Goddelijck wezen aengaet.Soo datter onder ons geen verschil en is, ten zy in't gene dat ons toekomt, soo veel wy Persoonen zijn.
De ZIELE. Ghebenedijdt zijt gy ô Alderheylighste Dryvuldigheyt, en onghescheyden eenigheyt; overwonderlijcke Dryvuldigheyt, en overonuytsprekelijck, ende over-ongronderelijck; ende over-wezelijck te boven gaende alle verstandt, alle begrijp, alle wezen van die Hemelsche Geesten; de welcke noch Cherubijnen, noch Seraphijnen ten vollen begrijpen: maer met hunne Vleugelen bedeckende hunne aensichten, roepende tot malcanderen voorden genen die sit op den hooghen en verheven throon, Heyligh, Heyligh, Heyligh Heere Godt der Heyrkrachten; vol is heel de Aerde van sijne glorie! Isaiae. 6.
JESUS. Dit is nu ghenoegh van het opperste goet, voor soo veel het den voorworp is van uwe saligheyt. Ick sal u daer naer noch verscheyden wegen geven, om te kommen tot volmaeckter kennisse des selfs. Nu gae ick u voorhouden de besittinge ofte genietinge des selfs.
| |
| |
| |
§. IV. Vande aenschouwinghe ende ghenietinge van het Goddelijck wezen, in den hemel; inde welcke bestaet de essentiële, ofte wezentlycke glorie.
JESUS. Uwe Saligheydt ende uytterste volmaecktheyt, die is gelegen in een aldervolmaeckste ende levendighste vereeninghe met u opperste goet, dat is mijn Goddelijck wezen, door een klaer aenschauwen, smaecken en genieten des selfs; door welcke gy soo gestelt sult worden, als ofte gy in Godt selve ghetransformeert wiert: want Godt volmaecktelijck sien en genieten, is gelijck Godt worden. Alderliefste (seght mijnen lieven Discipel Joannes 1. c. 3.) wу zyn nu Kinderen Godts; ende ten is noch niet verschenen, wat dat wy sullen wesen. Wу weten, dat als wanneer hy verschenen sal zijn, dat wy aen hem sullen gelyck zyn, want wy sullen hem sien gelijck hy is.
Dese uwe saligheyt bestaet dan in dese dry saecken; kennisse, liefde en besittinghe. Welcke van dese de principaelste is, en is u niet noodigh te weten. Door dese dry, wort ten eersten volmaeckt en versaet ons goddelijck beelt dat in u is: want die klare aenschauwinge ende dat licht der glorie volmaeckt het verstandt; de volkommen liefde vervult den wille, ende de besittinge de memorie. Ten 2. door dese dry worden geloont de dry goddelijcke deughden, Geloove, Hope ende liefde; het Gheloove door het licht der glorie ende | |
| |
klaere kennisse; de Hope door die vaste ende seker besittinghe, de liefde door die alderverhevenste liefde: Ten derden, door dese dry wordt bekommen een bysonder over een komminge met de dry Goddelijcke Persoonen: want door het licht der glorie en klaere aenschauwinge sult gy my gelijck worden, die ben de wijsheyt; door de liefde, aenden H. Geest; en door de besittinge aen mijnen Hemelschen Vader. Dese dry worden dickwils aende aenschauwinge toe-geeygent: want die Godt klaerelijck siet, die bemint hem en besit hem.
| |
I. Van het aenschauwen Godts in den hemel.
JESUS. Ghy moet weten dat mijn Goddelijck wesen, door sijne oneyndige verheventheyt ende uytnementheyt onsienelijck is niet alleenelijck aende Lichaemelijcke oogen; maer oock aen alle geschapen verstant; soo veel aengaet hunne naturelijcke bequaemheyt: soo dat noch Ziele, noch Engel my sien ofte aenschauwen kan, sonder bysonder hulpe; te weten het licht der glorie, het welck een gaeve is die hun verheft boven hunne naturelijcke macht ende hun versterckt om my te konnen sien, met die gelucksalige aenschauwinge des Vaderlandts. Gelijck gy inden duysteren nacht niet en siet de coleuren, al is't dat zy den eygen voorworp zijn van u gesicht; nochte oock vermooght sterlinghs te aensien de Sonne, al is't dat zy soo sienelijck is, om dat u gesicht te kranck is voor soo een sterck en uytnemende voorworpsel: soo dat u hier sterckte van noode is, ende in't ander licht: soo | |
| |
is't oock ten opsichte van mijn Goddelijck wezen, het naturelijck licht van u verstant is te kleyn om het selve ofte hier ofte hier naermaels te sien; daerom moet het van een uytnemender licht gheholpen worden. Het en is oock niet sterck ghenoegh om dien glans mijnder glorie te draegen, jae soude vande selve gelijck te niet gaen en verdwijnen, ten waere dat het versterckt wierde.
De uytwerckingen dan van dit licht der glorie, sijn principalijck dese dry. d'Eerste dat het de Ziele, ofte Enghel verheft ghelijck tot eenen goddelijcken staet, waer door zу kracht krijgen om dat goddelijck wezen te aensien. De tweede is, dat het verbreyt hunne capaciteyt, soo datse gelijck als ongemeten worden, om dat ongemeten goddelijck goet te genieten, ende als de heele ongementheyt Godts in hun te omhelsen. De derde is, dat zy nu soo verheven en versterckt ende verbreyt zijnde, door het selve worden opgetogen tot het aenschauwen Godts.
Uyt het gene ick u hier leere, mooght gy bemercken, datter dry oorsaecken zijn uyt de welcke het aenschauwen Godts voorkomt: te weten, het verstandt, het licht der glorie, ende het Goddelijck wezen. Van het verstant heeft het dat het is een levende werckinge ende leven der Ziele: van het licht der glorie, dat het is een boven-naturelijcke, Goddelijcke, klaere ende bescheyden kennisse Godts: van het Goddelijck wezen, het welck hier den voorworp is, heeft het dat het zijne uytbeeldinge is.
Soo dan het aenschauwen van ons Goddelijck wesen (het welcke is een ongeschaepen licht) het welcke sal geschieden door dat licht der glorie, het welcke de | |
| |
salighe Godt-formigh maeckt, ende hun verstandt wonderlijck verlicht, versterckt en verheft boven de paelen van zijn naturelijcke werckelijckheyt, sal wesen ten eersten,een alderklaerste ende suyverste aenschauwen ende kennisse, niet door spiegel ofte gelijckenisse, maer aensicht aen aensicht. Visio facialis. Waer uyt volght dat zy ten tweeden sal wesen sonder eenigh middel, immediatissima: want dat Goddelijck wezen sal gesien worden in zy selven, en niet in eenigh beelt ofte gelijckenisse, ofte in yet dat haer soude moghen vertoonen: hier op de Werelt soo lanck ghy op den wegh zijt, is'er menighvuldigh middel tusschen u l. ende Godt; maer in het Vaderlandt en salder geen wesen. Ten derden sal dit aenschauwen zijn wijdt en breet; amplissima. Want geheel het Goddelijck wezen sal gesien worden, al is't niet geheelick en volmaecktelick, om dat het door zijn oneyndigheyt ende onghemetentheyt onbegrijpelick is. Het en sal van een yder niet gelijckelick gesien worden, maer meer van d'een als van d'ander, naer de maete van een yders verdiensten. Want dat Goddelijck wezen is eenen vrywilligen voorworp, die zy selven kenbaer maeckt aen die hy wilt, en op de maniere die hy wilt. De salige sullen daer Godt sien gelijck hy is in zy selven, ofte in sijne substantie: zy sullen hem sien Mensch geworden: zy sullen hem sien als hunnen Schepper, ende als hun uytterste ende leste eynde, het eynde van al hun begeerten: zy sullen daer oock sien hun selven en de Creaturen in Godt, naer de maete hunder verdiensten ende naer den wille Godts. Ende oock Godt in hun selven en inde Creaturen.
Och wat een vreught, wat eenen troost, wat een | |
| |
soetigheyt sal dat wesen, Godt te sien in sijn eygen wezen, ghelijck hy is! wie soude konnen uytleggen hoe schoon, hoe goet, hoe bermhertigh, hoe goedertieren, hoe soet den Heere is? voorwaer in dese kennisse is't eeuwigh leven gelegen, een leven vol van alle soetigheyt. Daerom die kennisse ende devoot aenschauwen Godts; in dit tegenwoordigh leven, is een beginsel van het eeuwigh en saligh leven: ongeluckigh dan zijnse en ellendigh, die hun daer toe niet en begeven. Daerom seght wel mijnen Augustinus lib. soliloq. Wee, die blinde oogen, die u niet en sien! ô Sonne die verlicht Hemel ende Aerde! wee die duystere ooghen die u niet sien en konnen! wee die hun oogen af keeren, op dat zy de waerheyt niet sien en souden! de ooghen ghewoon tot de duysternissen en konnen de straelen van die opperste waerheyt niet sien; nochte zy en konnen het licht niet estiméren die in duysternissen woonen; zy sien de duysternissen, zy beminnen de duysternissen, zy houdense voor goet, van duysternissen gaende in duysternissen, en weten zy niet waer zy vallen.
Noteert hier eyndelick, dat alle de kennisse van mijn Goddelick wezen die ick somtijts in dit stervelick leven aen mijne bysondere Vrienden geve, niet en geschiet sonder bysonder hulpe mijnder gratie ende licht, door welcke zy verheven, boven hun selven, hun gemoet verbreyt, ende versterckt wordt, naer de maete van de kennisse die ick hun geve. Die met my in dit Ballinckschap door een groote suyverheyt des herten ende liefde, seer innighlijck vereenight worden, zy sien, zy smaecken en gevoelen somtijts wondere dingen, die zy noch uytspreken, noch schrijven | |
| |
noch begrijpen en konnen, ten zy dien tijdt op welcken zy die ontfangen. Ten is noch al den Hemel niet; al heeft het eenen voorsmaeck des Hemels. Hy geve hier dickmaels aen mijne Vrienden een licht dat is middel tusschen het klaer licht der glorie, ende het duyster licht des geloofs (S. Воnav. in. 2.) door het welcke zy wonderlick verlicht en gheholpen worden in boven naturelijcke aenschouwingen ende kennissen. Maer omdat mijn licht ende jonsten mijnder genaden somtijts seer stillekens ende onbekent inde Ziele vloyen, kan somtijts lichtelick gheschieden dat goede ende eenvoudighe Zielen, niet kennende het weldaet mijnder gratie, souden peysen dat dit hun geschiet uyt kracht der Nature ende goede Oeffeningen, dat hun gheschiet door mijn Goddelijcke hulpe ende licht: ende souden soo konnen voorder dolen, hun laetende voorstaen, dat de verstandige Creature uyt haer eygen selven kan saligh wesen, ende dat de Ziele geen licht der glorie van doen en heeft, om haer te verheffen tot het aenschauwen en ghenieten Godts; het welck een groote dolinge waere, de welcke van Clemens den V. gecondemneert is in het Concilie van Vienne.
| |
II. Van de saligh-maeckende liefde Godts.
JESUS. Het gene dat ick u hebbe geseyt van het licht der glorie, ende sijne noodtsaeckelijckheyt om het verstant te verheffen, verbreyden, verstercken, en bequaem maecken tot dat volmaeckste aenschauwen van mijn Goddelick wezen, dit moet gy oock al verstaen, van een ander dees gelijcke gaeve die ick storte | |
| |
in den wille van de salige inden Hemel; door welcke haeren wille verheven wordt, verbreydt, versterckt, opgejaeght, ende bequaem gemaeckt tot die bovennaturelijcke genietinge ende salighmakende liefde, die daer is inden Hemel, tot mijne oneyndige goetheyt, de welcke den staet der glorie verheyscht.
Uwe saligheyt en uytterste volmaecktheyt die bestaet (gelijck ick u hier vooren geseyt hebbe) in eene aldervolmaeckste vereeninghe met my, u opperste goet, ende uwen Godt, door de welcke gy gelijck in my verandert ende my gelijck wort. Het kennen ofte aenschauwen alleen en maeckt u niet volkommentlijck gelijck aen my, maer alleen ten deele; te weten, soo veel aengaet het verstandt; maer niet aengaende den wille ende affectie. Soo moet daer oock liefde wesen in den wille. Hoe soude die vereeninge met my, u oneyndigh goet, konnen volmaeckt wesen, als gy my alleen met u verstant, ende niet oock t'saemen met uwen wille, als met twee armen omhelst? het wezen vande saligheyt (seght den H. Thоm. 1.2. q. 4. a. 3.) bestaet inde volmaecktheyt vande liefde Godts.) Die het goet niet en bemindt dat hy besit, hoe groot dat het goet is, en kan niet saligh genoemt worden S. Augustinus.) De werckinge van het verstant (dat is de kennisse) heeft wel een vergelijckende kracht, intellectio est assimilativa, de Ziele eenighsints ghelijck maeckende met den voorworp: maer de werckinge van den wille (dat is de liefde) die heeft een vereenigende kracht (Amor est unitivus objecto:) zy vereenight de Ziele met haeren voorworp.
ô Liefde! hoe heyligh is uwe kracht, ende onuytsprekelijck voor de Menschen! in wat een Goddelijc- | |
| |
ke gesteltenisse stelt gy de Ziele! Sacratissima & ineffabilis operatio, per quam divinus in nobis status efficitur. S. Dionis.) Hoort mijnen Bernardus: gelijck een vyerigh ende gloeyende Yser (seght hy) heel gelijck wordt aen't Vyer, afleggende sijne voorige ende eygen gedaente; soo sal het noodtsaeckelick zijn, dat de Menschelijcke conditie der Heyligen, op een onuytsprekelijcke maniere ghesmolten worde, ende ganschelick verandere in die gelijckenisse van Godt.
Och! dat gy eens saeght, hoe dat alle die Hemelsche Geesten, ghelijck geheel verandert in licht en liefde, daer staen voor mijn Goddelick Aenschijn, hoe zy ghedeurigh branden en vlammen van mijne liefde! gy soudt seggen met Bernardus, dat zy gelijck niet en beminnen; maer dat ick in hun ende met hun, en door hun my selven beminne, met mijne eygen en onbepaelde liefde: Amans seipsum de homine Deus. Gy soudt seggen, dat ick selve het Vyer ben, daer zy van branden: ardent non igne Dei, sed igne Deo. Voorwaer, gy mooght wel seggen: seght het, en roept, dat het Hemel en Aerde hoore; onsen Godt is een verslindende Vyer! Deuter. 4. Deus noster ignis consumens est. Ну treckt onse Zielen soo in hem, hy vereenight zy selven soo met de selve, datse gelijck in hem verslonden en vernietight worden, hy steltse in een boven-naturelick wezen, maeckse soo Goddelijck, datse geen Creaturen meer schijnen te zijn, maer Godt; soo nochtans datse geen Creaturen en laeten te zijn, nochte haer wezen niet en verliesen (gelijck het Yser in't Vyer zijn wezen oock niet en verliest) maer worden verandert in Creaturen die Goddelick zijn; soo dat alle haere werckingen, liefde, kennisse &c. niet alleen boven naturelick zijn, maer oock Goddelijck schijnen.
| |
| |
| |
III. Vande geluck-salige besittinge Godts.
JESUS. Het derde, dat de wezentlijcke glorie in haer besluyt, dat is de besittinge: de welcke al is't dat zy niet eygentlick en schijnt verscheyden vande twee voorgeseyde (want besitten, dat is hebben en houden: ende het verstant door dat klaer aenschauwen, heeft, hout en besit Godt, als de opperste waerheyt; den wille hem volmaecktelijck beminnende om zy selven ende genietende heeft hem als het opperste goet.) Nochtans is van de selve verscheyden, door dien dat de Ziele inde glorie my besitten sal, niet alleenelick door de werckinghen haerder krachten, verstant ende wille; maer oock op een ander maniere, waerachtelick en wezentlick, door een alderinnighste ende wezentlicke teghenwoordigheyt. Alle die ghelucksalige sullen de mijne wesen, zy sullen mijn Volck wesen, ende ick sal hun besitten als de mijne; ende ick sal hunnen Godt wesen, ero illerum Deus. Ick sal in hun woonen: inhabitabo in illis. 2. Cor. 6.. (Siet hier een groot Mirakel, al is't saecke dat mijnen Geest vanden uwen is oneyndelick meer verscheyden, als eenigen anderen Geest; datter nochtans geenen anderen geest, soo innichlijck inden uwen wesen kan ende met hem vereenight wesen, als den mijnen. Nochte den eenen Engel en kan hem soo innighlijck tegenwoordigh maecken ofte invloeyen ofte invallen aen den anderen Enghel ofte Duyvel, nochte den Duyvel aenden Engel ofte Mensch, nochte den eenen Duyvel aenden anderen, ghelijck mijn Goddelijck wezen zy selven sal tegenwoordigh maecken, en innighlijck invloeyen inde Zielen der ge- | |
| |
geluck-salige. Dese alderinnighste ende gelijck wezentlijcke ofte substantiele inwooninge ende vereeninge, door de welcke ick aen de Ziele sal inniger en tegenwoordiger zijn, als zy is aen haer selven, dese komt my alleen toe. S. Thom. a Villa Nova Conc. 1. in Pentec.)
Ick segge dan, aen die geluck-salige, inden inganck der Glorie: Komt mijnе uytverkoren, ende ick sal mijnen throon in u Stellen. Veni electa mea, & роnаm in te thronum meum. Den throon mijnder glorie.ende mijnder Goddelijcke tegenwoordigheyt! daer sult gy my besitten, ende ick u; daer sult gy my omhelsen met de armen uwer liefde ende aenschauwinge tot inder Eeuwigheyt.
DE ZIELE, ô Mijnen Godt, en mijnen Al! ick en kan niet meer swijgen. Maer wat sal ick seggen? ick beswijcke in het aenmercken van die uwe glorie, van dat leven, van dat goet dat gy my bereyt hebt; dat gy selve zijt mijnen Heere ende Godt! ô mijn leven! ô mijn waerachtige saligheyt! ô mijn eenigh, eeuwigh, opperste en onveranderlick goet! wat soecke ick, wat wille ick behalven u? och! wat is'er voor my inden Hemel, en wat hebbe ick van u versocht op der aerden! ô Godt mijns herten, ende mijn erfdeel! ô Godt, inder eeuwigheyt! ô onbegrypelick goet! ô ongemeten Zee van alle suyvere en onwaerderelijcke vermaeckelijckheyt! alle goet, alle schoonheyt, alle lieffelijckheyt die peyselick is, is in u te vinden. Alle schoonheyt, gratie, vermaeckelijckheyt, soetigheyt, weerdigheyt, goetheyt van alle Creaturen die zijn in hemel en aerden, t'saemen vergadert, en is by u noch al niet te vergelijcken, ô mijnen Godt en mijnen Al! die wilt mijn erfdeel wesen inder eeuwigheyt.
| |
| |
| |
§.V.De eygendommen vande wezentlijcke glorie, vreught, versaedinge, gerustigheyt, on-sondigheyt, eerlijckheyt &c.
JESUS. Seer wel heeft hier voortijts geseyt mijnеn dienaer Franciscus, ende soo dickmaels op dien nacht herhaelt, Deus meus & omnia! mijnen Godt en mijnen Al! ick ben uwen Godt, en uwen Al, en daerom uwen Al, om dat ick uwen Godt ben. Ick ben den Al op veel manieren: 1. om dat ick in my hebbe die Zee ende volheyt van alle wezen, alle leven, alle roeren, alle gevoelen. alle smaecken, alle verstaen. In my is alle macht, sterckheyt, schoonheyt, Majesteyt, eere ende glorie. 2. Om dat ick op een verheven maniere in my besluyte de volmaecktheyt van alle saecken. 3. 0m dat ick ben het eerste beginsel, oorsaecke, Fonteyne, sourçe van alles. 4. Om dat al dat geschaepen is, van my noodtsaeckelick ende wezentlick hanght; als de straelen vande Sonne, ende noch meer. 5. Om dat ick ben het steunsel van alle dingen: want ick alles ondersteune, ende in zijn wezen bewaere. 6. Om dat ick alles in alle, ende elck in't bysonder, wercke, operator omnia in omnibus. 1.Cor. 12.7. Om dat alles is uyt my, door my, ende in my. 8. Om dat ick 't al ben voor mijne Heylighen: want al dat zy van doen hebben, al dat zy begeeren, vinden zy in my. Ten 9. ende principalick om dat ick inden Hemel aen mijn uytverkoren sal wesen Al in alles. Omnia in
| |
| |
omnibus. 1. Cor. 13. Hoort hier míjnen Augustinus in Psal. 36 dat hier Goudt is, en kаn u geen Silver wesen; dat Wijn is en kan u geen Broodt wesen; dat u licht is, en kan geenen dranck wesen; uwen Godt sal het u al wesen. Gy sult hem eten, op dat gy geenen honger en soudt hebben: gy sult hem drincken, op dat gy geenen dorst en soudt hebben: gy sult van hem verlicht worden, opdat gy niet blindt en soudt wesen: gy sult van hem ondersteunt worden, op dat ghy niet en soudt beswijcken: hy gheheel en gansch, sal u geheel en gansch besitten: gy en sult geen benautheyt lijden met hem, met den welcken gy het al besit. Gy sult het Al hebben, en hy sal het Al hebben, want gy ende hy sult een wesen.) Hoort oock den H. Gregor Nyssenus. (Wat soude men naer soodaenigh een goet meer konnen wenschen, daer men alles heeft in hem die men siet? want die Godt siet, door het gene dat hy siet, heeft hy een leven, dat oneyndelijck, dat onbederffelick, ende eeuwigh is; een saligheyt die onsterffelick is, een rijck sonder eynde. eene altijt-deurende vreught, een waerachtigh licht. ten lesten alle goet) Dit is't dat ick beloofde aen mijnen Dienaer en Vriendt Moyses, seggende, ick sal u alle goet toonen. Ostendam tibi оmnе bonum. Exodi. 33.
Maer al is't dat my te aenschauwen еn is niet alleen alle goet te sien, maer oock te hebben en besitten, soo zijnder nochtans eenighe bysondere goederen, de welcke uyt het selve zijn volgende ende spruytende als eygendommen; als vreught, versaedinge, gerustigheyt &c. vande welcke ick u nu wat voorder onderrichten wille.
| |
| |
| |
I. Van de vreught ofte blijdschap der salighe inden Hemel.
JESUS. Het eerste dat uyt de wezentlijcke glorie voorkomt en volght, dat is de vreught en blijdschap. Maer wie van u lieden sal konnen begrijpen hoedaenigh en hoe groot dat is die vreught, die spruyt uyt dat alderklaerste aenschauwen ende aldersoetste genieten van mijne oneyndige goetheyt? Is't dat wy overdencken (seght den H. Vader Gregorius) welcke ende hoe groote saecken ons belooft worden inden Hemel, het wort slecht en verworpen voor ons ghemoet; al datter is op der aerden; maer wat tonge sal konnen segghen, of wat verstant begrijpen hoe groot dat zijn die vreughden van die opperste Stadt? te zijn onder die Cooren der Engelen, met die aldersalighste Geesten te wesen inde glorie des Scheppers, het aenschijn Godts tegenwoordigh te aenschauwen; dat onbepaelt licht te sien &c.) ô Voorwaer, alderwaerachtighste, een aldersuyverste, een aldervolste vreught; de vreught des Heeren, een aldermeeste ende overvloedighste vreught! een vreught die alle vreught, blijdschap ende vermaeck des Werelts, onvergelijckelijck te boven gaet; de welcke nochtans die onachtsaeme ende ellendighe Sondaeren voor een kort en kleyn pleysier soo lichtelijck verliesen.
Dese vreught is een waerachtighste vreught, by de welcke alle ander maer een valsche vreught en is. Hoort mijnen Bernardus: voorwaer (seght hy) dit is de waerachtige ende eenige vreught, de welcke | |
| |
niet van het Schepsel, maer vanden Schepper ontfangen wordt; de welcke als gy sult besitten, niemant van u wegh-nemen en sal; by de welcke vergeleken alle ander genuchte, is weenen: alle lieffelijckheyt, is droefheyt; alle soet is bitter; alle schoon is leelijck, ende ten lesten al dat vermaecken kan, is moeyelick. Want de goedtheyt Godts gaet oneyndelick te boven alle geschaepen goedtheyt; daer om is oock de vreught die uyt haer komt, oneyndelick beter, als die komt van de gheschaepen goetheyt. Dat een Ziele die eens koste sien, zy soude terstont alle vreught der aerden verachten; jae achten als slijck en vuyligheyt, om my te winnen, met mijnen Apostel.
Dese vreught, is een aldersuyverste vreught, sonder mengelinge van eenige droefheyt. Isaiae.51. zy sullen vreught ende blijdschap verkrygen, ende de droefheyt en suchten sullen vluchten. Apocal 21. Godt sal afvaegen alle traenen van hunne oogen: ende daer sal geen doot meer zijn, noch geween, noch roepinge, noch droefheyt salder meer zijn: want sy zijn al voor gepasseert. Hoort hier op, mijnen Bernardus. Godt (seght hy) sal af-vaegen de traenen des berauws, want daer en sal geen sonde zijn, de traenen van medelijden, want daer en sal geen ellende zijn; de traenen der devotie, want daer en sal niet zijn, Ick gae en ick comme tot u.l.) Soodanigh en is niet die blydschap des Wereldts, die gemengelt is met veele droefheden en bitterheden.
Dese vreught sal oock heel vol wesen. Daerom seyde ick aen mijne Discipelen Joan. 16. Vraeght, ende ghy sult ontfangen; op dat uwe vreught vol zy. Hoe en soude de vreught niet vol zijn, ende alle de begeerten stillen en doen rusten, die comt uyt het besitten van | |
| |
dat oneyndigh goedt? wie is'er (seght Augustin: Psal. 32.) die soo verheught, als hy die gemaeckt heeft al dat verheught?) om de volheyt van dese vreught hebbe ick geseyt Isaiae 65. siet ick scheppe Ierusalem verheuginge, ende haer Volck vreught. Ick en segge niet dat ick Ierusalem en haer Volck sal vreught geven; maer dat ickse de vreught selve sal maecken, om te betoonen die onghemeten volheyt van die vreught. Dit beteeckene ick oock Math.25. seggende aen dien goeden en getrauwen knecht, komt inde vreught uws Heeren. Als ofte ick wilde seggen; die vreught en sal in u niet kommen, want gy die niet en soudt konnen begrijpen, maer gy sult daer in gaen, als in eenen ongemeten en onbegrijpelicken afgront. Daerom seght wel den H. Anselmus (wat meerder vreught souder toch konnen ghepeyst worden, als die vergadert wordt, uyt dat voorseyt is? want daer sal vreught wesen van binnen en van buyten, vreught van boven en van onder, vreught rontom en alomme vreught.) Den selven oock Lib. Prosol. с. 26. eyndight alsoo. (Mijnen Godt en mijnen Heere, mijne hope ende de vreught mijns herten, seght aen mijn Ziele, ofte hier is die vreught, vande welcke gy seght door uwen Soon: vraeght, ende gy sult ontfangen, op dat uwe vreught vol zy. Want ick hebbe gevonden een vreught die vol is en meer als vol. Als het herte vol sal zijn, den geest vol, de Ziele vol, gheheel den Mensch vol door dese vreught, daer sal noch boven maeten vreught overschieten. Geheel dese vreught dan en sal niet gaen in die verheught worden, maer die verheught worden sullen heel in dese vreught gaen. Sekerlijck daer sal soo veel vreught zijn als liefde, en soo veel liefde als | |
| |
kennisse; soo veel zy u kennen sullen, soo veel sullen zy u beminnen.)
Dit sal oock zijn de vreught des Heeren: om dat sy is, niet van het Schepsel, maer vanden Heere en Schepper selve: 't is een vreught door de welcke hy selve over zijn eygen selven verheught is, tot wiens mede deelinge den knecht opgenomen wort, t'is een vreught door de welcke de Engelen saligh zijn.
Dese vreught is oock de aldermeeste. Hoe grooter het goet is datter beseten wordt, hoe meerder de vreught is in die het besit: hoe groot sal zy dan wesen, daer het goet oneyndigh is? hoort eens den H. Anselmus Prosol. c. 26. In die volmaeckte ghelucksaligheyt (seght hy) een yder sal sonder ghelijckenisse Godt meer beminnen als zy selven, en alle de andere met hem: soo sal hy oock onwaerderelick meer blyde zijn over het gheluck Godts, als over het zijne ende oock van alle andere. Maer zy sullen Godt soo beminnen met geheelder herten, geheelen geest, geheele Ziele, dat nochtans noch geheel het herte, noch geheel den geest, noch geheel de Ziel genoeghsaem sullen zijn tot de weerdigheyt van die liefde. Voorwaer soo sullen zy verheught worden met geheelder herte, gheheelen geest, geheele Ziele, dat geheel het herte, geheel den geest, geheel de Ziele niet en sullen ghenoeghsaem zijn tot die volheyt des vreughts.) De schoonheyt (seght Аugust. de lib. arbit. l. 3. с. 25.) der rechtveerdigheyt is soo groot, soo groot is de vermaeckelijckheyt van dat eeuwigh licht, dat is van die onveranderlijcke waerheyt ende wijsheyt, dat alwaer het saecke dat men daer maer eenen dagh en mochte inblyven, daerom alleen ontelbaere Iaeren | |
| |
van dit leven vol van pleysier, en overvloedigheyt der tydelijcke Goederen, souden met reden en recht veracht worden: want ten is met geen valsche ofte quaede affectie geseyt. Want beter is eenen dagh in uwe Voorsaelen, boven duysende.) Psal. 83.
ô Geluckigh, en vermaeckelick aenschauwen van't eeuwigh goet! niet en is'er te gelijcken by die vreught en blijdschap die gy veroorsaeckt. Ick hebbe veropenbaert en gheseyt aen mijne Bruydt Brigitta: (waert saecken, dat gy eens saeght de schoonheyt van de salige Zielen, ofte vande HH. Engelen, gelijck zy zijn, u herte soude breken van blijdschap.) Is't dan dat het gesicht van eenen saligen ofte H. Engel alleen, het herte van eenen Mensch soude doen sterven van vreught; wat een ongemeten vreught sal't niet zijn, Godt selve te sien. Dit en is niet uyt te spreken (seyde de H. Gertrudis,) al waert dat alle de tongen der Menschen en verstanden der Engelen 't saemen wierden gevoeght.
Dese vreught sal oock d'overvloedighste wesen, door de menighvuldighe redens, van vreught, die daer van alle kanten sullen wesen; 1.van Godt ende alle sijn Goederen soo uytwendighe als inwendighe. 2. vande andere Salighen ende Engelen. 3. van haer selven, gelijck ick u noch voorder toonen sal. Wat een Zee van vreughden en sal daer niet wesen!
| |
II. Vande versaetheyt der zielen inden hemel.
JESUS, ô Ziele gemaeckt naer mijn Beelt! al dat buyten my is, kan u wel besitten en becommeren, maer niet vervullen. Bernardus.) Daer door | |
| |
toone ick genoegh hoe groot dat ick u gheschaepen hebbe, om dat u niet genoeghsaem en is tot u salighe ruste dat minder is als ick; soodat ghy oock voor u selven niet genoeghsaem en zijt. Augustinus) Ghy en kont niet ten vollen versaet zijn ten sy dat mijne glorie verschijne. Satiabur cum apparuerit gloria tua. Psal. 16. Ghy moet bekennen met mijnen Augustinus, lib. 13. conf. с. 8. Dat weet ick alleene, dat het my qualijck is, behalven u, niet alleen buyten my selven, maer oock in my selven: en alle overvloedigheyt die mijnen Godt niet en is, die is mijn aermoede.) Maer ghy en weet noch niet hoe geluckelick dat ghy versaet sult wesen in't ander leven. Неt minste deel dat een Ziele kan hebben vande aenschauwinghe van mijn Goddelick wezen, sal haer soo overvloedelick voldoen en versaeden, dat het haer onmogelick sal zijn meer te wenschen. Peyst eens hoe uytnemende dat moet zijn de schoonheyt van mijn Goddelick Wezen, wiens besittinghe voor eeuwigh sal wesen de versaedinghe der Heylighen. Siet; de hooghste Seraphijnen des Hemels, wiens verstant meer door-gront ende stercker is, als dat van alle de Menschen der Aerden, die aenschouwen gedeurigh dit eenigh voorworp van hunne wesentlicke glorie, sonder hun voor eenen oogenblick te verstroyen: ende naer millioenen der millioenen van eeuwen de welcke gedeurende sy niet anders en sullen sien, sullen door dit gesicht versaet worden, ende noch gedeurigh honger hebben om meer en meer te sien. In quem desiderant Angeli prospicere. 1. Petri. 1. Dan sal geschieden dat den H. Gregorius seght: Als wy tot de Fonteyne des Levens gecommen sullen zijn, sal ons | |
| |
vermaeckelick ingedruckt worden den dorst, t'samen en de versaetheyt. Maer den dorst sal verre wesen van de nootsaeckelickheyt, ende de versaetheyt verre van de vervelinghe ofte walginghe: want dorstende sullen wy versaet worden, ende versaet zijnde, sullen wy dorsten. Qui edunt me, adhuc esurient, qui bibunt me, adhuc sitient. Eccl. 24.
ô Oneyndighe schoonheyt! ô Schoone oneyndelickheyt! dat de Menschen kosten begrijpen wat dat ghy zijt, hoe sterckelick soudt ghy hun herten tot u trecken, hoe souden sy naer u dorsten, om van u versaet te wesen! dat zу u maer alleen eenen oogenblick mochten aenschouwen, hun Zielen souden niet alleen al dat aerdts is verlaeten, maer oock hunne eygen Lichaemen, en souden naer u wellustigheyt vlieghen.
| |
III. Van de gerustigheyt ofte versekertheyt der Salighe.
JESUS. Als gecommen sal sijn dat volmaeckt is, sal gheydelt worden dat maer van een deel en is. 1. Cor. 13. De hope, die u lieden in u ballingschap voet en versterckt, al is sy een seker verwachtinghe vande toekommende saligheyt, die uyt-sluyt de wanhope; sy en heeft nochtans niet die vaste versekertheyt, die buyten-sluyt de vreese van scheydinghe, welcke versekertheyt is in't Vaderlandt ende Saligheyt, de welcke sonder die niet bestaen en kan. (Want het is onmogelick dat jemandt saligh is, ten sy dat hy vande eeuwigheyt sijnder saligheyt gerust en verseeckert is. August. 13. Trinit.) De gerustigheyt bevestight alle de andere | |
| |
deelen der saligheyt ende sy en konnen niet volmaektelick becommen worden sonder haer. Want in dit leven en is'er niet teenemael verseeckert; want op den selven tijdt kan men van rijck arm, en van levende doodt worden;maer in het toekommende den goeden sal hebben al dat hy sal willen, ende en sal niet vreesen daer van te verliesen. Anselmus lib. de simil.) Daer (seght Augustinus 20. de civit. c. 30.) sullen wy gerust zijn, en sien: wy sullen sien en beminnen: wy sullen beminnen en loven. Daer sal wesen een alder-meeste gerustigheyt, een gheruste stilte, een stille genoechte, een genoegelicke gheluckigheyt, een geluckighe eeuwigheyt, een eeuwighe saligheyt. August.
| |
IV. Dat de salighe niet en sullen konnen sondighen.
JESUS. 't is buytten alle twijftel, dat de salighe niet en sullen konnen sondighen. Gemerckt de saligheyt eeuwigh sal wesen (waerom ick haer noeme Math. 25. Het eeuwigh leven. Iusti autem in vitam aeternam.) Ende oock niet tsamen en kan staen met eenighe sonde. Daer en sal in haer (dat is, het Hemels Jerusalem) niet ingaen yet dat besmet is, ofte grouwel maeckende. Apoc. 21. Volght de heyligheyt, sonder de welcke niemant Godt sien en sal. Heb 12.
Dit geluck sal hun toekommen, om dat ick hunnen wille soo voorcommen sal, dat sy niet en sullen konnen ophouden van die salighmaeckende liefde, door welck ophouden sy souden connen tot sonde kommen. Daer de liefde van het vercregen goedt onveran-
| |
| |
derlick is, voorwaer, maghmen't soo segghen, de vreese van het quaet te schauwen, die is gerust. Ubi boni adepti amor immutabilis est, profecto, si dici potest, mali cauendi timor securus est. Augustinus 14. de civit. c. 9.) De Heylige Engelen (ende oock de Salighe) aenschauwen soo dat onveranderlick Wezen des Scheppers, dat sy door 't aenschauwen en liefde, ende het selve voor alles stellen, en naer het selve van alles oordeelen, ende uyt het selve bestieren al dat sy doen. August. 12. de genes. ad litt. cap. 36.
| |
V. Vande eerlickheyt.
JESUS. Kinderen van Adam, begeerlick, gierigh en hooghmoedigh Volck, hoort my. Ghy soeckt al dat ghy u meent goedt te wesen, en ghy seght dat dit het goedt is dat alles begeert. Bоnum est quod omnia appetunt. Ghy pryst drye soorten van goedt, te weten het Profijtigh, het Vermaeckelick ende het Eerlick goedt. En soeckt u goedt op der Aerden niet: verheft u herten tot my, Ick sal u alle Goedt toonen, ghy sult het al in my vinden. Ick hebbe u getoont hoe profijtigh en goedt de saligheyt is: want kont ghy yet profijtigher hebben, dan daer alle goedt in besloten is? ick hebbe u oock getoont hoe vermaeckelick sy is: nu sal ick u toonen hoe eerlick, weerdigh en glorieus sy is.
Hoort eerst hier van spreecken mijnen (Anselmus. Den Mensch (seght hy) in dit leven is begeerigh ge-ëert te worden vande Menschen, door hun woorden ofte wercken, door woorden met hem te loven, door wercken, met hun naer hem te stellen: maer als hy soodanige eere begeert, het is gelijck of te | |
| |
d'een Muys wilde van d'ander gepresen worden, ofte in de regeringhe voor-gestelt. Nochtans niemandt en kan dese eere (al is't dat het geene en is) ten vollen hebben. Want daer en is geenen Keyser die van een yder gepresen, en boven alle andere gestelt wordt. Maer in het toekommende den gelucksaligen sal van alle ge-ëert worden. Maer hoedanigh dees eere is, laet ons dat verclaeren met dit Exempel. Siet, daer sy voor ons ooghen gestelt eenen aermen Mensch, berooft van allen troost, bedorven door vuyligheyt der sweeren ende andere sieckten, niet hebbende om hem tegen de bitterheyt der koude te beschermen. Dat'er dan eenen machtigen Coninck passerende desen, soodanigh, ende op sulck een maniere daer liggende, ende sy selven niet konnende helpen, saeghe, ende met hem medelijden hebbende, beval datmen sijn wonden soude genesen, ende hem nu heel gesondt ende met sijn Conincklicke Kleederen verçiert, sigh dede presenteren, ende hem voor sijnen Soon opname: en daer naer geboodt dat hy in sijn Rijck van een yder voor sijnen Soon soude ghehouden worden, ende dat men hem in alles dat hy bevelen soude, soude gehoorsaem zijn, ende hem maeckte sijnen Erfgenaem, ende mede-erfgenaem met sijnen eygen Soon, willende oock datmen hem sijnen Soon soude nomen: en soudt gy niet seggen dat desen seer treffelick en verheventlick ge-ëert is? ende voorwaer Godt doet dit al aen ons. Want wy geboren vande verrotheyt des vleesch, worden vervult met vele miserien, berooft van allen troost, ende kranckheden aller passien onderworpen, en vol van de zeeren der sonden, worden door lautere bermher- | |
| |
tigheyt van Godt ontfangen, by besorght, geneest, herstelt, verçiert, neemt ons op tot sijn Erf-genaemen ende mede-erfghenaemen sijne Soons; ende hy sal aen alle Creaturen gebieden dat zy ons gehoorsaem zyn, in alles dat wy sullen willen:hy ordonneert dat men ons Kinderen Godts, jae selve Goden soude noemen: want hy heeft geseyt; ick hebbe geseyt gy zijt Goden, en altemael Kinderen vanden Alderhooghsten Psal. 81. Maer hy is Godt wezentlick, gy maer door mede deelinge: gelijck Petrus getuyght 2. pet. 1. op dat gy soudt worden deelachtigh vande Goddelijcke Nature. Want hy is eenen Godt die Goddelick maeckt. Maer dese reden heeft misschien maer plaetse inde Apostelen, ende uytnemende Mannen; maer wat sal't van my zijn, die soo verre van daer ben? aenmerckt dat hy het generalick geseyt heeft; ick hebbe geseyt gy zijt Goden, ende altemael Kinderen van den Alderhooghsten, op dat Godt soude toonen, dat'er niemant van dese Goddelijckheyt uytgesloten moet worden. Tot hier toe Anselmus. Dit komt wel overeen met het gene daer staet Psal. 112. suscitans à terra inopem, & de stercore elevans pauperem; ut collocet eum cum principibus, cum principibus populi sui. Verweckende den behoeftighen vander aerde, ende den aermen verheffende uyt de vuyligheyt; оm hem te stellen met zijnе Princen, met de Princen van zijn Volck.
Siet dan: soo sal hy ge-eert worden, die den oppersten Koninck sal willen eeren. Ester. 6. Ten 1. sullen zy Vrienden zijn vanden oppersten Koninck. Joannis 15. ick en sal u niet meer mijne Dienaeren noemen, maer mijnе Vrienden. Peyst eens wat een weerdigheyt dit is te wesen mijne Vrienden, die ben den Koninck der Koningen; gy sult moeten seggen dat het al te groote | |
| |
eere is. Nimis honorificati sunt amici tui Deus. Psal. 138. Ten 2. sullen zy van mijne Familie wesen: Mede-Borgers der Heyligen, ende huysgenoten Godt. Ephes. 2. Saligh zynse die in u Huys woonen ô Heere. Psal. 83. Ten 3. sullen zy mijn Taefel-genoten Zijn. Luc. 22. ick schicke voor u l. ghelijck den Vader voor my geschickt heeft, een Rijck, op dat ghy sout eten en drincken aen mijn Taefel in mijn Rijck. Ten 4. sullen zy hebben de weerdigheyt van Kinderen Godts te Zijn. Joann. 1. hy heeft hun de macht gegeven Kinderen Godts te worden. Rom. 8. die door den Gheest Godts ghedreven worden, die zijn Kinderen Godts. 2. Joann. 3. siet welck een liefde den Vader ons gegeven heeft, dat wy Kinderen Godts souden genaemt worden en wesen. Dese weerdigheyt der Kinderen Godts begint in dit sterffelick leven, maer wordt vast en bevestight in de saligheyt. Ten 5. zijn zy Erf-genaem van dat Hemels Erfdeel, en worden in actuele possessie ghestelt. Rom. 8. Erf-genaemen Godts, en Mede-Erfgenaemen van Christus. Ten 6. sullen zy Koningen des Hemel-rijcks ingestelt worden. Hun wort gegeven de Croone der Glorie, ende een volle besittinghe van het Hemels Rijck, Peyst wat een weerdigheyt, wat een eere en glorie dit is met my Koninck te zijn, en te regneren. Is't dat wy lijden, wy sullen mede regneren: seght mijnen Apostel. 2. Thimоt. 2. Ten. 7. hunne meeste eere ende weerdigheyt sal wesen dat zy sullen op soo een bysonder maniere in my wesen, ende ick in hun door een alder wonderlijcksten invloet, innighste teghenwoordigheyt, ende aldervolmaeckste eenigheyt; soo dat ghelijck een sal wesen ick den salighmakenden Godt, ende den saligen. 1. Corint. 6. Die den Неere aenhanght is eenen Geest.
| |
| |
Siet dan Kinderen van Adam, die soo de eere en glorie in't hooft hebt, dat gy die lest van al uwe gebreken, u kont quijt maecken. Ultima cupido gloriae exvitur; siet hier is waerachtige ende onwaerderelijcke eere te krijghen, van dien Koninck der Koningen met zijn eygen handen gekroont te worden met die Croone der gIorie, niet op den Meshoop deser Werelt maer in het Paleys des Hemels, in't aensien van ontallicke Engelen en Heyligen, als Koninck des Hemels, voor alle eeuwigheyt. ô Ное sullen zy daer vereert worden van geheel mijn Hof, die hier om mijnder liefde alle eere en glorie veracht hebben! hoe hoogh sullen zy verheven worden aldaer, die hier hun selven sullen vernedert hebben, en alle verachtingen en verootmoedingen om mijnder liefde, niet alleen verdraegen, maer oock bemint sullen hebben.
| |
VI. Vande eeuwigheyt ofte oneyndelijckheyt der glorie vande salighe.
JESUS. Is't dat u behaeght hebben de voorseyde eygendommen, conditien en hoedanigheden der saligheyt, dese leste, die is hunner aller eeuwigheyt, ofte oneyndelijckheyt, die moet u noch meer behaegen, om dat zy aller andere volmaecktheyt ende uytterste volkomentheyt is. Soo lange dat duert dit sterfelijck leven, hoe grooten troost ick geve, hy is haest gepasseert, 't is hier al gaen en kommen. Vado & venio ad vos, Joann. 14. Maer naer dit leven, het blijft al inder eeuwigheyt. Daerom is't dat ick soo dickwils inde H. Schrifture de saligheyt nоеmе het eeuwigh leven; eeuwi- | |
| |
ge blijdschap &c. Sy sal eeuwigh zijn, sonder ophoudinge, sonder verminderinge, sonder vreese van te verliesen.
ô Groote Eeuwigheyt! ô gheluckige Eeuwigheyt! de grootheyt van mijne Godtheyt, is haer ongemetentheyt; haer nature, is goetheyt, haer paelen in alles zijn oneyndelijckheyt; haeren wille is almogentheyt, haeren wet, is heyligheyt; haer leven, is d'eeuwigheyt. ô Wonderlijck leven, dat niet voor by en gaet, dat niet aen en komt, dat niet weder en keert: want ghelijck Godt onberoerelick is, ende nochtans alles roert;alsoo staet de eeuwigheyt altijt onberoerelick en onveranderlick, en besluyt in haer alle tijden. Tot dese eeuwigheyt, tot die vreughden die noyt en sullen eyndigen, hebbe ick u al geschaepen, om daer naer te trachten hebbe ick u op de Werelt gestelt. Wee hun die daer naer niet en trachten, die daer toe niet en geraecken.
| |
§. VI. Vande vier gaeven der glorieuse lichaemen.
JESUS, ô Hoogheyt der Rijckdommen van de wijsheyt ende wetenschap Godts! hoe onbegrijpelijck (voor ulieden) zijn zijne Oordeelen, ende hoe onbespeurelijck zijne weghen. Rom. 11. Mijnen Apostel als hy opgenomen is geweest tot den derden Hemel, heeft veel ghehoort en gesien van die wonderlijcke schickingen en desseynen van mijnen Hemelschen Vader, aengaende de uytverkoren. Ну heefter somtijts wat van veropenbaert; bysonderlijck Rom. 8. seggende, quos praescivit & praedestinavit conformes fieri imaginis filij sui, ut sit ipse primogenitus in multis Fratribus. De welcke hy voersien heeft, heeft hy
| |
| |
oock voor gheschickt ghelijck formigh te wesen aen het Beeldt zijns Soon, op dat hy soude den eerst-geboren wesen onder veel Broederen. Dit is den wille van mijnen Hemelschen Vader, dat alle de gene wiens naemen geschreven zijn naer den mijnen (die den tytel ende eersten is van den Boeck der eeuwige predestinatie, ofte den Boeck des Levens) my als hun hooft ende als zijnen eenigen ende eerst geboren Soone, gelijck souden wesen in eere ende glorie soo der Zielen als des Lichaems, naer de maete dat zy in nun leven my sullen naergevolght hebben in deughden en verdiensten. 1.Cor. 15. Qualis caelestis (Chistus) tales & caelestes. Ick segge gelijck souden wesen, maer niet even groot: want alle ander wordt gegeven naer de maete van mijne gifte; secundum mensuram donationis Christi. Ephes. 4. Maer my is gegeven sonder maete: non enim ad mensuram dat Deus Spiritum. Jоann. 3. Dat den Vader my gegeven heeft dat is het meeste, Pater quod dedit mihi majus omnibus est Jоann. 10. Ende gy lieden moet al van mijne volheyt ontfangen. De plenitudine ejus nos omnes acceptimus. Joann. 1.
Soo dan den Vader heeft my gekroont met glorie ende eere, niet alleenelijck naer de Ziele, my gevende die wezentlijcke glorie, (van welcke ick u gesproken hebbe) op een alderverhevenste maniere; maer oock naer den Lichaeme, het selve begiftende met die vier gaeven; te weten, klaerheyt, onlydelijckheyt, subtijlheyt en snelligheyt. Voor dese hebbe ick hem gebeden Joann. 17. als ick met oogen naer den Hemel verheven, geseyt hebbe: Vader, de urе is gekommen; maeckt klaer uwen Soon, op dat uwen Soon u klaer maecke: te weten in sijne lidtmaeten want dese gaeven sal ick mede deelen aen | |
| |
alle mijne uytverkoren; als zy glorieuselijck verresen sullen zijn. (Sy sullen wesen van my herformende dat Lichaem, ende oock vande glorieuse Ziele, invloeyende (als door een overloopinge) haere glorie in het Lichaem. S. Воnav) Daerom seght wel den H. Augustinus lib. ad Dioscorum. (Godt heeft de Ziele soo machtigh ghemaeckt dat zy door die aldervolste saligheyt, die in 't eynde der tijden aende Heylige belooft wordt, sal overloopen inde minder nature, dat is het Lichaem; niet die saligheyt, die eygen is aen die verstaet en geniet; maer de volheyt der gesontheyt, ende jeught der onbedervelijckheyt.) Waerom gelijck nu de Ziele aen het Lichaem geeft vier volmaecktheden, die het niet en heeft als de Ziele daer niet en is; te weten, dat een levendigh Lichaem schoonder en klaerder van coleur is, dat het is lanckdeuriger, dat het is vigoreuser, dat het is lichter en snelder; soo sal een glorieuse Ziele aen haer Lichaem dese gaeven vermeerderen, jae teenemael volmaecken. Ende ghelijck de Lichaemen der Verdoemde door mijne Goddelijcke schickinge sullen hebben gesteltenissen over een komende met hunne miserien: want hunne Lichaemen (dit vereyschende hunne sonden ende mijne rechtveerdigheyt) sullen wesen leelijck, stynckende ende ellendigh, op dat door die verworpenste ghesteltenisse hunne Zielen meer beswaert en gepijnight souden worden: Soo oock de Lichaemen der salige sullen hebben gesteltenissen ende conditien betaemende hunnen staet ende glorie, contrarie aen die vande Verdoemde; ende op een wonder maniere soo over een kommende met hunne saligheyt, dat zy sullen in alles teenemael onderworpen en gehoor- | |
| |
saem zijn aen hunne Zielen, de selve in het geniet van hunne glorie noch verachterende, noch belettende; jae dat meer is, sullen op het uytnemenste verheven worden, boven den staet van een lichaemelijcke Creature; op dat soo door haere glorieuse gaeven de saligheyt der Ziele vermeerdert worde. In pauci vexati, in multis bene disponentur. Sap. 3. Groot zijn de miserien, pijnen en ellenden der Lichaemen inde Helle; maer noch meerder zijn hunne goeden en geluck in den Hemel.
| |
I. De gaeve der klaerheyt.
JESUS. De Lichaemen der Saligen sullen heel schoon klaer blinckende wesen. Volgens het seggen van mijnen Apostel 1. Сor. 15. het Lichaem wordt gesaeyt in onedelheyt, het sal opstaen in glorie: gelijck mijn Lichaem gheweest heeft in mijne Transfiguratie, Math. 17. de welcke door mijn voorsichtigheyt daer toe diende, op dat de Lidtmaeten hun souden beloven het geselschap van die ееre, die in het Hooft voorgeschenen hadde. S. Leo.) Daerom seyde oock wel den selven Apostel Philipp. 3. van my sprekende: wy verwachten den Salighmaecker, Jesus Christus, die sal her-formen het Lichaem onser ootmoedigheyt, het selve gelijckmaeckende aen het Lichaem zijnder klaerheyt.
Dese klaerheyt sal soo groot wesen, dat ickse vergeleken hebbe by de klaerheyt der Sonne, seggende Matth. 13. alsdan sullen de Rechtveerdige blincken gelijck de Sonne. Sy en sal niet alleen bestaen in een klaerschijnende licht, maer oock in een wonderlijcke aengenaemste mengelinge der coleuren. Daerom seght | |
| |
mijnen Augustinus 22. de civit. с. 19. hoe groot een soetigheyt des coleurs en sal daer niet wesen, daer de Rechtveerdige sullen blincken gelijck de Sonne, in het Huys huns Vaders! dese klaerheyt sal ongelijck wesen; naer de maete van ееn yders verdiensten. Stella differt a Stella in claritate (1. Cor. 15.). sic & resurrectio mortuorum. Sy sal oock konnen verborgen worden, volgens de begeerte vanden saligen. Sy en sal niet moeyelijck wesen aen het gesicht, maer ten uyttersten liefgetal ende aengenaem.
Opent nu dan de oogen uws herten, en peyst wat een schoonheyt daer wesen sal, daer soo veel duysenden en Millioenen salige Lichaemen alsoo blincken sullen. Is't saecke dat een straeltjen (seght August.) vande Goddelijcke Glorie het herte van Petrus op den Bergh Thabor soo onsteken heeft, dat hy van vreught niet en wiste wat hy seyde, wat vreught sal het dan zijn, als sich het heel licht vande Goddelijckheyt selve, over de gelucksalige sal uytstorten?
| |
II. De gave der onlijdelickheyt.
De Onlijdelickheyt der Salighe Lichaemen blijckt klaer uyt het segghen mijns Apostels 1. cor: 15. Het Lichaem wort gesayt in bedervelickheyt, het sal opstaen in onbedervelickheyt. Ну voeght daer by: dit bedervelick moet аеndоеп onbedervelickheyt; en dit stervelick aendoen onstervelickheyt. Niet alleene die onvolmackte onstervelickheyt die maeckt dat het lichaem noch sterven noch bederven en kan; maer oock de volmackte, door de welcke daer-en boven sy niet en sullen konnen gequetst worden, ofte eenige pijne | |
| |
onderworpen. Gelijck de Ziele vanden Saligen, Godt genietende, sal vervult sien haere begeerte, aengaende het verkrijgen en besitten van alle goet; soo sal oock vervult worden haer begeerte, aengaende het afwesen van alle quaet: want met het opperste goet en kander geen quaet plaetse hebben. Soo dan een glorieus Lichaem, ghelijck aen zijn Ziele, sal teenemael lijber en vry zijn van alle quaet, van alle bederffelijckheyt, alle leelijckheyt, alle kranckheyt, alle pijne, quetsure ofte gebreck: ick sal het soo maecken, dat hem niet en sal konnen moeyelijck zijn ofte hinderen. Dextera sua teget eos & in brachio sancto suo defendet eos. Sap. 5..
| |
III. De gaeve der subtylheyt.
De Ziele der gelucksalige Godt genietende, sal hem op het aldervolmaeckste aenhangen, ende alsoo zijn goetheyt ten vollen mede deelen, naer haere bequaemigheyt; ende daerom sal het Lichaem aende Ziele volmaecktelijck onderworpen wesen, ende haere eygendommen mede deelen soo veel het moghelick sal zijn. 1. Cor. 15. het wort ghesaeyt een Vleeschelijck Lichaem; het sal opstaen een Geestelyck. Niet dat het in eenen Geest sal veranderen, maer om dat het de eygendommen van eenen Geest aentrecken sal; ende by sonderlijck de subtijlheyt.
Door dese gaeve ende eygendom der Geesten, sullen de salige Lichaemen alles konnen passeren, Meuren, Rotsen, Bergen, geen Slot noch Deuren en konnen hun beletten; gelijck de straelen der Sonne passeren en gaen door het glas, sonder het selve te breken ofte te scheyden. Dese gaeve hebbe ick gebruyckt in | |
| |
mijne Geboorte; ende in mijne Verrijssenisse uyt het Graf gaende door den Steen die daer op lagh: insgelijcks oock met ghesloten deuren inkommende tot mijne Discipelen; nochtans hebbende Vleesch ende beenderen gelijck gylieden.
| |
IV. Gaeve der snelligheyt.
Dese gaeve komt oock toe aende salige: wiens Zielen met mijne Majesteyt als hun uytterste eynde ende goet vereenight, moeten in alles volkomentlick hebben hunne begeerten. De Ziele dan uyt haer eygen Natuer snel en vlyttigh om haer op alle plaetsen door haer eygen kracht te vervoeren, als het Lichaem haer hier in niet mede en soude willen, maer swaer en traegh zijnde haer soude beletten, en soude niet teenemael saligh zijn. Daerom het Lichaem wort gesaeyt in kranckheyt; het sal opstaen in kracht. Heel levende, snel en vlytigh. Sy sullen (seght den Propheet Isaias cap. 40.) haere sterckte veranderen, en Vleugelen aennemen, gelijck d'Arents, ende zy sullen vliegen. Ende August. 22. de Civit. c. ult. (Daer den Geest sal willen wesen, daer sal het Lichaem dadelijck zijn.) (Nu seght Anselmus, zijn wy eenighsints snel; maer de Musschen selve, die оverwinnen ons hier in; maer alsdan sullen wy gelijck de Engelen vanden Hemel tot de Aerde kommen; eer gedaen, als geseyt. Gy siet met wat een vlytigheydt Abacuc noch zijnde een sterffelijck mensch ghedraegen is vanden Engel, van't Iodtsche Landt tot Caldeen. Daer en sal niet zijn minder vlytigheyt, daer belooft is volle gelijckigheyt.)
Siet, siet Menschen van aerde, wat u al te verwachten staet.
| |
| |
| |
§ VII. Van de volmaecktheyt ende genuchten der uytwendige sinnen der salighe.
JESUS. Siet ick segge u lieden een Mysterie, een verholen saecke: wy sullen altemael verrijsen (seght mijnen Apostel. 1. Cor. 15.) maer wy en sullen niet al verandert worden. De salige alleen sullen geluckelijck verandert worden, verbetert, ende volmaeckt naer Ziele ende Lichaem; naer de Ziele; want dese sal in haere krachten ende werckingen seer verheven ende volmaeckt worden. Naer den Lichaeme oock, want (behalven die vier voorseyde gaeven ) sullen zy verrysen in dien staet en gesteltenisse van dien Ouderdom inden welcken het Lichaem aldervolmaeckst is; dat is in dien Ouderdom in den welcken ick gestorven en verresen ben. In mensuram aetatis plenitudinis Christi. Ephes. 4.
Aengaende de uytwendige Sinnen; de glorie die de Ziele inwendigh sal hebben, sal oock in dese Sinnen uytvloeyen: ende hoe de Ziele meer sal geglorificeert wesen, hoe de Sinnen sullen volmaeckter wesen. Maer hoedaenigh ende hoe groot dese volmaecktheyt wesen sal, ende oock hoedanigh hunne werckingen ende voorworpen sullen wesen, en kont gy nu niet begrijpen, hoe wonderlijck, hoe verheven en goddelijck zy sullen wesen, ende hoe vermakelick.
Eerst aengaende het gesicht. De oogen (de Princen der Sinnen om jet te kennen, Аugust. 10 Conf. с. 35) die hebben dry voorworpselen: het i. de schoon- | |
| |
heyt, 2. het licht, 3. de coleuren. Dese sullen aldaer sien alle die schoonheyt van dat Hemels Paleys, van mijne H. Menscheyt, van mijne H. Moeder, ende alle.die ontallijcke Heyligen ende saligen: hoe groot dese schoonheyt wesen sal, sal ick u daer naer seggen. Sy sullen oock sien dat wonderlijck schijnsel van dat Hemels licht: want dat Hemels Jerusalem en sal noch Sonne noch Maene van doen hebben: want de klaerheyt Godts heeft haer verlicht Apoc. 21. De geestelijcke klaerheyt der Goddelijckheyt sal de Zielen verlichten naer de verscheydentheyt der Verdiensten, ende mijn Lichaemelijcke klaerheyt sal verlichten de Lichaemen der salighe. Lucerna ejus est agnus. En daer-en-boven het Lichaem van elcken saligen sal heel die Hemelsche Stadt vermakelijck verlichten veel meer en volmaeckter als die lichaemelijcke Sonne de tegenwoordige Werelt verlicht. Elcken saligen sal oock mede deelen van verre en van by aen alle de andere een bysonder vermaeck door de schoonheyt van zijn alderaengenaemste coleur, die een yder sal hebben naer zijn complexie en verdiensten.
II. Raeckende het gehoor. Wat vreught sal het zijn (seght Anselmus) te hooren die Hemelsche melodie, die Musiecke der Engelen, ende die soete instrumenten der Heyligen? de Heyligen (seght David Psal. 149.) sullen hun Verheugen inde Glorie, de verheffingen Godts zijn in hunne kelеn. (Door alle de wijcken van dat Hemels Jerusalem, sal Alleluia gesongen worden. Tobiae c.13.) Den H. Jоannes Apoc. 19. seght: daer naer hebbe ick gehoort een stemme gelijck van veel Trompetten inden Hemel, seggende: Alleluia: lof, glorie, kracht ende eere aen onsen Godt. Lof, ter oorsaecke van de | |
| |
goetheyt, die toe ge-eygent wordt aenden H. Geest; glorie, ter oorsaecke vande wijsheyt, die den Soon toegeschreven wordt; kracht ende eere, ter oorsaecke vande macht, die den Vader gegeven wordt. Dat gy eens maer wat gehoort en hadt van die Hemelsche melodie, gy soudt seggen dat alle Musiecke des Werelts daer by vergeleken, maer en is gelijck het geschreeuw der Verckens: gy soudt seggen met mijnen Augustinus Medit. с. 25. geluckigh ben ick, is't dat ick naer mijne doodt verdiene te hooren dat gesangh vande Hemelsche soetigheyt, 't welck gesongen wordt tot lof vanden eeuwigen Koninck, van die Borgers van dat opperste Vaderlandt, en vande schaeren der salige Geesten. Geluckigh ben ick, en al te geluckigh is't dat ick oock verdiene die te singhen, ende voor mijnen Koninck, mijnen Godt te staen.)
III. Wat den Smaeck aengaet: Ick sal aen die verwindt geven een verborgen Manna. Apocal. c. 1. Ick hebbe mijn Volck het Broodt uyt den Hemel ghegeven, hebbende in sy selven alle vermaeck, ende soetigheyt van alle smaeck. Sap. 10.) Is't dat ick mijn wederspannighe Kinderen met dat Hemels Manna, eene soo wonderlicke spijse in dit leven gespijst hebbe, wat en sal ick niet doen aen mijn beste Vrienden in den Hemel? ick sal hun geven een Verborgen Manna, het welcke dat ander soo veel te boven sal gaen, als den Hemel de Aerde. Het is voor u verborgen om dat ghy dat niet begrijpen noch verstaen en kont. Ick kan al meer doen, als ghy verstaet. Ick kan mijn Uytverkoren geven en indrucken een altijdt-by-blijvende qualitheyt, ofte hoedanigheyt, eene aldersmaeckelickste en soete vochtigheyt in den smaeck, | |
| |
die den selven met sulck een soetigheyt soude overgieten als sy souden konnen wenschen. Ick kan het selve doen op veel ander en geestelicke manieren: geluckigh voorwaer sullen sy zijn die het proeven sullen. Beati qui ad canam nuptiarum Agni vocati sunt. Apoc. 9.
IV. Aengaende den Reuck. Is't dat in de Helle sulck een afgrijselicken stanck sal wesen soo vande Plaetse, als vande Verdoemde selve: waerom en soude daer inden Hemel niet zijn eenen alder lievelicksten reuck? niet alleenelick de Plaetse, maer oock elck Lichaem der Salighe, sal van verre en van by aen de andere mede-deelen de soetigheyt van eenen alder welrieckensten geur. Siet: hier in het Landt vande schaduwe des doodts, hoe menichte Lichaemen mijnder Heyligen en zijnder niet, die uyt hun geven eenen alder-soetsten reuck? wat sal het dan zijn in het landt der levende? hoort eens wat mijn Н. Moeder van dien Hemelschen Reuck en Licht, geseyt heeft aen de H. Brigitta lib. 1. c. 10. sprekende vanden tijdt op den welcken mijnen Enghel haer de boodtschap brochte: (Ick hebbe gesien (seyde sy) drye wonderlicke saecken. Want ick hebbe gesien een Sterre, maer niet gelijck daer blijnckt inden Hemel. Ick hebbe een Licht gesien, maer niet soodanigh gelijck daer in de Wereldt schijnt. Ick hebbe eenen Reuck geroken, niet gelijck van Cruyden, ofte yet dees gelijcks; maer eenen alder soetsten ende by-naer on-uyt-spreeckelicken, met den welcken ick heel vervult wiert, en spronck op van blydtschap)
V. Wat aengaet het gevoelen. Desen Sin heeft in dit leven veel dingen die hem vermaeckelijck zijn, maer | |
| |
meer die pijnelijck zijn; als honger, dorst, koude, hitte, slaegen, wonden, smerten, sieckten, ende soodanige ellenden. Maer inden Hemel en sal hem niet pijnigen, maer alles vermaecken. Gelijck hy geheel het Lichaem door verspreyt is, soo sal hy geheel het Lichaem door ghenieten een aldersoetste ende suyverste vermaeck, voortkommende uyt een aldervermaeckelickste gesteltenisse van heel het Lichaem, die den H. Anselmus noemt de gesontheyt van het toekommende leven lib. de similit. c. 54. (wy moeten dencken (seght hy) dat de gesontheyt van het toekommende leven, soo goet is, en soo onveranderlijck en onverganckelijck sal zijn, dat zy met een onuytsprekelijcke soetigheyt den heelen Mensch sal vervullen.)
Hoort hier eyndelijck de woorden vanden H. Laurentius Justinianus lib.de discip. monast. convers с. 23. (het Vleesch (seght hy) als het Geestelijck geworden sal zijn, sal door alle zijne Sinnen overgoten worden met ontallijcke ghenoeghten &c. Want in die Hemelsche Glorie en magh niet zijn, dat den lof Godes niet en verkondige: jae, het is rechtveerdigh, dat alle de litmaeten van't Lichaem, elck op zijne maniere, haeren Schepper loven, op dat gelijck zy van hem het beginsel hebben genomen, soo oock tot het stieren het eynde van haere saligheyt, op dat Godt alles zy in alles.)
| |
| |
| |
§. VIII. Vande toe-vallicke ofte accidentële Glorie: eerst van die spruyt uyt eenige besondere croonen der salighe.
JESUS. Behalven de principaelste Croone van eere ende glorie, met de welcke ick mijn uytverkoren Croonen sal in hunne Zielen (de welcke bestaet inde wezentlijcke ofte essentiële Glorie) ende die vier daer uyt volgende gaeven des Lichaems, sullen sommige der Salighe noch hebben eenige bysondere Croonen, de welcke niet en sullen zijn eenige bysondere vreught die zy sullen genieten, uyt besondere en treffelijcke Victorien; maer sullen bestaen in eene besondere weerdigheyt, uytnementheyt en glorie en eenigh bysonder teecken dat gegeven sal worden om sulcke Victorien.
Daer zijn principalick dry soodanige Victorien, gelijcker zijn dry besondere Vyanden van my en van uwe saligheyt; te weten, de Werelt, den Duyvel en het Vleesch. Daerom stelt men oock dry besondere Croonen; een voor de Martelaers, een voor de Leeraers ofte Doctoren, en een voor de Maeghden: want de Martelaeren Triompheren over de Werelt, de Leeraers over den Duyvel, de Maeghden over het Vleesch. Dese dry verdienen oock die Croonen om dat zy my dry aldermeeste gaeven op-offeren; de Martelaers, het lijden vande pijne des doodts: de Leeraers, de leeringe des Geloofs en deughdelijcke manieren: de Maegh- | |
| |
den de suyverheyt van hun eygen VIeesch. Dese dry offeren my oock dry uytnemenste wercken der krachten der Zielen: want het uytnemenste werck vande redelijcke kracht, is het Predicken vande waerheyt; vande begeerlijcke kracht, is het onderhouden vande Maeghdelijcke Suyverheyt; en van de grammoedige kracht, is het lijden des doots. Dese dry Croonen sullen oock een teecken wesen van gelijck formigheyt met my, in't Martelie, Predicatie en Suyverheyt, want ick hebbe geweest Martelaer, Leeraer, en Maghet.
De eerste is de Croone der Martelaeren, van de welcke geseyt wordt, dat zy gekleet zijn met witte Stolen, en Palmtacken hebben in hunne handen, ende Joannes voeght daer by Apocal. c.7. dat dit waeren, die uyt groote Tribulatie gekommen waeren, ende haer Stolen ghewasschen hadden in het Bloedt van het Lam. Die Kleederen en Palm-tacken beteeckenen eene weerdigheyt, die eygen is aende Martelaeren. Om dese te verkrijghen moetmen eerst lijden de pijne des doots, ofte eenige doodelijcke wonde, ofte jet daer de doodt uyt volgen soude, ten waere dat het door Mirakel belet wierde, gelijck in mijnen liefsten Discipel Joannes; den welcken hadde hy daer naer noch van den Tyran gedoot geweest, soude dobbel Croone der Martelie gehadt hebben. Ten 2. moeter eenige Godtvruchtige oorsaecke wesen; by exempel, dat jemant sterft voor het Geloove, voor de Kercke, voor eenige deught, als Suyverheyt, Rechtveerdigheyt &c. Ten 3. moeter den wille zijn, die de doodt aenveerde &c.
De tweede is voor de Leeraers, vande welcke staet Math. 5. die sal ghedaen hebben en gheleert, die sal groot genoemt worden in't Rijck der Hemelen. En Daniel. | |
| |
12. die geleert sullen zijn, sullen blincken als het schijnsel van het Firmament; en die'er veele tot de rechtveerdigheyt onderwysen, gelijck Sterren in altijt-deurende eeuwigheden. Dese Croone verkrijghen zy niet alleen die met woorden, maer oock die met Schriften ander leeren.
De derde is voorde Maeghden, van dese staet daer Apоc. 14. dat zy songen een nieuw Liedeken, ende dat niemant dat singhen en koste als zy; om dat zy Maeghden zijn: ende dat zy het Lam volgen aldaer het gaet. Apoc. 14. Dese Croone wort gegeven voor bysonder Victorie verkregen tegen het Vleesch, tegen het welcke dagelijckx te stryden is. t'Is een alderedelste soorte van Victorie, noyt aenden Vyandt geweken te hebben. Daerom en wordt dees Croon niet gegeven aende Weduwen noch oock aen die in Houwelijcksche onthoudinge Leven, nochte oock aen die alleen met den Vleesche Maghet zijn; by exempel, d'Onnoosele, ofte die inde Kintsheyt sterven. Sy wordt nochtans gegeven aen die tegen hunnen wille, met gewelt bedorven worden; aen welcke de Suyverheyt verdobbelt wordt tot de Croone, gelijck de H. Luсia seyde. Wort oock gejondt aen die hun ongeschonden bewaeren standtvastelijck, met een vaste resolutie om mijnder liefde; ende oock al is't saecke dat dese resolutie somtijts in't leven ghebroken is geweest, want de suyverheyt des Geests kan herstelt worden, maer niet die des Vleesch, seght. S. Hieronimus.
Al is't dat dit alsoo geseyt is; weet nochtans, datter niet het minste goet werck, niet de minste Oeffeninge der deught wesen sal, ofte sy sal geloont en gecroont worden. Soo dickmaels als gy wederstaet eenige qua- | |
| |
de genegentheden, eenige tentatien, soo dickmaels sult gy gekroont wesen; quoties restiteris, toties coronaberis. Als gy sult kommen in mijne glorie, hoe geluckigh sult gy dan achten allen dien aerbeyt, allen dien strijt die gy sult onderstaen hebben, gy sult roepen met mijnen Petrus de Alcantara ô geluckige strengigheyt! ô geluckige Penitentie, die inden Hemel soo geloont wordt! hoort hem eens daer van wat spreken.
HOort Menschen, die alhier u Ballinghschap betreuren,
Hoort wat dat u hier naer noch al staet te gebeuren:
Aenhoort het Bruylofs-liet, van een luck-saligh Mensch,
Die van dit Vees ontslaeckt, geniet Godt na zijn wensch,
Hoort Petrum, wiens by naem Alcantara, op heden
Vermaert door sijne deught, en 's Levens strengigheden:
Hoort hy uytspreken sal de vreught van't eeuwigh rijck,
Maer peyst, hoe veel hy seght, ten is noch niet gelijck.
PETRUS. P.B.M.
GEluckigh duysent mael, geluckigh al dat sterven,
Dat my soo groote vreught en glorij doet be-erven.
Godt zy duyst-mael gelooft, die my uyt wonder diep
Van zijn Bermhertigheyt, tot zijne glorij schiep.
En weder duysent-mael, die m'uyt die woeste strômen
Des Werelts, in mijn jeught, tot hem geboodt te kômen.
Om onder 't bitter Cruys te leeren, als men temt
Het Lichaem, dat de Ziel alsdan in blijdschap swemt.
Hierom sal ick mijn stem, met s'Hemels schaeren myngen
Оm Godts Bermhertigheyt, van ееuw tot ееuw te syngen.
Die naer een kleynen last een Ziel soo rijck'lick Croont,
En met zijn eygen self een deughdigh leven loont.
Een die met groot verdriet, heeft lange tijdt van Iaeren,
De wilde woeste Zee doorzeylt, en omgevaeren,
| |
| |
Heeft menigh strant ontdeckt, en onbewoonde Kust,
En Rotsen Thoorens hoogh, en schier noyt heeft gerust
Als hy ten lesten siet zijn Vaderlandtsche Kusten,
Het herte springht hem op, om 't soet aenstaende rusten.
Aen zijnen Meed'Ges'el, en aen zijn naeste Bloet,
Wat hy heeft uytgestaen, hy al vertellen moet.
Een moedigh Capiteyn, die in verscheyde slaegen,
Op 't steken van't Trompet, zijn leven placht te waegen;
Die dickmaels lagh omrent, en geenen middel sagh
Als sterven van gebreck, of wel een bloedigh slagh:
Verhaelt met groot vermaeck den omloop van zijn leven,
Soo dat hy ander schijnt, gelijck den moet te geven,
Om dies g'lijcks uyt te staen, of om des loons geniet.
Oft' om dat yder hem voor een kloeck Helt aensiet,
Wy konnen dees gelijcks al veel voorvallen thoonen;
Маеr Godt die zy die eer: wy leggen onse Croonen
Voor zijne Voeten neer; niet door ons, maer door hem
In naemen wy die Stadt, van't nieuw lerusalem.
Wy hebben 't bracke Meir des Werelts omgevaeren,
Gevloten met verdriet, op haer onganckbaer baeren.
Wy zijn door fellen Storm geslingert hier en daer,
Maer wie versinckt, als Godt hem neemt in sijn bewaer?
Wy hebben menich mael oock moedigh moeten stryden,
Gewaepent met 't Geloof, om een Ziel te bevrijden,
Niet tegen Martis Volck, daer hem een Leger stelt,
Maer teghen 't Duyvels heyr, en al het Helsch gewelt,
Ons eygen Lichaem self, dat heeft met gansche leden
Gelevert werck genoegh, en d'edel Ziel bestreden:
Maer die staet op sijn hoed, en waect schier nacht en dagh
Wat is't dat hem verwint, of nedervellen magh?
Doch Godt zy eeuwigh lof: want hy doet wonder dingen,
Dus sal iск zyn genae, van eeuw' tot eeuw besingen.
| |
| |
Die naer een luttel strijdt een Ziel soo rijck'lijck loont,
En met zijn eygen self, een deughdigh leven croont.
Siet: voor een arm Habijt, daer ick een koord' om gorden
Als ick Franciscus Kindt, en zijn Slaef ben geworden,
Heeft my een Kleet gejondt, veel klaerder als de Son,
Of als een diep verstant oyt achterhaelen kond.
k'Wist wel dat d'oogen zijn de Vensters vande Zielen,
Bequaem om als het past, de selve te vernielen;
Ick maeckte met de self, soo vast en sterck verbont,
Dat ick noyt voorder sagh, als daer ick sat of stont.
Die hebben oock hun loon: want voor dat wederhauwen,
Sullen zy ongekrenckt, Godt eeuwelick aenschauwen,
In wien dat alle vreught, en onse welvaert leyt,
't Geniet van onsen loon, den loon der saligheyt.
Die sullen daer aensien soo menich duysent schaeren,
En Engels ongetelt, Belyders, Martelaeren,
En die schoon Maeghden Bend', waer van is Coningin,
De Moeder Christi self, en vande schoone min.
't Versterven dat ick heb geleden in mijn ooren,
Daer sal ick altijt voor de Lof-gesangen hooren,
Van 't heel Ierusalem, dat is zijn Borgerij,
Behalven 't Maeghden Liet, daer ick my voege by.
'k En hebbe noyt begeert een plaetse ruym en open:
Mijn Cel een hol, daer quam ick uyt en in gekropen.
En siet voor dese enght, 'k besit een breeder pleck,
Als heel de Werelt, en meer noch in bestreck.
De Menschen altemet zy klaegen van het leven,
Als dat kort wyligh is, en veerdigh af-gedreven:
Maer zy en mеrсkеn niet, dat d'helft van desen tijdt,
In ydel tijdt verdrijf, en slaepen henen vlijdt.
Ick heb' daerop gelet, dus schoon ick was genegen
By wylen tot den slaep, ick stelder my stracks tegen.
| |
| |
Als was ick somtijt kranck, en uytter maeten moe,
Den slaep verwon my noyt, 'k en leyder my niet toe.
Om even wel het Vleesch niet toen mael te vernielen,
Ick sliep een uer en half, dat meest geschied' al knielen.
Dus soo ick maer en leefd' tot twee en seltigh Iaer,
Ick hadder hondert tijts, ick nam mijn saecken waer.
Siet, wat my Godt tot loon hier vooren sal betaelen;
Een ruste sonder slaep, gesontheyt sonder quaelen,
Ieught sonder Ouderdom, en blijdschap sonder pijn,
Soo lanck als Godt is Godt, en dat sal eeuwigh zijn.
O als ick dit bemerck, 'k en kan my niet bedwingen,
Van Godts Bermhertigheyt, in eeuwigheyt te singen.
Die om een kort onrust verleent een eeuwigh goet
En verre van ons bandt, al dat verswaeren doet.
Die tot dit groot Bancket, daer Godt toeft zijne Vrienden
Lust heeft om sich naemaels aldaer te laeten vinden,
't Is noodigh dat hy hier wat sijnen honger spaert,
En met het Vasten temm' het Vleesch, dien gulsighaert.
Dit hebbe ick oock betracht; want noyt hebb' ick gepresen.
Yet dat den gullen smaeck scheen aengenaem te wesen.
Ick pluckt' een weynigh Moes, daer goot ick Water by,
Was 't aen het Lichaem quaet, 't was Ziele leckernij.
't Was my genoegh als ick het Lichaem kost ontdraegen:
Hoe wennigh dat ick at, ick vaster op dry daegen:
En dat viel my niet swaer. Natura sulckx toeliet.
Ick maeckt' haer dat gewent, 'k en gaf haer anders niet.
Maer my en is noch niet door soo lanckmoedigh spenen
Van mijnen Appetijt den lust des Vleesch verdwenen
Want 't viel my eens soo swaer, dat ick op korten stondt
Een middel nam ter handt, een ongemeenen vondt.
Ick toogh mijn roxsken uyt, en liep met rasse schreden
In een vervrosen Poel, vercoelde daer mijn Leden,
| |
| |
Tot dat de stranghe Vorst my leverd' ander spel,
En doode t'onkuys Vyer, den brandt stock vande Hel.
Dus zijn wy door het Vyer, en door de Water-strômen,
Ten langen lesten, tot vercoelingh aengecômen.
Niet eenen Vasten-dagh, of hy en wordt geloont,
Niet een bekoringh self, of 'k worder om gecroont.
Den оvervloet des Huys van onsen milden Koningh
Die maect ons glori-dronck, door zijnen milden honingh.
Wy hongh'ren niet te min, wy zijn altijt versaet,
Den hongher is ons lust, den lust vint overdaet.
Den Mensch die bekomt wel, de Hemel-soete weelden;
Maer nimmermeer kan hy de self naer heysch uytbeelden;
Noch duysent tongen self en hondert duyst daer by;
Al wat zу roemen, 't is een doode Schildery.
ô Glori-rijcke vreught, door deught alleen vercregen,
Hoe veel men van u seght, men heeft noch meer verswegen.
ô Saligh Vaderlandt, geluckigh duysent mael!
Daer Godt zijn Vrienden toeft, door 'tlieffelickst' onthael.
ô Wat een sоetе stem, als Godt ons comt vereeren
En seght, getrauwen knecht gaet inde vreught uws Heeren;
Ick stel u over veel, оm dat ghy in het kleyn
Dat u was toe betrauwt, ghetrauwigh wist te zijn.
Gaet in uws Heeren vreught, daer hondert duysent Iaeren
Verschijnen, door de vreught, al oft maer daegen waeren.
Gaet in uws Heeren vreught, al waer men noyt en melt
Van scheyden, daer men noyt geen tijdt van eeuwen telt
Gaet in uws Heeren vreught, daer anders niet sal wesen,
Als 't ghen dat gy begeert, en niet dat gy sult vresen:
Gaet in uws Heeren vreught, daer geenen Vyandt meer,
Alwaer bekoringh noyt en heeft haer beurt en keer.
ô Glorij-rijcke vreught. door deught alleen verkregen,
Hoe veel men van u seght, noch heeft men meer geswegen.
| |
| |
Hoe meer men van u peynst, hoe meer men van u roemt,
Hoe min men tot verhael uws eygendommen komt.
| |
§. IX Vande toevallende glorie, ter oorsaecke van het vermaeckelickste gheselschap der salighe.
JESUS. Siet, hoe goet en vermaeckelijck het is die Broeders onder een te woonen! Psal. 132. Ick segge mijn Uytverkoren, mijne Broeders, altemael Kinderen van den Alderhooghsten. Hoe glorieus, hoe eerlick, hoe vermaeckelijck en sal niet wesen dat eeuwigh Geselschap van ontallicke Engelen, Saligen, Heyligen, van mijn H. Moeder, ende van my selven! daer zijn vier saecken die dat Hemels Gheselschap onbegrijpelick vermaeckelick sullen maecken. De eerste is de schoonheyt van al die Hemelsche Borgeren. Het 2. is hunne liefde; het 3. hunne groote menighte; het 4. hunne verscheydentheyt.
I. De schoonheyt. Ick hebbe hier voortijts geseyt aen mijne Bruydt Brigitta, ende ick segge't u oock: dat ghy saeght de schoonheyt der H. Zielen ofte der H. Engelen, gelijck zy is, u Herte soude van groote vreught uytbersten. Ick hebbe oock geseyt aen mijne Bruydt Gatharina van Senen; dat de schoonheyt vanden minsten Borger des Hemels soo groot is, dat alle de schoonheyt van dese sienelijcke Werelt in een vergadert, by de selve niet vergeleken en kan worden. Sijn klaerheyt gaet verre te boven de klaerheyt der Sonne inden middagh. Wat sal het dan | |
| |
wesen vande meerdere, vande aldermeeste? wat van Aldersuyverste Moeder, wiens schoonheyt de Sonne ende Maene verwonderen, ende alle die vande andere Hemelsche Borgeren te boven gaet? wat sal het wesen vande schoonheyt mijnder Menscheyt? gelijck het aenschauwen mijnder Godtheydt is de wezentlicke Glorie der zielen soo sal oock het aenschauwen mijnder Menscheyt zijn ghelijck de wezentlijcke Glorie des Lichaems; want het sal wesen het uytterste eynde ende Paelen van het gene de Sinnen souden konnen begeeren Joann. 17. Dit is het eeuwigh leven, dat is de wezentlijcke Saligheyt, dat zy u kennen alleen waerachtigen Godt (siet hier de wezentlicke glorie der Zielen) ende die gy gesonden hebt, Jesum Christum; siet hier den wezentlicken loon des Lichaems. In my sullen alle uwe Sinnen gevredight en gerust worden, soo dat zy geen meerder vreught en sullen konnen wenschen. Hoort wat hier van seght mijnen Augustinus, in Manu. (ô mijn Ziele (seght hy) waert, dat wy alle daegen moesten tormenten lijden, jae de Helle selve langen tijt verdraegen, op dat wy Сhristum in sijne glorie souden mogen sien, ende in't geselschap zijnder Heyligen kommen, en soudet niet weert zijn te lijden al dat pijnelick is, om deelachtigh te wesen van soo groot goet en soo groote Glorie?)
II. De liefde der Salighe (onder malcanderen) sal hunne vreught onbegrijpelick vermeerderen. Hoort mijnen Anselmus Prosol. с. 25 voorwaer, seght hy, datter ymant anders (die soo beminnen soude gelijck u selven) hadde die selve saligheyt, uwe vreught soude verdobbelt worden, want gy en soudt niet min voor hem verblijt zijn als voor u selven. Maer datter | |
| |
twee of dry ofte meer het selve hadden, gy soude soo veel voor yder een verheught zijn, als voor u selven, als gy een yder soude beminnen gelijck u selven. Ergo dan in die volmaeckte liefde van die ontallicke salige Engelen en Menschen, alwaer niemant een ander sal min beminnen, als zy selven, een yder en sal niet anders verheught zijn voor elck ander, als voor zy selven. Is't dat dan het Herte van den Mensch nauwelijcks sal konnen begrijpen zijn eygen vreught over zijn eygen soo groot goet, hoe sal het bequaem zijn om te begrijpen soo veele en soo groote vreughden?
Wat sal ick u seggen vande blijdschap, die zy sullen scheppen uyt de glorie ende verheventheyt van mijn Alderheylighste Moeder. Hunne liefde tot haer, gaet te boven alle de liefde der Salighen tot malcanderen, om veel redenen die zy weten; principalick оm haere liefde tot hun, die soo groot is, oock tot den alderminsten, dat zy onvergelijckelick de liefde van alle andere Heylighen te boven gaet. Daer dan sulck een liefde sal wesen van d'eenen kandt, en van dander soo groote glorie, wat vreught moet daer wesen!
Maer dat alles ongemetelick te boven sal gaen, dat is die blijdschap ende vreught, die zy sullen hebben over alle mijne glorie, eere, ende triomphe. Sy sullen my al beminnen meer als malcanderen, meer als hun eygen selven, onvergelijckelijck; ende daerom sullen zy van mijne glorie hun verheugen, soo veel meer als van hun eygen, als zy my meer beminnen als hun selven.
III. De groote menichte van die Hemelsche Borgeren, sal onuytsprekelijck vermeerderen hunne vreught. Hun inwendigh ghesicht sal verbreyt, ver- | |
| |
sterckt en verheven worden, om te begrypen dat ontelbaer getal der Saligen, inde welcke als ontallick vermenighvuldight sal worden hunne accidentele glorie, ende vreught: soo veel medegesellen, 't zy Engelen, 't zy Menschen, soo veel vreughden. ô Hoe wonderlick en vermaeckelick sal het wesen, te sien een soo glorieus, ende edel geselschap, daer zy al Koningen sullen zijn, en Kinderen vanden alderhooghsten!
IV. Die wonderlicke verscheydentheyt die daer zijn sal; soo in Verdiensten, als inde glorie, sal oock hun vreught vermeerderen; aensiende 't saemen die wonderbaere over een komminge, ende accoort, dat daer wesen sal in geheel dat Hemels Hof.
| |
§. X. Hoe de salighen Godt inden hemel loven.
Saligh zijnse, die in u Huys woonen, ô Heere, inder eeuwen der eeuwigheden sullen zy u loven. Psal. 83.
P.B.M.
LEstmael, soo ick wat souw lesen,
Nam ick eenen Boeck ter handt,
Daer ick met den eersten vandt,
Hoe Franciscus eens voor desen,
Hoord' een brandigh Seraphijn;
Die met wonder soete slaeghen
Soo verquickte zijn gemoet,
Dat hy riep op staenden voet:
| |
| |
„Ach! k'en kan niet meer verdraeghen;
Enghel, staeckt u spel en luyt,
Of mijn Ziele moeter uyt!
Soo lanck wy op d'Aerde woelen,
Overdeckt met Vleesch en Vel,
Ons en dient hier sulck geen spel.
Brandt ons Hert, wie sal 't verkoelen?
Niemandt; als ghy Jesu, Heer:
Speelt hy noch, k'en kan niet meer!
Als ick dit met rype Sinnen
Las, 'k ley 't Boecksken uytter handt,
Om te oeff'nen mijn Verstandt,
'k Peysd' hoe moet het gaen daer binnen,
In ons Vaderlandtsche Kust,
Daer men singht enspeelt met rust!
Daer men soo veel duysent Chooren
Voor Godts weerde Majesteyt,
't Vreughdigh Liedt van danckbaerheyt,
Eeuwelick sal singhen hooren,
Op soo menigh spel en luyt,
Als'er Sterren kommen uyt.
Als d'Apostels, Martelaeren,
Sullen singhen hoe dat zy
Uytter-maeten waeren bly.
Als men 't Vonnis ginck verklaeren!
Van te zijn gekruyst, gebraen,
Als de Schaere der Belyders,
Soo veel duysent in 't getal,
Met de Martlaers singen sal:
Men Kroont ons als vrome Stryders,
En den Strijdt, wat is hy? niet;
Als men onse blijdschap siet.
| |
| |
Wat zijn doch voorleden tijden,
Hondert Jaeren meer of min,
Voor soo groot en rijck gewin?
Eenen ooghenblick verblyden,
Soo men Godt maer aen en schauwt,
Die vergeldt dit duysent faut.
Laet ons Godt gedeurigh loven,
In ons Cloosters ofte Woudt;
Daer wy schuylden afgeschoven
Aende Werelt, schauw en vremt,
Inden drift des Vleesch getemt,
Als men sien sal al die Maeghden,
Suyver als een Christallijn,
Onder een soo vrolick zijn:
Die hun jeught en leven waeghden
Van hun Engelsch Maeghe-dom.
Die hun jeught en jonghe Jaeren,
In een leven rauw en strangh,
Sonder Menschelick bedwangh,
Sijn in deughden voort gevaeren.
ô Wat vreught heel eeuwen lanck!
Te aenhooren hunnen sanck!
ô Francisce weerdigh Vader!
Die zijt in een korten tijt
(geenen tijt by d'eeuwigheyt)
Dit Geselschap kommen naeder,
Daer geen Engel die soet sloegh,
U doet roepen, 't is genoegh,
Maer daer ghy de Seraphynen,
Die Godt in dat saligh Hof,
Schiep tot sijnen dienst en lof;
| |
| |
Neffens al de Cherubynen,
Throonen, Machten al gelijck
Dienstbaer Geesten van dit Rijck;
Met de Chooren hier voorschreven,
Daer ghy u oock neffens voeght,
Mede deyligh hun genoeght,
Sult in een onsterf'lijck leven,
Hooren singen eeuwen lanck,
Een Godt toegeschickten sanck.
ô Godt! wanneer sal 't och wesen!
En helpt dan het suchten niet?
Wat soudt? het voedt ons verdriet.
Jesu! ghy kondt my genesen,
Als gy een oogh-wencksken geeft,
Vande plaetse daer gy leeft.
Ah! mocht ick mijn tongh ontbinden,
Met u Engels, eender handt,
In dat Hemels Vaderlandt!
Hoe gereet soudt gy my vinden,
Оm te singen uytter borst
| |
§. XI. Eyndelijcke vermaeningen van den Heere Jesus tot de ziele, aengaende de uyttersten.
JESUS. Wel aen dan, ô lieve Ziele! is't dat alle die verbintenissen die gy tot my hebt, niet genoeghsaem en zijn, om u van het quaet te wederhouden, ende tot mijnen dienst te beweghen, dat ten minsten | |
| |
u dwinge die vreese van die schroomelijcke Tormenten der Hellen, ende de hope van die eeuwige glorie des Hemels. Siet, ick hebbe u klaerlijck getoont, hoe dat ick u voor eenen korten en onsekeren tijdt gestelt hebbe hier op dese Wereldt, tusschen de Helle ende den Hemel; een van twee dat is voor u, en dat voor eeuwigh. Ghy hebt ghesien de vervaerelijckheyt en schroomelijckheyt van de pijnen der Hellen; ende van d'ander sijde, die ongemeten vreughden ende glorie des Hemels. Siet nu wat u te doen staet. Siet wat dat gy kiest. Kiest gy het quaet, gy kiest de Helle, kiest gy het goet gy kiest den Hemel. Ick hebbe u voorghestelt Water en Vier; steeckt u handt uyt tot dat ghy wilt. Eccli. 15.
De Wereldt, die vleydt, die lockt u aen, zу roept, dient my, en ick sal u verachten: den Duyyel, die roept dient my, en ick sal u bedriegen: het Vleesch ende Sinnen, die roepen dient my en ick sal u met vuyligheden en schanden vervullen: de passien, die roepen dient ons, en wy sullen u handelen als een Slaeve. Ick, uwen Heere ende Godt, die roepe dient my, en ick sal u in dese Werelt vervullen met blijdschap, en inde eeuwigheyt met glorie: ende is't dat gy het niet en wilt doen, soo dreyge ick u met die eeuwige Tormenten; op dat gy my sout dienen als Slaeve, wilt gy my niet dienen, als een gehoorsaem Kint; niet, op dat gy Slaeve sout blyven, maer op dat de vreese allenskens plaetse gevende aende Liefde, gy van een Slaeve, een oprecht Kindt soudt worden. Siet dan, wat roep gy aenveerden wilt, en bedenckt u wel. Ick hebbe u hier vooren de strengigheyt mijnder Rechtveerdigheyt ghenoegh voor oogen gestelt, die ick gebruycke in het | |
| |
quaet te straffen; ende nu oock mijne goetheyt en Bermhertigheyt in't goet te loonen. Wilt gy die ontgaen, en dese genieten, wacht u vande sonde, ende dient my wel. Ick sal u geven (voor korten aerbeyt) eenen lanckdeurigen, jae eeuwigen loon; voor kleinen aerbeyt en pijne, een aldermeeste vreught en glorie; soo dat gy sult moeten bekennen met mijnen Apostel. 2. Cor 4. dat het gene dat teghenwoordelijck is seer kort en licht van onse tribulatie, boven maete in verheventheyt, werckt in оns een eeuwigh gewichte der glorie. Quod in praesenti est momentaneum & leve tribulationis nostrae, supra modum in sublimitate aeternum gloriae pondus operator in nobis.
Als gy my dient, gy dient eenen goeden Meester, die van alles rekeninge houdt, tot een goet gepeys toe, tot een druppel Waters, in mijnen naem, aen eenen Armen gegeven: hoe veel te meer, van grooter Wercken, tot mijnen dienst gedaen: ô geluckige traenen, die ghy in uwe Penitentie sult ghestort hebben! een traentjen alleen, is meer weerdt, als alle de Rijcken des Werelts. ô Geluckigh gewelt, dat gy u selven sult aenghedaen hebben, om uwe passien te overwinnen! het minste, sal meer weert zijn, als al dat de Keysers gewonnen hebben. ô Geluckigh lijden en tribulatie, hoe kleyn gy zyt, gy sult een eeuwigh gewichte der glorie veroorsaecken. Konde gy dit wel begrijpen gy soudt seggen met mijnen Hieronimus, dat het wonder is dat de Steenen (onder de voeten der Uytverkoren ofte die Saligh sullen worden) niet en veranderen in Doornen, en hun niet en springen tegen hunne Hoofden, ende quetsen, om hun voor hunne sonden te straffen, en te suyveren, en materie te geven tot die | |
| |
onuytsprekelijcke Goederen, die zy door het lijden inden Hemel sullen bekommen. En verwondert u dan niet, als ick mijn beste Vrienden, meest lijden en Kruyssen geve.
De geluckige eeuwigheyt, is eenen tegenwoordigen, en onverscheydelijcken, ende altijdt vast staende Nu. Sy en heeft geen deelen, door welcke zy kan gedeelt worden, in daegen, Jaeren &c: maer nochtans begrijpt in haer alle tijden, soo dat waert dat den tijdt voortliep, de staende eeuwigheyt, naer dat alle den imaginerelijcken tijdt soude voor by zijn, en soude noch maer beginnen, dat men dan desen tijdt, die met haer soude konnen loopen, wilde verdeelen, hoe veel Jaeren, jae Millioenen van Jaeren soudender gegeven worden tot vergeldinge van een goet werck, by exempel, der Liefde Godts, van Ootmoedigheyt, van Penitentie, van Berauw &c. duysent Millioenen waer noch te luttel. Siet: voor eenen soo kleynen dienst, en soo korten aerbeyt als is een soodaenigh deughdelick werck, versekere ick u meer als duysent Millioenen van Jaeren van een soo rijcke en soo edel vergeldinge, als is de besittinge Godts. Ende hoe is't mogelijck, dat men my niet en wilt dienen? hoe verswijmt men soo veel goede wercken? hoe laet men voor by gaen alle die occasien van soo groot gewin? voorwaer, voorwaer, het schijnt dat de Menschen hier niet alleen het Geloove, maer oock al hun verstant en reden verloren hebben. Het is een Volck sonder raet, en voorsichtigheyt. Och ofte zy wijs waeren en verstonden, ende de Uyttersten voorsaeghen.
| |
| |
| |
XII. Artijckel. Het overdencken van het lijden Christi versterckt de ziele teghen de sonde.
IESUS. Ick hebbe u tot hier toe verscheyden middelen gegeven, dienende tot uwe versterckinge tegen de Sonde. Ick hebbe hier noch eenen, die krachtiger is als de voorgaende, jae den krachtighsten van al; te weten, het overdencken van mijn Bitter Lijden ende Doodt. De kracht van desen middel, wiste wel mijnen Apostel Petrus: daerom vermaende hy de Geloovige, dat zy in dien gedeurigen strijdt (inden welcken het Menschens Leven bestaet hier op der Aerden) hun met den selven Waepenen souden. CHRISTO igitur passo in Carne, & vos eadem cogitatione armamini. 1.Pet. 4. Daerom raedde oock mijnen Apostel Paulus Heb. 12. dat de Geloovighe my souden in hunne gedachtenisse houden, die soodaenigen tegenstrijdt geleden hebbe vande Sondaers, op dat hunne Zielen niet en soude beswijcken. Recogitate eum qui talem sustinuit à peccatoribus adversum semes ipsum contradictionem; ut ne fatigemini, animis vestris deficientes. Hoort, wat hier van seght Origenes in 6. c. Rom. ('t Is seker (seght hy) dat daer de doodt Christi inde Ziele omgedraegen wordt, de son- | |
| |
de geen Heerschappye en kan hebben. Want de kracht van het Cruys Сhristi is soo groot, dat is het saecke dat het voor oogen gestelt wordt en getrauwelijck in memorie ghehouden, soo dat men de doodt Christi met aendachtighe ooghen aenschauwt, geen begeerlijckheyt, geen onkuysheyt, geen gramschap, geen nijdigheyt overwinnen kan; maer terstont, tot haere tegenwoordigheyt wordt geheel dien Leger der sonde ende Vleesch verjaeght.) Dit leeren eenpaerlick met woorden en wercken, mijne Heylighen, ende alle die in mijne wegen hervaeren zijn, dat onder alle Oeffeningen, geen profijtiger, saliger, vruchtbaeriger beter en krachtiger en is, om de sonden te ontvlieden, de Werelt te ontgaen, оm het Lichaem en sinnelijckheyt te bedwinghen, en den Duyvel te verwinnen, оm alle quaede passien en genegentheden te versterven, оm voort te gaen in deughden, оm niet te her-vallen, om gratie te verkrijgen, te bewaeren, en te vermeerderen; оm het Herte inde Liefde Godts te ontsteken, оm inde Ziele verlicht te worden, om het werckelick leven wel te oeffenen, en tot het beschauwende te geraecken; als de ghestaedighe Oeffeninge in mijn bitter Lijden, ende doodt. Daer en is niet dat haer meer versterckt, om kloeckmoedelick alle quaet te wederstaen.
De deught vande waerachtige sterckheyt, ende haer oeffeninge die bestaet besonderlijck in twee saecken. De eerste is, te aenveerden dat men niet en behoort te verwerpen; dat is, met den wille en liefde aenveerden, beminnen, omhelsen, verdraegen &c. alle lijden, tegenspoet, opspraecke, injurien, aerbeyt, strijden, ende alle soodaenige dingen, die men om mijnder liefde be- | |
| |
hoort te verdraegen &c. De tweede is te verwerpen, al dat men niet en behoort te aenveerden; by exempel, onsuyver gepeysen, alle onsuyver behaegen, alle begeerlijckheyt des Vleeschs ende der oogen, ende hooveerdigheyt des levens &c: die hem in dese twee kloeckelijck kan draegen, sal de sonde lichtelijck ontgaen. Ende wat kan hier in de Ziele meer verstercken, als mijn Passie, ende doodt?
Want ten 1. is'er eenigen aerbeydt te onderstaen in mijnen dienst? wat sal u meer verstercken, als te sien, hoe dat ick voor u gearbeyt hebbe 33. Jaeren, besonder in't leste? Isai. Laboravit anima ejus &c. Is't dat de moeyelijckheyt, en bitterheyt des tegenspoets, u gelijck doet beswijcken, komt dan tot my dien waerachtigen Leeuw van't geslachte van Juda, van u l. ende voor u l. verslaegen, ende ghy sult in my vinden spijse om uwe kranckheyt te verstercken, en honingh om die bitterheyt des tegenspoets te versoeten. De comedente exivit cibus, & de forti egressa est dulcedo. Jud. 15. <het is Richteren 14:14> Werpt het hout van mijn H. Сruys in die bittere Waeteren der Tribulatien, en zy sullen soet worden; gelijck die bitter Waeteren van Mara. Exod. 15. Is't dat gy overvallen wordt door opspraecke, injurien &c. seght met mijnen Gregor Naziаnz als zy hem zijn goetheyt en sachtmoedigheyt voor sottigheyt op wierpen: wat is dat al by de kaecksmeten, en bespouwingen Сhristi, by zijn doorne Croone, by dat Riet, die Galle en Azijn &c? Quota tandem pars haec sunt sputorum & Alaparum Christi, pro quo & ab quem pericula subeuntur? omnia enim vero unicâ spineá coronâ, quae Victori nostri (Sathanae videlicet) coronam detraxit, & per quam me quoque vitae asperitate velut coronâ quadam
| |
| |
redimiri sentio, minoris duco &c. Orat. 25. Penst dat ick u segge, dat ick seyde aen mijn Anna van S. Bartholom. Siet wat datmen met my al doet. Dunckt u dat uwe aerbeyden en injurien met de mijne te verghelijcken zijn? moet gy swaere strijden doorstaen, aensiet mijn dierbaer Bloedt, dat ick voor u ghestort hebbe, ende ghy sult nieuwen moet tot den strijdt krijgen; gelijck den Olyfant, als men hem bloet toont. 1. Machab. 6.
Ten II. komt u bevechten al dat inde Wereldt is, te weten de begeerlijckheyt des Vleesch, begeerlijckheyt der oogen, ende hooverdye des levens. 1. Joann. 2? Om dit al wel te verworpen neemt mijn Passie ende doodt. Stelt tegen de hooveerdigheyt, mijne gehoosaemheyt en verootmoedinge, niet alleenelick tot de gedaente des knechts, maer oock des Sondaers, tot bespogen te worden, tot het hangen tusschen twee Moordenaers, en die alderschandelijckste doodt des Cruys. Teghen de begeerlijckheyt der oogen, stelt mijne uytterste aermoede. Tegen de begeerlijckheyt des Vleeschs, stelt mijne alderbitterste pijnen en tormenten soo des Lichaems als der Zielen. Seght aen u selven met Origenes; (den Soone Godts wordt voor u ghedoodt, en sal het u noch lusten te sondighen? seght met Bernardus, Mijnen Godt hanght aen de galghe en sal ick mу tot wellusten begeven? schaemt u onder een hooft met doornen gecroont, te willen wesen soo delicaet een litmaet!) Volght hier in het exempel en practijcke van mijnen Augustinus. Hoort wat hy van sy selven seght; Manual, c. 2. Als ick (seght hy) gequollen worde door eenigh leelick gepeys, ick loope naer de Wonden van Christus. Als my mijn vleesch praemt, door 't overdencken vande Wonden mijns Heeren, stae ick | |
| |
weder-op. Als den Duyvel my heymelicke laghen en listen bereyt, ick vluchte naer het binnenste der bermhertigheyt van mijnen Heere, ende hy gaet van my. Is't dat den brandt der begheerlickheyt mijn Litmaeten beweeght, door 't overpeysen vande Wonden mijns Heeren, den Sone Godts, wordt hy uyt-geblust. In allen tegenspoet, en hebbe ick geen soo crachtige remedie gevonden, als de Wonden Christi: In hun slaepe ick gerustelick en ruste onbevreest. Daer sal ick gerust singhen: Ick sal u verheffen, ô Heere: want ghy my opgenomen hebt, en mijn Vianden niet verheught over my. Psal. 29. Is't datter Legers tegen my staen, mijn Herte en sal niet vreesen: is't datter tegen my eenen strijdt opstaet, in hem sal ick hopen. Psal. 26.)
Soo haest dan als ghy met eenighe bekoringe bevangen wordt, heft u oogen tot my hangende aen het Cruys. Gelijck Moyses (num. 21.) verheven heeft het coperen Serpent in de Wildernisse, op dat die van de fenijnighe Serpenten gebeten waeren niet sterven en souden, soo hebbe ick Sone des Menschs willen verheven worden, op dat alle die my gelooven en aensien, niet sterven en souden de doodt der sonde, maer het eeuwigh leven hebben. Seght en doet gelijck mijne Bruydt, Cant. 1. Mijnen beminden voor my een bundelken van Mirrhe, sal tusschen mijn borsten rusten. Ofte beter, Druckt my met mijn H. Cruys en heel mijn bitter lijden, in u Herte, als eenen Segel. Сantic. 8. Soo sult ghy in alles bevrydt, beschermt en versterckt worden.
| |
| |
| |
XIII. Artijckel. Jesus leert de ziele haeren toevlucht te nemen door het gebedt tot hem en tot sijn H. Moeder, ende hoe dat hy haer eeren en dienen moet.
{speaker}JESUS.{/speaker} Onder alle de versterck-middelen die ick u tot noch toe ghegeven hebbe, is desen lesten (te weten het Ghebedt) een vande crachtighste en noodtsaeckelickste. Het is eenen middel seer crachtigh om te vercrijgen van mijnen Vader, niet alleen versterckinghe, maer oock alle goedt en alle gratien die vloeyen uyt die Goddelicke Fonteyne onser goetheyt ende liefde. Door het Gebedt gheeft ghy my het sweert in de handt om voor u self te stryden ende uwe vyanden te overwinnen: het is oock eenen middel seer noodtsaeckelick: want en vermooght ghy u selven niet te helpen (Non est auxilium nihi in me. Job. 6. Soo moet ghy hulpe buyten u soecken, dat is in my, die wille zijn uwe hulpe, sterckte, troost, ende uwen Al, in alle uwe noodtsaeckelickheyt. Daerom hebbe ick u soo seer еn soo dickmaels tot het Gebedt vermaent in de H. Schrifture. Eccle. 18. En wort niet beledt, altijt te bidden. Ne impediaris orare semper.) ende | |
| |
Luc. 18. Men moet altijdt bidden en noyt beswijcken. Oportet semper orare,& numquam deficare. Ende 1. Thessal. ultimo: Sine intermissione orate. Bidt sonder ophouden.
Comt dan tot my, in alle perijckel,in alle tentatie, in alle noodtsaeckelickheyt, met een vast betrauwen, bidt en versoeckt mijne hulpe ende bystandt, ende ick sal u helpen. Bidt maer en vraeght met een goedt betrauwen, en ghy sult ontfangen. Petite & accipietis. Jоannis. 16. Een Gebedt op behoorlicke maniere gedaen, beweeght my en treckt my tot uwe begeerten, door mijn natuerelicke goetheyt en bermhertigheyt, door de verdiensten van mijn Leven en bitter Lijden, door de verdiensten mijnder Heyligen, ende oock door cracht van mijne beloften, die ick gedaen hebbe, van't selve te verhooren. Het is seer goet dat ghy my dese beweegh-redenen in u Ghebedt voorhoudt.
Daer sijn drye manieren, op de welcke ghy yet van my versuecken ofte vraeghen mooght. De eerste is, alswanneer ghy my uwe begeerten, ofte uytwendigh ofte inwendigh, met woorden voorhoudt. De tweede is, alswanneer ghy uwen geest tot my verheft,om yet te vercrijghen, my vertoonende uwen noodt, sonder yet anders te segghen ofte te discoureren: alleenelick uwen geest verheffende en in mijne tegenwoordigheyt bekennende uwe cranckheyt en ontmogentheyt om u te beschermen teghen het quaet, ende om het goedt te doen; ende onsteken wesende met een begeerte om my te dienen en te behaegen, houdt uwe ooghen gevestight op my, verwachtende mijne hulpe met oodtmoedigheyt en betrauwen. Oculi mei semper
| |
| |
ad Dominum. De derde maniere is noch korter: dese geschiet door een eenvoudigh en minnelick opsight ende toekeer der Ziele tot my, ende stomme begeerte van't geene datter versocht wort. Leert wel dese manieren van bidden: sy sullen u wel te passe соmen: al is't saecke dat de eerste u in desen staet der eerste beginselen; eygender is, ende de andere in de twee naer-volgende staeten van voort-ganck en volmacktheyt.
Neemt oock uwen toevlucht in alle uwe реrусkеlen en noodtsaeckelickheden, tot mijnen Heiligen. (Ad aliquem Sanctorum convertere. Job. 5. ) Maer boven al tot mijn alder-liefste Moeder Мaria in allen noodt, perijckel, perssingen, benautheyt, loopt en vlucht tot haer. Ende op dat ghij haer voorspraecke te beter vercrijghen mooght, eert, dient, en bemint haer naest my. Dit is mijn begeerte, dit is mijnen wille, dat ghy haer neemt voor u bescherminghe, hulpe, Advocatersse, Meestresse, jae oock voor uwe Moeder, en dat ghy haer als soodanigh eert en bemindt, omdat sy my u lieden Broeder gemaeckt heeft ende ghy door haer bermhertigheyt verkregen hebt. Dit is de practijcke van alle goede Christenen, jae van mijne Heylighen, door de welcke sy verkregen hebben een groote overvloedigheyt van gratien en weldaeden. Ghy lieden seght somtijts voor een spreeckwoordt, Die my bemindt, bemindt mijnen hondt. Qui diligit me, diligit & canem meum. Maer ick segge met meerder reden, Die my bemindt, dat hy mijn Moeder bemindt.
De ZIELE. Heere, ick ben bevreest dat ick haer al te seer eere en beminne, jae meer als u: en dat ick meer voor haer doe als voor u: gelijck men oock | |
| |
schijnt meer voor haer eere te doen, als voor de uwe, in de publijcke diensten, in't vercieren van haer Beelden en Autaeren, in't luyen der Klocken, in Was-lichten, in eertytels &c.
JESUS. En wilt niet oordeelen naer den schijn, maer naer de waerheyt. Nolite judicare secundum faciem, sed justum judicium judicate. Joann. 7. Die redenen van uwe vreese, die schijnen wel wat te zijn, maer en zijnt niet, en zy steken vol bedrogh en valscheyt. Door soodaenighe schijnbaere redenen, onder het decksel van misbruycken te beteren, hebben de Ketteren vande voorgaende eeuwe soo menichte Menschen bedrogen, ende afgetrocken vanden dienst en liefde van mijne Moeder, ende gebrocht tot oneere en lasteringe der selve, dat het met bloedige traenen te beweenen is; wacht u wel, van aen soodaenige redenen plaetse ofte gehoor te geven.
Ick sien wel dat ghy noch niet en verstaet, waer in dat diе Goddelijcke Eere, die ghy my (als Godt) schuldigh zijt, gelegen is. Sy en bestaet principalick niet in die uytwendige dingen ofte eere, ofte solemniteyten; die men oock aende Heyligen, jae aen de Wereltlijcke Princen bewijsen magh: maer zy bestaet principaelick in inwendige Geestelijcke dingen en eere; als in't Geloove, Hope en Liefde. Dat men Geloove, ende my erkendt voor Godt, voor het eerste beginsel van alle wesen, ende het uytterste eynde ende saligheyt, dat ick alleen de sonde vergeve, de gratie instorte; dat men my boven Al bemindt &c: dese eere en komt aen niemant anders toe, als aen Godt: ende alle uytwendige eere en heeft geen gelijckenisse hier by, hoe groot dat zy oock soude mogen wesen.
| |
| |
Dese eere en wort van geen waerachtigh Christen Mensch aen mijn Moeder ghegeven: want ten 1. wie is'er die niet en weet dat Maria is een puer Creature, ende dat alle het goedt en gratie die sy heeft, dat sy het al van haer eyghen selven niet en heeft, maer van Godt. Ten 2. wie is'er die haer niet eert om dat sy mijne Moeder is, ende met onbegrijpelicke gratien van my begaeft, soo dat de eere die men haer aendoet, op haer eyndelick niet en rust, maer tot my komt: soo dat ick met mijne gratie, in haer geëert worde. Daer en is geen twijfel aen (seght S. Hieronimus) ofte alle de eere diemen de Moeder doet, die doet men haer Kindt want het is een Kindt groote eere, dat het heeft een eerlicke ge-ëerde Moeder. Ende een goet Kindt ontfanght de eere die aen sijn Моеder geschiet, als ofte sy aen hem selve gedaen waere; bysonderlick alsmen de Moeder om het Kindts wille eert, gelijckmen mijn Moeder om mijnent wille eert. Dese twee conditien houdende, en sult ghy haer noyt te seer eeren: want hoe veel ghy haer dient, looft ende eert, sy is noch meer weerdigh. Laet dan die ydel en bedriegelicke vreese vaeren.
Siet oock dat ghy met die Engelsche Geesten (die branden met een wonderlijck Vyer mijnder liefden, ende de Zielen mijnder Uytverkoren ontsteken inde selve) door eenen onscheydelijcken bandt der liefde vereenight zijt; bysonderlijck met die Seraphijnen, ende die seven Geesten die ghedeurigh voor mijnen Throon staen; maer boven al met mijnen Arts-Engel Miсhael, op hem seer betrauwende. t'Is een loffelijcke ende Godtvruchtige gewoonte de Engelen ende Heyligen met Vasten te eeren.
| |
| |
Bemindt oock hertelijck den Engel uwen Bewaerder. Hebt altijt een groote eerbiedigheyt, en gemeynsaemheyt met hem, in allen noodten twijffelachtigheyt tot hem uwen toevlucht nemende: en doet voor hem niet (seght Bernardus) dat gy voor my niet en soudt durven doen.
Eert en dient bysonderlijck die Heyligen die in mijne liefde meest uytgheschenen hebben: als mijne HH. Apostelen, Franciscus, Teresia & Den H. Joseph, mijnen Voester-Vader, moet ghy kiesen voor uwen Beschermer Meester en Directeur. Sijn glorie is groot inden Hemel. Ну heeft de volheyt des H.Geest ontfangen op een ander manier als mijne Apostelen. Sijn grootheden mаесkе ick maer kenbaer aende Zielen die seer suyver zijn:ende hy heeft bysondere Heerschappije over de Zielen, welcker deught hier inde Wereldt verborgen is, ghelijck de zijne was. Het was een Man van groote stil swijgentheyt: de beste maniere van hem ende mijne Heylighen te dienen, is de naervolginghe. Satis Deo coluit, qui imitatus est. Seneca.
|
|
Auteursrechtvrij
