Drama en toneel in Suid-Afrika. Deel 1. 1652-1855

[p. 533]

Bylae VIII.
(Vgl. bls. 292 e.v.).
De twee slakken
of Limaçon, Sen. en Limaçon, Jun.
Alleenspraak.

‘Hy die ter Kaatsbaan is, moet ook den bal verwachten.’

Door C.E. Boniface.
Kaapstad. 1825.

[p. 535]

 

........ Le lecteur veut être respecté:

 

Du moindre sens impur la liberté l'outrage,

 

Si la pudeur des mots n'en adoucit l'image.

 

Je veux dans la Satyre un esprit de candeur,

 

Et fuis un effronté qui prêche la pudeur.

 

Boileau, Art-poëtique, Chant II,

L'homme, de tous les tems et de tous les pays,
Fut enclin à la haîne et sensible au mépris.
Quiconque aux Médisans oppose un vain silence,
Alimente encor plus leur fougueuse insolence.
Le dernier coup qu'on porte est toujours le plusfort:
Qui riposte a raison; et qui succombe a tort.

Boniface, Les Epoux philosophes, Act. II.

Your rhymes I care not for a pin,
They are too vile to make me grin;
And much too dirty to peruse;
Unworthy of a Grub-street muse,

Hans Caper, South African Chronicle, No. 43.

Sans amis, comme sans famille,
Ici bas vivre en étranger;
Se retirer dans sa coquille
Au signal du moindre danger;
S'aimer d'une amitié sans bornes,
De soi seul remplir sa maison;
En sortir suivant la saison,
Pour faire à son prochain les cornes;
Signaler ses pas destructeurs
Par les traces les plus impures;
Outrager les plus tendres fleurs
Par ses baisers ou ses morsures;
Enfin, chez-soi, comme en prison,
Vieillir de jour en jour plus triste:
C'est l'histoire d'un Egoiste,
Et le portrait de Limaçon.

Arnault.

Deze is zeer beleefdelyk opgedragen aan den befaamden Rymelaar

Limaçon Senior J.D. (dat is, Joodsche Dwergje).

Een dolzinnigen Dichter;

Een Gifmenger in den hoogsten graad,

En ten gelykentyd President en Secretaris van de Assemblée Scandaleuse; - een soort van Stink-kolk alwaar zich de Vulnissen van de Stad verzamelen.

Door den Schryver.

[p. 536]

De twee slakken
of
Limaçon Senior en Limaçon Junior.
Alleenspraak.

VOOR eenige dagen geleden, om affaires in de Stad gelokt zynde, kwam ik in eene zekere naauwe straat toevallig een' myner beste vrienden tegen. - Het weder was schoon; doch, daar het onlangs sterk had geregend, zoo waren de straaten in het algemeen braaf vuil, en in zonderheid het plekje alwaar ik door deze ontmoeting staande wierd gehouden. - ‘Weet gy wat nieuws?’ riep myn vriend my toe, terwyl hy al lagchende een gedrukte Pamphletje uit zynen zak haalde. - Ik wilde juist neen daarop antwoorden, toen myne ooren met-een door een zeer wanklankig gekras, getroffen wierden. - ‘Wat is dat?’ zeide ik toen, ‘hebt gy hier in de stad ook Kikvorschen?’ - ‘Wel zeker!’ vervolgde hy; ‘wy hebben tegenwoordig allerhande rariteiten, zie maar eens om.’ - Ik zag om........ Hemel, myn waarde Lezer!!!........ Hoe maak ik nu, (ik, die geen schilder ben,) om u naar behoren het snaakste voorwerp afte maalen waarop myne oogen toen vielen? - Hebt gy ooit het beeld van Priapus gezien? - Zyt gy op het eiland Java geweest, en weet gy wat een Orang-oetang is? Heeft by M. Villet (den Natuur Kundigen) het gezicht van een opgestopte Wit-baviaan nooit uwe aandacht tot zich getrokken? - Gy weet in alle gevallen, toch wel wat een Bullebak is, dien men somwylen in een' tuin of akker plaatst om de Vogelen en de Kleine Kinderen weg te jagen? - Wel! verbeeld u dan een Kaboutermannetje omtrent drie voet hoog; mager, mank, mal en morsig; met een' grooten mond, lange neus, ronde oogen, bonte hairen, en een gezicht dat (zoo dikmaals als het gewasschen wordt) wit schynt te wezen; - korte beentjes, platte voeten, handen vol vratten, kromme vingers en zwarte nagels; voeg daar nog by de Kinnebakken, de baard en de reuk van een' Bok; en kleed my dat ding in de monteering van een' Nachtwacht, (zyn favorite huisgewaad) dan, waarde Lezer! dan hebt gy nog maar een Flaauw afbeeldsel van myn' klein' Jood. - Gy kunt ligt beseffen hoe ik op het gezicht van deze karikatuur te moede was. ‘Wat drommel, vriend!’ riep ik uit, ‘dat is een aardig dier; en wel waardig aan de Stadsmuseum geschonken te worden! Hoe noemt gy het?’ - ‘Limaçon’ antwoordde hy, ‘en hy geeft zich daarby nog den titel van Rymelaar.’ - ‘Limaçon! Limaçon! maar vriend! een Limaçon is immers (als ik myn Fransch goed verstaa) een Slak! - een kruipend verachtelyk dier!’ - ‘Wel! dat is hy, immers!’ - Het heeft eenen schulp dien het niet kan, niet mag verlaten........’ - Juist! Hoort gy dan niet dat de Rymelaar zyn Gedicht ook begint met de woorden:

‘Ik ben altoos te huis......’?

Myn vriend had gelyk: de Rymzieke-domkop zong indedaad deze woorden, en hield, in plaats van eene Lier, een' Rooster in zyne hand waarmede hy zich deftig accompagneerde; en dat was hetgeene dat ik, kort te voren, eene kikvorsche-melodie meende te zyn. - ‘Maar’, zeide ik, ‘wat beteekent eigentlyk het woord Rymelaar? is het Hollandsch,’ of......? - ‘O! hervatte myn vriend, gy moet hier op de taal zoo naauw niet letten; gy hoort immers wel dat hy aan zyn' Gaskonjer doet zeggen: ‘Bravo! brave! dat is niet mooi!’ ‘Zoo dat, als gy hem nader by komt, kunt gy hem ook gerustelyk toevoegen: ‘Sies! wat ruikt gy lekker!’ ‘Limaçon, moet gy weten, geeft voor dat hy zeventien taalen spreekt; maar ik kan u verzekeren dat hy geen eene ordentlyk verstaat of schryft: Buitendien, dat is wat men noemt eene dichterlyke vryheid, men moet immers op “bewonderaar” en “Lasteraar” een rym vinden: en het woord “Rymelaar” schynt my daartoe zeer geschikt. Voor het overige, ik zou durven wedden dat Rymelaar van Rommelen, - Rommelary of zoo wat afkomt, en dierhalve .... “-” Om heteven, viel ik myn 'vriend in de reden, laten wy ons met zyne Rhetorique thans niet ophouden; ik merk al dat men op de Amsterdamsche Vischmarkt geen betere Poezy maken kan! Maar, spreek

[p. 537]

my liever van zyn persoon; verhaal my wie of wat hy is. De geschiedenis van zulk een Wanschepseltje kanniet dan zeer belangryk, zeer kluchtig wezen.’ ‘Met almyn hart!’ antwoordde my myn vriend; en hy begon dadelyk het volgend verhaal:

‘Ware Ky laatsleden Zaturdak in de Komedie Kewees, Ky hadt mooi Kezien hoe die menschen heb Kelakken.’

'Er wierd een stukje ten tooneel gevoerd, (De Intrigue aan het venster genaamd) waarin de voornaamste: Personnage, een Dichter was, die juist Slak heette. Deze singuliere overeenkomst van naam en beroep met den Mock Poet thans voor uwe oogen, noopte den Directeur van het Zuid Afrikaansch Tooneellievend Gezelschap, om dit Kluchtspel, dat anders niet veelbeduidend is, te doen vertoonen. Doch, de naam van Slak niet zeer poetisch zynde, oordeelde hy dat denzelven in het Fransch vertaald, iets welluidender zoude-zyn; en het gemelde Stukje wierd dus gespeeld onder den titel van LIMAÇON DE DICHTER.

‘Slechts op dat hy in glans meer zegevieren kon.’

Verbeeld u echter niet, beste-vriend! dat deze tweede Limaçon, dien wy voortaan Limaçon Junior zullen noemen, zoo volkomen naar dit verminkt Gedrocht geleek, dat men ze voor twee broeders had kunnen verslyten. - O neen! - Limaçon junior was wel krom van gang, maar niet van grondbeginsels, - hy was wel hier of daar zoo wat hekelachtig, maar niet lasterziek; - hy was kluchtig, maar niet onbeschoft; een verwaande Dichter, maar geen Aarts-canaille; - eenigermaat scherp in zyne zinspeelingen, maar niet zwartgallig. - Kortom, met uitzondering van eenige kleine, (en aan een' Acteur veroorloofde) byvoegingen, die nooit ten kosten der welvoegelykheid of der strengste zeden wierden, Limaçon, zoo als hy zich op het Tooneel vertoonde, was steeds een 'zoon van Kotzebue, en niet van Belzebuth gelyk deze. - Maar, gy wilt juist van Dezen hooren, wel aan! luister:

Gy hebt wel van de monsters Chimera en Sphynx gehoord? - Het eerste was Leeuw-Geit-en Draak, het andere Vrouw-Vogel-en Hond te gelyk. - Onze Limaçon, Vriend! is volmaakter dan dat; want hy vereenigt in zyn persoon byna het gantsche Dierenryk: - Aap - Ezel - Kat - Slang - Uil, en Slak niet te vergeten. - Dat is: hy is leelyk en morsig als een' Aap, - koppig en dom als een' Ezel, - valsch en nydig als een' Kat, - giftig als een' Slang, - lichtschuuw als een' Uil, en poltron als een' Slak.

‘Poltron!’ riep ik hier met verwondering uit; ‘hoe kan dat zyn, daar wy hem zoo heldhaftig hooren zingen:

Wie stoort zich aan uw nyd, en ook aan uw baletten.’?

Ja, vervolgde myn vriend, aan de Baletten moge hy zich weinig stooren, ten minsten voor zoo lang als den Beerendans alhier nog onbekend zal blyven; doch.... Maar, om weder op myn verhaal te komen, dat wonderlyk dier, (moet gy weten,) heeft zich gaan inbeelden dat het Stuk in questie eene aller-beledigendste Satyre op hem was; dat zyne eer en reputatie door hetzelve onherstelbaar verloren zouden raaken; enz: - (N.B. Als of hy indedaad eer en reputatie nog te verliezen hadde!) en uithoofde van deze ongegronde vrees, heeft hy ons nu vereerd met het schandelykste Libel dat ooit door middel van de misbruikte Drukpers in het licht is gebracht geworden. - Zyne zoo genaamde Vrienden D. - F. - G. - H. - K. - T. - en in het byzonder de zwarte S. - die gestadig door hunne aanbrengingen en Kluchtige invallen, zyne lasterzucht aanvuuren; en door middel van zyn rymtalent, hunne personeele wraak bevredigen; zwaayen hem de grootste loften toe, en helpen zyn venyn in de Stad verspreiden. - Hoe dwaas! - Had de Directeur van het Amateurs-Gezelschap voormelde, wezentlyk het voornemen gehad om aan het Publiek een Geschiedkundige Blyspel betreffende dit Origineel te geven, dan had hy het zelve gemaakt. - Hy had het in drie bedryven verdeeld, waarvan het eerste in Europa, het tweede in Asia, en het derde in Afrika zouden speelen. Hy had dien zelfden Limaçon, eerst als een' oude Kouranten-drager op de Heerengracht zonder bomen; dan als een' Advocaat in een Chineesche Kamp; en vervolgens als een' zedigen Schoolmeester, op het Toonel doen verschynen. Deze respectabel Deugd-Godsdienst en Zedenpreeker die, om zyne eerlykheid zedert meer dan vyfjaren op gyzeling gedagvaard is, die nog zyne Schuldeisschers onop-

[p. 538]

houdelyk bedriegt, en tot nog toe met zyne Hansworste-streeken de vervolgingen der Gerechtsdienaars heeft weten te ontduiken, en alleen daaraan te danken heeft dat hy nog geen Locaal bewoont

‘Alwaar hy bovendien de zeelucht ook geniet.’

Dit Schepsel, zeg ik, zoude geene schreden op het Theater gedaan hebben, zonder behoorlyk door eenen Gerechtsbode vergezeld te zyn. Zyne verhuizing in een Ballastmand, zyne Doos met juweelen; - zyne Loteryen; - zyne Bibliotheek; - ja zelfs tot zyne Kinder-komedie; niets zou vergeten geworden zyn om hem in zyn' vollen glans te vertoonen; zoo dat een ieder, zynen styl nabootsende, met recht had kunnen uitroepen:

‘O gekke Limaçon: o laffe Rymelaar!
Vervoerde vagebond! thans is uw beeldt'nis klaar.
................................
................................

Onderwyl dat myn Vriend zoo druk was aan het vertellen, sloeg ongelukkigerwyze de Klok een uur. - ‘Sakkerloot!’ zeide hy, ‘is het reeds zoo laat? Waar gaat de tyd toch heen! Nu dan, vaarwel, Beste! ik moet gaan eeten; myne Vrouw wacht naar my. By eene andere gelegendheid zal ik u nog meer van dit ventje vertellen. - Intusschen, lees dit’ vervolgde hy: en hy gaf my eene gedrukte Zamenspraak. - ‘En lees dit’ antwoordde ik hem: en ik gaf hem een geschreven Gedichtje, waavan het volgende was den inhoud.

Sans esprit, sans vertus, sans honneur et sans honte,
Un être tel que toi, que rien ne fait rougir,
Aux difficultés près, que son orgueil surmonte,
Scandaleux par penchant, médit pour son plaisir.
Sois prudent, néanmoins! - car, la retraite obscure
Ou tu crois, vil gredin! pouvoir impunement
De chacun sans motif entamer la censure,
Est accessible encore à mon resentiment.
Le voile qui te couvre est un voile de gaze;
Il te derobe aux yeux, mais non pas au soupçon!
Marche droit desormais, degoutant Limaçon!
Afin que sous ses pieds ton Gascon ne t'écrase.

Myn vriend ging de straat op, en ik draaide den hoek om.

EINDE.