Afrikaanse volksliedjies. Deel 2. Minneliedjies

23. ‘Dapper du Preez’ of ‘Die jonge Dupreez’.

Die ballade van ‘Dapper du Preez’ is in Engels bekend as ‘Young Lochinvar’ en kom voor o.a. in Scott se ‘Marmion’. Dit sou ons miskien reeds regverdig om hierdie Afrikaanse vertaling van 'n Engels-Skotse ballade as 'n volksliedjie te beskou, maar dat dit in Suidafrika werklik 'n volksliedjie geword het, word bewys (1) deur die aanwesigheid van verskillende variante.... 'n kenmerk van byna alle volkspoësie (vgl. die Inleiding by ons bundeltjie ‘Afrikaanse volksliedjies, ‘Piekniekliedjies’, bl. 15), en (2) deur die feit dat die liedjie in Suidafrika oral gesing word, reeds van lang vóór die Boere-oorlog af, sonder dat die volk ooit dink aan 'n digter, want hy het hier op die agtergrond getree en sy werk aan die volk as volkseiendom bemaak. Daar is owerigens ook 'n tradiesie in ons land dat die vertaling uitgelok werd deur 'n bepaalde insident in Suidafrika.

Volgens Dr. Lydia van Niekerk (t.a.p. bl. 56) is ‘Die Jonge Dupreez’ een van 'n negetal gediggies en liedjies wat in 1888

[p. 115]

deur Oud-President F.W. Reitz versamel werd uit verschillende bladen, waaronder ‘Het Volksblad’, ‘Het Zuid Afrikaansche Tijdschrift’, ‘'t Oranje Vrijstaatsche Familicblad’ en de ‘Bloemfontein Express’. As sulks kom dit dus voor in Oud-President Reitz se ‘Vyftig Uitgesogte Afrikaanse Gedigte’ (Kaapstad, 1888) en ook in sy later ‘Twee en Sestig Uitgesogte Afrikaanse Gedigte’ (Kaapstad, 1916) waarop ons teks berus, terwyl die variante op mondelinge oorlewering berus.

Van hierdie oogpunt uit verdien ‘Dapper du Preez’, soos dit onder die volk heet, nes ‘Antjie Schut’, ‘Grietjie’ en ‘Die Afrikaanse Pop’, ens, 'n plek in ons bloemlesing Afrikaanse volksliedjies.

Daar vèr uit die Wes-te kwam jon-ge Du-preez; Sy

perd was ge-teeld by Melck en Coet-zee, En bui-ten sy
ry-sweep, g'n wa-pen droeg hy. Hy ry on-ge-wa-pend, hy
kom om te vry: So trou tog in lief-de, kom, stem met my
mee... Was daar ooit knap-per jonk-man as jon-ge Du-preez?

[p. 116]

2.

 

‘G'n wind en g'n spruit kan hom keer;

 

Hy ry deur die stroom waar g'n mens wou probeer;

 

Maar, toe hy wou afklim by die meisie haar huis,

 

Vond hy alles in roer, selfs tot in die kombuis.

 

Die bruid had 'n ander haar jawoord gegee,

 

En dit aan 'n vyand van jonge Dupreez.’

‘Dog Dupreez gaan na binne. Wat gee hy tog om,
Al staan al die jonkmans en meisies verstom?
Toe sprak die bruidsvader: “Wat soek jy, Dupreez,
(Want die bruidegom self was skoon al verleë,)
Kom soek jy na vrede, of soek jy wel stryd?
Wil jy veg nou, of dans?.... want nou is jou tyd”.’

‘Ek vry lang na jou dogter, oom Jacob Fouree,’
Is die antwoord van jonge en dapper Dupreez;
‘Ek vry lang na jou dogter, jy wou dit nie hê;
Maar die liefde brand diep, dit kan ek jou sê;
Ek kom nie om te veg nie, waarom sou ek stry?...
By ons is daar meisies veel mooier as sy,
Ek kom vir die laaste.... so jy dit wil skink,
Ek kom om te dans, en 'n glasie te drink.’

‘Die bruid kus die glas; Dupreez neem dit weer;
Hy drink haar geluk en toe smyt hy dit neer;
Sy begos al te bloos; sy sug al hoe meer;
Met ted're ogies sien sy op hom neer.
Hy nam haar saft' hand vóór haar moeder kon praat:
“Kom, laat ons nou dans, want vir my word dit laat”.’

[p. 117]

6.

 

‘Hy was mooi van postuur; sy was mooi van gesig,

 

Elk oog werd, in liefde, op die twee gerig;

 

Haar moeder was kwaad, haar vader was boos,

 

En die bruidegom staan daar, ag! heel sonder troos,

 

Die strooimeisies fluister: “'t Was beter veeleer,

 

Had Dupreez haar gekrege, die knappe jongheer.”’

‘Hy drukte haar hand; hy fluisterde iets;
Hy dans na die deur; maar niemand merk iets;
Meteens sprong hy uit.... sy perd stond gereed....
Die meisie is mee, en, O! wat een leed!
Die kind van fatsoenlik Oom Jacob Fouree
Is weg in die donker met dapper Dupreez.’

‘Die Vorsters en Kriels, van Heerdens en Greefs,
Dit dreun soos hul ja; maar al 's tevergeefs:
G'n perd hoor hul meer: hy is vèr al miskien:
Die nag is so donker;.... g'n ding kan hul sien;
Maar so rat en so dapper.... ek wou wel wat gee.
Weer 'n jonkman te sien soos die jonge Dupreez!’

(Teks van Oud President F.W. Reitz, t.a.p. bl. 47-48.)

Variante: -

1.	I.p.v. vers i reël 2 en 3: ‘Sy perd was die beste uit die land vergeleë, En buiten sy rysweep, g'n geweer of pistool droeg hy.’

[p. 118]

2.	I.p.v. vers 2, reël 3 en 4: ‘Maar toe hy kom by Oom Jacob Fourie se huis, Kry hy alles in rep en roer, tot in die kombuis.’
3.	Reëls 5 en 6 in vers 4 kom net in party lesings voor, en gee aan hierdie vers 2 meer reëls as aan die ander.