Afrikaanse volksliedjies. Deel 1. Piekniekliedjies

22. ‘Aljander, aljander, al deur die bos.’

a. Lied en Spel: -

Die spel self wat hierbij hoort, noem Schonken (O.K.-H.V. p. 14), ‘deurkruipertjie’; hij haal Böhme (‘Deutsches Kinderlied und Kinderspiel’ Leipzig, 1897) aan en de Cock en Teirlinck (‘Kinderspel en Kinderlust in Zuid-Nederland’, Gent, 1902) om te bevestig wat hij sê omtrent die algemene bekendheid van die speletjie, onder die naam van bruggies-spel. In Nederland word dit genoem ‘deurkruipen’ of ‘kruip door, sluip door’.

Engelse kinders speel dit bij die liedjies ‘Oranges and Lemons’ van 32 reëls en ‘How many miles to Babylon?’ van 6 reëls. In ons land is dit 'n piekniek-liedjie sonder ‘tiekiedraai’, iets net so skaars als 'n wit kraai.

Soals bekend, vorm twee van die sterkste spelers 'n brug of boog deur mekaar se hande te neem so hoog moontlik bo hulle hoofde. Elke een kies een of ander lekkernij, gewoonlik 'n vrug - die ‘lekker kos’ van die lied. Die ander spelers vorm 'n trein. Bij die singe van onse twee-reëlige liedjie gaat dit dan met 'n wije boog naar die bruggie en onder deur - almaal behalwe die laaste van die trein, wat gevange blij en moet kies tussen die twee soorte lekkernije; die keuse beslis agter welke van die twee brugpilare hij of sij sal gaan staan.

[p. 57]

So gaat dit keer op keer, totdat daar geen trein meer is om onder die brug deur te gaan. Die twee partije trek dan touw sonder 'n touw, totdat die een of ander lasplek breek, wat 'n geweldige val en groot plesier veroorsaak, of, totdat die één kant uit posisie getrek is; die ander het dan gewin.

Die beskrijwing wijs aan dat die spel meer geskik is vir kinders als vir opgegroeide jongmense.

Die liedjie noem Schonken, t.a.p., waarskijnlik oorspronkelik afrikaans.

Volgens die variante, lijk dit of ons hier misskien te doen het met 'n liedjie uit die slawetijd, toe die slaweklok gelui werd vir die maaltije, en, soos ons weet, kon die ou slawemeide (b.v. Aderjana - jana, of Aja Jana - jana) baje lekker kos kook, soos wat die liedjie van sing.

b. Liedjie: -

‘Aljander, aljander, al deur die bos,
Jouw mama en papa kook lekker kos.’

c. Variante: -

1.	I.p.v. ‘aljander’ ook ‘al jare’.

‘Aderjana... jana, deur die bos,
Mij pa en ma kook lekker kos.’

of

‘Aderjana... jana, lui die klok,
Mij pa en ma is 'n goeie kok.’

of

‘Aja Jana,... ens.’

3.	I.p.v. ‘Jouw mama ens.’: ‘Mij mama kook sulke lekker kos.’
4.	I.p.v. ‘kook’: ‘eet’.