Ximenes. Alba. Orsini. Drie novellen uit Spanje. Deel 1

[p. 136]

[VII]

‘Is Donna margarita schuldig?’ vroeg de Hertog van alba, toen zijn zoon hem, als bepaalde uitkomst van zijn onderhoud met deze, de bekentenis deed, dat hij haar niet zoude huwen.

‘Beklagenswaardig, maar voorzeker schuldig in de oogen van den Koning,’ antwoordde deze.

‘Meer hebben wij niet noodig,’ hernam de Hertog met verhelderden blik.

‘Monseñor! eene ongelukkige op te offeren - eene vrouw....’

‘Eene vrouw, of de belangen van het Huis toledo: meent gij, dat ik hier zal aarzelen?’

‘Ik weet het tegendeel, mijn vader! en daarom moet gij alles hooren, opdat gij de arme redden kunt, of ten minste wreken, terwijl gij mij verdedigt. De Gravin, door hartstogten geslingerd, door pligten gebonden, zou haren beleediger willen sparen en een lijdzaam slagtoffer blijven; dát mag ik niet toestaan, daar ik weet, hoe zeer zij onschuldig in den afgrond is gevallen, waar anderen haar hebben heengeleid. Ik moet haar verweren tegen haar zelve en tegen den man, die haar bedriegt.’ En hierop deelde Don frederik den Hertog geheel het duistere feit mede, waarin hij bestemd was geweest, zoo noodlottig eene rol te spelen, en waarvan de last nu zoo zwaar op zijn hoofd nederkwam.

[p. 137]

Alba luisterde onbewegelijk en zonder eene aanmerking te maken; toen de jonge man geëindigd had, bleef hij eene wijle nadenken, en sprak toen:

‘Hier is voor u slechts één weg: eene openlijke weigering van de hand der Gravin. Zoo de Koning daarin niet berust, zult gij even openlijk rekenschap moeten geven van die weigering. Maar hij zal berusten. Want terstond na uwe verklaring, zal hij door mij alles weten, en als ik filips wèl ken, vreest hij boven alles de ergernis, die dit voorval zal geven aan een Hof, waar men de vormen zoo preutsch bewaart; ik weet te goed, met welke banden hij zich zelven kluistert, om zijne achtbaarheid te bewaren voor den adel en het volk; hij zal Don juan, dien hij meer bemint dan een' zoon, niet prijs geven aan de schande van zijne onridderlijke daad. Hij zal ons stilzwijgen koopen, al moet het zijn door het offer van zijn' wil!’

‘Of ons dat opleggen door eenig geheim en duister middel, dat hij alleen kent, Heer Hertog!’ hernam frederik somber.

Alba glimlachte. ‘Neen, mijn zoon! door duistere middelen ontdoet men zich niet van hinderpalen, als wij zijn; het requiescat in pace wordt niet voor een' alba uitgesproken. Sinds mijn' terugkeer in Spanje, voel ik mij weêr geheel in mijns Konings gunst en vertrouwen bevestigd, en het was geen valstrik, waarin hij u te wikkelen zocht, toen hij aandrong op de verbindtenis met de Gravin; het was verwondering, het was toorn: wat was natuurlijker, toen hij u zag weigeren, wat gij eerst hadt gewenscht? De Koning durft geene laagheid eischen

[p. 138]

van de zonen zijner eerste Grandezza; niet van mijn' zoon ten minste!’ voegde hij er bij, met eenen fieren blik; - ‘om hem echter zeker te voorkomen, - neen! om u eindelijk een' echt te doen aangaan, die volkomen passend is met de eer van ons geslacht en met uwe verdiensten; een' echt, waarvoor ik u altijd bestemde, en waarin gij reeds gelukkig zoudt zijn, zonder uwen zonderlingen inval, om Koningin elisabeth voor u te laten kiezen,....’ er was iets van bitterheid in den toon, waarop de Hertog dit laatste zeide.

‘Mijn Vader!’ viel federico in.

‘Neen! ik zeg het niet als verwijt, ik vergeef het u, dat gij dezelfde vrijheid naamt, die ik mij zelf nam, eene vrouw te kiezen naar eigen' wensch; de herinnering aan uwe moeder zou u hier bij mij vrijspreken; maar luister: Zoodra gij den Koning uw laatste woord hebt gezegd, reist gij naar Alba; ik heb onderhandelingen aangeknoopt met Don garcia de toledo. Z. Heiligheid heeft ons de dispensatie gegeven, gij zult uwe Nicht Donna maria de toledo huwen, als gij het wilt!’

Federico hief het donkere oog met sprekende verrukking naar zijnen vader op, en vroeg snel, met eene mengeling van onrust en levendigheid:

‘En maria?’

‘Is bereid te gehoorzamen, waar haar vader over haar beschikt; maar ik beveel u spoed, want het is niet te berekenen, hoeveel tijd filips ons zoude overlaten, indien hij het ergste wilde; men moet op alles gewapend zijn!’

[p. 139]

‘En wat wordt er van margarita?’

De Hertog haalde even de schouders op. ‘Haar zal geworden, wat zij het meeste wenschen moet: rust en vergetelheid,’ sprak hij koel.

‘Don juan blijft ongestraft: ik blijf ongewroken! Neen! dat zal niet zijn, al moest ik mijne wraak gaan opzoeken aan de uiterste kusten van Afrika, of op de golven der Middellandsche Zee!’

‘De broeder des Konings is onschendbaar!’ sprak alba plegtig.

‘Hoe? om haar te beter te misleiden, vleit hij de arme margarita met mijne edelmoedigheid - bespotting voor mij, dat woord en dát vertrouwen!..... Ziet hij dan niet, dat hij noch van haar, noch van mij, meer geheimhouding kan wachten; dat eene vreesselijke uitbarsting volgen moest, als wij zamen kwamen, de roekelooze!... en hij is gerust?’

‘Hij rekent op den Koning!’ hernam alba, ‘de Koning, die de teêrste verschooning voor hem heeft, sinds den dood van Don carlos!......’

‘Sinds hij den zoon verried aan den vader, om zich vrij te maken van zijne bestemming voor den geestelijken stand,’ hernam federico bitter. ‘O! wij waren in Vlaanderen niet ver genoeg van Spanje, om onwetend te blijven van zoo laaghartig eene daad, als Don juan zich toen heeft veroorloofd uit eigenbaat.’

‘Neen, Señor! laat ons billijk zijn; hij deed zijn' pligt; de half krankzinnige knaap zou in zijne razernij altijd vernieuwde aanslagen gesmeed hebben tegen het leven van een' vader en tegen de rust van het koningrijk, zoo men de eerste zachtkens

[p. 140]

hadde afgeleid. Het ware broedermoord geweest, zoo hij Don carlos gespaard had.’

‘Hij bragt den Koning tot kindermoord!’ hernam de jonge toledo hevig.

‘De Koning strafte een' misdadigen zoon; ik zou hetzelfde hebben gedaan,’ hernam alba streng.

Een donker rood vloog over frederik's voorhoofd.

‘Hertog!’ riep hij opvliegend. - De Hertog zag hem aan met een' blik, die den jongen toledo dwong tot een' kalmer toon, waarmede hij vervolgde: ‘Ik ken mijn' vader!’

‘En ik mijn' zoon!’ hernam alba, terwijl plotseling de gansche uitdrukking van zijn gelaat veranderde. Hij zag met onuitsprekelijk welgevallen op Don frederik; hij scheen in gedachten die gansche gestalte te meten, en de magt van dien kloeken arm te berekenen; een glimp van vergenoegen speelde rondom zijnen mond, toen hij den gloed waarnam, die flonkerde uit dat oog, en de gezondheid en de kracht, die schitterden op die trekken, en den moed, die zetelde op dat voorhoofd.

‘Federico!’ sprak hij eindelijk, en zijne stem klonk zacht, ‘ik ben trotsch op u,’ en hij nam zijne hand en bleef eene wijl zwijgend in die houding. En toen hij het hoofd weder ophief, was er iets duisters en straks in zijne trekken, dat van een' somberen inval getuigde. - ‘Om uwentwil wenschte ik dat Don carlos leefde,’ hernam hij met gedempte stem. ‘De Koning moet den vader benijden in mij. Hij heeft zijn' zoon moeten opofferen; zal hij mij toestaan den mijnen te behouden?’