Geachte confrère

[p. 114]

Eerste kantoor, eerste cliënt

Geachte Confrère,

Ik kom terug op Ernest Staas, advocaat. Wellicht hebt ge dat boek inmiddels gelezen. Welnu, dan zal het u niet hebben verwonderd daarin een beschrijving te vinden van zijn eerste kantoor (op fraaie stand in Brussel), en van zijn eerste zaak (aangebracht door een ontzettend vrouwmens, een megaera, één bonk ademend onrecht). Een eerste kantoor, een eerste zaak te beschrijven behoort bij een werk als het zijne.

Dat ik opnieuw bij hem ter leen ga ligt niet slechts aan het illustere van het voorbeeld, ook aan de menselijke neiging tot het oproepen van historische beelden. Niet zonder zelfkoestering gedenkt men het blanco-blad dat men toen nog maatschappelijk was, de naïeve verwachtingen, het vreemdelingschap, meer nog de verlorenheid in het Jeruzalem van de rechtstoepassing uit die jaren.

Ik had het zeker niet onverstandige besluit genomen te trachten als stagiaire een plaats te verkrijgen op een liefst groot kantoor. Ik kon echter nergens slagen, en kreeg alom te horen dat er geen emplooi was voor (nog) een medewerker.

[p. 115]

De te Rotterdam toenmaals gevestigde balie vertoonde een eigenaardige voorkeur voor een klein areaal van de toch al niet grote oude binnenstad, en dan nog een voorkeur voor de oude havens. Ik weet wel dat de beroemde grachtengordel altijd de advocatie in de hoofdstad heeft aangetrokken, maar reeds deze op zichzelf werkt door zijn omvang spreiding in de hand, en men trof vestiging van beroepsgenoten te Amsterdam ook elders dan daar. Wat Rotterdam aanging, waren Schiedamse Singel ener-, Hoofdsteeg anderzijds wel de uiterste punten op het terrein waar werd gepraktiseerd. En geen city-vorming met als resultaat verdringing naar de randen van de kern; integendeel, eerder een sterrenhoop, waarbij in het centrum de sterren het dichtst staan opeengedrongen. Om dit te verifiëren heb ik nog eens uit de diepte van mijn kast - en na de gebruikelijke stortingen van boeken uit de voorste rijen - de Gids voor de rechterlijke macht 1916 opgedolven. Het aantal advocatenadressen aan Leuvehaven, Wijnhaven en Boompjes blijkt dan ver in de meerderheid.

Nu ik eenmaal was aangewezen op een eigen kantoor was het niet slechts de vermoedelijk hoge huurprijs die me de kern deed mijden. Ik meende beter terrein te zien, hetzij in de onmiddellijke omgeving van de rechtbank, hetzij in die van het station Delftse Poort.

Ik slaagde met een kamer op de tweede verdieping van een bovenhuis aan de Stationsweg en oordeelde de verwachting nu ook cliënten te zien verschijnen niet onredelijk. Een straat van hoge smalle huizen, een gevelarchitectuur van enige monumentaliteit, en door de variatie daar-

[p. 116]

in, gepaard aan bochtig beloop van de straat zelf, bepaald wel aardig ook.

Het verkeer was niet biezonder druk, want de meesten persten zich door de nauwe Kruisstraat, maar als de treinen hun passagiers loosden namen de reizigers toch scheutsgewijs mijn weg. Helaas, hoewel mijn kantoor aan de achterkant van het huis lag, stelde ik weldra vast dat alle voetgangers de overkant namen en mijn bordje zelfs niet konden opmerken.

Hoe ongerept was ik toentertijd te menen dat het naambordje nog iets anders was dan een adres met de bedoeling vergissingen uit te sluiten. Verder zegt het niets, en ook het perceel waarin wij ons beroep uitoefenen zegt niets. Heb een naam! Wat is er in een naam? Alles. Heb een naam en een onaanzienlijk kantoor, en het publiek zal u belegeren, het zal wachtkamer, gangen en trappen vullen. Het zal zich eerder uit het dakvenster weer naar buiten laten proppen om met krampende handen neer te bengelen van de dakgoot, dan ingaan in de ruime lokaliteiten van uw confrère-buurman, zonder naam.

Ik had dus een achterkamer, drie trappen hoog, en daarin een eigen klein ministerbureau en een minimum aan wetenschappelijke litteratuur ondergebracht. Het meubilair was sober, maar voldoende, en wegens de weinige meter-kuub (zo zegt de bouwer) die mijn vertrek bevatte werd het des winters door een open haardje met cokes behoorlijk verwarmd. Ik wachtte. Ik wachtte hele dagen.

Toen nam ik het besluit de stad, die ik slecht kende, tot

[p. 117]

in zijn uithoeken te doorkruisen. Ik reed achtereenvolgens alle tien tramlijnen van Rotterdam van begin tot eindpunt af. Ik kwam terug, er was niemand voor me geweest, het haardje gedoofd, en ik sloot mijn kantoor.

Nadat ik was uitgetramd ben ik gaan zwerven door de krochten van de binnenstad. Dat was een verstrooiing met meer verrassing dan de tram had opgeleverd. Ik heb altijd een hang voor achterbuurten vertoond. Ge moogt er me om laken, Confrère, ge zult me deswege niet van het tableau geschrapt krijgen. Ik ben terecht gekomen in de onmogelijkste buurtjes, achter de Noordblaak, voorbij de Nieuwe Markt. Ik had zeker wel oog voor de schoonheid van de havens, vooral voor het panorama vanaf de Vismarkt over de Leuvehaven bij winteravondval. Maar de grootste ontdekking was de Baan, de heerlijke eindeloze kaarsrechte Baan, mijn Baan, vol van een lichte mistigheid en van het geklinkklank uit talloze smidsen. Dat begon al dadelijk met een groot pand links, beneden straatpeil, een schemerende ruimte in zwart en sepia, onder welker wijd kragende schouwen hoge vlammen lekten naast de schimmen van jongens die hangende blaasbalgen zuchten deden. Verderop was de straat alleen rechts bestoken, maar dan ook bestoken met dotten vuur in gekamerten met altijd open deuren. Ter afwisseling had de voetganger dan links een blik in de chaos der woninkjes van de Zevenhuissteeg, en weer rechts in het spookachtig ruïnencomplex van de Boshoek.

Ik kwam terug in mijn kantoor; er was nog steeds niemand geweest, en ik sloot het met een zekere vrede des harten, want ik had veel beleefd.

[p. 118]

Ik bezat geen typiste en geen schrijfmachine, slechts een copieerpersje. Ik deed als die confrère over wie ik u eerder vertelde, maar toen ik eenmaal tot een exploit was gevorderd, en het in tweevoud schreef met de pen, deed ik het uit noodzaak, allerminst uit afkeer voor de reeds lang niet meer nieuwe uitvinding. Terwijl ik mij volgens gebruik als jongste aanwinst presenteerde aan de bestaande kantoren, was mij bij de grote het rusteloos gerikketik uit de personeelsruimten opgevallen, en dat niet zonder afgunst.

Kent ge het verhaal dat een zeker beroemd Engels pleitbezorger deed over zijn eerste dag op zijn eerste kantoor? Ik ben zijn naam vergeten, en alleen herinner ik me dat hij later de titel Sir verkreeg. Sir Henry. Sir James. Sir Mortimer. Vermoedelijk drukte hij toen bovendien K.C. achter zijn naam. Maar ik zie hem zijn verhaal doen. Zijn diner is afgelopen. De dames - deze als regel niet mooie vrouwen, maar met de onnavolgbare distinctie van de Engelse - zijn uit de eetzaal vertrokken, en de heren achtergebleven met restanten kometenport (extra duur en gezocht wegens de winning in een jaar waarin een komeet verscheen) en met wat okkernoten. Het verhaal van zijn eerste uur op zijn eerste kantoor is kort. Hij zit nauwelijks achter zijn bureau of er wordt gebeld. Zijn bediende (hij heeft er een) kondigt een bezoeker aan.

‘Laat hem binnenkomen,’ zegt hij, grijpt tegelijk de telefoon (die heeft hij ook al), en begint een druk gesprek in het luchtledige, want zijn toestel is nog niet op het net aangesloten.

Na vijf minuten is hij uitgesproken en vraagt de eerste

[p. 119]

cliënt waarmee hij hem van dienst kan zijn. En het antwoord is: ‘Meneer, ik kom uw telefoon aansluiten.’

Ik bezat geen telefoon, geen durf, en evenmin kennis van deze anekdote - drie redenen elk voor zich toereikend om mijn eerste cliënt anders te ontvangen.

Hij kwam met een bewijs van onvermogen, hij was een prodeaan. Maar ik herinner me hem als de dag van gisteren.

Hij was een molenaarsknecht uit de omtrek der stad en beklaagde er zich over dat zijn vrouw hem had verlaten. Hij wenste geen scheiding, ook de vrouw zelf niet terug, maar wel alles wat ze had meegenomen. En daarvan legde hij een lijst over op vier velletjes briefpapier, keurig samengeregen met een draad wit garen.

De spelling van dit document was een volstrekt vrije, en van een soort als nu is uitgestorven. Het is bij mij met zoveel andere curiosa verloren gegaan, maar enkele inventarisgoederen weet ik nog in hun eigenaardige kakografie die toch enig systeem vertoonde weer te geven.

Zij waren: een sromelje met blajes, een koekjessromelje roodagtig, twee galige schorten, een blauw jurik, een groen jurik, een zuliveer vlakon, een zuliveeren damonsketing, een broek vest groen streep kant, een broek vest zwart geript, twee simonzetjes.

Ik zag wel aanstonds in dat zijn claim op o.m. de galgeschorten en de chemisetjes zwak was. Van de afloop der

[p. 120]

zaak zelf weet ik me niets meer te binnen te brengen. Ik geloof echter niet dat de Nederlandse juridische casuïstiek daarmee onherstelbaar verlies lijdt.

Hoogachtend,

Uw dw. cfr.