Logo DBNL
Gedichten (1861)

Gedichten

(1861)–Pieter Joost de Borchgrave–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Tweede bedryf.

Eerste tooneel.

TREMON en ADLAIDE.
adlaïde.

Gy wilt my troosten, Vader, maer het is vergeefs, wyl ik genoegzaem kan denken dat de gevolgen van dusdanige overtreding niets dan doodelyk kunnen zyn; want Nelzon is hier te zeer bekend, om deze stad en de Fransche rykspaelen te konnen ontvlugten, zonder aengevat te worden: doch ondersteld dat hy alles zonder de minste gevaeren doorkruysse, hy moet eylaes! ver van my en in een ander weereldsdeel, door myne eygene oorzaek, als balling, zyne dierbaere dagen slyten, en Adlaïde moet voor eeuwig die alminnige bywezentheyd derven.

tremon.

Ik beken het, Adlaïde! maer ik denk niet dat mynen zoon Valerius, op het hooren der menschlievendheyd van Nelzon, zoo onbarmhartig zal kunnen wezen, om alles wat tot zyne vryheyd noodig is, niet te verzorgen; te meer als hy zal vernemen op welke edelmoedige wyze hy, om onze goederen te redden, zynen post verlaeten heeft.

adlaïde.

Ik zou gelooven Vader, dat Valerius alles zou in het werk stellen om de genade van dusdanigen overtreder te bezorgen; maer gy weel dat Nelzon reeds lang aen mynen Broeder mishaegd heeft, om dat hy door zyne aenhoudende liefde myn hart zoo zeer had ingenomen, dat wy besloten hadden ons voor het Echtaltaer aen elkanderen te laeten vervoegen.

tremon.

Neen, hy zal van de aengeborenezeden zyns Vaders en Voorvaderen zoo ver niet verwyderd wezen, dat hy onzen weldoener en den schudheer van zyne eygene goederen uyt de aermen des doods niet zal trachten te verlossen: het waere, ach Adlaïde! de weldadigheyd onteeren, in plaets van die te beloonen.

adlaïde.

't Is waer, mynen dierbaeren Vader! maer daer de trotscheyd heerscht wordt meest altyd de menschlievendheyd vergeten.

Tweede tooneel.

TREMON, ADLAIDE en BENONUS.
tremon.

Welke redenen, Benonus! doen u hier zoo schichtig verschynen? spreek! zeg my de oorzaek.

benonus
met blooten hoofde.

Ach, Vader! dien braeven man die zegde zoo zeer myne zuster te beminnen, is van de andere soldaeten gevangen.

adlaïde.

Ach hemel! ik bezwyk!...

tremon
heel vaderlyk.

Wie heeft u zulks gezeyd, Benonus?

benonus.

Eenige speelgenoten, mynen Vader! die by my op straet kwamen aengeloopen, zeyden dat Nelzon voorgenomen had door de Stadswallen te zwemmen, en zoo van Vrankryk in Duylsland over te gaen, maer dat de wachten dit ontdekt hebbende, hem in allerhaest naer de gevangenis gaen brengen.

tremon
heel zagtjens.

Hebt gy dien braeven man, waervan gy spreekt, Nelzon hooren noemen?

benonus.

Ja, Vader! eenen der speeljongens zeyde: ‘Benonus, het is Nelzon, die zoo menigmael op den hoek der Straet aen uws Vaders huys Schildwacht gestaen heeft.’

adlaïde.

Nu zie ik dat het Noodlot ons langs alle zyden zoekt te verdrukken!...

tremon.

Ach Adlaïde! 't is den Hemel die het zoo wilt, en wat den Hemel zend moet den sterveling gewillig verdraegen; 't is door hem dat Nelzon in zyne ziel de eerste liefde gevoeld heeft; 't is door hem dat Nelzon zich door Adlaïde heeft laten overwinnen; en 't is door den Hemel, zeg ik, dat Nelzon zyne gevaeren te boven gekomen, met U het heylig Echtaltaer zal naederen.

adlaïde.

Het herrinneren, mynen waerden Vader, van Gods beschikking en

verwonderende almogendheyd, schynt my in den afgrond myner droefheyd een weynig te troosten; ach! myn geluk zou onwaerdeerbaer en myne vreugd zonder paelen wezen, indien ik Nelzon in zyoe voorige vryheyd mogte ontmoeten en aen myne wangen drukken.... maer, zacht! wie naedert ons?... ach! eiken stap doet my...

tremon.

Myne Adlaïde! 't is Valerius, uwen Broeder.

Derde tooneel.

TREMON, ADLAIDE, BENONUS, VALERIUS en FLACUS met een kleyn toegezegeld paksken onder den linken arm.
valerius.

Mynen waerden Vader!...

tremon.

Mynen Zoon!

adlaïde.

Mynen edelmoedigen Broeder!

benonus.

Mynen lieven Broeder!

valerius
na eene poos van stilzwygendheyd, en na hun beurtelings beschouwd te hebben, treed eenige stappen rugwaerts.

Maer wat schrik, wat angstvalligheyd en weedom lees ik op beyder uw gelaet? 't is my bekend hoe gy door eenen hevigen brand eenige schaede geleden hebt in uwe goederen; maer ik kan niet denken dat dit verlies eenigen klem heeft op uw gemoed...

Tot Flacus.

Ga, Flacus, draeg deze goederen in het huys van Tremon.

tremon.

Benonus, leyd dezen man in de kamer naest de voorzael.

valerius
tot Tremon.

Ach Vader! als ik U beschouw, ik denk dat gy sints het verloop van een jaer, wel dry jaeren en nog meer in uwen ouderdom gevoorderd zyt...

Tot Adlaïde.

En gy, Adlaïde, myne Zuster! uw gelaet getuygt dat pyn en angst uwe ziel folteren!... ach! houd Valerius niet lang verwonderd! meld my beyde de oorzaek van uwe ingekropte smart.

tremon.

Mynen Zoon! verscheyde angtsvalligheden drukken ons om te meest; gy zyt onderrigt wat woedende vlam in ons groot pakhuys ontstaen is; onze goederen, huyzing, ja ons eygen leven wierd thans in dit rampzalig tydstip van alle zyden gedreygd; wy wisten welke in-en-uytlandsche goederen er by menigte op elkanderen gestapeld waeren; hoe onze wooning, gebouwen en aentrekkingen dicht aeneengesloten stonden; dat onzen jongen Benonus in een diepe rust lag; en echter, eylaes! vonden wy ons beroofd van eenigen bystand!... Adlaïde in dit schrikverwekkende oogenblik, meer dood dan levende, te zeer beducht voor onze goederen, en boven al voor het leven van haeren Broeder, heeft Nelzon, eenen Soldaet, aen wien de wacht hier thans was aenbevolen, gebeden, ja gedwongen om alles voor den brand te helpen beveyligen; waerop dien braven krygsman, uyt menschlievendheyd, en wel namentlyk uyt liefde tot Adlaïde, in het uytterstegevaer zyns levens, met eenige onzer bloedverwanten den brand gestut heeft; maer te rug keerende na zyne verlatene plaets, bevond hy dat zyne Wapenen door eenen der voornaemste Officieren waeren medegenomen: Hy, op dit gezicht, als door een bliksemslag getroffen, en gedompeld in wanhoop en vrees, heeft zich in allerhaest verwyderd om

deze Stad te verlaeten, en, eylaes! hy is in zynen togt weêrhouden, en door de wachten, als eenen overtreder van 's Konings wetten, gevangen genomen.

adlaïde.

En mogelyks, Broeder! zal dien braeven voorstaender van onze en uwe goederen, onschuldig de dood moeten ondergaen.

valerius.

Dit leyd geene tegenspraek!

Aen zyde.

‘ô Hemel! moet ik juyst in eenen geringen Soldaet, den minnaer myner Zuster, eenen weldoener gaen erkennen!... ô God! welke hand hebt gy verkoren om onze goederen te redden!’

Tot Tremon en Adlaïde.

De gevaeren waerin zich deze stad bevind maeken zyne misdaed te grooter, en schynen te verzekeren dat hy het met de Dood zal moeten vergoeden...

Tot Adlaïde.

Doch troost u, Adlaïde, en denk dat uwe geboorte en myne nog aengroeijende krygsbediening meer dan eenen geringen soldaet, eenen Nelzon weerdig is.

adlaïde.

Ach Broeder! ik denk dat gy van het natuerlyk gevoelen, hetwelk den mensch van zyne oorsprongsuer word ingeschaepen, misdeelt zyt; want gy wilt my den keus ontraeden, dien my de Liefde, myne neyging, ja den Hemel zelf wilt doen voltrekken: waent niet dat Adlaïde haer geluk zoekt in de grootheyd van eenen Staet.

valerius.

Kont gy de liefde en de grootheyd eener geboorte niet beyde in eenen minnaer ontdekken? en is Nelzon den eenigsten dien den Hemel zoo ryk van aengekleefdheyd beschonken heeft?

adlaïde.

De Liefde, mynen Broeder! word in deze bedorvene eeuw voor eene

te geringe deugd aenzien, om nog by de hoogmoedige stervelingen plaets te grypen: 't is waer, ik beken dat Nelzon niet alleenlyk met eene getrouwe liefde bezield is, maer ik ben overtuygt, dat ik van anderen zou behooren te twyfelen: gevolgentlyk, zal ik haer om geene andere verbreken, en nooyt geene andere voor die omhelzen.

valerius.

Is 't mogelyk, Adlaïde! dat uw hart op Nelzon, eenen geringen soldaet, zoo zeer kan gevestigd zyn, daer Vrankryk in wakkere en hoogstaetige manschappen reeds lang, boven vele andere wereldstreken, den roem heeft weggedraegen.

adlaïde.

Is 't mogelyk dat Valerius, die by de voornaemste edellieden van Vrankryk, Duytsland en Spagnien, voor eenen weldenkenden en schranderen krygsman geroemd word, zoo ongevoelig kan zyn, of een huwelyk wilt tegenkanten hetgene de gelukkigste gevolgen beloft, wyl het op eene Liefde gebouwd is, die sints eene reeks van jaren niet alleen twee harten heeft ingenomen en ontzelft, maer ontelbaere blyken van wederzydsche getrouwheyd opleverd: ach Valerius! uwe denkwys maekt my waerlyk...

valerius.

In de onderstelling dat ik, myne Zuster! over uw huwelyk vergenoegt waere, wat hoop blyft U in dit ongelukkige oogenblik nog over tot Nelzon? gy weet dat het lood reeds gevormd is, om zyn hersenen te doorkruyssen; ja, dat hy alreeds met een voet gestapt is op het moordschavot: geloof my, Adlaïde! verban Nelzon voor eeuwig uyt uw hart, schep nieuwen adem, zoek zoetere rust, en vat een aengenamer leven aen.

adlaïde.

ô Hemel! Nelzon uyt myne ziel verbannen?.. wie?.. ik Adlaïde?..

Neen, Valerius! in weêrwil der mogelyks bereyde krygsstraf, zal noch zyne standvastighefd noch zyne menschlievendheyd nooyt, o ja nooyt uyt myn geheugen slyten.

Zy trekt den Ring van hare hand.

Dezen dierbaeren Ring, my tot kenteeken zyner aengekleefdheyd opgedraegen, zal ik eeuwig als onzen eygenen Huwelyksring waerdeêren.

valerius.

Ga, lafhartige Zuster!... lichtgeloovige slavin der liefde, sterf aen de zyde uws Minnaers!

adlaïde.

En gy, onbarmhartigen Broeder! ik zal, en eer dan gy dunkt...

tremon
Adlaïde vastnemende.

Myne Dochter!... laet af van nog voorder in scheldwoorden....

adlaïde
hevig.

Geloof vry, mynen Broeder! indien Adlaïde nevens Nelzon ter slagtbank geleyd wierd, dat haren naem by den naneef in meerdere achting zou blyven dan den uwen, wyl gy zoo barbaer en onmedoogend zyt uwen Weldoener, den Schudheer van uwe goederen, den hulpgenot uws Vaders, en den Verlosser van uwen Broeder ter dood te zien geleyden; te meer wyl zyne doodstraf uyt menschlievendheyd, voor ons en onze goederen gepleegd, alleen gesproten is..

ô Ongevoeligen vreedaerd! gy beschaemd door uwe onbillykheyd uw geslacht, gy ontluysterd uwen staet....

tremon
tusschen beyde.

Myne dierbare kinderen!... maekt, maekt een eynde aen uwe oneenigheden, op dat die aengenaeme Broeder- en Zusterliefde tusschen u beyde niet verbroken worde... Valerius!

valerius.

Myn Vader!

tremon
met Valerius aen zyde.

Wilt de liefde van Adlaïde niet langer bestryden: gy ziet hoe zeer dezelve haer veroverd: tracht de weldaedigheyd en goedheden van Nelzon, door het voorkomen zyner doodstraf, te evenaeren, op dat gy de vurigste wenschen van uwen Vader mogt vervullen.

valerius.

Ach Vader! gy weet niet tot wat oogwit ik haere liefde zoo zeer betwist, maer gy zult dit eerlang ondervinden: ik ga naer de Hoofdwacht om eenige myner meestnoodige belangens te verrigten, maer verwacht my zoo aenstonds terug.

Tot Adlaïde.

Vaer wel, myne zuster!

adlaïde
hem met haere oogen navolgende.

Ja ga, en voldoe aen uwe plicht die de menschlievendheyd en de dankbaerheyd u gebieden aen uwen Weldoener te bewyzen.

Vierde tooneel.

TREMON en ADLAIDE
adlaïde
uyt de diepte komende by Tremon, spreekt aen zyde:

Neen, ik kan niet gelooven dat Valerius mynen broeder of den zoon van Tremon is; want zyne ongevoelige woorden en zyne hardhoofdigheyd zyn te strydig met de zeden en de levenswys van zynen Vader.

Tot Tremon.

Wie zou denken, Mynheer! dat Valerius, die zoo deugdzaem en eenvoudig is opgevoed, by het vernemen der goedheden van Nelzon en op het zien myner traenen, zoo onbeweeglyk in zyne trotschheyd zou volharden?

tremon.

Wie weet, Adlaïde, wat Valerius in dit angstvallig geval zal on-

dernemen! hy schynt, veel meer dan gy denkt, door uwe traenen bewogen: ik heb hem van uwe aengekleefdheyd aen Nelzon zoo veel het mogelyk was onderhouden, waer op hy zeyde: ‘Ach Vader! gy weet niet tot wat eynde ik haere Liefde zoo zeer betwist; maer gy zult dit eerlang ondervinden.’

adlaïde
heel driftig.

Hier uyt kan ik lichtelyk opmaeken, dat hy door zyne twistredenen myne genegenheyd zoekt te dooven, om my aen eenen anderen, min verliefd, maer mogelyks grooter dan Nelzon, op te draegen: indien hy zulks voorheeft, zoo ik niet twyffel, hy zal zyne pooging te vergeefs, en zyne onderneming vruchteloos bestaen hebben: want liever zal Adlaïde door de hand van eenen tyrannigen Broeder sneven, dan om denzelven haere eerste neyging en haere teedre gevoelens voor haeren Minnaer vernietigen.

tremon.

Het kwaed vermoeden, myne Dochter! 't welk gy wegens uwen Broeder hebt opgevat, doet u zyne teedre woorden verkeerdelyk opnemen, en met eene oog van verontwaerdiging aenschouwen.

adlaïde.

Is 't mogelyk dat ik zyne woorden zoo lichtelyk voor getrouw zou konnen aenvaerden, terwyl hy ons reeds zoo veele blyken van verachting en onmedoogendheyd heeft laten zien? Neen, Vader, ik moet Valerius voor Broeder herkennen; maer zyne handelwys zal ik nooyt voor broederlyk beoogen.

tremon.

Den tyd zal u misschien leeren, myne dochter! dat gy eene verkeerde denkwys hebt opgenomen.

adlaïde.

Ik zou myne wenschen volkomentlyk volbragt zien, Vader! indien ik de goedertierentheyd van Valerius in dit hulpeysschende

geval buyten myne gedachten en verwachting moog aenschouwen; maer neen, ik ben van het tegenstrydig te zeer overtuygd...

Eene menigte soldaten gewaerwordende.

ô Hemel! wat zie ik?...

tremon
Adlaïde by de hand nemende.

Ach Adlaïde! myne Dochter! onzen weldoener, den braeven schudheer onzer goederen... eylaes!... eene nieuwe opening voor uwe wond, en een erslepen stael door uw reeds afgemarlelt hart!..

adlaïde
in bezwyming vallende.

Vader!... ik kan niet meer... ô ongelukkigen Nelzon!... ô mynen rampzaligen Minnaer!

Vyfde tooneel.

TREMON, ADLAIDE, NELZON deserteurswyze gebonden, met ontvlochten hair, gevolgt van Atreus en eene menigte gewapende Soldaeten.
nelzon
na eenige gebaerden van droefheyd.

Ach myne betraenenswaerdige en alderdroefste Adlaïde! vestigd, ja vestigd nog eens uwe bevallige, maer thans door den druk verstorvene oogen, op uwen gevangenen Nelzon, op uwen onschuldigen Minnaer, op het slachtoffer uwer dringende smeekingen en standvastige liefde!... eylaes! keer doch niet langer uw bekorend gezicht van dien, dien om U de dood welhaest zal omarmen.

adlaïde
heel neêrslagtig.

Ach, Nelzon! wie kan U in dezen schrikverwekkenden toestand aenschouwen?

nelzon
tot Adlaïde tredende.

Herken in my, ô Adlaïde! uwen Minnaer, uwen weldoender en boven al dit ongelukkige Slachtoffer der liefde!... herken in my dien Nelzon, dien gy gepraemd hebt uw Vaders goederen te helpen redden, die u gehoorzaemd heeft, die voor U, ja voor U alleen zynen post heeft verlaten, en die eylaes! om geene andere daed ter slagtbank word ingesleurd!

atreus
heel verwonderd.

Wie kan zulks gelooven!

tremon.

Het is waer, Mynheer! gy mogt verzekerd zyn dat Nelzon alleen door het gehoorzaemen aen myne Dochter, die hy reeds lang bemind had, de wetten des Konings heeft overtreden: wat zou hem anders tot deze postverlaeting bewogen hebben, wyl gy weet dat, na het verloop van dry dagen, zynen aengenomen dienst ten vollen vervuld was?

atreus
door groote verwondering terugtredende.

Is 't mogelyk!... hoe! na dry dagen! ach Nelzon! ik beklaeg met regt uw ongelukkig lot...

By zich zelven.

Zoo lang getrouw zyn! en op het uyterste eyndstip het streng gebod zyns Konings vertreden!... ach! ik kan zonder medoogenheyd dit niet overwegen.

nelzon
tot Atreus.

De liefde alleen heeft my de wapenen ontvrongen, my van mynen post gerukt, en gedompelt in dezen afgrond van ellenden.

adlaïde
tot Atreus.

ô Mynheer! Adlaïde alleen is pligtig, en Nelzon, eylaes! is het onschuldig slachtoffer... gedoog, gedoog, Mynheer! dat ik in zyne plaets tusschen het gedrang van uw gevolg mag sterven.

Zy vat het stael van Atreus by het gevest.

Laet dit stael...

nelzon
schreeuwende.

Ach! myne geliefde Adlaïde.

Tremon en Atreus weêrhouden haer.
tremon.

Myne Dochter!...

atreus.

Bedaerd, Mevrouw! uwe zelfsmoord zou Nelzon het leven niet kunnen geven.

adlaïde.

Wat vreugd heb ik in myne overige dagen nog te verwachten, als ik Nelzon, het eenigste voorwerp van myn geluk, moet derven!... neen, Mynheer! laet my in het bywezen van Hem, die ik pligtig gemaekt heb door myne smeeking...

nelzon
verlegen, tot Atreus.

Wederhoud haer, Mynheer!

Tot Adlaïde.

Adlaïde! leef, ach leef! dat het u genoeg zy dat Nelzon alleen uwe eerlyke, maer nooyt bekroonde liefde, met zyne aenstaende doodstraf zegele.

adlaïde
tot Nelzon.

Neen, ik zal noch wil u niet overleven.

nelzon.

Kunt gy niet meer leven voor my, ach! leef voor uwen gryzen Vader! leef voor hem, aen wien gy alles verschuldigd zyt.

tremon.

ô Ongemeene deugd!

Aen zyde.
ô Weêrgelooze goedheyd!

adlaïde.

Ik kan myne traenen niet langer wederhouden!

Zy dringt door de Soldaten tot Nelzon.

Nelzon!...

nelzon.

Myne Adlaïde!

atreus
tot Nelzon.

De pligt gebiet my, ondanks myne medoogendheyd, u voort te lyden: Nelzon! dult gewillig dat myne wacht zich van u verzekere, en u tot de bestemde plaets mag brengen.

nelzon
tot Atreus.

Mynheer! ik weet dat gy my niet behandeld als vreedaerd, maer als eenen onderdaen die zynen eed zoekt natekomen.

adlaïde.

O dierbare offerande!... Ach Nelzon, ik bezwyk!...

Zy valt tusschen de armen van Atreus en Tremon.
atreus
aen de Soldaeten.

Vertrekt.

nelzon
tot Atreus.

Gedoog dat ik voor de laetste mael de hand omhelze, aen welke ik dezen Ring, tot eene eeuwige geheugenis van myne liefde, geschonken heb.

Na de hand omhelsd te hebben, wordt hy, onder de grootste droefheyd, opgeleyd.

Zesde tooneel.

TREMON, ADLAIDE en ATREUS.
atreus
tot Tremon.

Het geheugt my niet, Mynheer! dat ik ooyt dusdanige verliefde ontdekt heb... uwen zoon Valerius kan by den Koning,

die zich sedert eenige dagen op het Kasteel van den Baron de la Tour, dry ueren van onze stad bevind, deze doodstraf lichtelyk voorkomen; want onzen grooten Lodewyk(1) is te medoogend, om Nelzons liefde en menschlievendheyd van de hand te wyzen: ga, spreek hem, en uwen zoon zal Nelzon's genaede verwerven.

adlaïde
tot haer zelven gekomen zynde.

Genaede! ach Mynheer!... wie?... Nelzon?...

atreus
tot Adlaïde.

Ja, Mevrouw, uwen Broeder, kan zyne genaede, indien ik my niet bedrieg, van den Koning zeer gemakkelyk bekomen: ik zou Valerius daer van zelf in het geheym onderhouden; maer myne wacht is reeds met Nelzon te ver gevoorderd, ik moet die volgen: Vaerwel.

Hy vertrekt.

Zevende tooneel.

TREMON en ADLAIDE.
adlaïde.

Vader! allen mensch schynt medelyden te hebben met onzen staet, en mynen eygen Broeder eylaes! blyft onverbidlyk.

tremon.

Ik zal hem de woorden van den Major in 't kort gaen voorhouden, en tevens verzoeken van de zelve natekomen... maer!.. hoe! 't is mynen Zoon Benonus!

Achtste tooneel.

TREMON, ADLAIDE en BENONUS.
benonus.

Vader! Valerius is zoo aenstonds aengekomen, en wenscht om U en Adlaïde te spreken.

tremon.

Is Flacus, die van het gevolg was van Valerius, by hem?

benonus.

Neen, Vader; Flacus heeft op het bevel van Valerius zyn peerd gezadeld, en is zoo aenstonds met een kleyn paksken vertrokken; doch, ik weet niet waerheên.

tremon.

Ga, zeg hem dat wy komen.

Negende tooneel.

TREMON en ADLAIDE.
tremon.

Alles, zoo ik hoop, zal ten besten uytvallen, en wy zullen eerlang een gelukkig eynde ontdekken: zy getroost, myne Dochter!

adlaïde.

Ach Vader! door wat ingebeelde waen en vleyende vooruytzichten laet gy u verleyden? gy weet immers genoeg dat Valerius voor Nelzon geensins genegen is, en dat hy van over langen tyd onze liefde heeft trachten te vernietigen: doch, laet ons hem naederen; maer ik zal nooyt gelooven dat er in hem zoo veel goedheyd kan plaets hebben, dat hy Nelzon, aen wien hy nochtans eene onwaerdeerbaere belooning verschuldigd is, van de dood bevryde.

eynde van het tweede bedryf.

Vorige Volgende