Oost- en West-Indische Warande

Vervattende aldaar de leef- en genees-konst. Met een verhaal van de speceryen, boom- en aard-gewassen, dieren &c. in Oost- en West Indien voorvallende

Het XXII. Capittel. Van de Root-hond en Ring-worm.

Doctor: Heeft men daer geen Schurft, Laserye, ofte Oliphants-sieckte, gelijck als in Egypten?

Magister. Noit niet, maer wel de Roothont, ofte Pavule genoemt, waer door de huyd oneffen wert ende rood wert, waer mede meest alle Vreemdelingen, die eerst in Brasil komen gequollen werden, die haer hert eerst louter ophalen en in groote jeuckte vervallen. Dese puysjes knagen dickmaels over het geheele lichaem, sy sijn vast ende bestandigh de geheele Buyck over al, een riem omringende.

Doctor. Welck is de genesinge?

Magister. Sy pogen dit quaed met een bad van koud Zee water te verdrijven, gemaeckt met Limoen sap, maer de wijl dan alles binnen staet is minder gewoonlijck: oock willen zy koude wasschingen, ende baden met al te veel astrin-

[p. 250]

gerende dingen gebruycken, of zy gebruycken stercke Purgatien.

Doctor. Maer soo het quaed nu verder gaet?

Magister. Soo maeckt men sachte en lichte Purgatien die getempert zijn, die d' Abstuctien benemen, als de Syroop uyt negen Infusien ende van Cichorei ende Rhabarber, Cremor Tartari, Tamarinde. De koocksels van de wortels Juripeba ende van Limoenen, welcke in de plaets van de Cichorerien zijn. Eens ende andermael doet men Ader-laten. d' Uyterlijcke dingen gebruyckt men dus, dat als men sweet, het geduyrigh afveeght, ende een ander hemd aen doet. Dan gebruyckt men Fermentatien van Aqua Sulphuris ende Nitri, wit van Eyeren, de vier groote koude saden, met Azijn ende Limoen sap gekoockt, waer in men een doeck nat maeckt ende het lichaem wrijft. Welcke al-hoe-wel het scherpe pijnen veroorsaeckt, gaet wel haest weder over: ende soo het ymand niet verdragen kan, gebruyckt men in de plaets een warn Bad van verkoelende ende versachtende kruyden gemaeckt.

Doctor. Zijn zy niet dan vry van andere Siekten?

Magister. Soo lange sy dit Roothont hebben sijn sy van alle andere Sieckten vry, ende leven voorspoedigh. Sy moeten matiglijck leven, gebruyckende verkoelende Spijs ende Dranck.

Doctor. Regeert daer de Ringh-worm niet mede?

Magister. Ja, wanneer dese stoffe binnen de

[p. 251]

huyd gehouden wert, ende geen uyt tocht heeft, soo werd die stoffe vuyrigh ende scherp met veel siltigheyt vermenght, gaende als rondom het Lijf, werdende daer op gehoopt, en duyrt dickwils geheele Jaren de huydt aenhangen. Ende dan werden zy van een geheelen anderen aert; somtijdts sijn het beweeglijcke puysjes van een gescheyde met pijnlijckheyt, groote jeuckte ende brand, voornamelick aen de jongelingen des Somers, diese geduyrigh krabben; somtijdts sijn sy als een voort etende Hair-worm, en een tijdt langh geduyrt hebbende, werden sy met de boven schrevene uyterlijcke dingen wel getemt.

Doctor. Heeft men geen andere uyterlijcke middelen?

Magister. Onder d' uyterlijcke heeft men een soort van biesachtigh Gras, Erva d' Empige genaemt, ende de langste wilde Siliqua, welcke onder de enckele dingen d' eerste rang verdienen. Door desen strijckinge wert dese quael niet weynigh verlicht, ende niet selden t' eenemael wegh genomen. Somtijdts verandert de beledigde plaets, ende soo d' oorsaeck van innerlijck gevoed wert, soo tast sy de Mensch even vehement aen. Daerom het gecomponeerde Medicament uyt de boven beschrevene sappen tot een Lavament, ofte Unguent gemaeckt, en op de beledigde Deelen geplaets, heeft groote nut toegevoeght. Als neemt 't sap van Gras, van de voorschrevene Siliqua van elks een deel, levende Swavel en Salpeter elcks een half deel, Turbith Album een weynigh,

[p. 252]

Ung. Refriger antis Caphurati, twee deelen. Misce. In het Paraybienser Land hebben de geoefenste Inwoonders geen beter middel als de bast Cebipira, met welckers wrijvinge en wasschinge, sy gelijck de Schurft allerley quade Ulceratien genesen, en op die wijse doen sy de Ring-worm mede verdrijven. Somtijdts is dit quaed soo groot, dat het noch door Ader-laten, Purgeren, Sweeten met Salsapilla &c. Nauwlijcks wil wijcken, al is 't dat 'er al een verkoelede di-eet by komt. Ende dan kan men de Curatie niet doen door de Mercurius sijnde als sijn eygen Antidotum, het welcke voorsichtigh moet gebruyckt werden, of sijn in levens gevaer.