Oost- en West-Indische Warande

Vervattende aldaar de leef- en genees-konst. Met een verhaal van de speceryen, boom- en aard-gewassen, dieren &c. in Oost- en West Indien voorvallende

Het VIII. Capittel. Van d' obstructien der Ingewanden des Levens.

Doctor. Het is niet te twijfelen, of men sal door een ongeregelde Levens wijse mede aldaer verscheyde obstructien in d' Ingewanden hebben?

Magister. Ende dat meest in Jongelingen, welcke hier eerst komen, (maer soo veel niet in Oude) ende dat door een Cacochymie, die sy eerst van de reyse mede brengen, waer by sy dan onbeschoftelijck veel rauwe Vruchten

[p. 204]

eten, ende Water toe drincken, waer uyt geen goede Concoctie kan ontstaen, waer na dan Obstructien moeten gebooren werden. Sy gebruycken dan een dranck van de vuyligheyt des Suyckers en Water gemaeckt, dan Brandewijn, van de selve dranck gemaeckt, daer sy sich droncken in drincken, heet werden, en sterck sweetende op d' aerde naeckt neer leggen, door welckers koude sy des nachts bevangen werden. Waer door hare sappen stollen ende het ferment der Mage debiliteren. Hier door werden sy swack, en daer volght soodanigen walginge op, datse noch Spijs noch Medicamenten konnen inhouden. Welcke by aldien men haer ten eersten met geen hulpe by springht, met de gemeene Adem wegh open te houden, en d' Ingewanden t' ontlasten ende te verstercken, soo siet men dese qualen daer op volgen, blijvende de voorige Vyand. Want de Gijl dick is en taey kan de selve door de Gijl vaten niet henen dringen, maer daer passeert alleen een vergoorde dunne Gijl door, welcke eenige kaesdeeltjes met sich sleept, waer door Milt en Lever verstopt werden, door welkers swaerte het Middel-rift sich niet behoorlijck kan bewegen, het welck d' oorsaeck is van dat moeyelijck Ademen. Hier op volght koud sweet in d' Opperdeelen, met een groote swackheyt van krachten, hardigheyt in beyde Hypochondrien met gerommel: ende eindelijck koorts ende dorst. Uyt dese verstopte Lever volght dickwils Geel-sucht ende Water-sucht.

[p. 205]

Doctor. Gebruyckt men hier den selfde middelen toe als in Oost-Indien?

Magister. Eer men tot het Medicineren over gaet, houd men eerst een strenge Levensregel, ende dat eenige tijdt achter een, ende dat voornamentlijck van versche Spijs, die dun is ende licht te verteren. Sy drincken Fonteyn water. Men doet Ader laten, het sy voor de tegenwoordige koorts, of tegens de toekomende. Eerst geeft men haer dan Inciderende ende Aperierende Medicamenten, op dat de krachten niet mochten verswacken, ende geen Buyck-pijnen mochten volgen. Men geeft haer oock een koocksel vande Wortel der Kruyden Acaricoba, Juripaba, Caapemonga, Pagiminioba, Alcacu, Aguape, Araca, Aguaxima. Limoenen en Ibiraee maeckt men Aporema'as na de konst, ende soo die dickwils hervat werden, geven sy geluckige effecten. De verswacktheyt van de Maeg, geneest men met Maeg pleysters van de Gom Icicariba, ende geven wilden Honigh te licken, soo daer koorts by is. Eyndelijck Wijn in welcke twee Wortels Ipecuanhae geweyckt zijn; dan geven sy de Krancke een Castanie van de Neus Anda, om de stoffe veyligh uyt te suyveren.

Doctor. Heeft men dan geen nood van Scheurbuyck?

Magister. Dese heeft men gemeenlijck ontrent Luyden welcke het uyt Zee mede brengen, door de soute ende ranse Spijs, ende die herstellen sy door versche Dranck en Spijs alleen; ende onder dese heeft de Cocos d' eerste rang,

[p. 206]

welckers vocht ende mergh, behalven dat het aengenaem is, soo is die gesondt; als mede d' Orangie-appelen, Citroenen, en der selver versche sap, de Water-meloenen, Tamarinde, Caraguata, Guajaba, Ananas, Murucuja: eyndelijck de Zee-kool, als Porcelein versch in den Azijn geleght &c. sijn seer goed. De Dranck wert van Water, Limoenen ende Suycker gemaeckt. Hier by kome soo veel beweginge des Lichaems als het doenlijck is. Ende door dese middelen alleen, sonder eenige andere Medicijnen, werden sy binnen weynig dagen herstelt, ten ware daer eenige andere qualen schuylden.