Oost- en West-Indische Warande

Vervattende aldaar de leef- en genees-konst. Met een verhaal van de speceryen, boom- en aard-gewassen, dieren &c. in Oost- en West Indien voorvallende

Van den Indiaenschen Saffraen, ofte Curcuma.

Den Indiaenschen Saffraen, en is niet anders dan die wortel de welke op de winckels in 't Vaderlandt Curcuma genoemt wert, dewelcke hier in de bosschen soo overvloedigh wast, dat men daer mede heele Schepen soude kunnen bevrachten: doch sy wert mede in de Hoven gesayt. De Curcuma heeft langachtige bladeren, die vry breeder zijn dan de bladeren van Cardamom, van de welcke sy andersints niet veel en zijn verschillende, doch in steelen zijn sy onderscheyden, de welcke in de Cardamom met tussche-scheytsels ofte knoopen, even als het riedt versien is, maer in de Curcuma gladt ende effen is. Ick ben verwondert dat Garcias ab Oota dese soo heerlijcke plante soo licht voorby gegaen heeft, alsooder by alle de Indianen geene plante in meerder gebruyck en is dan de Curcuma. Sy heeft den naem van Saffraen gekregen, niet om dat sy eenige gelijckenisse heeft met den Engelschen Saffraen, die nu de beste van de geheele Werelt is: maer om dat des selviges wortel, even als de oprechte Saffraen geelue verft; waer over sy oock by de Portugijsen Saffraen da Tierra genoemt wert, even of men seyde, onder-aertsche Saffraen. De Maleyschen noemen hem met een seer gemeenen

[p. 155]

naem Borborry, wiens gebruyck wy hier na sullen aenwijsen, waer van mede de geheele Compositie van die seer vermaerde zalve sijnen naem bekomen heeft; sijne bloemen zijn uyt den geelue purpur, die uyt de toppen van de plante uyt-spruyten, sijnde van fatsoen heel gelijck die purpere klockjens, ofte de bloemen van Gladiolus; die in Hollant omtrent den maent Junius in veele Hoven met haer cierlijck purper staen en gloeyen.

Hy seydt vorders, dat men dese Wortel sonder schade of perijckel soude mogen nuttigen; Ick durve wel stoutelijcken seggen, ende sulcks op mijn eygen perijckel, dat hy niet alleen onschadelijck, maer selfs ten hooghsten dienstigh ende gesondt is, ja dat men tot gekoockte Visch ende vleesch, geen kruydt tot toe-spijse, in soo grooten gebruyck by onse Indianen vinden en sal: Daer benevens is des selviges gebruyck heel uytnemende in die Medicamenten, dewelcke van buyten aengeleyt, ofte van binnen ingenomen werden, tegen alle verstoppingen der Ingewanden, ende des darm-scheytsels, die hier overvloedelijcken voorvallen: Vorders houden de Maleysche Vrouwen geen Medicament in sulcke waerde tegen alle Vrouwelijcke sieckten, dan desen Borborry, den welcken sy tot in den hemel toe verheffen, om de Vrouwen lichtelijken, ende met gemack te doen baren, als oock in de sieckten der Nieren, ende swarigheden die in 't waterlosen voorvallen.

Het is mede een uyt-besonderde ende toege-eygende Genees-middel voor de lijf-moeder.

[p. 156]

Ende sekerlijcken om de waerheyt te bekennen, ick en hebbe door het dagelijksche gebruyck niet soo uytnemende bevonden in diergelijcke sieckten dan dit, het alderheerlijckste onder alle andere Medicamenten: maer van dese Wortel hebbe ick breeder gehandelt in onse Genees-konst.