Oost- en West-Indische Warande

Vervattende aldaar de leef- en genees-konst. Met een verhaal van de speceryen, boom- en aard-gewassen, dieren &c. in Oost- en West Indien voorvallende

Van Tutia.

Garcias ab Orta wert hier dapper bedrogen, dat hy seyt dat de Tutia uyt de assche van eenen sekeren Boom gebrant wert: maer hy bekent dat hy sulcks van anderen verstaen heeft, hy dan selfs bedrogen zijnde, bedrieght oock anderen.

Want de Tutia wert gemaeckt uyt een sekere soorte van aerde, die so lijmachtigh is als Leem of Pot-aerde, dese vergaderen de Indianen, ende doen de selvige in aerde potten: die vry stercker zijn dan die van ons Vaderlandt, ende daer water by doende, weten sy dat geestigh in 't ronde te roeren, daer na stellen sy dese potten in forneysen, die tot dien eynde gemaeckt zijn, ende na dat sy door het vyer alle het water afgeroockt hebben, laten sy dese aerde kalcinieren, ofte tot een kalck gloeyen, aen de kanten der potten, ende na dat sy de vuyligheyt, die op de gront gesoncken is, wegh genomen hebben, soo schrabben sy de Tutia, die aen de kanten vast gegroeyt is, van de potten af, de welcke sy in doosen besloten houdende, door geheel Indien te koop dragen, want sy gebruycken die selvige in dese Landen om het hayr wegh te nemen, ende insonderheyt voor de Vrouwen, als sy haer in de Badt-stoven, ofte in de Rivieren wasschen.

[p. 132]

Maer ick hebbe mede dickmaels verstaen van de Koopluyden, die uyt Persien ende Armenien hier tot ons komen, om haren handel te drijven, datter in Persien in die Provintie, die men Kirmon noemt, een groote menigte van de leem-achtige aerde gevonden werdt, daer men de Tutia af koockt. Ende dat sy om meerder profijt met de selvige te doen, de Tutia, die sy in de Persische tale Tutyah, noemen, verdeelen in den steen Tutyah ende in een slechter Poeder, de welcke sy, elck in 't besonder, aen de begeerige verkoopen.