Oost- en West-Indische Warande

Vervattende aldaar de leef- en genees-konst. Met een verhaal van de speceryen, boom- en aard-gewassen, dieren &c. in Oost- en West Indien voorvallende

IV. t'Samen-spraeck. Van den natuurlijcken dranck die men uyt de Boomen weet te tappen, in Indien Towack en Saguëer genaemt, als oock van de vochtigheyt diemen inde Cocus-Noten beslooten vint.

Meester Andries.

LAET ons den Arack de sack geven: want hier van hebbe ick u gevoelen al weg: nu wilde ick u vonnis wel eens hooren van die drinckbare vochtigheden, diemen uyt de vrugten der bomen maeckt, of selfs uyt de boomen tapt.

Bontius. Weet dan dattet driederley soorte

[p. 29]

van desen dranck zijn, de eerste vintmen in de holligheyt van den Cocus-noot, de tweede wert getrocken uyt de bloemen van den selvigen boom? de derde vintmen heel veel in Banda ende inde Molluckische Eylanden, de welcke komt druypen uyt een boom die in fatsoen bykans den Indiaenschen Palm-boom gelijck is, ende dien dranck wert by de Inwoonderen Saguëer genoemt, dese drie soorten van natuurlijcke drank zijn door geheel Indien heel gemeen. Ende in 't generael magmen van haer seggen, dat sy in koude hoedanigheden uytmunten, ende over sulcks aen de zenuwen schadelijck zijn, indien yemant de selvige te veel in neemt, insonderheyt wanneer het lichaem door oeffeninge ofte door de Sonnen-brant verhit is: even gelijck wy voor desen in het Vaderlant wel gesien hebben, dat yemant des Somers, ofte inde Honts-dagen door 't loopen vermoeyt zijnde, ende van 't sweeten versmeltende, al te onvoorsightelijcken kout water ofte Krane-melck dronck, daer op schielijck gestorven, ofte ten minsten in groot perijckel des levens gekomen is. Over sulcks soo moetmen den dronck die uyt dese bomen vloeyt spaersamelijcken gebruycken: want men heeft menighmael gesien dat door het veel ende geduurigh gebruycken der selviger, insonderheyt des drancks Saguëer genoemt, niet alleenlijck langhduurende buyck-loop ontstaen is, maer dat oock die soorte van beroertheyt diemen Beriberij noemt, daer uyt gesproten is. Hier komt het van daen, dat meest alle menschen in Banda, ende op de andere Moluckische Eylanden,

[p. 30]

insonderheyt die onder ons gebiedt staen, quelligh zijn ende in een quaet vel steecken, ende vuyl van koleure, na den gelen toe treckende, ende nauwlijcks is van drien een van onse Hollanders van die voornoemde Beroerte bevrijt, het welcke de Portugijsen wel bekent is, de welcke niet alleen in desen dranck, maer in alle soorten van eten ende drincken veel matiger zijn dan de onse.