|
| |
Het XXV Capittel.
VVillemijnken heeft eenen schoonen appel ghevvonnen met loghens, met stoffen ende poffen, maer dien is van binnen al bitter verrot.
Willemijnken. O Suster, hoe verbrot ghy't my daer, ende hoe beschaemt maeckt ghy my? Ick hadde haer wijs gemaeckt dat ick een Edel-vrouwe was, dat ic groot gingh, ende dat ick Bevaert dede: Waer door ick desen schoonen appel ghekreghen hebbe, maer hy is van binnen soo bitter verrot, dat ick dien quaden smaeck niet wederom vande tonghe crijghen en kan.
Duyfken. Ia soo, ick hoore wel ghy hebt oock u tonghe besmet met hoogh stoffen, swetsen, u selven te prijsen, ende oock met lieghen. Wach arme! Moest ghy soo
| |
| |
veel stoffeersel soecken om eenen schoonschijnenden appel te winnen; Ofte om dat een ander u voor een groote Me-Urouwe soude aensien? En weet ghy niet, Suster, als ghy van u selfs groot ghevoelen hebt, ofte dat ghy u selfs saken prijst, het zy bedecktelijck ofte openbaerlijck, dat een ander dan twijffelt aen de waerheyt, ende meesten tijdt voor loghens houdt, achter rugge van u klapt ende u bespot, hoe wel men in uwe teghenwoordigheydt u wel sal helpen op-stoffen, ende de kap vol-steken, maer als ghy uwen rugghe wendet, soo wordt ghy met vingheren ghewesen, Desghelijcks merckt eens, wat een verfoeyelijcke saecke dat het lieghen is. Daerom al willens ende wetens plat teghen de getuygenisse van zijn eygen gewisse oft conscientie, ende teghen de suyvere waerheydt sprekende is. Ende wat al moeyte isser aen vast! hoe moet hy zijn herssenen quellen: Wat moet hy al listen ende vouden te werck stellen die lieghen wilt! Hoe dickwils wordt hy achter-haelt, beschaemdelijck berispt, ende wat moet hy een stijf ombeschaemt aensicht hebben! Nochtans wat moeyten dat hy doet, men wordt gewaer dat hy eenen loghenaer, een valsch lichtveerdigh mensch is, dien-men niet en mach vertrouwen. Zijn woorden worden
| |
| |
gheacht als een windt, al is't dat hy somtijdts de waerheydt al spreect. Maer hier teghen: Hoe schoon, hoe bemint, hoe waerdigh, ende hoe gheacht is de simpele clare waerheyt: die om lief, noch om leedt hem eenighsins en laet bemeuselen met lieghen.
Nu ter oorsake dat ghy wilt stoffen van Edeldom, soo moet ick u hier eens een drollighe strijdt-reden verhalen, die ick dese dagen hoorde tusschen eenen Soldaet met eenen Boer. Den Soldaet roemde ende noemde hem selven oock een Edelman te wesen: Waer op den Boer seyde: Ic meynde dat sich selve te prijsen ofte te roemen van Edeldom, onedelheyt ende sots werck was. Dus twijffel ick of't al waer is, dat ghy een Edelman zijt: ende ick bid u wilt my eens seggen waer aen ick een seker Edel mensch kennen mach. Den Soldaet antwoorde: Dat is claer genoech te kennen aen ons maniere van doen. Want het betaemt ons Edel[-]lieden, dat wy ons niet soo nederich en houden als ander menschen, dat wy niet soo gemeyn en zijn met andere gemeynte, dat wy uyt-muntende gecleet gaen, dat wy gedient worden: Dat wy heerschen ende gebieden, dat wy ons meer laten achten ende eeren dan andere: Dat wy geensins de minste en zijn: Ende voor al niet toe en laten, datmen ons op de teenen treedt ofte
| |
| |
in't minste onse maniere van doen berispt! Want Edel bloedt en can dat doch niet verdraghen. Den Boer antwoordt: My dunckt dat ghy noch vergheet te segghen, datter oock veel onder u lieden, zijn, (doch 'tkan wel wesen dat het hun oock soo betaemt) die van den dach den nacht, ende van den nacht den dach maecken, want sy verquisten s'avondts den tijdt met gheselschappen, ende 'smorghens bycans tot den noen met slapen? Wat souden de sulcke Edel zijn? daer sy den alder-edelsten tijdt (welck den heerlijcken morghen-stondt is) soo onnuttelijck verluyeren ende verliesen? Komt het dan datse eens peysen te gaen in Godts-dienst (daermense selden siet) soo schickense daer de laetste te zijn, maecken dat soo cort als zy eenighsins connen: verslijten onder-tusschen daer noch den tijdt met clappen ende gabberen, met den rugghe na Godt ghekeert, ende 'taensicht na huns ghelijcken over al te laten draeyen: comen daer meer om malcanderen te groeten, dan om Godts-dienst te vereeren, daerse qualijck een knie ende een oor toe mogen buygen. Draghen veel minder opsicht oft ontsach aen de teghenwoordigheydts Godts, dan haer dienaers aen haer moeten doen: verstooren alsoo de devotie van andere, gheven een verarghenisse ende
| |
| |
een seer quaedt exempel aen de werelt. Van daer haesten sy haer aen't bancqueteren, dobbelen tuysschen, jachten, ende bochten heele nachten over, volghen hun lusten in groote overdaet: maken veel schulden, laten hun werck-lieden, ende andere diense schuldigh zijn, maenden ende jaren naer loopen om de betalinghe. Maer blijven dat even-wel edele menschen? Dat is verre boven mijn Boers verstandt: Want als wy Landt-lieden soo doen, soo seydtmen dat het ongheschickte botte Boeren werck is. Dan ick verwondere my seer over twee saken in dit punt. Ten eersten: Dat soodanighe Edel-lieden, die in veel saken (besonder inden Naem van Edelheydt) soo trots zijn: Datmense niet eens raecken ende mach, nochtans in dese sake soo nederigh ende ootmoedigh zijn, datse haer alleen met den naem van Edel te vreden houden, die haer buyten haer verdienste maer ghegeven en wort door beleeftheyt van andere: Ende laten de Edele daden aen veel slechte ghemeynte. Ten tweenden: Datter sulcke slechte menschen ghevonden worden: Die sulcke Edel-lieden voor waerachtige Edele menschen connen achten ofte eeren: Want my dunckt een groote dwaesheydt te wesen, datmen yemandt sal achten ende eeren voor 'tgene dat hy niet en is. Den Soldaet
| |
| |
ontstack tot gramschap, hy streeck zijnen hoedt voor op. settende handt op't gheweer, ende vraeghde: Wel stouten onbeschaemden Plompaert, wat wilt ghy dan segghen, dat de ghene die van Edele vermaerde Ouders gheboren worden, altoos geen waerachtige Edele menschen en zijn? Den huysman dede zijn hoetken af, zijn beenken achter-uyt, ende vraeghde wederom: Met oorlof mijn Heer, de gene die van vermaerde neerstighe Ouders gheboren worden, zijn dat altoos waerachtighe neerstighe menschen? Den Sodlaet seyde, Neen Boer, maer den naem van Edel is aen de Edele Ouders, ende soo volghende oock aen alle hun nacomelingen ghegeven. Den Boer vraeghde: Ende dat den naem van neerstigh oock soo ghegheven ware, soudemen dat de luye nacomelinghen die luy inder daet zijn, ende even wel den naem van neerstigh willen voeren, met recht niet bespotten mogen? Den Soldaet seyde: Wel Stompert, en wilt ghy dan den naem van Edel aen den eenen mensch niet meer dan aen den anderen toelaten? Den Huysmans: Ia ick seer gheerne, ende hoe meer hoe liever, maer aen de sulcke die sulcken naem sonder spot met waerachtighe waerheydt moghen voeren. Den Soldaet begonst te schimpen, ende seyde: Komt hier geleerden
| |
| |
Huysman, leert ghy my dan eens wat dat Edelheyt is, ofte waer door dat sommighe menschen sulcken naem voeren. Den Boer antwoorde: Dat en is mijn werck niet, goeden Crijghsman, maer ghy behoort dat beter te weten, want ghy wilt een Edel Ionck-heer zijn. Maer dat ick (seyde den Boer) Heere over ons Dorp ware, my dunckt ick soude onder onse Boeren oock verscheyden graden van Edel-lieden naer mijnen sin maken. Ick soude een wapen op-stellen van dese vier deelen: te weten, sulcken Wijsheyt, daermen zijn eygen ijdele sotte lusten mede konde inden toom houden: sulcken Grootmoedigheyt, daermen zijn eygen quade genegentheden ende driften mede konde vermeesteren: sulcken Beleeftheydt, daermen den ghemeynen man mede konde overtreffen ende deught doen, besonder aen deghene die ons wat bottelijck ontmoeten, ofte onse vyanden zijn: ende ten vierden, sulcken wackeren Stoutigheydt, ofte sulcke levende gheestigheyt, daermen wat besonders mede tot het ghemeyn profijt konde doen. Ende dan soo veel deelen als yemandt van dese wapen konde winnen, soo veel graden van Edeldom soude hy meer dan een ander hebben, ende daerom soude hy na zijn wae[r]de eenen heerlijcken naem voeren. Ende een Edeler
| |
| |
mensch ghenoemt zijn: wel-verstaende soo langhe als hy de wapen bewaerde, ende dat opentlijck ghebruyckte: Maer als hy dit verfloste, verluyerde, ende door zijn schult niet meer en wilde oeffenen, dan en soude hy oock niet meer edel ghenoemt zijn dan een ander: ghelijck als iemant die gheen meerdere neer[s]tigheyt ghebruycken en wilt als een ander. Die en is inder waerheydt niet neerstigher, noch en magh met recht oock meerderen naem van neerstigheydt voeren dan een ander, al is't dat hy oock van neerstighe ouders, ofte selve al eens neerstigh gheweest is. Den soldaet seyde: Hoort gheleerden Huysman, om dat ghy sulcken cloecken verstandt thoont te hebben van den Edeldom, soo moet ick u dit noch eens vraghen, te weten: En sout ghy dan geen fraeye, heerlijcke, vrije Heeren ende Edel-lieden hebben, als sy soo bedwonghen moesten leven, ende anders gheen vrijicheydt en mochten ghenieten? soude dat niet slecht ende slaefachtigh zijn? strijdende recht teghen de groot-achtbaerheydt der Edelheydt? Den Huysman antwoorde: En soude het niet plat strijden teghen de groot-achtbaerheydt der Edelheyt: Dat de sulcke de Vry-heeren ende Edellieden willen wesen, souden als slaven ghehoorsaem zijn, volghen ende dienen haer
| |
| |
eyghen quade lusten, gheneghentheden ende sotte driften? noch daer over meerder heerschappije ofte grootmoedigheyt thoonen, dan de ghemeyne slechte menschen? Ende waerom soudense doch Edelder ghenoemt zijn, als sy niet edeler en doen dan andere menschen? Want alle groote namen, ende besonder de waerachtige waerheydt van goede loffelijcke deughden: Die worden alleen door't doen verkregen. Dus verre beminde Suster, hoorde ick dit haeckelen ende kaeckelen tusschen den Soldaet ende den Boer: maer ick meyne, indien dat den Soldaet een cloeck treffelijck Edelman had gheweest, hy soude den Boer al lichtelijck over-wonnen, ende veel treffelijcke redenen tot bevestinghe ende waerdigheyt vanden Edeldom voort-ghebrocht hebben. Maer gy lieve Suster, en meught (naer het segghen van dien Boer) gheensins van Edelheydt stoffen oft roemen: Want gy hebt alle on-Edele wercken gedaen. Ghy arm ellendigh mensch, wanneer sult ghy eens wijs worden?
Willemijnken. Wanneer Suster? Siet van nu voortaen, sal ick u volghen sonder missen: Ke siet eens wat een schoonen dreef van boomen sullen wy hier in gaen.
Duyfken. Dat is waer, ende daer aen connen wy bemercken ofte over-legghen
| |
| |
Wat schoonheydt dat wy binnen dat vermaert schoon Ierusalem vinden sullen, daer onsen Edelen Beminden ons verwacht. Ach onse heugelijcke Sonne, onsen waerachtighen Edelen Prince! Ach hoe waerdigh, hoe Edel zijn uwe daden, hoe voorsichtigh ende wijsselijck sonder vermeten! Hoe kloeck ende heerlijck sonder trotsheyt! Hoe nederigh ende vriendelijck sonder gheveynstheyt! Hoe ghedienstigh ende profijtigh voor ons sonder verwijten, is't dat wy't maer willen achten, bemercken, ende tot ons profijt ghebruycken! Och hoe neerstigh behooren wy uwe waerdige Edele daden te volghen, op dat wy by u ende u Edel gheselschap niet geacht oft gehouden en worden voor valsche ijdele schijn-Edelen! Ach wanneer sullen wy komen ende verschijnen voor u aenschijn? Want soo langhe als ick u mijnen lieven Edelen Bruydegom in uwe glorie niet en sie, soo achte ick het al niet wat ick hier hoore, sie ofte hebbe. Mijn sonderlinghe uyt-vercoren Lief, die my soet ende lustigh zijt, boven alle dat mijn herte magh begheeren. Och 'tware my seer soet: Dat ick in uwe teghenwoordigheyt uyt het binnenste ghevoelen mijns herten mochte tranen storten, ende dat in teecken van mijne groote ongeveynsde liefde, Dan alsoo ick noch wat
| |
| |
ghedult moet hebben, soo en weet ick nu niet anders te doen, dan beghinnen een kransken voor u edel hooft by een te voeghen. Waer zijt ghy lieve Suster? En wilt ghy oock niet beghinnen.
| |
Gheestelijcke uyt legghinghe.
Ondersoecker. Hier valt al veel te segghen op Willemijnkens kluchten.
Verclaerder. Dat is waer, sulck lieghen, stoffen, ende poffen is een schandighe sondighe sake, daer de ziele door de tonghe mede besmet wort. Duyfken prijst de oprechtigheydt ende edelheydt van Christus na te volghen.
|
|
Auteursrechtvrij