Lekenspiegel

124 Wat voor mensen heersers in hun adviescollege moeten opnemen

Heersers moeten in hun adviescollege deugdzame, standvastige en wijze mensen van goede komaf opnemen: zij hebben gezien en gehoord wat een heerser rechtens toebehoort. Ze moeten sluwe dienaren links laten liggen: die komen uit het niets, spreken met dubbele tong, prijzen hun heer voortdurend of hij goed of slecht handelt, en hebben meer oog voor hun eigen voordeel dan voor de eer van hun heer. Dat iemand van goede komaf moet zijn, komt omdat zo iemand eerder deugdzaam is dan wie daar niet van afstamt. Het tegendeel komt wel eens voor, maar men moet keer op keer constateren dat elk kind een aardje naar zijn vaartje heeft, zoals Aristoteles beweert.

Al is een heer de vorst van een land, hij heeft niet meer wijsheid, dapperheid of leven dan de natuur hem schonk. Bovendien is hij ook maar een mens. Daarom moet hij zich omringen met dappere en wijze mannen die het een en ander weten over het adviseren van heren. Met hen moet hij zich op verstandige wijze onderhouden, dag en nacht. Hun raad moet hij opvolgen. Een landsheer of heerser die dit niet kan, is als een fakkel die nooit licht uitstraalt.

Wie ooit tot het adviescollege van een heer wil behoren, moet over vier mooie, prachtige eigenschappen beschikken:

1	Hij moet rechtvaardig en trouw zijn, want hij moet zijn heer beschermen, zowel diens leven, als diens goederen, als diens

[p. 173]

	eer en goede naam. Met recht en billijkheid moet hij alle zaken beschouwen. Immers, wie over onrecht moet oordelen, zal het onrecht verre van zich houden en het recht altijd voorrang geven, zoals ik hiervoor uiteengezet heb.
2	Hij moet over wijsheid beschikken zodat hij heer en land te allen tijde kan leiden. Want zonder wijsheid kan men een land niet besturen, ook al lijkt dat onwaarschijnlijk. Daarom moet men twee zaken in het oog houden. Op de eerste plaats moet men de inkomsten van de heer zo besteden dat die kan leven overeenkomstig zijn stand en zijn handen niet hoeft uit te steken naar het bezit van zijn onderdanen. Daardoor wekt hij afkeer op bij God en de mensen.
3	Op de tweede plaats moet men zo snel mogelijk vrede stichten als er onenigheid tussen landen dreigt. Oorlogen zijn immers nooit goed of eervol, tenzij tegen de vijanden Gods of om het land te beschermen. Cato laat ons weten dat men in zijn recht staat als men om zijn eigen land strijdt.
4	Een raadsman van een heer mag nooit pleziertjes begeren. Daar komt grote ellende en schande uit voort, zowel voor het land als voor de heer. Hebzucht maakt iemand vaak zo dwaas dat hij in zijn adviezen trouw noch waarheid kent. Het is een buitensporige schande als een raadsheer een advies geeft dat hijzelf nooit of te nimmer zou opvolgen.

Over deze vier eigenschappen moet elke raadsheer beschikken die zijn heer wil beschermen en zijn eigen eer behouden.