Brabantsche yeesten. Les gestes des ducs-de-Brabant par Jean de Klerk d'Anvers (3 delen)

CIII.

Hoe de greve van Saintpoul Rewaert van Brabant schreef den Roemschen coninc ende andren princen vorsten ende heeren.

Cort hier na, doe ic ghewach,
XIIII^c XXI, den XX^sten dach
Der maent aprilis, vore ghenant,
Dede Philips van Brabant
Greve van Saint Pol ende van Lyncy,
Als ruwaert van Brabant, segghic di,
Sijn open brieven scriven ter stede,
Daer hi sinen zeghel aenhanghen dede,
Ende sant die sonder cesseren
Den alre dorluchtichsten vorste ende heere
Seghemonde, dits ware dinc,
Bi Gods ghenaden Roomsch coninc
Van Hongheren, van Dalmacien
Coninc, ende van Croacien,
Sinen lieven ghenedeghen heere,
Ende ooc alle vorsten, daer toe meere
Ertsbisscoppen, bisscoppen meer ende men
Hertoghen, graven ende marcgraven,
Baenrotsen, riddren, knechten, meisenieden,
Bourgemeesteren, scepenen, raetslieden
Van allen steden, ende voort anne
Allen anderen goeden eerbaren manne
Sinen lieven neve, dat ghijt wet,
Heeren ende goeden vrienden met,
Ende becondichde hen met ondersceit
Voor die gherechte waerheit
Onder meer ander, die poente, dats waer,
Die bescreven volghen hier naer.
In den iersten: dat van Grimberghen heer Jan,
Heere van Assche, ende voort an
Jan van Assche sijn sone, dat wet,
[Nota. Om dat van Assche die heere
Ende Jan sijn sone met snellen keere
Altijt den hertoghe waren ghetrouwe
Moestens zi liden grooten rouwe
Ende ooc scade, scande ende achterdeel,
Overmids der ghemeenten riveel,
Die altijt muyten jeghen haren rechten heere:
Des si scande hebben zelen emmermeere.]
Reinere Moers ende ooc daer met
Bernaert Utenenghe, na tgone
Rutgheer Boone, Claes Colensone,
Die uten lande van Brabant te waren
Openbaerlijc ghebannen waren,
Sinen lieven heere wide bekant
Ende brueder den hertoghe van Brabant
Van der hertoghinnen, met boosheden,
Van den edelen ende goeden steden
Vervreemt hadden ende ghesceiden,
Met rechter booser hoersheiden;
Tlant van Brabant samentlike
Vercort hadden grootelike
In sinen rechten ende privilegien;
Ende dat si conspiratien
Ende verbonde heimelike
Ghemaect hadden samentlike
Met eenen deel liede van machte,
Daer vele onrusten ende tweedrachten
In den lande van Brabant sonder waen
Af waren gheresen ende opghestaen,
Ende opstonden in lanc soe meere:
Daer met sijn brueder, ende sijn heere,
Die hertoghe, ende sijn lande int fijn
Met waren ghescepen verdorven te sijn,
En hadde men wiselec niet tot dien
Met behoorliker remedien versien.
Ende dat hi daer omme eenpaerlijc,
Bi bevele des conincs van Vrankerijc,
Sijns neven van Bourgognen sonder sneven,
Ende anderen sinen heeren ende neven,
Uut Vrankerijc comen ware, dats waer,
In Brabant, ende hadde hem daer
Toe ghevuecht, om allen stoot
In den lande van Brabant clein ende groot
Neder te legghene in allen keere;
Ende zunderlinghe sinen lieven heere
Ende brueder, den hertoghe, met minnen
Metter edelre hertoginnen,
Metten edelen ende goeden steden
Te peyse te stellene ende te vreden.
Maer des en hatti gheen moghentheit
Mids den ghebannenen voorseit,
Die dat benamen met loozen keere
Ende vuerden den hertoghe haren heere
Uter stat van Bruessele, zijt des vroet,
Daert hen lieden dochte goet.
Mids desen, uut beden, si u becant,
Der drie staten van Brabant,
Hadde hi aenghenomen tbewent,
Dat ruwaertscap ende tregement
Des selfs lants, daer af hi waer
Naest sinen brueder, dats openbaer,
Oor ende erfghename, dat wet.
Voort heeft hi ghescreven met
Dat die ghebannene om te volbringhen
Haer opset, haer quade meininghen,
Sinen lieven heere ende broeder
Den hertoghe bracht hadden, sijts vroeder,
Int gheselscap, tsiere onneeren,
Van vreemden uutlantscen heeren,
Ende hadden die doen werden tehant
Ende ghemaect rade van Brabant,
Jeghen des lants privilegien.
Ende dat se met haren helperen,
Ende met heimeliker cracht verholen
Ende quader listicheit hadden ghestolen
Somigher edelre van Brabant, dat wet,
Slote ende ondersaten met,
Die hi bi der helpen van Gode
Weder hadde ghecreghen tsinen ghebode:
Daer met si verbeurt hadden, sonder blijf,
Na slants recht van Brabant goet ende lijf.
Ende dat si sinen brueder, sinen heere,
Alsoe hadden met scalken keere
Gheregeert tot sijnre scade,
Dat hi bi harer liede rade
Hollant, Zeelant, Vrieslant mede,
Ander lande, slote ende stede
Heerlicheiden, renten meer ende men
Jeghen lantdrecht ende privilegien
Vercocht hadde oft verset, dits waer.
Ende want hi aensach openbaer
Dat sijn lieve brueder ende heere
Van den voorseiden ghebannenen dus zeere
Wert gheinformeert in desen sinnen
Dat hi bi siere ghesellinnen
Der hertoghinnen achemant,
Sinen edelen ende steden van Brabant
(Hoe wel daer toe, sijt seker das,
Sijns selfs persoon gheneight was),
Niet comen en mochte, al waest hem leit,
Soe hat hi metten drien staten voorseit
Des lants van Brabant voor dien stonden
Sinen heere, sinen brueder besonden
Ende die vreemde heeren daertoe
Die de voorseide ghebannene aldoe
Rade hadden ghemaect, segghic di,
Biddende ende begherende dat si
Den selven sinen lieven heere
Ende brueder alsoe in allen keere
Onderwisen wilden ende informeeren,
Dat hi binnen sinen lande tsiere eeren
Comen wilde, sijt seker das,
Alsoe hi sculdich te doene was:
Dan soude hem sijn lant in allen keere
Doen als si haren ghebuerteghen heere
Sculdich waren te doene, dats claer;
Waer af niets niet comen en waer.
Maer boven tgone dat wi hier leeren
Waren die vreemde uutlantsce heeren,
Te wetene die heere, hout u daer an,
Van Heinsberghe ende sijn sone Jan,
Jan van Bueren, proofst van Aken,
Metter grooter menichte ter selver zaken
Met sinen lieven heere met machte,
Den hertoghe, heimelijc bi nachte
Dopenbare strate scuwende, wet dat,
Tot voor Bruessele [ghereden] die goede stat,
Die voorscreven ghebannene daer met bi
Met hem bringhende (twelke dat si
Na den rechte des lants ende privilegien
Niet doen en mochten meer noch men);
Ende als si voor tstat comen waren,
Worden si van eneghe, hoordic verclaren,
Die metten ballinghen verbonden waren,
Inne ghelaten in corten stonden,
Jeghen sinen wille, si u verclaert,
Hoe wel hi was des lants ruwaert,
Alsoe dat boven steet claerlijc,
Ende ieghen den wille ooc derghelijc
Ende sonder consent, soe ic bediede,
Der goeder manne ende raetsliede
Der goeder stat, doe ic ghewach,
Ende ooc ieghen toverdrach
Ghesloten bi den scepenen
Enten raet der ghemeinder stat met hen:
Dat si souden den hertoghe met gheninde
Inlaten met sinen huusghesinde,
Ende dat men ballinghe gheenderhande
Noch slants openbaer viande
Inlaten en soude noch ontfaen.
Item die greve screef voort aen
Dat someghe vreemde, dat was noch meere,
Als van Heinsberghe die heere,
Die coopliede van Brabant scalkelije
Ende uut andren landen derghelijc
Gherooft hadde opter vrier straten
Sijns liefs Heeren sonder verlaten
Ende brueders, shertoghen van Brabant vri,
Ende binnen sinen gheleide; daer met dat hi
Ende alle sijn helperen, des sijt vroet,
Verbeurt hadden lijf ende goet.
Ende dat die van Heinsberghe openbare
Somegher edelre viant ware
Van Brabant: daer af si sonder waen
Sine opene ontsegghebrieve hadden ontfaen.
Voort screef hi, si u bekant,
Dat die van Heinsberghe voor ghenant
Ende die andere vreemde heeren
Die binnen Bruessel dus comen weren,
En bewesen in gheender manieren
Teekene van vrientscapen eneghertieren,
Oft om neder te legghene den voorscreven stoot
En aerbeiten si clein noch groot;
Maer si ende haer dieneren, wilt verstaen,
Hebben ghereden ende ghegaen
Opter straten tot vore die wet
Ende tgherichte der selver stat daer met,
Ghewapender hant ghereet om vechten,
Met haren zweerden, die haer knechten
Opgherecht droeghen in haer hant.
Si daden ooc, si u bekant,
Haer knechten riden haer peerden
Te watere met opgherechten zweerden,
Teenen teekene dat se sonder verhouden
Die inghesetene vernielen wouden,
Die simpelijc hielden haer manieren,
Sonder hernasch eneghertieren
Aen te nemene oft gheweere,
Ende dat eneghe ooc hadden gheere
Van den voorseiden vreemden heeren,
Als Jan van Bueren, met scalken keeren,
Ende meer andere, als dat scijnt,
Te verwervene hen hadden ghepijnt
Der somegher baenrotsen van Brabant
Wive, kindere, slote ende lant,
Als si ten sweerde, hoort den fijn
Ghelevert souden hebben ghesijn.
Ende oft die vreemde vore ghelesen,
Haer vriende, of iement el van desen
Uutgheven oft ooc segghen moghen,
Dat si op gheleide des hertoghen
Te Bruessele comen waren, dats waer,
Ende op gheloove, ghehacht aldaer
Ende ghevanghen waren, soe antwerde hi
Daer op, ende screef hoe ende twi
Die drie staten des lants, sijts vroeder,
Sinen lieven Heere ende broeder
Allen dienst ende ghehoorsaemheit
Afghetoghen hadden ende wederseit,
Als zi dat doen mochten, verstaet den sen,
Na allen haren privilegien,
Ende hi truwaertscap ende bewent
Aenghenomen hadde ende tregement
Des lants, soe ic u las langhe eere:
Soe en hadde sijn brueder ende heere
Gheen macht iemende, si u becant,
Gheleide te ghevene in Brabant,
Ende al en hadde die ghehoorsaemheit
Niet ghescorst gheweest noch wederseit,
Soe en hadde sijn brueder gheenerhande
Ballinghe noch openbaer viande
Slants van Brabant gheen gheleide
Noch vriheit moghen gheenreleide
Gheven, dat hen in enegher maten
Hadde moghen comen te baten,
Na den lantrechten, si u bekant.
Ja, die goede stede van Brabant
En hadden tgheleide vore vercleert
Openbaerlijc gheconsenteert;
Des die van Heinsberghe vroet mocht wesen;
Want hi binnen corten tide voor desen
Alselken gheleide ende veilicheit
Gheworven hadde met ondersceit:
Hets openbaer ooc, wats ghesciet,
Dat si hen op tgheleide niet
En troosten noch en verlieten tot dien.
Ja ghemerct ende aenghesien
Dat si alsoe haestelijc
Quamen ende soe heimelijc
Ende buten der rechter lantstraten
Voor Bruessele, in alselker maten,
Met soe grooter versameninghen
Van volke van wapenen, van ballinghen,
Van vianden slants, dits waerhede,
Van straetroovers, ende in der selver stede
Van Bruessele ieghen sinen wille, dat wet,
Ende der goeder manne met,
In worden ghelaten met overdaden
Van den ghenen, die om haer mesdaden
Ende quader werken wille mespresen,
Van den live hebben gherecht ghewesen,
Ende som op haer lijf ghevaen daer ave.
Noch screef die voorseide grave
Van Saint Pol dat hi daer, omme, dat wet,
Der voorseider uutlantscer opset
Ende conspiratie heimelike
Te wetene volcomelike,
Hadde doen ondersueken op tgone
Van den scilde gheboren XIIII persoone,
Daer men op hadde suspitie groot.
Onder die welke, dits waerheit bloot,
Aen twee ridderen ende meer andere daertoe
Schiltbortegher wert bevonden doe,
Alsoe sijt openbaerlike
Kinden ende liden claerlike,
Dat, na dien dat die vreemde heeren
Int stat van Bruessele comen weren,
Si bi dien van Heinsberghe, hoordic rueren,
Ende bi den proofst van Aken Janne van Bueren,
Ende bi meer andere heimelike
Quamen te rade; daer samentlike
Bi hem wert overdraghen, sijts vroeder,
Dat si bi sinen lieven Heere ende broeder
Ende met siere banieren, hoort den sen,
Met allen denghenen die sij tot hen
Souden connen ghecrighen, ende dus ghesterct,
Neder souden hebben ghecomen ter merct,
Ende der stat huus begrepen met desen,
Om mechtich alsoe der stat te wesen;
Ende meinden se hier met lude ende stille
Te bringhene tot haren quaden wille.
Ende soe wi hem hadde van hen allen
Contrarie in dier zaken ghevallen,
Meinden si neder te legghene, dat wet,
Ende haren wille te doene daer met.
Ooc sijn die van Heinsberghe vore ghenomen,
Ende dander int gheselscap comen
Van den ghenen diet opset hadden gheweven
Van den zaken hier na ghescreven,
Te wetene: dat someghe van hen
Souden hebben begrepen, verstaet den sen,
Die merct ende huus, dat, sijt ghewes,
Te male groot ende sterc es;
Ende dandere souden sonder verdraghen
Die stormclocke hebben gheslaghen,
Om tfolc ter merct waert te doene loopen;
Die derde partie met haren hoopen
Souden ander huse ende de straten
Die ter merct waert dreven, te harer baten
Begrepen hebben ende beset.
Dan souden dandere onghelet
Van harer gheselscap met groter scaren,
Diere toe gheordineert waren,
Soe vreemde gaste ende andere met,
Ghecomen hebben al onghelet
Ter merct met open banieren
Ende met wimpelen meneghertieren
Openbaerlijc roepende in deser wisen:
‘Alle tolle af ende assisen!’
Meinende hier met meer ende men
Tonnoosel volc te treckene aen hen,
Ende dan haer opset, haer quaet ghedacht
Volvuert te hebbene ende volbracht,
Ende doot ghesleghen te hebbene na tgone
Soe ridderen soe andere IX persoone
Van den scilde gheboren, sonder besceit,
Om haer dooght ende rechtverdicheit;
Ende ooc alle die ghene, hier op lette,
Contrarie sijnde haren opsette.
Van desen boosen opsette quaet
Sijn besculdicht vonden, dat verstaet,
Een groot deel riker liede, mechtich
Van vrienden ende van maghen crechtich,
Diet ghekint hebben ende ghelijt int fijn,
Daer si omme ghecorrigeert sijn
Na haer verdienten, na haer plicht:
Die selke van haren live ghericht
Ende die someghe op haer lijf
In ghevanghenessen ghesloten stijf.
Want die greve van Saint Pol niet den sen
Deser heimeliker conspiratien
Ende opset voorscreven tot diere tijt
Alsoe volcomelijc, des seker sijt,
Niet gheweten en hadde sonder si,
Als hi nu wiste: soe en hadde hi
Met sinen openen brieven tot dien
Niet eer ghescreven; maer aenghesien
Dat hi nu die waerheit blikelike
Bevonden hadde claerlike,
Soe condichde hi allen dien met lieve
Daer ane sijn voorseide open brieve
Comen souden, hier op lette,
Dat alle die voorseide opsette,
Soe ghi boven hebt hooren verclaren,
Ghesciet, herbracht, uutcomen waren.
Ende oft van Heinsberghe dien heere,
Van Bueren, ende den anderen meere
Van harer gheselscap, dochte int ware
Dat si belast worden te sware:
Soe presenteerden die greve van dien
Vonnesse ende oordeel te doen ghescien
In der voorseider stat van Bruessele ter vaert,
Daer die quade opsette voor verclaert
Ghehanteert waren, verstaet den sen,
Na den rechten ende privilegien
Der stat van Bruessele vore ghenant
Oft na den lantrechte van Brabant.
Die greve van Saint Pol hierom bat
Allen den ghenen, daer ane dat
Sijn open brieve souden comen,
Dat si alle die voorghenomen,
Van Heinsberghe, van Bueren, ende daer toe
Die waren van harer gheselscap doe,
Houden wouden ende achten daer bi
Ende nuemen alsulke, ghelijc dat si
Weten mochten dat si waren claer
Verscult, verdient hadden openbaer
In den poenten bescreven hier boven,
Ende dat se niet en souden ghelooven
Eneghe andere informatien
Oft onderwisinghe die hen
Ter contrarien mocht sijn ghedaen van des
Hier boven claer bescreven es.
Ende in oorconden der waerheit
Heeft die greve van Saint Pol voorseit
Sinen properen zeghel doen hanghen na dat
Aen den openen brief, daer inne dat
Alle dese poente blikelike
Begrepen stonden volcomelike.
Welken brief ghemaect was ende ghegheven
XIIII^c, eenentwintich daer neven,
Ons Heeren iaer, doe ic ghewach,
In aprille den XX^sten dach.