Brabantsche yeesten. Les gestes des ducs-de-Brabant par Jean de Klerk d'Anvers (3 delen)

XXXIX.

Hoe hertoghe Anthonys de stad ende dlant van Diest in sinen handen nam.

Doen ghesciet was dese daet,
Die stat van Diest sonder verlaet
Claeghden dit feit jammerlijc
Den hertoghe ontfermelijc,
Ende meinden dat dit onverholen
Die heere van Diest hadde bevolen,
Ende om srechts wille daer toe,
Dat si vervolgt hadden doe
Aen den hertoghe claghelijc;
Ende baden zeere oetmoedelijc
Den hertoghe ende sinen rade
Dat hi daer op versien dade,
Opdat hem allen niet, te waren,
Van gheliken dorst wedervaren.
Ende desghelijcs claeghden si zeere
Over van Diest den selven heere
Van vele zaken, daer hi hem met
Ieghen die rechten hadde gheset
Van der stadt van Diest, die hi te voren
Hen hadde ghelooft ende ghesworen.
Voort claeghden si in haer spraken
Van vele onredeliken zaken.
Dese heere van Diest hadde te voren
Sichenen ghecocht, dit wilt horen,
Ieghen van Scoonvorst den heere,
Die oom was van den ioncheere
Van Montjouw, dient soude hebben ghecomen
Tlant van Sichenen, twelc benomen
Sijn oom hadde, alsoe mi dochte,
Als hijt den heere van Diest vercochte.
Die jonker van Montjouw, seker sijt,
Was tresorier te deser tijt
Des hertoghen Anthonijs: blikelijc
Was hi met hem zeere heimelijc.
Bi den welken die stat, si u bekant,
Van Diest enen vrien toeganc vant,
Alsoe men seide int openbare.
Doen des die hertoghe wert gheware,
Ende hi dese clachten hadde ghehoort,
Sloot hi in sinen raet recht voort,
Ende nam die stat van Diest ende tlant
Van Sichenen al in sijnre hant,
Als verboort, dit es certein;
Ende stelde daer teenen capitein
Enen ridder, si u bekant,
Die heer Jan de Zwaef was ghenant;
Ende Gielise Van den Berghe, dits waer,
Heeft hi ghemaect schouthet daer.
Ende voort maecte sonder verlaet
Rentmeestren, scepenen, ghesworen raet;
Die stat ende lant na sijn begheren
Souden bewesten ende regheren,
Sonder tslot van Sichenen, dat behelt
Die heere van Diest in siere ghewelt.
Als dit vernam van Diest die heere,
Dat die hertoghe aldus zeere
Op hem vergramt was ende verbolghen,
Heeft hi hem ghepijnt te volghen
Maghen ende vrienden al te hande,
Die baenrotsheeren van den lande,
Dat si hem aen den hertoghe
Helpen, dat hi comen moghe
Tsier gracien ende tsier ghenaden.
Die heeren dat gheerne daden.
Maer als die heeren van dien zaken
Den hertoghe enichsins aenspraken:
Heeft hi die heeren alsoe ontfaen,
Dat haer negheen en dorst bestaen,
In die presencie van minen heere,
Des heeren van Diest in gheenen keere
Te ghewaghen voor sijn ghenade,
Noch te gheender plaetsen tsinen rade
Des heeren van Diest, dits seker waer,
Noch heimelijc noch openbaer
Sprake, noch gheselscap houden,
Van grooten anxste dat si souden
Tongonsten comen; want elc vrochte
Dat die hertoghe vernemen mochte.
Die heere van Diest heeft dit vernomen
Ende es int stat van Lovene comen,
Ende es daer, mids desen doene,
Stedevast bleven metter woene,
Ende werp hem met voorsienicheden
Aen tbehulp der goeder steden
Van Lovene ende Bruessele, sijt seker das,
Daer hi tier tijt poorter was,
Ende ooc aen Antwerpen, sijts ghewes,
Daer hi erfborchgreve af es;
Ende heeft gheseit openbare,
Dat hem de dootslach leet ware
Van Heinric Poppen, een voor al;
Want hijs te doene nooyt beval.
Daer af, ende alle zaken mede,
Daer men clacht over hem af dede
Voor den hertoghe, in eneghen weghen,
Daer woude hi gheerne rechts af pleghen
Voor meiere, scepenen, met corten woorde,
Van Lovene, daer hi te rechte behoorde.
Want hi daer een poortere ware.
Die steden schicten cort hier nare
Haer ghedeputeerde gheladen
Bi den hertoghe, ende baden
Voor den heere van Diest. Mids das
Haer bede niet ghehoort en was,
Baden si ende versochten zeere
Den hertoghe, dat hi den heere
Van Diest door sijn ghenade
Met rechte ende vonnesse handelen dade.
Die hertoghe antwerde gaf daer van:
‘Dorst hi hem srechts ghetroosten dan,
Hi soude hem gheerne van al desen
Een goet recht rechter wesen.’
Die steden meinden, sonder waen,
Dat hi te rechte soude staen
Voor meiere ende scepenen, mids das,
Dat hi te Lovene poortere was.
Om dat si dit versochten zeere,
Wert die hertoghe vele te meere
Vertorent dan hi was te voren.
Als die stede dat aenhooren,
Dat zi den heere van Diest tien stonden
Alsoe niet ghehelpen en conden:
Ghedachten si nochtan, tot desen
Dat hi altijt hadde ghewesen
Een ghetrouwe Brabanter vri;
Ende zunderlinghe ghedachten si,
Hoe wel ende hoe ghetrouwelijc
Dat hi dicke willichlijc,
Metten andren capiteinen voorseit,
Tlant van Brabant hadde beleit,
Als si bi vrou Johannen, hoort mi verclaren,
Int lant van Gulic ghetoghen waren;
Ende mids dien soe meinden si
Hem eintelijc te stane bi,
Ende hem te helpen met ziele, met liven,
Dat hi onverderft soude bliven,
Of ten minsten, dat hi int fijn
Te vonnesse ghestelt sal sijn,
Ter plaetsen daer dat sal behooren.
Om des te comene te voren,
Metten zuetsten te crighene, seker sijt,
Vervolgheden si zeere langhen tijt
Den hertoghe sonder ave laen.
Ende als langhe hadde ghestaen
Aldus die zake, quam in Brabant
Van Straesborch die bisscop, zi u bekant.
Die brueder was van den heere
Van Diest; vervolghde ende bat zeere
Den hertoghe met beden zoet,
Dat hi sinen evelen moet
Van sinen lieven brueder dade,
Ende in sijn gracie ende ghenade
Nemen woude te dier stonde;
Twelc hi verwerven niet en conde.
Men seit ooc, soe ic vernam,
Dat hi den Rijn hier neder quam
In Brabant, dat was sekerlike
Om een zake heimelike,
Alsoe ic u hier vore las:
Dat die Roomsche coninc was
Bi slinker informatien, sijts wijs,
Verbolghen op hertoghe Anthonijs,
Alst na vercleert sal worden al
Ter plaetsen daert behooren sal.
Den coninc voorseit quam voor oghen
Tghescille des voorscreven hertoghen.
Dat tusschen hem, si u cont,
Ende den heere van Diest uut stont,
Ende dat van Brabant die goede steden
Soe ernsteghen vervolch deden
Voor den heere van Diest voorseit:
Soe overdroech hi, wel ghereit,
Metten bisscop alsoe houde,
Dat hi in Brabant trecken soude
Tot sinen brueder, in dien schijn
Om voor hem dedinghsman te sijn
Aen den hertoghe, sonder si,
Hem te biddene, ofte hi
Sinen broeder alsoe helpen mochte;
Twelc die coninc wel bedochte
Ende bevroede, dat van dien
Saken niet en soude gheschien.
Na dat hi was gheinformeert
Soe soude die bisscop voor vercleert
Met sinen brueder, hebbic vernomen,
Heimelike overcomen,
Dat hi den Roomschen coninc
Ende den sinen, verstaet die dinc,
Sijn slot te Sichenen openen soude;
Dat bi machte wanneer als woude
Die Roomsche ende Honghersche coninc vorseit
Alsoe te sijnre heerlijcheit
Ende erven comen: hi met dien weghe
Enen inganc in Brabant creghe.
Als die bisscop, wilt mi verstaen,
Dese zake sinen brueder heeft op ghedaen,
Ende ontdect subtilijc zeere,
Soe seit men dat die voorseide heere
Sinen brueder antwerde gaf: ‘Tot desen
Ons vorders hebben heeren ghewesen
Van Diest, ende, als die vaillande,
Haren heere ende den lande
Ghetrouwe gheweest toten sterven.
Ic hebbe vele liever mijn erven
Te verliesene, dan mijn eere.
Om goets wille en werdic mijnen heere
Noch den lande niet onghetrouwe,
Wes mi daeraf comen souwe.’
Die bisscop van Straesborch, ongheloghen,
Es dus weder thuus ghetoghen
Van sinen brueder, als, sonder waen,
Die gheenen oorbore en heeft ghedaen.
Dese zaken, die ghi hebt verstaen,
Quamen den hertoghe herde saen
Ter kinnessen; metter waerheit
Twelc hem docht ghetrouwicheit.
Twelc meer den hertoghe heeft gheneghen
Den heere van Diest, mids dien pleghen,
Gracie te doene, des seker sijt,
Dan al tghene dat tot dier tijt
Voor hem ye gheaerbeit was.
Als die baenrotsheeren das
Gheware worden, si u gheseit,
Des hertoghen goede gheneichtheit:
Aerbeitten si entie goede steden
Aen den hertoghe; soe vele si deden,
Dat hi, mids sekeren tractaet,
Den heere van Diest, dat verstaet,
In sijnre gracien heeft ontfaen
Ende tsier ghenaden. Dit was ghedaen
In september den XXV^sten dach,
Die int iaer Ons Heeren lach
Dusent vier hondert, XIIII daer mede.
Dat tractaet, alsoe men sede,
Begreep int heimelijc dat, hier af,
Die heere van Diest den hertoghe gaf
Een somme van croonen, des seker sijt,
Van seven dusent ter selver tijt.
Doen sprac men van eenre bede,
Die tlant den hertoghe dede
Consenteren, van croonen yuust
Hondert ende XXV duust;
Maer om die gracie die doen dede
Die hertoghe, door des lants bede,
Den heere van Diest, dat es waer,
Wort die bede ghehooght daer naer
XXV dusent croonen.
Dus was die bede, als ic mach toonen,
Gheconsenteert effene yuust
Op hondert ende vijftich duust
Vransche croonen. Aldus al bloot
Vant die heere van Diest tsiere noot
Die trouwe, die hi den lande voor desen
Ghetrouwelike hadde bewesen.
Daer om die wise man betoont:
‘Goet dienst bleef nooyt ongheloont.’
Voort begreep tselve tractaet,
Dat van allen zaken, dat verstaet,
Questien, ghescillen, hoordic orconden,
Die uuthinghen ende stonden
Tusschen den heere, verstaet dat,
Ende van Diest sijn goede stat,
Ende van allen dien, dats waer,
Datter aen cleefde, ende aldaer
Enichsins uut ghesproten waren:
Dat die partien beide, te waren,
Die heere van Diest ter eendere ziden,
Ende tstat van Diest, te dien tiden
In den hertoghe sonder weeren
Keeren souden ende submitteren.
Alsoe heeft dat elc ghedaen.
Een segghen (heeft) die hertoghe saen
Bi goetdunken, met goeder stade,
Der somegher van sinen rade,
Ende der goede steden met hen,
Lovene, Bruessele, Antwerpen,
Die hi daer bi te roepen gheerde,
Uutsprac ende ordineerde
Ende pronuncieerde, doe ic ghewach,
In december den sevensten dach,
Int iaer voorscreven; welc uutsprake waert
Op der stat huus gheopenbaert
Van Diest, ende ghepubliceert.
Daer na ter stont, si u vercleert,
Die heere van Diest ter eenre zide;
Schoutheet ende scepenen tien tide
Ter ander zide, ende die raet
Der stat van Diest, sonder verlaet,
Voor hen ende haer nacomelinghen
Swoeren algader dese dinghen
Opt heileghe ewangelium;
Ende al ghemeinlijc om ende om
Die goede liede, hoort mi roeren,
Met opgherechten vingheren zwoeren
Aldaer openbaerlike
Ten Heileghen, herde lieflike:
‘Dat si, in allen poenten, souden
Des hertoghen segghen houden
Ewelike, sonder breken.’
Die tenuere van desen uutspreken
Ende segghene en es gheen noot
Hier te insereerne clein ocht groot;
Copie des segghens, verstaet dat,
Vint men te Diest wel int stat,
Ende in dander goede stede,
Loven, Bruessel, Antwerpen mede,
Die, bi bevele des hertoghen,
Dit met bezeghelden, ongheloghen.