Brabantsche yeesten. Les gestes des ducs-de-Brabant par Jean de Klerk d'Anvers (3 delen)

XIV.

Hoe die Roemsche keiser ende coninc sijn brieve screef ane den Coninc van Vranckerike ende aen alle die edele heeren gheboren uter cronen vorseid ende, bi namen, aen Anthonise hertoghe van Brabant, om den huwelijk te vesteghen tusschen Anthonijs voorseid ende siere nichten.

Wenceslaus roomsche coninc
Bider gracien Gods, voor alle dinc
Vermeerdere des rijcs in alder stont,
Ende van Behem coninc, maken cont
Ende doen te wetene met grooter lieve
Met desen jeghenwoordeghen brieve
Iegheliken, dat wi ten begheeren
Des alder doorluchtechsten heeren
Ende princen bi Gods gracien rijc,
Karels, conincs van Vranckerijc,
Ende der andere doorluchteger heeren
Des huus van Vranckerijc vol eeren,
Oomen des selven conincs voorscreven,
Onser alder liefster neven;
Ende ooc om gunst sunderlinghen
Die wi draghen met meininghen
Toten persoon in alder wijs
Des doorluchtegen Anthonijs,
Hertoghe van Brabant zeere verheven,
Ons alder liefsten gheminden neven,
Een tractaet van huweliker wijs
Tusschen den selven Anthonijs
Ende der doorluchtegher Elizabeth,
Dochter wilen, dat ghijt wet,
Des doorluchteghen hertoghen
Johans van Gorlietz, princen vermoghen,
Ons liefsten brueders (hoort mi dichten),
Onser alder liefster nichten,
Hebben gheordineert op maniere
Ende onder dordinantie sciere
Hier na volghende in scrift gheset:
Dat wi die selve Elizabeth,
Onse lieve nichte voorscreven,
Hertoghe Anthonise van Brabant gheven
Willen tot sinen wetteghen wive;
Elizabeth, daer ic af scrive,
Uut rechter gunsten minnechlike
Van den selven heilegen huwelike,
Bi bedachten moede ende wisen dade
Van onsen goeden ghetrouwen rade,
Vestighen ende approberen
Ratificeren ende confirmeren
Alle rechten ende successien,
Revolutien, versterfenessen,
Die haer na recht tenegher stede,
Costume oft ordinancie mede
Toe comen mochten, clein oft groot,
Eenichsins na onser doot,
Ende des alder doorluchtechsten heeren,
Seghemonts, conincs met eeren
Van Hongheren, sijt der zaken vroeder,
Ons alder liefsten gheminden broeder,
Ende des doorluchtechsten ooc mede
Joos, mercgreve met moghenthede
Van Brandenborch, van Moravien, versint,
Ons alder liefste oom ghemint;
Ende ocht gheviele dat wi bleven,
Die coninc van Hongheren ende Joos voorscreven,
Sonder oor, dat God verhoede,
Soe eest dat wi met ripen moede,
Wenceslaus roomsch ende beemsch coninc,
Die selve Elizabeth der dinc
Abel maken ende abiliteren,
Om na ons te succederen
Alle digniteiten, princelijcheiden,
Landen ende heerlijcheiden
Onser, ende der voorsreven
Conincs van Hongheren ende mercgreven,
Rastelijc ende vredelijc,
Eeneghen letsel, welkerlijc
Hi wesen mochte, haer aengaende,
Hoedanich hi ware, niet wederstaende.
Item der voorseider Elizabeth
Onser nichten hebben wi beset,
Gheont, verleent met moghentheit
Uut onser conincliker auctoriteit
Van Behem, verleenen wi openbare,
Dat si ende, in den name van hare,
Die voorscreven Anthonijs sal sijn besorch
Des hertoghedoms van Lutzenborch,
Metten graefscappe van Chiny, tsiere baten,
Metter voogdien van Elsaten,
Metter toebehoorten groot ende smale,
Die de voorscreven Joos te male
Van ons coninc van Behem
Pantwise houdt onder hem,
Van Joose, des voorseiden heren,
Sal moghen lossen ende redimeren.
Welke Elizabeth voorscreven
Sal van nu voort al haer leven
Haer moghen noemen hertoghinne
Des hertoghedoms ende vorstinne
Van Lutzenborch; ende of si dan
Kindere crijcht bi haren man,
Soe selen die kinderen onvertoghen
Succederen ende comen moghen
Toten hertoghedomme vri
Van Lutzenborch ende van Chiny
Tgreefscap, al tot harer baten,
Ende der vooghdien van Elzaten;
Ende waerechteghe heeren sijn, te male
Erfghenamen; ende vassale
Des rijcs van Behem erfelijc
Ghenoemt werden eewelijk.
Item of die voorseide
Elizabeth van eertrike sceide
Sonder gheboorte of wettich oor
Uut den huwelijc ghenoemt hier voor
Te laten, of ooc desghelijc
Oor blivende uut den huwelijc,
Ende die gheboorte storve dan:
Soe sal Anthonijs, die edel man,
Sijn oor ende nacomelinghen,
Thertoghedom in allen dinghen
Van Lutzenborch, ende ooc mede
Van Chiny die graeflijchede,
Metter vooghdien groot ende smal
Van Elzaten, ende met al
Den lantscappen, sloten, dorpen, steden,
Fortretsen, daer in uut ghesceden
Tslot van Fels, verstaet die dinghen,
Voor die somme van penninghen,
Daer mede Elizabeth met vrame
Oft Anthonijs in haren name
Die van Joose ons ooms voorscreven
Uut crachte bi ons verleent, ghegheven,
Ghelost, ghequijt hebben sal,
Sonder afslach groot of smal
Der vruchten, renten ende vervallen,
Die hi op thertoghedom met allen
Van Lutzenborch ende ooc mede
Van Chiny die graeflijchede,
Ende der vooghdien van Elzaten
Ontfanghen, gheheven tsijnre baten
Hebben sal, - die welke wi
Niet en willen dat die zi
Gherekent enichsins te male
In die somme principale;
Maer die selve hebben wi
Ghegheven ende gheven los ende vri
Anthonise met deliberatien
Van onser sonderlingher gratien -
Ten titele van pande warechtich
Van valeure ende gherechtig,
Hebben, houden vredelijc,
Alsoe breet besitten gheheellijc,
Als wilen hertoghe Wencelijn
Die besat ende hielt over sijn;
Tot dat den selven Anthonise
Oft sinen oore, in goeder wise,
Erfghenamen of nacomelinghen
Die voorseide somme van penninghen
Bi ons oft onsen erfghenamen
Betaelt sal sijn altesamen;
Mitsgaders ooc der sommen yuust,
C dusent ende XX duust
Rijnscher guldene, die wi besetten
Der voorghenoemder Elizabetten
In helpen der volcominghen
Haers huwelijcs - welke penninghen
Wi hebben bewesen in goet besorch
Op thertoghedom van Lutzenborch,
Ende op tgreefscap van Chiny,
Ende op van Elzaten die vooghdi -
Geheellijc ende al in ghereet gelt
Betaelt, ghegheven ende ghetelt.
Ende of die dinghen alsoe quamen,
Dat Anthonijs of sijn erfghenamen,
Om tbescut of om tbesorch
Des hertoghedoms van Lutzenborch,
Des graefcaps ende der vooghdien,
In bewaernesse ende in bevrien
Haers rechts, bi onsen wetene dan
Orloghe ruerden op eneghen man
Die de lande voorscreven aentaste,
Bedructe ofte overlaste:
Soe wat scaden oft onloste
Si daer af namen van volcke, van coste,
Die willen wi voor alle dinghen
Ons ende onsen nacomelinghen,
Coninghen van Behem, altemale
Op die somme principale,
Daer voor die lande sijn verset,
Bi der voorseider Elizabeth
Oft bi Anthonise den heere fijn
Ghelost, ghequijt selen sijn,
Ghesleghen worden ter sommen yuust,
Mitsgaders hondert ende XX duust
Rijnscher guldene, die wi gheven
Te helpen Elizabetten voorscreven
In haren huwelijc, soe voorseit es.
Ende desghelijcs ooc soe wes
Anthonijs of sijn erfghenamen
In lossinghen der slote, tsamen
Der goeden, dorpen, ofte steden,
Die bi onsen vorderen, voorleden
Hertoghen van Lutzenborch, of bi
Ons, tzamen, bezunder, hoet zi,
Verpant sijn in eneghen dinghen,
Oft ooc in der betalinghen
Der scout, die ons vorderen voorseit
Oft wi op die heerlijcheit
Shertoghedoms, sgreefscaps, der voeghdien
Ghemaect hebben tot desen tien,
Ende daer toe cost ende teringhe al,
Die de selve Anthonijs doen zal
Int senden tot onsen rike, dat wet,
Om die voorseide Elisabeth
Tontfanghen ende te gheleiden voort
Tot sinen lande, als dat behoort:
Dat selve, met alder cost voorscreven
Daer mentie vore af es ghegheven,
Toter sommen principael,
Sonder mindernesse temael
Ofte afslach yet met allen
Der vruchten, renten ende vervallen,
Willen wi ons, onser erfenessen
Gherekent hebben bi expressen;
Namelijc alsoe, dat, als wi,
Ons erven ende nacomelinghe vri,
Coninghe van Behem, bi avise,
Van den selven Anthonise,
Sinen erven oft nacomelinghen,
Ocht anderen tot desen dinghen
Sake hebbende, ocht besorch
Des hertoghedoms van Lutzenborch,
Des graefscaps ende der vooghdien
Voorseit, selen willen vrien,
Quiten ende lossen: dat wi temael
Voor al die somme principael,
Daer mede dat die lande voorscreven
Ghelost, ghequijt zijn ende ontheven,
Ende ooc die somme goet ende fine
Van hondert ende XX duust florine,
Mitsgaders der sommen, hier op ghisse,
Van coste ter bewaernisse
Ende in betalinghen, sijts ghewes,
Der schout, ghelijc voorscreven es,
Uut legghen selen, doe ic ghewach,
Sonder mindernesse oft afslach
Volcomelijc betalen ende gheven;
Welke betalinghe, alsoe voorscreven,
Volcomelijc ghesciet sijnde ende voldaen,
Tvoorseide hertoghedom voort aen
Van Lutzenborch ende daer bi
Dat greefscap van Chiny,
Die vooghdie van Elzaten ende al
Hare toebehoerten, groot ende smal,
Tot ons, onsen nacomelinghen,
Des rijcs van Behem coninghen,
Los, vri wederkeeren; tsamen
Anthonijs ende sijn erfghenamen,
Sake hebbende tot desen dinghen,
Ons ende onsen nacomelinghen
Selen sonder enich wederstaen
Eintelijc sculdich sijn af te gaen
Sonder enich wederspreken,
Alle erghelist uutgesteken.
Item die selve Anthonijs
Sal gheven, vesteghen in goederwijs,
Gheheel ende al, sonder letten,
Der voorseider Elizabetten
Tot harer duwarien, los ende vri,
Dat graefscap van Chiny,
Die stat van Yvois aldaer
Metten slote, ende daer naer
Die proefterie van Durby
Ende van Vastenaken daerbi,
Met allen den toebehoorten, niet som,
Clevende aen tvoorseide hertoghedom
Van Lutzenborch, om bi hare
Beseten te sine al haer jare
Rustelijc, vredelijc, sonder belet.
Nochtan als Elizabeth
Doot sal sijn ten wille Ons Heeren,
Selen die goede wederkeeren
Op Anthonise, verstaet die dinghen,
Sinen erven ende nacomelinghen,
Om pantswise te sine beseten,
Als vore vercleert es ende gheweten.
Item wi behouden die dinghen
Ons ende onsen nacomelinghen,
Coninghen van den Behemschen rijc,
Ende der cronen volcomelijc,
De macht bi ons ghequijt te wesen
Thertoghedom, tgreefscap voorghelesen
Ende van Elzaten die vooghdie,
Met allen den toebehoorten, die
Daer aen cleven in enegher wise,
Van den voorseiden Anthonise,
Sinen erven ende nacomelinghen,
Van hem sake hebbende der dinghen,
Metten sommen ende costen, als boven des
Forme ende maniere vercleert es.
Item hebben wi verclaert,
Ende verclaren onghespaert,
Dat die selve Anthonijs voorseit
Toten hertoghedomme ende heerlijcheit
Van Brabant rechtverdichlijc comen es,
Bi wettegher successien, sijts ghewes,
Ende datti tvoorscreven hertoghedom
Met allen behoorten, ende niet som,
Met goeden titule ghebruuct, alst hoort,
Ende sculdich es te ghebruken voort.
Soe verre als des noot es, ochte
Dat enichsins behoeven mochte,
Soe hebben wi ghegheven ende gheven
Anthonise ende sinen erven voorscreven.
Sinen nacomelingen desghelijc,
Ende hebben in hem volcomelijc
Overghedreghen ende draghen echt
Hem over alle deel ende recht,
Dat ons, als Roomsch ende Beemsch coninc,
Uter redenen, verstaet die dinc,
Des hertoghedoms van Lutzenborch,
Oft om enich ander besorch,
In thertoghedom van Brabant met allen,
Bi manieren van vervallen
Of bi enegher ander manieren,
Behooren mochte oft aen tangieren;
Ende daertoe alle trecht
Dat ons toehoort, alsoe men seght,
In sloten ende fortretsen fijn
Tusschen der Masen ende den Rijn,
Behoorende te wesene int besorch
Toten hertoghedomme van Lutzenborch,
Die de selve Anthonijs nu ter tijt
Houdt, besit ende bevrijt.
Ende die voorseide Anthonijs sal
Therdoghedom van Brabant, met al
Sinen toebehoorten, hier op gome,
Van ons, als coninc van Rome,
Binnen eenen jare hier naer -
Op dat wi binnen den selven jaer
Hem plaetse ende behoorliken dach
Daer toe teekenen, doe ic ghewach -
In sinen persoon ontfaen te leene
Ende manscap ende, groot ende cleene,
Yeghewelke zaken doen temael,
Die hi als prince ende vassael,
Den heileghen Roomschen rijke ter eere
Ende sinen natuerliken heere,
Sculdich es te doene echt
Na costume oft na recht.
Item de selve Anthonijs zal,
Sijn erven, sijn nacomelinghen al,
Ende selen alle ende yegheliken,
Greve, baenroetsen, edelen, riken,
Ridderen, knechten, borghemeesteren, rade,
Gheswoorne ende ghemeente der stade.
Vriheiden, dorpen, ander plaetsen met,
Ende alle ander persoone, dat wet,
Gheestelijc, weerlijc, verstaet den fijn,
Van wat condicien dat si sijn,
Ghetrouwe ende ondersaten al omme
Van den Lutzenborschen hertoghedomme
Ende des graefscaps van Chiny,
Ende van Elzaten die vooghdi,
Haer gracien, privilegien, vriheiden,
Brieven, costumen, rechten, zeden,
Dier si tot noch paysibelijc
Hebben ghebruuct, volcomelijc
Onghequetst houden al omme ende om.
Item na dat thertoghedom
Van Lutsenborch wesen sal
Met sinen toebehoerten al,
Alst voorseit es, alsoe ghi wet,
Bi der voorseider Elizabeth
Oft in haren name, sijts wijs,
Bi den voorscreven Anthonijs
Van Joose ghequijt, ghelost, ontheven,
Of dat die selve Joos voorscreven
Van Anthonise van allental
Content, te vreden wesen sal,
Soe selen alle ende een yeghelike
Greven, baenroetsen, edele, ricke,
Prooste, knechten, ridderen, dieneren,
Meieren, borgmeesteren en rechteren,
Rade, gheswoorne, ghemeenten der steden,
Alle plaetsen, dorpen, vriheden,
Ende alle ghetrouwe ondersate,
Van wat conditien, grade of state
Dat si waren, dat wilt weten,
Binnen den hertoghedomme gheseten
Van Lutzenborch, ende daerbi
Int graefscap van Chiny
Ende in die vooghdie van Elzaten,
Ende sunderlinghe, sonder laten,
Van Lutzenborch die capitein,
Die int hertoghedom soverein,
Van onsen consente ende avijs,
Wenceslaus ende Anthonijs,
Tot eenen capitein ghemaect,
Gheset sal werden ende ghestaet,
Ons coninc van Behem tonser eere,
Als haren natuerliken heere,
Elizabetten ende Anthonise
Voorscreven, als pantswise,
Doen den selven ghewoonliken eit
Van behoorliker ghetrouwicheit;
Alsoe dat si alle zamentlijc,
Ende van hem een yeghelijc,
Tot ons, als den hertoghen
Van Lutzenborch onvertoghen,
Met yeghewelken ende alles, te vooren
Des hertoghedoms toebehooren
Van Lutzenborch, sloten, steden,
Fortretsen, dorpen, vriheden,
Ons aenghesien hebben, met desen
Onderdanich, ghehoorsam selen wesen,
Van den tseinsen, renten, vruchten, met allen
Opcominghen ende vervallen,
Behoorende al omme ende omme
Toten voorscrevenen hertoghedomme,
In wat wesene oft in wat woorden
Dat si ghenoemt moghen worden,
Daeraf uutghesceiden groot noch smal,
Selen si ons gheheel ende al
Verantwerden, sonder enich si,
Ons leven lanc, soe dic als wi
Int hertoghedom voorgelesen
Jeghenwoordich selen wesen
In ons selfs persoon, des seker sijt;
Ende of wi binnen onser tijt
In onsen persoon daer niet en quamen,
Niet min nochtan alle tsamen
Ende yeghewelke, sonder quetsen,
Sloten, steden, dorpen, fortretsen
Des selven hertoghedoms voorseit
Van Lutzenborch, bi wetentheit
Des selven Anthonijs voorghelesen,
Altijt selen open wesen
Onsen dieneren ende bereit,
Die onse coninclike claerheit
Aldaer in onser, ende desghelijcs
Saken des heileghen Roomschen rijcs
Te vervolghen, te beleiden, overal
Scicken ende oversenden sal,
Ghelijc ende sonder onderscheit
Of onse coninclike claerheit
Om die selve onse saken voorscreven,
Die den heileghen rike aencleven,
Om te vervolghene al dare
Persoonlijk ieghenwordich ware;
Alsoe dat die selve, te waren,
Onse voorseide dienaren,
Ons volc van wapenen [dat] met hem quame
Jeghen, ende in onsen name,
Onse afgunsteghe wedersaken,
Die ieghen ons rebel maken,
Ende ieghen Robbrechte sunderlinghen
Van Beieren, ende in allen dinghen,
Saken des heileghen Roomschen rijcs,
Allen andren oorboren desghelijcs,
Van den selven afghetoghen
Ende weder ten selven selen moghen
Hen behulpen over al,
Soe dicke alst noot behoeven sal.
Soe wanneer alst sal gheboren
Den capitein ghenoemt hier voren
Te sterven of te sine ontset,
Sal men ter stont ende onghelet
In sijn stat eenen anderen setten,
Die ons, Anthonise, Elizabetten,
Alle die poente sweren sal
Volcomelijc te vervullen al,
Alsoe zi vore sijn onderscheiden,
Arghelist, bedroch uutghesceiden;
Behouden altoos in allen dinghen
Der pantscap, der belastinghen
Des selven hertoghedoms voorseit
Van Lutzenborch, der graeflijcheit
Van Chiny ende der voeghdie,
Met allen den toebehoorten, die
Bi ons, Anthonise, wilt verstaen,
Ende Elizabetten sijn ghedaen,
Die wi willen onghespaert
In allen poenten vore verclaert
Vaste ende onverbrekelijc
Ghehouden te werden stentelijc.
Item wi, Wenceslaus, dit gome,
Coninc van Behem ende van Rome,
Selen ons met goeder manieren
Vereeneghen ende avisieren,
Confedereren ons ende verbinden
Met onsen voorseiden gheminden
Johanne, Anthonise te hant,
Van Borgognen ende van Brabant,
Bi desen letteren in goeden bederven;
Soe dat si ons ende onsen erven,
Oore ende nacomelinghen,
Roomsche ende van Behem coninghen,
In onsen ende des heileghen rijcs,
Onser cronen van Behem desghelijcs,
Saken, oorbore ende rechte,
Ende zonderlinghe ieghen Robbrechte
Van Beieren, onsen adversare,
Met twee dusent glavien, op hare
Selfs cost ende teeren, met trouwen fijn
Sculdich te doene selen sijn
Raet, helpe, bistant desghelijcs
Om ons ende sheileghen Roomschen rijcs
Saken te vorderen, als dat betaemt,
In den hertoghedomme voor ghenaemt
Van Lutzenborch, wanneer aldaer
Ons persoon ieghenwoordich waer,
Ende na forme ende maniere
Als die coninghen ende princiere
Des edelen huus van Vranckerike
Met ons, metten coninghen rike
Ende metten princen, dit vernem,
Ons edelen huus van Behem
Over herde langhe stonden
Gheconfedereert sijn ende verbonden,
Soe menich werven, verstaet die dinghen,
Als si van ons of nacomelinghen,
Coninghen van der Behemscher erden,
Daertoe versocht selen werden;
Daer nochtan versien, dat wi
Ende onse nacomelinghe, di
Coninghen van Behem selen wesen,
Met gheliken, als van desen
Confederacien, gheloften fijn
Te hemweerts verbonden selen sijn.
Ende oft ghebeurde dat bi ons tsamen
Eeneghe lande in handen quamen;
Fortretsen, dorpen, slote of steden
Buten onsen heerlijcheden
Bedwonghen worden, sullen na desen
Half ende half ghedeilt wesen.
Ende ooc alst ons ghebeurde hier naer
In onse persoon te comene daer,
In thertoghedom van Lutzenborch,
Soe selen wi hem doen besorch
In haren zaken ende elcs van hen
Met thien hondert glavien,
Op onsen cost ende teere te hant,
Hen raet te doene ende onderstant,
Helpe, sonder weigheren, sijts ghewes.
Alsoe dicke als wi des
Van hen oft van harer een
Versocht werden, groot of cleen;
Ende ocht ghebeurde bi ons, bi hen,
Dat eneghe lande, verstaet den sen,
Fortretsen, slote, dorpen of steden,
Of enegherhande plaetsen mede
Bedwonghen worden, of heerlijcheit,
Buten der ghehoorsamheit
Der lande der heeren voorghenant
Van Bourgognen ende van Brabant,
Die selen sijn half ende half ghedeelt
Ende tusschen ons wettelijc geperseelt
Welke zaken hier boven versien,
Alle ende ieghewelke van dien,
Hebben wi ghelooft ende gheloven,
Ende in crachte des briefs vermoghen,
Bi onsen conincliken woorde,
Alst voorseit es van inde toorde,
Sekeren wi onverbrekelijc
Te vervullen, te houden sterkelijc,
Soe verre alst in ons selven es,
Al arghelist of bedrieghenes
Uutghesceiden, met protestatien,
Op verbintenesse ende obligatien
Onser goeden ende erfenesse
Die wi daer vore ende bi expresse
Besunder verbonden hebben al
Ende verbinden, groot ende smal,
Onder ghetughenesse vorwoordich
Der letteren teghenwoordich
Metten zeghele wael ghemeit
Onser conincliker majesteit,
Ghegheven te Praghe int jaer Ons Heeren
M. CCCC., Gode ter eeren,
Ende neghene, hoore die wille,
Seven ende twintich in aprille,
Ons riken, des Behemschen, hoorter nare,
In den XLVI^sten jare;
Ende des Roomschen, verstaet den sin,
Int XXXIII^ste, meer noch min.