Brabantsche yeesten. Les gestes des ducs-de-Brabant par Jean de Klerk d'Anvers (3 delen)

Van der stat van Mechelen.

XXVII.

Ende want nu dient die reden mijn
Op die stat van Mechelijn,
Soe sal men ghedencken vort
Dat deen helicht toebehoort
Der kerken van Ludeke, sijts ghewes,
Ghelijc dat voren verclert es;
Dander helicht, nu mercket tgone,
Es Wouteren Berthoude, den outsten sone,
Met meer anderen heerlijcheiden
Te deele ghevallen, die ongesceiden
Van sinen joncsten brueder, wilt verstaen,
Dat al heeft te leene ontfaen,
Na uutsprake des hertoghen,
Alsoe ghi vore hebt horen mogen,
Ende die joncste brueder, Gherart ghenant,
Heeft alle die heerlijcheit ende dlant
Tsamen te leene, wilt verstaen,
Van den hertoghe ontfaen,
Ende alsoe wel als dandre, si u gheseit,
Tstat van Mechelen, entie heerlijcheit.
Aldus vervolghde dit vele jaren;
Maer bi lancheiden, hoerdic verclaren,
Soe worden die lande, die toe behoorden
Dien van Grimbergen, met corten worden,
Ghespleten, bi menichte van oeirien.
Theerscap van Mechelen, hoerdic lien,
Tdwelcke, als ic rechtvort las,
Van Wouteren Berthoude comen was,
En woude daerna die grimbercheeren
Gheen manscap doen, in gheenen keeren;
Ende want dat leen seere mids desen
Des hertogen soude vermindert wesen,
Soe nam hem des ane ernstelijc
Van Brabant die tweeste Heinrijc,
Binnen wiens tide dat gheschiede,
Den welken hieten meest die liede
Die grootmoedege, int ghemeen:
Dese en woude aldus sijn leen
Niet laten vermindren, ende mids desen
Es een onminne opgheresen
Tusschen den hertoghe, ic seker ben,
Ende den heere van Mechelen,
Die oec her Wouter Berthout hiet;
Doch eest bi middle soe gheschiet
Van greve Otten van Gelre, die welgheraect
Een compositie heeft ghemaect,
In der manieren dat vort aen
Her Wouter Berthout sal ontfaen
Alle tgone, groot ende cleene,
Dat hi hadde, ende dat te leene
Sijn manne van hem hielden vort,
Soe verre alst Brabant toe behoert,
Ende den mercgrevescape van Rien,
Dwelcke her Wouter, der ic lien,
Den hertoghe opdroeg in de hant,
Ende ontfinct, si u bekant,
Van den hertoge al te leene,
Dat hi hadde, groot ende cleene.
In deser compositien houde
Wert tusschen Woutren Berthoude,
Heeren Wouters outste sone, dits waer,
Een huwelijc ghededingt daer,
Ende Marien, sijt seker das,
Die de oudste dochter was
Der gravinnen, des nemt ghoem,
Van Averne, daer af dat oem
Hertoge Heinric was, sijts vroeder;
Want hi was harer moeder broeder;
Want die gravinne ende hi
Van Avernen, dat seggic di,
Waren kinder, beide, ghewarichlijc,
Van den ouden hertogen Heinrijc.
Dit huwelijc wordt, ter Gods eeren,
Te Loven ghededingt int jaer Ons Heeren
XII^c XXXVIII, doe ic ghewach,
In december den iersten dagh.
Dus heeft van Grimbergen die heere verloren
Sijn leen van Mechelen, soe ghi moegt horen,
Ende men heldet te leene nu,
Ja, voer deen helicht seggic u,
Sonder middel, si u bekant,
Van den hertoge van Brabant,
Ende dander helicht hoerde doe
Der kerken van Ludeke toe;
Maer die Berthouders hilden die stat
Van Mechelen in handen, alsoe dat
Die bisscop van Ludicke, te dier tijt,
Daer af const crigen clein profijt;
Want niement der kerken, hoerdic verhalen,
Van Ludicke cheis en woude betalen,
Daer en moesten ij canoencke bi
Ten cheinsdage sitten, seggic di.
Oec en liet men hen in haer ghewout
Coren, havre, hoy, noch hout,
Ergens vueren, na haer begheren,
Si en moestent binnen der stat verteren.
Dit was al ghedaen mids dien
Dat si gherne hadden ghesien
Die Berthouders, met sulken weghen,
Dat si dander deel ghecregen,
Van Mechelen hadde, si u bekant,
Uut der vorseider kerken hant;
Maer niet min al in een
Soe ontfingen si haer leen
Van den hertoge sekerlike,
Ende dienden hem ghetruwelike;
Want doen hertoge Heinric was ghestorven,
Ende dierste Jan hadde verworven,
Sijn middelste sone, alle trike,
Soe daer af tuught die cronike,
Was her Wouter Berthout, dat verstaet,
Altijt bi hem sijn overste raet,
Ende diende hem in elcken wike,
Als man van leene, trouwelike,
Ende te Woeronc, soe dat es bescreven.
In den strijt, liet hi sijn leven.
Des es ghenoegh; dat latic varen.
Hier na, over een deel van jaren,
Als bisscop Hugo, doe ic ghewach,
Van Ludicke mercte ende oversach
Dat te Mechelen openbare
Sijn kerke van Ludicke sculdich ware
Te hebben seker heerlicheiden,
Die de Berthouders met mogentheiden
Hem ontweldechden, met harer macht,
Wert die bisscop soe bedacht
Dat hi ghemaect heeft een ghespan
Metten tweesten hertoge Jan,
In deser manieren, dus waest begost,
Dat hertoge Jan, op sijns selfs cost,
Toter kerken van Ludicke brengen sal
Al sulken recht, groot ende smal,
Als die Berthouders vele jaren
Der kerken hadden ontweldicht dare;
Ende want niement, sijts ghewes,
Sculdich torlogene en es
Op sijns selfs cost, soe ic u tughe,
Soe heeft die vorseide bisscop Huge
Den hertoge Janne gelovet daer vore,
Voer hem ende voer sijn oeire,
Ende erfghenamen, met ripen rade,
Ja, al toten derden grade,
Oft beter, daer voere te gheven
Rechten ende heerlijcheiden vorscreven,
Metten renten, vruchten, ende vervallen,
Ende opcomingen, al met allen,
Die de hertoge alsoe ghecrighen sal,
Ende weder ter kerken brengen al,
Alsoe die brieve dat verclaren,
Die daerop ghemaect waren
Ende met des bisscopen zegel, dats waer,
Ghevesticht, in Ons Heeren jaer
MCCC, doe ic ghewach,
Des saterdaegs na S^t Lucas dach.
Dese hertoge Jan, met corten wegen,
Heeft dese heerlijcheit ghecreghen,
Met den renten, vervallen, ic segge u dat,
Binnen Mechelen der stat,
Tot der kerken behoef van Ludicke al,
Ende dander helicht, groot ende smal,
Heeft Jan Berthout, wilt verstaen,
Van den hertoghe te leene ontfaen.
Na desen hebben si sekerlike,
Als heeren van Mechelen, samentlike,
Seker pointe van vriheiden
Der stat verleent, onder hen beiden.
Dit gheschiede, si u verclaert,
Doen de hertoge dare ontfangen waert
XIII^c ende een, doe ic ghewach,
Opter goeder S^t Lucien dach,
Onder welke pointe, dits waer,
Si der stat verleenden daer
Die vischmerct, ende die soutmerct mede,
Die havermerct oec, dats waerhede,
Te Mechelen te blivene, dat ghijt wet,
Ende alle vlot oec onghelet,
Van beide den heeren vorseit,
Behouden haer recht, haer heerlijcheit,
Al erghelist uut ghescheiden in desen.
Om welcs points wille sint es geresen
Vele onleden, als u hier naer
Ghecondicht sal sijn int openbaer,
Ter plaetsen daer dat hooren sal.
Cort na dese gheschienesse al
Wort hertoge Jan, die edel heere,
Op Mechelen verbolgen seere,
Mids haren mesgripe, alsoe dat hi
Ende Jan Berthout, seggic di,
Als heeren van Mechelen, beide te samen,
Met heercrachte voer Mechelen quamen,
Dat si beleiden met haren crachten,
Ende met orloge daer toe brachten
Dat si porten ende vesten al te hant
Setten in shertogen hant,
Sinen wille daer met te doene.
Die hertoge dede, na dien doene,
Die porten, die muere, onghespaert,
Over de side te Bruessel waert,
Destruweren, in corten stonde,
Ende afworpen toten gronde,
Ende die stat, verstaet die saken,
En mochtse weder niet doen maken
Sonder shertogen orlof, verstaet dat.
Van der beternessen, die de stat
Vort doen soude, vandic bescreven:
Dies sijn die heeren beide bleven
Int seggen van sekeren heeren,
Die daer toe ghenoempt weren.
Die van Mechelen tien tiden
Blevens oic ter ander siden;
Welcke heeren met goeder staden
Hieraf hare uutsprake daden,
Int jaer Ons Heeren, dat seggic die,
Derthien hondert ende drie,
Des saterdaegs, doe ic ghewach,
Voer mijns heeren sente Lambrechts dach.
Mechelen behilt aldus hier naer
Die hertoghe omtrent vij jaer,
In den name, des sijts ghewes,
Der kerken van Ludicke, soet vorseit es.
Doe de Ludekeren, si u gheseit,
Sagen dat die heerlijcheit
Van Mechelen weder was ghebracht
Tot haren hairden, waren si bedacht,
Ende seiden, int openbare,
Dats gheen bisscop mechtich en ware
Langer te versetten iet
Dan sinen leefdach, wats gheschiet,
Sonder des paus consent, dats waer,
Enter cappittlen, ende daer naer
Des lants van Ludicke ghemeinlije:
Daer omme dede cortelijc
Bisscop Ewout, sonder verdragen,
Den hertoge te Romen dagen
Voer den paus, des sijt ghewesse,
Die wijsde metten vonnesse
Voer recht dat bisscop Huge des niet
Mechtich en was te doene iet.
Dus es deen helicht, hebbic vernomen,
Van Mechelen weder omme comen
Aen die kerke van Ludicke vorscreven,
Ende dander helicht die es bleven,
Na des vorseiden Jan Berthouts doot,
Op Gielise Berthout, seggic u bloot;
Na Gielise Berthout, verstaet den fijn,
Op her Floreise, den neve sijn.
Als nu die stat ende heerlicheit
Voer deen helicht, soet es vorseit,
Op her Floreise comen es
Berthoude, des sijt ghewes,
Die hem verstarf in derre wise
Van sinen neve Gielise,
Heeft hi die heerlijcheit te hant
Van hertoge Janne van Brabant
Rechtevort te leene ontfaen,
Ende hulde ende manscap ghedaen,
Ende hem gheloeft, vort daer nare,
Te dienen jegen wien dat ware,
Met dien van Mechelen, hoert mi bedieden,
Ende allen anderen sinen lieden,
Die welcke hi verwerven coste,
Tot sinen ende sijnre lieden coste.
Vort heeft hi bekinnet claer
Dat hi sculdich te houden waer,
Ende te doen houdene, in sier stat
Van Mechelen, alle dat,
Ende vort in alle sijn lant,
Dat die hertoge van Brabant
Gheboden ende ordineren dade,
Ja, met sinen ghemenen rade,
Ende acorde, si u bekant,
Der baenrotse van Brabant,
Ende wes bi den steden (hoert mi lesen)
Sal enichsins uutgheroepen wesen,
Ghelijc als sijn brieve daer af
Menssie maecten, die hi gaf
Den hertoge, verstaet den sin,
Daer meer pointen stonden in,
Wael besegelt, doe ic ghewach,
Op sente Peeters ende sente Pauwels dach,
Als men screef Ons Heeren jaer
Derthien hondert twalve, dats waer.