Boek van de wraak Gods

9 Over jammerlijke rampen die een monnik werden geopenbaard

Ik kreeg een boekje in handen waarin ik een wonder beschreven vond dat een monnik overkwam die zichzelf'broeder Jan’ [Pseudo-Johannes van Parma] noemt, zoals u zult vernemen.^o Deze monnik zag een man, niet tijdens een droom of in een visioen, maar toen hij in gebed lag. Dit vond plaats, naar ik las,

o Het visioen van Pseudo-Johannes van Parma werd circa 1302/1303 geschreven door de Italiaan Robertus de Rupi Alta (Donckel 1932, p. 364-365).

[p. 82]

toen de stad Acco verloren ging, in het jaar 1291. Daar kwamen zoveel christenen aan hun eind, dat er ongelooflijke dingen over zijn geschreven. Om God te honen stalden de heidenen dieren en paarden in de kerk. Het kruisbeeld van God, Onze Heer, sleepten ze in die stad tot Zijn schande langs de weg en dat deden ze ook met andere beelden.

Beste lezers, merk nu op: dat God dit liet gebeuren was vanwege de grote zonden waarin de christenen verkeerden en omdat ze de vrede schonden tussen de heidenen en de christenwereld. Dat was de oorzaak van die grote ellende. Daarom liet God de heidenen die stad winnen, waar ze veel leed veroorzaakten. Ze brachten vele christenen om het leven.

In de nacht voor Hemelvaart, toen de metten gezongen waren en de monniken naar de slaapzaal gingen, bleef de eerdergenoemde monnik nog lang daarna in gebed verzonken in de kerk. Hij wilde de psalmen van David lezen. Toen hij bij Deus venerunt gentes [O God! Heidenen zijn gekomen] kwam - aldus luidt het begin van een psalm-, moest hij terstond aan de slachting denken die aan de overzijde van de Middellandse Zee in de christenwereld was aangericht (zoals ik u hiervoor zei).^o Toen moest de goede man zo huilen dat hij de psalm niet verder kon lezen vanwege de rouw die hij daar toonde, en hij sprak tot Onze Heer: ‘Heer, U moet niet altijd zo meedogenloos zijn jegens Uw volk, maar het genadig zijn en eraan denken, Heer, dat U met Uw rode bloed de mens verloste uit de nood. Lieve Heer, schenk de overwinning of de eer nooit meer aan het volk dat U niet liefheeft, Uw geboden niet erkent, Uw Heilige Naam lastert en Uw leer omvenverpt.’ Terwijl hij zo lag te huilen en innig tot God bad, verscheen er een eerzaam man in bisschopsgewaad, met een kruis in de hand. De monnik werd zo bang dat hij niet langer bij zinnen was en ook niet meer kon spreken. Toen de man dat zag, sprak hij: ‘Wees volstrekt niet bevreesd en klaag niet zo erg dat de christenen door de heidenen zijn verslagen.^o Want dat heeft God, Onze Heer,

o De opmerking tussen haakjes ontbreekt in het Latijn (vergelijk Donckel 1932, p. 371, rgl. 7). De passage waar de opmerking naar terugverwijst (de eerste alinea van dit hoofdstuk) komt daarin ook niet voor. Volgens de Latijnse tekst vond het visioen niet in 1291, maar in 1292 plaats. Toch suggereert de voorstelling van zaken bij Boendale een zekere logica. De even tevoren genoemde ‘nacht voor Hemelvaart’ was in 1291 de nacht van 30 op 31 mei. De val van Acco vond kort tevoren plaats, op 18 mei. In aanmerking genomen de tijd dat het nieuws vanuit het Heilige Land naar Italie onderweg was, is het dus niet zo verwonderlijk dat broeder Jan aan de val van Acco moest denken: het slechte nieuws was hem vermoedelijk net ter ore gekomen. Toch heeft het er alle schijn van dat het Boendale was die de koppeling met de val van Acco tot stand bracht: in deel iii, hoofdstuk 10 noemt hij immers conform het Latijn (Donckel 1932, p. 378, rgl. 165) abusievelijk het jaartal ‘1292’.

o Met deze zin begint een vrij lange monoloog, uitgesproken door de man die broeder Jan ziet in zijn visioen. Op sommige plaatsen dringt Boendale als het ware binnen in deze monoloog. De betreffende passages zijn in de vertaling gecursiveerd. (Ook het opschrift van hoofdstuk 10 valt hieronder.)

[p. 83]

gedaan vanwege hun zonden, waar ze lang in leefden. Maar luister, ik wil u vertellen van een hachelijke tijd die vrij spoedig zal aanbreken, ja, die eigenlijk al begonnen is. Ook wil ik u vertellen van de bezoekingen die de christenwereld en de Kerk van Rome zullen treffen, omdat de Almachtige God de heidenen opwekt, die in de christenwereld een oneindig grote straf zullen voltrekken. Wie aan de overzijde van de Middellandse Zee is gebleven, zullen ze van het leven beroven.

Ze zullen Armenië veroveren en degenen die daar leven verslaan, mannen zowel als vrouwen; men zal daar jammeren. Geestelijken en ook anderen zullen hun geloof afzweren uit angst voor hun leven. Mooie, jonge vrouwen zullen ze in leven laten, om hun lusten op bot te vieren. Het Heilige Land, zover het zich uitstrekt en tot de christenwereld behoort, zullen ze verwoesten en overwinnen en degenen die daar leven, zowel de aanzienlijken als de eenvoudigen, zullen ze doden en voor de wilde beesten werpen. Van kerken zullen ze bordelen en stallen maken en hun zedelijke vuilheid verrichten rondom het altaar, tot schande van Jezus Christus. Dit zal in veel landen gebeuren. Velen zullen naar een ander land vluchten als ze dit zien en velen zullen gevangen worden. Dan zal het er daar slecht voor staan. Ze zullen zich op zee begeven en als ze die over zijn menige stad veroveren en degenen doden die ze binnen de muren vinden.

Ze zullen een flink deel van Italië onder de voet lopen, maar niet geheel, en menige zware slag leveren. De christenen zullen voortdurend in groten getale sterven vanwege hun zonden, met name vanwege de volgende twee. De ene is de kwade, tegennatuurlijke zonde, die men niet mag noemen.^o De andere, die overal in zwang is, betreft woeker en voorkoop, waardoor vrouwen en mannen geexcommuniceerd zijn. Veel steden zullen onder interdict^o zijn en buiten de regel van de Kerk staan, want ze ontvangen financiële steun van degenen die zelf onder de kerkelijke ban zijn en die dus niet over de macht beschikken

o Op te vatten als een toespeling op homoseksualiteit.

o Strafmaatregel waarbij alle kerkelijke bedieningen worden opgeschort.

[p. 84]

iemand iets te geven. Want pausen, kardinalen of andere prelaten die simonie^o bedrijven, zijn spoedig onder de kerkelijke ban. Wat ze ook doen, verklaren of wijden, ze zullen moeten toegeven dat het macht noch kracht heeft omdat het is gedaan terwijl men onder de ban is. Bovendien zullen in die tijd veel steden onder interdict zijn en veel personen buiten de regel van de Kerk staan. Paus, kardinalen en de gehele curie zullen dan onder de ban zijn. Dit is vervelend om te horen, vooral vanwege de simonie. Verneem thans wat hierna volgt.

o Het verkopen van geestelijke goederen.