Vier-honderd-jaerig jubilé. Eerste deel
(1770)–J. de Boeck–
Auteursrechtvrij
[pagina 306]
| |
Dertiende zinne-beeld. Omnis arbor, quaenon facit fructum bonum, excidetur. & in Ignem mittetur. Matth. C. 3. ℣. 10. Den Boom, die geenzints goet en doet,
Tot Straf, in't vuer verbranden moet.
| |
Verklaeringe van 't Zinne-Beeld.IK was lestmael eens uyt gegaen
Naer een plaets, daer veel boomen staen;
Het was een Boomgaerd, fraey beplant
Met fruyt-boomen, schier t'alle kant.
Dit was ontrent den Herft te doen,
Ick zag daer vruchten ryp en groen,
En ook een Appel-boom daer vond,
| |
[pagina 307]
| |
Met vruchten bloozend' ende rond;
Daer naer zag ik een Peerelaer,
Die was met fruyt gelaeden swaer,
Het fruyt hong af van tak tot tak,
't Was wonder, dat geen eenen brak.
Ik ging al voort, en aldaer zag,
Meer boomen van verscheyde slag,
Met krieken, noten daer aen vast,
Als ook met Pruymen van Damast;
En voorder alder-hande fruyt,
Ik zag schier myn twee oogen uyt;
Ik vond daer in een groot genucht;
Want ieder boom droeg goede vrucht,
Daer lag een' appel op den grond,
Ik stak een stuk in mynen mond,
En proefde dat met groot vermaek,
En vond daer in een goeden smaek.
Ik peysde toen in myn gemoed,
De boomen zyn hier alle goed:
Want naer de spraek, by ons gewent,
Den Boom, word uyt de vrucht gekent.
Maer zynde nog wat voort gegaen,
Zoo vond ik ander boomen staen,
Met vruchten aen, meerst rot en vooz.
Sy waeren vuyl en smaekelooz,
De bladers schenen ros en vael,
Niet een en dogt van altemael;
Daer was niet als ondeugend fruyt,
Daer zelfs de maeyën kropen uyt;
Niet een van al, oft 't had een fout:
Ik peyzde, wat is dit voor hout?
Al d'ander boomen zyn heel goed
En dragen vrucht in overvloed,
En deez en dogen niet met al,
En ook sy hellen naer den val.
Ik docht; wat doen die boomen hier;
Want sy en dogen niet een zier?
Zoo ik hier Meester was gestelt,
Sy wierden uyt den grond gevelt.
Terwyl ik nog wat tyds bleef staen,
| |
[pagina 308]
| |
Den Meester en syn knecht quam aen,
Gelaeden met een byl en saeg,
Aen wie ik heb gedaen deez vraeg:
Wel Baes, wat is het, dat hier staet?
Niet eenen boom, oft hy is quaed,
En al de vruchten dogen niet,
Van blad tot blad, men rispen ziet,
Geen goed en is daer ergens aen;
Wat met deez' boomen dan gedaen?
Den Meester my tot antwoord gaf:
Al wat is quaed, verdient syn straf:
Ik zag, van over langen tyd,
Deez boomen vol ondeugentheyd;
Nu kom ik met myn knecht hier aen,
En wil die al uyt roeyen gaen.
Hier op gaf hy den knecht bevel;
Gebruykt de saeg en byl hier wel;
Kapt al die quaede boomen uyt,
Spaert niet de alderminste spruyt,
En legt al't quaed houd aen den kant,
t'Is nergens goed, als tot den brand:
Den boom die geen goed vrucht en doet,
Tot straf, in't vuer verbranden moet.
Hier op wierd alles af gekapt,
En op een meyt by een gerapt,
En al dit brand-hout, naderhand,
Tot asschen toe wierd gans verbrand.
Deez waerheyd gaf Godt, onsen Heer,
Aen alle menschen tot een leer:
‘wat boom geen goede vrucht en draegt,
Word uyt gekapt, oft af gesaegt,
En dan moet die quaeden stam,
In't vier verteert zyn door de vlam.’
Door boomen word den mensch verstaen;
Dit Arestoteles weyst aen,
En dit in syne Schriften leert:
‘Den mensch een boom is omgekeert,
Syn wortels niet de d'aerde staen,
Maer boven 't hoofd ten hemel gaen.’
En als den Blinden wierd verlicht,
| |
[pagina 309]
| |
Riep hy: ‘Ik zien met myn gezicht
De menschen, als de boomen aen,
Die wandelende t'zaemen gaen.’
Dit was voorwaer geen blinden slag,
Als hy den Mensch voor Boom aen-zag.
Den mensch word eenen boom gezeyd,
Syn wercken, zyn syn vruchtbaerheyd;
En zoo syn wercken zyn heel goed,
Men dan den boom goed noemen moet:
Maer zyn syn wercken quaed en booz,
Als dan den boom is goddelooz,
En uyt gekapt word, door Doods hand,
En daer naer in't hels vuer verbrand!
DE Ioden booz en obstinaet,
Gelyk de boomen waeren quaed,
Als sy het Heylig Sacrament,
Waer in Heer Jesus word herkent,
Met messen hebben dus door-wond,
Dat men het zelve bloedig vond.
Waerom den Hertog en den Raed,
Met d' Heeren van de Magistraet,
Deez' quaede boomen al-te-mael
Doen binden heeft aen staek oft pael,
Waer aen sy, door Scherprechters hand,
Tot asschen toe zyn heel verbrand.
Deez straf zou nog genaedig zyn,
Zoo daer mé eynde hunne pyn:
Maer ah! naer dêzen brand, zoo zuer,
Sy eeuwig branden in't hels vuer!
| |
Toe-passingeDEn H. Joannes Baptista, predikende en doopende ontrent de Jordaen, hadde eenen grooten toe-loop van menschen, die zoo van Jerusalem, als van andere plaetsen tot hem quamen, om syne Sermoonen te hooren en van hem gedoopt te worden. Onder andere | |
[pagina 310]
| |
quamen ook tot hem de Phariseën en Sadduceën, tot de welcke hy veel straffe woorden sprak, hun noemende: Progenies Viperarum, (Matth. 3. ℣. 10.) Gy geslacht (oft broedzel) van slangen! en onder andere vermaeningen tot hun zeyde: Omnis arbor, quaenon facit fructum bonum, excidetur, & in ignem mittetur. (Sup ℣. 10.) ‘Allen boom, die geen goede vrucht voort en brengt, zal uyt gehouwen en in't vuer geworpen worden.’ Aenmerkt dat dêze zelve woorden ook van Christus gesproken zyn by Mattheus, (c. 7. ℣. 10.) Aenmerkt ook, dat allen boom, niet van hout; maer allen Mensch, die door den Boom verstaen word, en van Aristoteles genoemt word Arbor inversa; ‘Eenen omgekeerden Boom;’ hebbende syne wortels, dat is syn hoofd en reden, om hoog naer den hemel, van waer hy ook syn geestelyk voedzel trekt; en syn tacken, dat is syne voeten, onder naer de aerde. Waerom den Mensch ook van Clemens Alexandrinus genoemt word: Planta Caelestis? ‘Eenen hemelschen Boom,’ Dêze woorden van den H. Joannes Baptista en van Christus zyn van groote kracht, en verdienen ook rypelyk aenmerkt te worden. Voor eerst hy zegt: Omnis Arbor: ‘allen Boom’, dat is: allen Mensch, die gekomen is tot de jaeren van verstand en bequaem is vruchten van goede wercken voort te brengen: hy zegt: Omnis , ‘alle’, niemand uyt genomen; niet de koningen, niet de ryke, niet de arme, niet de oude niet de jonge: maer Alle, | |
[pagina 311]
| |
niemant is hier uyt genomen. Als men eenen bosch schalmt oft afkapt, dan ziet men, dat hier en daer eenen boom gespaert word en blyft staen, als by voorbeeld, een rechte en hoog-verheve Eyke, eenen schoonen en zuyveren Linden-boom, om dat men van dêze naderhand meerder voordeel kan trecken. Maer aldus en geschied het niet met de menschen; alle, die geen vruchten van goede wercken voort en brenght, zal uyt gehouwen en in 't vuer geworpen worden, op wat plaets dat hy ook staet, en hoedaenig hy ook kan wezen. Ziet Lucifer was in den Hemel, en eenen alderschoonsten en hoog-verheven Engel, hy is 'er uyt gehouwen, en in 't hels vuer gesmeten. Adam was in 't aerds Paradys, den alderwysten der menschen en Koning van heel de wereld; zoo haest hy quaede vruchten der sonde heeft voort gebragt, is hy daer uyt gedreven. Saul van Godt tot Koning van Israel verkoren, is uyt den Koninglyken Throon gesmeten: Judas uyt de vergaederinge der H. Apostelen; om dat sy bevonden zyn zonder vruchten van goede wercken. Ten tweeden zegt Joannes Baptista en Christus. ‘Qui non facit.’ ‘Die niet en doet.’ Hy zegt niet: ‘Fecit.’ ‘Die niet gedaen en heeft.’ Want al-hoe-wel iemand voortyds veel goede wercken gedaen heeft, zoo hy ophoud van de zelve te doen, en quaede wercken doet, verliest hy die allegaeder. Den Koning Saul had in syne jongheyd veel goed gedaen; den H. Geest | |
[pagina 312]
| |
getuygt van hem: Erat enim electus & bonus: & non erat vir de filiis Israel melior illo. (1. Reg. 9. ℣. 2.) ‘Hy was uytverkoren en goed: en onder de kinderen van Israel was geenen Man beter als hy.’ Waerom den Propheet Samuel, als hy hem Koning zalfde, omhelst en gekust heeft. (1. Reg. C. 10.) En nogtans dêzen goeden en uytverkoren Boom, zoo haest als hy begon onvruchtbaer te zyn, en quaede vruchten heeft voort gebragt, is hy van Godt verstooten, uyt geworpen, en zoo van het Ryk van Israel, als des Hemels berooft. (M. Fabri par. faestiv. Dom. 7. post Pent. Conc. 2. lit. C.). Het is dan niet genoeg goed gedaen te hebben, maer men moet altyd voort gaen in 't goed doen; daerom word'er gezeyd: Facit. ‘Die doet;’ en den wyzen Salomon zegt; Quodcumque facere potest manus tua, instanter operare (Eccle. C. 9. ℣. 10.) ‘Al wat uwe hand doen kan, doet dat zonder ophouden.’ Want wy wêten, dat van Christus den Vygen-boom vermaledeyd is, die geene vruchten hadde, in den tyd als Christus de zelve verlangde, al-hoe-wel het alsdan den tyd der vygen noch niet en was (Matth. C. 21.) Om dieswille dat door dien Vygen-boom den mensch beteekent wierd, die heel syn leven moet vruchtbaer zyn: want hy en word niet door de wermte der Sonne, gelyk den Vygen-boom: maer door synen wille en door de goddelyke gratie vruchtbaar gemaekt. Waerom den H. Augustinus wel zegt: Illorum est culpa sterili- | |
[pagina 313]
| |
tas, quorum faecunditas est voluntas (tract. 44. in Joan.) ‘De onvruchtbaerheyd is de schuld van die, van de welcke de vruchtbaerheyd den wille is.’ Ten derden zegt hy: Fructum. ‘Vrucht,’ hy zegt niet bladeren: want door Bladeren, woorden en niet wercken, onder-wyzinge en niet de deugd, worden beteekent: en Godt is geenzints vergenoegt met schoone woorden, gelyk Christus de eeuwige waerheyd daer by voegt: Non omnis, qui dicit mihi Domine, Domine! intrabit in regnum caelorum; sed qui facit voluntatem Patris mei (Matth. C. 7. ℣. 21.) ‘Niet alle, die tot my zeggen Heere, Heere! zal ingaen in 't ryk der Hemelen: maer die den wille van mynen Vader doet.’ De Bruyt heeft haeren Beminden niet genood op bladeren; maer op vruchten, zeggende Descendat Dilectus meus in hortum suum, & comedat fructum pomorum suorum. (Cant. C. 5. ℣. 1.) ‘Dat mynen Beminden in synen hof komt, en dat hy eete de vrucht van syne Appelen. ’ Door de vruchten der Appelen worden de goede wercken verstaen: en Godt neemt geen behaegen in de bladers van schoone woorden; maer hy verzoekt de goede wercken. Hierom vermaent ons den H. Joannes: Filioli, non diligamus verbo atque linguâ; sed opere & veritate (Epist. 1. C. 3. ℣. 18.) ‘Myne kinderkens, laet ons niet lief hebben met de woorden, nog met de tonge: maer met de wercken en met de waerheyd.’ Door | |
[pagina 314]
| |
de bladers worden ook verstaen: de welsprekentheyd, wetenschap, raed-gevinge, en vermaenigen, de welcke, als sy niet vervoegt en zyn met de goede wercken, den boom geenzints en konnen bevryden van uyt-geroeyt en verbrand te worden. Den H. Augustinus bevestigt dit, zeggende: Bené loqui & malé vivere, nihil aliud est, quam se suâ voce damnare. (in Sent. n. 6.) welcke schoone woorden ik aldus door myne Musa laet vertaelen: Als iemand heeft vuyl gebreken;
Schoon hy nog zoo schoon kan spreken;
't dient tot syn verdoemenis:
Want schoon spreken, en quaed leven,
Is syn ziel den dood-steek geven,
Daer syn stem het Sweerd van is.
Christus dan vraegt vruchten, en niet ydele bloemen: door de bloemen worden verstaen, een Geloof, het welcke dood is; eenen uytwendigen tytel van Christen te zyn; den openbaeren schyn der Christelyke Religie en Godsdienstigheyd, het geestelyk Habyt te dragen &c. zonder oeffeninge van goede wercken; waer van den Propheet Jeremias zegt: Bonas facite vias vestras & studia vestra, & habitabo vobiscum in loco isto. Nolite confidere in verbis mendacii, dicentes: Templum Domini, templum Domini, templum Domini! (C. 7. ℣. 3.) ‘Maekt uwe wegen en betrachtingen goed, en ik zal by u-lieden woonen in deze plaetse. En wilt niet betrouwen in de woorden der logen-taele, zeggende: den Tempel des | |
[pagina 315]
| |
Heeren, den Tempel des Heeren, den Tempel des Heeren!’ zegt Godt. Het en is dan niet genoeg in de waere Kercke van Christus te wezen, ten zy wy in de zelve wel leven en goede wercken oeffenen. Waer toe dient het gene den H. Hieronymus zegt: Non Hierosolymis fuisse; sed Hierosolymis bené vixisse, laudabile est. Esse Christianum grande est, non videri. (ad paulin.) ‘Niet tot Jerusalem geweest te zyn; maer te Jerusalem wel geleeft te hebben, is zeer prysbaer. Eenen Christen mensch te zyn, is zeer groot; niet te schynen.’ Daer en boven Christus zegt Bonum, dat die vruchten moeten Goed zyn, en niet quaed: want is dat den boom, die geene goede vruchten voort brengt, zal uyt gehouwen en in 't vuer geworpen worden: wat zal'er dan geschieden van de boomen, die quaede vruchten voortbrengen? Van Hoereerders? Van Overspeelders? Vloeckers en sweerders? Dieven en roovers? Straet-schenders en moordenaers? Des te meerder en te eerder zullen dêze uyt geroeyt en in 't vuer geworpen worden. Bonum, Goede Wercken, niet Veele oft Groote; want niet die, de welcke Veel; maer die Wel bidden: niet die Dickwils; maer die Godtvruchtig biechten en Communiceren: niet die met een milde hand: maer met eene Goede Meyninge Aelmoessen geven, zullen aen Godt behaegen. Eyndelyk: Excidetur & in ignem mittetur. ‘Zal uyt gehouwen en in 't vuer geworpen | |
[pagina 316]
| |
worden.’ Hy zal uyt gehouwen worden, niet door eene natuerlyke, zoete en geruste dood; maer door eene benauwde, bittere en geweldige; waer in dien ramp-saligen mensch met eene knagende conscientie, als met een scherpsnydende byl, zal af-gekapt worden, en ten lesten met een ysselyk gerucht, geschreeuw, schrick en schroom syn leven eyndigen. Het welk, onder de schier dagelyksche voorbeelden, ons klaer aentoont Thomas Crammer, die eerst geweest is Bisschop van Cantelberg, daer naer eenen verergelyken Apostaet, den Autheur der ketterye in Engeland, begonst onder de Regeeringe van Henricus den VIII. die aldaer den eersten, onder de Geestelyke, openbaerlyk een vrouwe heeft getrouwt en ten lesten van een ondeugdzaem leven en ketterye over-wonnen wezende, en als eene quaeden boom, tot het vuer verwezen zynde, is hy wanhôpig, met ysselyk gehuyl, en met veele gods-lasteringen zoo tegen Godt, als syne Heyligen uyt gespogen, levendig verbrand geworden, tot Oxfort den 21. Meert in 't Jaer 1556. aldus schryft Florin. (lib. 6. de orig. haer. C. 8.) Niet ongelyk van de dood en beweenelyk eynde van dêzen Crammar, is geweest de dood der ramp-salige Joden, de welcke om hun booz Feyt ook binnen Brussel wanhopende en Godt lasterende levendig zyn verbrand geworden, waer van hier volgt de | |
[pagina 317]
| |
Historie.ZOo haest als het Proces crimineel was gesloten, en het Dood-vonnis tegen de plichtige Joden en Jodinnen uyt gesproken, wierden sy alle wederom op het Steen-poort gestelt, om op den bestemden dag ter dood gebragt te worden. Onder-tusschen de Geestelyke Herders, zoo door vuerige gebeden, als krachtige vermaeningen, dêden hun uytterste beste om dêze verblinde Natie van het Jodendom af te trecken, en tot het waerachtig Christen Geloof te brengen: maer alles te vergeefs; want gelyk hunne Voor-zaeten, ten tyde van den H. Stephanus, hertneckig aen de gratie van Godt den H. Geest hadden wederstaen, aldus weder-stonden dêze versteende Naer-zaeten ook aen alle vermaeningen der Geestelyke en aen de gratie Gods. Als nu den bestemden-dag was verschenen van het Dood-vonnis uyt te voeren, tot schroom en spiegel van alle de Joden, als ook van alle andere boozwichten en Heylig-schenders; wierden sy alle op den avond van ons Heere Hemelvaert, in 't Jaer 1370. van het Steen-poort af gelaeten, wezende van boven half naekt en van onder met pek-rocken omhangen, de handen en armen gebonden, tusschen de Scherp-rechters en goede wacht, op wagens gestelt, en aldus naer de groote Merkt vervoert, ende aldaer, als mede op de hoe- | |
[pagina 318]
| |
ken van de voornaemste straeten der Stad, daer sy door wierden gevoert, met gloeyende tangen genepen, en het vleesch van de voornaemste deelen des lichaems getrocken, tot groot gekerm der plichtige en teer medelyden van ontellyke omstaenders. Van de groote Merkt wierden sy vervoert naer de Capelle van de H. Catharina, uyt de welcke de H. Hostien gestolen waeren, alwaer sy wederom zeer straf genepen ende gepynigt wierden, om hier door eenigzints de oneere te herstellen, die aen't H. Sacrament was geschied. Van de Capelle van de H. Catharina wierden sy vervoert naer de Synagoge, nu genoemt Zalazar, en van daer naer de Vesten der Stad, daer den Wollen-dries-tôren staet, tusschen de Naemsche en Halle poort, wezende alsdan de gewoonelyke plaetse der justitie van wegens het Hof. Sy wierden aldaer aen verscheyde staeken gebonden en vast geketent, en hunne versteentheyd was zoo groot, dat sy hun niet alleen van 't blind Jodendom wilden laeten af trecken; maer sy trocken wreedelyk hunne kleyne kinderen met de armen, om die met hun in 't vuer te sleuren, uyt vreeze, dat die naer hun dood tot het Christen Geloof zouden bekeert worden: maer zommige goede en ryke Borgers dit ziende, en met mede-lyden tot de zelve kinderen beweegt, hebben de zelve met geweld hun ontnomen, om die in't Christen Geloof op te voeden en te onder-weyzen, en behoorlyk on- | |
[pagina 319]
| |
der- wezen zynde, wierd aen hun het H. Sacrament des Doopsels gegeven, om voortaen Christelyk te leven. Zoo haest het hout ontstêken was, en de vuer-vlammen de vast gekêtende Joden begon te naederen, hoorde men jammerlyk gehuyl, tusschen menighvuldige vervloeckingen en Gods-lasteringen, die uyt hunne goddelooze monden voort quamen; sy vrongen en swierden hun van alle kanten, om den woedenden brand te ontvluchten, tot dat sy eyndelyk tot asschen verbrand zynde, hunne ramp-salige zielen in 't hels vuer hebben uyt gebraekt, gaende aldus van het tydelyk vuer over naer het eeuwig. Aldus zyn in dêze versteende Joden waer bevonden de woorden van Christus Jesus. ‘zeggende; Allen boom, die geen goede vruchten voort en brengt, zal uyt gehouwen ende in 't vuer geworpen worden.’ Uyt kracht van 't Dood- vonnis der zelve Joden, waeren ook alle hunne Goederen aengeslagen en geconfiskeert: aldus kan men dit klaerlyk zien in de oude Reken-boeken van 't zelve Jaer 1370. die tot op den dag van heden alnog berusten in de Reken-kamer van Brabant binnen Brussel. En om de zelve reden waeren alle de Joden, ten eeuwigen dage gebannen uyt het Hertogdom van Brabant. Men bevind ook in de voor-genoemde Reken boeken, dat de geconfiskeerde en verkochte Goederen der verbrande Joden, beliepen tot de | |
[pagina 320]
| |
somme van viertien hondert dertien Moutoenen en twee quarten en een half. Men moet ook wêten, dat'er twee Registers zyn in de voorsz. Reken-kamer van den zelven inhoud, en door de zelve hand geschreven: op eenen van de zelve, gebonden in parkement staet van buyten op 't Couvert Judaei Combusti Ascensione Domini: ‘De Joden verbrand ontrent Ons Heere Hemelvaert.’ Dit alles word voorder bevestigt in de Historie van het H. Sacrament van Mirakelen, beschreven door den Eerw: Heer Stephanus Ydens B. P. Lic. over de hondert Jaeren gedrukt, en herdrukt, al waer in den lesten druk tot Brussel by Petrus de Dobbeleer, onder andere Fol. 120. en 121. staet de Notariële Overzettinge, Attestatie en Collationneringe van het gene voorschreven is, gepasseert op den 26. Mey 1605. en door Philippus van Asbroek, openbaer Notarius geadmitteert in den Raed van Brabant en tot Brussel residerende, onderteekent. Tot nog meerder verzekeringe van dêze waerheyd, heeft den Eerw. Heer Petrus de Cafmeyer, in syne Hoogweerdige Historie van het Alderheylighste Sacrament van Mirakel, in Folio tot Brussel gedrukt 1735. het zelve verscheyde reyzen in de voorsz. twee Registers, berustende in de Rekenkamer van Brabant, op den 10. Juny 1720. ter presentie van de Heeren Reken-Meesters en hunne Officialen, als ook van den Eerw. Heere Guilielmus Dominicus Vinckels, Priester en Protonota- | |
[pagina 321]
| |
rius Apostolicus, en meer andere geloof-weerdige Getuygen, nauw-keurig naer gezien, en hebben alles wel en Conform bevonden te wêzen: gelyk hy aldaer aentoont Fol. 20. en 21. waerom ik den weet-gierigen lezer tot de twee voorsz. Schryvers en Reken-kamer verzende. Naer dat de plichtige Joden levendig verbrand waeren, is de voor-genoemde Catharina (volgens belofte) uyt de gevangenisse des Hertogs overgelevert in de gevangenisse der Heeren van 't Capittel, ende naer dat de zelve eenige straffe, over haer quaede belofte, en schelms accort met de Joden, van de. H. Hostien naer Ceulen te dragen, onderstaen hadde, ende men haer de grauzaemheyd van die sonde voor oogen hadde gestelt, op dat sy de zelve alle de dagen haer levens beweenen zoude, heeft men haer, naer negen weken gevangen gezeten te hebben, getroost en in 't Geloof versterkt los gelaeten en op vry voeten gestelt: waer naer sy Christelyk heeft geleeft en ook gestorven is. | |
Christelyke bemerckinge.ALhoewel Godt in't vyfde gebod onder de tien verboden heeft: Non occides. (Exod. C. 20. v.13.) ‘Gy en zult niet dood-slaen,’ waer door verboden is allen hinder en beschadinge, die men synen Naesten kan aendoen in syn leven en gezondheyd, het welk de | |
[pagina 322]
| |
Heydenen zelfs, die geenen Godt en kennen, verfoeyen: des niet tegenstaende en vermag de Geestelyke en wereldlyke Overheyd de dieven, straet-schenders, roovers, moordenaers, en andere, die grove schelm-stucken bedryven, niet in het leven oft ongestraft laeten. De goddelyke Rechtveerdigheyd en het algemeyne best van 't Vader-land vereysschen, dat de verderffelyke en boozaerdige schelmen en boozwichten met de dood, oft anderzints, zullen gestraft worden. Dat het algemeyn best dit vereyscht is klaer en waer: want gelyk de goede Medicyn-meesters de verrotte litmaeten af snyden, om het heel lichaem int' leven te bewaeren: aldus moeten de verderffelyke menschen en stoorders der gemeyne rust uyt't leven genomen worden, op dat alle het volk niet en zoude vergaen. Dat dit ook de goddelyke Rechtveerdigheyd vereyscht, is nog meerder klaer en waer, als wy de H. Schriftuer en Historien willen door- bladeren. In de H. Schriftuere staet uytdruckelyk geschreven: Maledictus, qui prohibet gladium suum a sanguine (Jerem. 48. ℣. 10.) ‘vermaledyd is hy, die syn sweerd wederhoud van 't bloed.’ En in de Historien lezen wy iets wonderlyk van den H. Ludovicus Koning van Vrankryk: eenen Moordenaer had ootmoedelyk van hem vergiffenisse gevraegt van synen dood-slag, den Koning heeft hem die goedertierlyk verleent: daer naer zig tot het gebed begevende en den Psalm-boek open- | |
[pagina 323]
| |
doende, vallen syne oogen ten eerste op dêze woorden: Beati, qui Custodiunt Judicium & faciunt Justitiam in omni tempore. (Psalm. 105. ℣. 3.) ‘Salig zyn sy, die 't gene recht is onderhouden, en die ten allen tyde de rechtveerdigheyd bewercken.’ Hy terstond dêze woorden aen nêmende, al oft sy van Godt tot hem gesproken waeren, heeft hy dien Moordenaer met de dood doen straffen. (March. Tr. de Char. lect. 5. prop. 1.) En zeer wel en wysselyk: want den rechtveerdigen Godt heeft menigmael geheele Ryken met swaere plaegen gestraft, om dat de boozheden, die volgens de wetten met de dood moesten gestraft worden, van de Overheyd door de vingeren wierden gezien: voorwaer! niet en is 'er schaedelyker en verergelyker aen een Republiek, als ledige galgen en de Steden vol dieven en boozwichten te hebben. Den vroomen Veld-Oversten Josue heeft de Stad Jericho op een wonderbaere maniere verovert en ingenomen: hier toe hadde hy niet anders noodig, als dat allen het volk van Jsrael, met geroep, klank der trompetten, en met de Arcke des verbonds, zeven dagen de Stad zouden rond gaen. Als sy dit gedaen hadden, zoo ziet! op den zevensten dag zyn de mueren en tôrens der Stad plotzelyk ter aerde gevallen, zoo dat ieder man recht voor hem eenen open ingang vondt, om zonder slag oft stoot, en zonder eenig bloed te storten, de Stad te veroveren en in te nêmen. En aenge- | |
[pagina 324]
| |
zien dêze veroveringe aen de Soldaeten geenen arbeyd oft bloed gekost hadde, heeft Godt gewilt, dat sy ook geenen buyt oft roof en zouden genieten, en hierom heeft hy op het strengste verboden, dat niemand der Soldaeten zig iets het minste, van al wat in de Stad was, zoude toe eygenen, oft voor hem behouden. Tegen dit gebod van Godt heeft misdaen den diefachtigen Achan, den welcken heymelyk eenen rooden mantel, twee hondert Siclen zilvers en nog iet anders gestolen hadde: en ziet! van dien dag af is den voor-spoed en geluk van de Israeliten teenemael te ruch gekeert, het ellendig volk is ontrent de Stad Hai van de vyanden overwonnen en geslagen geweest, en sy hebben de plagen van Gods getergde gramschap openbaerlyk beginnen te gevoelen. Josue dit ziende, viel knielende ter aerde en aenriep de goddelyke bermhertigheyd: maer hy kreeg van Godt tot antwoord: Non ero altro vobiscum, donec conteratis eum, qui hujus sceleris reus est [Josue c. 7. ℣. 12.] ‘Ik en zal voortaen met ulieden niet meer wêzen, tot dat gy hem zult vernielt hebben, die aen dit groot misdaed plichtig is.’ Wat dient 'er voorder gezeyd? Den diefachtigen Achan is opentlyk van alle het volk gesteenigt, en dan is eerst de gramschap Gods gestilt, en den goddelyken bystand en zegen wederom over het volk van Israel gedaelt. Het waer te wenschen, dat alle Overheyd, Magistraet en Rechters wel in acht naemen, | |
[pagina 325]
| |
dat Godt menigmael over Steden en Landen swaere plagen laet komen, om dat de boozheden en grove Schelm-stucken ongestraft blyven en door de vingeren worden gezien; daer zulkx geschied, en is den goddelyken bystand oft zegen niet. Daerom dan, o Rechters! en spaert geen Sweerden, en spaert geen stroppen, galgen en raders; de alderaengenaemste offerranden, die Gy lieden Godt kond opdragen, is het straffen en dooden der ondeugende boozwichten. Den geleerden A Lapide zegt: Honoratur, & glorificatur Deus exectitione Justititae [in 2. Reg. C. 21. ℣. 9.] ‘Godt word geëert, en verheerlykt door de uytwerckinge der Gerechtigheyd.’ En met reden want waer't saeken, dat geweld en wraek aen ieder een byzonder geoorloft was, en dat aen alle man toe gelaeten wierd syne geweldige handen aen het leven en goederen van een ander uyt te steken, wat zou daer dan eyndelyk gebeuren? Voor-waer dan zoude dit geschieden het geen den H. Augustinus zegt: Remotâ Justitiâ, quid sunt Regna, nisi publica latrocinia? [Lib. 4. de Civ. C. 4.] ‘Als de Gerechtigheyd weg-genomen is, wat zyn dan de Ryken en Landen, als openbaere rooveryen en Straet-schenderyen?’ Is't saeken dat de Rechters hier in niet en voldoen aen hunne plicht en officien, dan zullen voorzeker alle de boozheden, Rooveryen, dood slagen en andere ongerechtigheden, die door de goddelooze geschieden, op hunnen hals komen, en daer van | |
[pagina 326]
| |
voor den Oppersten Rechter moeten rekeninge geven. Het is zeer aenmerckens weerdig, het gene aen Ludovicus den XI. Koning van Vrankryk weder-vaeren is: zekeren Persoon, in den dienst van syn Hof, hadde eenen dood-slag begaen: maer dêzen den Koning te voet vallende heeft door schoon bidden, genaede voor syn leven bekomen zonder eenige straffe. Dêzen bloedgierigen Hoveling heeft daer naer wederom eenen dood-slag bedreven; en is wederom den Koning te voet gevallen, en heeft naer lang bidden, storten van menigvuldige traenen en tusschen-komste van goede vrienden, eyndelyk ander-mael volle Pardon bekomen. Naer verloop van eenigen tyd heeft dêzen ondanckbaeren en alderwreedsten Moordenaer voor de derde mael wederom eenen dood geslagen, en synde wederom den Koning te voet gevallen, heeft hy hem met veel smeeken, traenen en goede beloftens om bermhertigheyd gebeden: maer den Koning als dan vol gramschap zynde, zeyde tot hem: ‘Zult gy, o goddeloozen Boozwicht! naer eenen dryvoudigen dood-slag aen my nog durven vergiffenisse vragen? Geenzints, dat men den dryvoudigen Moordenaer ter dood brenge, voor hem is geen bermhertigheyd meer over:’ Terwyl den Koning dêze woorden uyt sprak, was daer eenen anderen Hoveling, die voor Sot in't Hof speelde, en dêzen dit doodvonnis, hoorende, viel op syne kniën en bad | |
[pagina 327]
| |
den Koning met veele beweeg-reden om genaede voor den plichtigen: maer den Koning onverzoenbaer blyvende, antwoorde, dat'er geene genaede was voor eenen die dry moorden bedreven had; war op den Hof-nar antwoorde, dat hy maer een moord begaen hadde. Ja, maer een, zeyde den Koning, hy heeft 'er dry bedreven! doen antwoorde den Hof-nar: ‘Daer is maer een moord door hem begaen, te wêten de eerste: de tweede en de derde moord hebt gy, o Koning, zelf bedreven: want had gy hem naer de eerste moord, volgens de wetten, terstond met de dood gestraft, de twee naervolgende moorden en zouden noyt geschied zyn.’ (Marchant. tract. de. Char. Lect. 5. prop. 1.) Wel en wysselyk geantwoord! en het dient tot een leeringe voor alle Rechters van de plichtige terstond, zonder eenige oogluyckinge, te straffen; want anderzints zullen de dieveryen, onkuysheden, hoerderyen, moorden en andere boozheden dagelyks vermenigvuldigen, tot groot naerdeel en onherstelbaere verergernissen van heel de Stad en Vader-land. Aldus heeft gedaen den Hertog Wenceslaus met zynen Hof- raed en Heeren der Magistraet van Brussel, de welcke de plichtige Joden, om hun heylig-schenderye, terstond zonder eenige oogluykinge volgens de wetten met een alder-pynelykste dood gestraft hebben. | |
[pagina 328]
| |
Tot klaerder beweyz worden de volgende Informatien hier nog in gevoegt.
IN het Jaer 1402. heeft den Hoogw. Heer Bisschop van Cameryk, onder wiens Bisdom ende Jurisdictie als dan de Stad Brussel was gelegen, bevolen, dat 'er wettig onderzoek ende Informatie zoude genomen worden van dêze voorsz. Historie, waer toe hy last ende commissie by geschrifte gaf aen den Eerw. Heer Joannes Van Ste. Guericus, als dan Land-Dêken van Brussel wêzende, de welcke hy den 12. van Augustus van 't voorsz. Jaer 1402. aen de Heeren van 't Capittel van de H. Gudula presenteerde: die hem zekeren dag stelden, om tot dien eynde te vergaderen in 't Capittel, tot het welk sy wettelyk dêden roepen veele Persoonen, zoo Geestelyke als Wereldlyke, alle weerdig van geloove, die gewêten, gezien ende gehoort hadden het gene in dêze saeke (aengaende de geschiedenisse van 't Alderh. Sacrament van Mirakel) was voor-gevallen ende geschied: onder welcke geloof-weerdige Persoonen nog in 't leven waeren de voor-genoemde Eerw. Heeren: Petrus Van den Heede ende Joannes van Yssche, Canonink ende Schoolaster, welckers verklaeringen en Attestatien wierden by geschrifte in 't Latyn gestelt, ende de Informatie en onder-zoek gedaen zynde, aen den Heere Bisschop van Cameryk gezonden. Dêze informatie heeft den Eerw. Heer Ydens uyt het Latyn in 't Frans over-gezet, en is te vinden | |
[pagina 329]
| |
in synen Boek: Histoire du St. Sacrement de Miracle, gedrukt tot Brussel by Rutger Velpius in't Jaer 1605. ende hier in 't Nederduyts is volgende: | |
Informatie, Genomen van het Alderh. Sacrament van Mirakel, in 't Jaer 1402. uyt het Latyn in 't Neder-Duydts -vertaelt.IN den naem van de Alderheyligste Dryvuldigheyd, in 't Jaer van gratie duyzend-vier-honderd en twee, den twelfsten dag der maend van Augustus, is de Informatie gedaen door my Joannes van Ste. Guericus, Deken der Christi Geloovigen tot Brussel, uyt kracht van de commissie en byzonderlyk bevel van den Hoog-weerdigsten Vader in Godt, Myn Heere den Bisschop van Cameryk, over het gene dat hier te vooren is over-gekomen aen het H. Sacrament van Mirakel, waer van de Heylige Hostien bewaert zynde in de Kercke van de H. Gudula tot Brussel, van den tyd dat de Joden aldaer woonden (aldus gelyk men waerachtiglyk daer van verzekert) dat dêze rampsalige en vervloekte Joden dieffelyk en schandelyk gestolen hebben de voorsz. H. Hostien, zynde in het Tabernakel der Kercke van de H. Catharina, gelegen in de Parochie van St. Jan te Molenbeke by de voorsz. Stad Brussel, in het Bisdom van Cameryk. Welcke | |
[pagina 330]
| |
Heylige Hostien sy schandelyk met messen hebben door-steken op de goeden vrydag, gelyk de merk-teekenen daer van nog zynde, klaer aen toonen, dusdaenig dat zelfs den voorsz. Heer Bisschop en andere, die dêze gezien hebben, godtvruchtiglyk gelooven, dat daer mirakeleuselyk druppelen bloed zyn uyt geloopen. Volgens het bevel van den voorsz. Heer Bisschop van Cameryk, heb ik my den 12. dag van Augustus 1402. begeven in de voorsz. Kercke van de H. Gudula, ontrent den tien ueren 's morgens, op de plaets van 't Capittel der zelve Kercke, de welcke de plaets was, alwaer ik my nootsaekelyk moest begeven, om de getuygenissen te hebben van de voorzeyde saeken: ende naer dat ik den eed had af-genomen van veele Getuygen, hier naer genoemt, heb ik de verklaeringen by geschrift gestelt, gelyk als hier volgt. | |
Getuygenisse Van myn Heer Petrus Van den Heede.ENde voor eerst, myn Heer Petrus Van den Heede Priester, hier te vooren Pastoor der Kercke van onse Lieve Vrouwe ter Cappelen tot Brussel, en tegenwoordig Pastoor van Erenbodegem, oud Seventig Jaeren, oft daer ontrent: den welcken, naer dat hy eed op syne Priesterlyke waerheyd gedaen hadde, heeft ge- | |
[pagina 331]
| |
zeyd, dat hy hier van te vooren, te wêten in 't Jaer 1369. ofte daer ontrent, naer syn best onthouden, wezende als dan Pastoor der voorsz. Kercke van onse Lieve Vrouwe ter Cappellen, ten tyde, dat zommige trouwelooze en vervloekte Joden tot Brussel woonden, by hem gekomen is eene Vrouwe, genoemt Catahrina, die van over langen tyd het Jods geloof had af gesworen: ende doorgaens wel bekent by de voor-zeyde Joden, en dikwils met de zelve handelde: welcke Cathrina, onder andere saeken, aen my verhaelde, het gene sy hadde hooren zeggen van deze vermaledyde Joden; de welcke op dien tyd ontrent den Feestdag van den H. Bavo, van den duyvel aen gedreven wezende, zouden heymelyk en by nacht in gegaen zyn de voorsz. Capelle van de H. Catharina, en hebben loozelyk open gebroken het Tabernakel, waer in het H. Sacrament bewaert wierd, en daer gevonden hebbende ontrent sestien geconsacreerde Hostien (onder de welcke een grooter was als de andere) hebben sy de zelve dieffelyk genomen, en mede gedragen en onder malkanderen gehouden tot den dag van den Goeden-vrydag, het welk den dag is, dat onsen Saligmaeker aen 't Cruys gestorven is: ende tot lasteringe en versmaedinge van syn lyden, hebben sy met messen en andere yzere instrumenten zeer schandelyk, versmaedelyk en wreedelyk de voorsz. heylige Hostien gesteken en door steken, uyt de welcke Mirakeleuselyk zyn verschenen en | |
[pagina 332]
| |
gezien geweest druppels bloed uyt komen, gelyk korten tyd daer naer alnog gezien zyn, door alle, die de voorsz. heylige Hostien hebben willen bezichtigen: het grooste deel der zelve, en by-zondelyk de die, de welcke veel grooter was als de andere, zyn gedragen geweest in de Kercke van de H. Gudula, en de overige zyn gebleven in de voorsz. Kercke van onse lieve Vrouwe ter Cappellen. Dit aldus gedaen zynde door de vervloekte Joden, ende sy ziende dusdaenige teekenen en wonderheden (overvallen zynde met eene groote verschriktheyd) zyn sy gevallen en achterwaerts over ter aerde gesmeten; en naer dat sy op-gestaen waeren, hebben sy de voorsz. Catharina ontboden, aen de welcke sy alles verhaelt hebben, wat sy gedaen hadden, en hebben haer gebeden, van de voorseyde Hostien aldus door steken aen te nêmen en haer te verbinden, van de zelve te dragen naer eene heymelyke plaetse, aen haer hier voor belovende, eene goede vergeldinge te geven; en verzochten haer ook op trouw, dat dêze daed niet en zoude komen tot kenisse der Christenen: welcke Catharina, over-wonnen zynde door hunne schoone beloftens, en door het geld, dat sy haer gaven, nam den last aen van de voorsz. Hostien weg te dragen, gelyk sy zelfs met vryen wille aen den Getuyge heeft beleden, en sy de zelve nu hebbende aengenomen, hadde sy gehad en in haer gevoelt een groote knaeginge der conscientie van | |
[pagina 333]
| |
zoo een grouwelyk feyt te begaen; waerom sy haer begeven heeft by den voorsz. Getuyge, aen wie sy de voorseyde Hostien wilde ter hand stellen: maer den Getuyge aenmerckende het gevolg van een dusdaenig geval, niet willende zig op syn eygen goed-duncken betrouwen, is hy gegaen by myn Heer Michaël de Bakeren, Onder-plebaen in de Kercke van de H. Gudula, en by myn Heer Joannes van Wouwe Pastoor der Kercke van den H. Nicolaus: met de welcke hy over het voorverhaelde feyt heeft raed gehouden, en sy hebben onder hun besloten van de voorsz. Catharina by hun te ontbieden, de welcke daer heymelyk gekomen zynde, en hebbende beleden alles, wat hier boven verhaelt is, heeft den zelven Getuyge van haer de voorsz. heylige Hostien aen-genomen, den welcken vergezelschapt zynde van de twee bovengenoemde Heeren, hebben sy de zelve met groote eerbiedinge, maer nogtans zeer heymelyk, gedragen in de voorsz. Kercke ter Cappellen, en de zelve gestelt in eene wel-verzekerde bewaerenisse: en hier naer hebben sy dit feyt te kennen gegeven aen myn Heer Joannes van Yssche, als dan Canonink ende Schoolaster der voorsz. Kercke van de H. Gudula: den welcken heeft doen onbieden de voorsz. Catharina, de welcke van hem ondervraegt zynde, heeft wederom met vryen wille het geheel feyt beleden, gelyk hier boven beschreven is. Den voorsz. Heer Schoolaster op den zelven tyd | |
[pagina 334]
| |
daer van kennisse gegeven hebbende aen alle de Heeren van 't Capittel, en deze hebbende de voorsz. Catharina ook onder-vraegt, en sy wederom het geheel feyt beleden hebbende, wierd sy gevangen gehouden in de gevangenisse van 't voorseyd Capittel: dêze Heeren Canoninken verlangende de voorsz. heylige Hostien onder hun macht te hebben, en hebbende hun tot dezen eynde begeven naer de voorsz. Kercke ter Cappele, hebben de zelve gevraegt aen den Getuyge, die doen ter tyd aldaer Pastoor was: den welcken om het groot getal der Parochiaenen en het overvloedig volk, dat toe geloopen quam naer de zelve Kerck, de welcke dêze weg-neminge wilden beletten, en vreezende voor eenen oploop, wirp hy op den hoogen Autaer de sleutels van het Tabernakel waer in de voorsz. Hostien waeren: en eyndelyk de voorsz. Heeren van 't Capittel met de voorsz. Parochianen quamen t' zamen over een en verdeelden het getal der zelve Hostien, volgens dat hier vooren gezeyd is. Uyt oorsaek van dit grouwzaem feyt zyn de trouwe-looze Joden door vonnis veroordeeld, om levendig verbrand te worden: het welcke wierd gedaen en uyt-gevoert, in der manieren, dat den voorsz. Getuyge het zelve gezien heeft: den welcken neerstig onderzocht en ondervraagt zynde, wist anders niet te zeggen. | |
[pagina 335]
| |
Belydenisse Van myn Heer Joannes van Yssche.DEn Eerw. Heer Joannes van Yssche tegenwoordig Canonink en Archidiaken in de Kercke van Cameryk, residerende tot Brussel en hier te vooren Schoolaster en Canonink der Kercke van de H. Gudula, oud over de seventig Jaeren, geeft getuygenisse over de saeken hier vooren vermeld, en heeft met solemnelen eede gesworen ende geantwoord op de maniere hier volgende. Dat hy heeft gehoort de belydenisse der waerheyd van den Heer Petrus, voorgaende Getuyge, over het feyt van de heylige Hostien dieffelyk genomen door de trouwelooze Joden, alzoo gelyk meerder oft breeder hier boven is beschreven. Naer dat ook dêze voorsz. Catharina neerstelyk ondervraegt hadde geweest van den getuyge, over alles hier vooren vermeld, en hebbende beleden en de waerheyd gezeyd, dat hy haer heeft doen gevangen houden, en op den zelven tyd hy Getuyge was gegaen, daer van kennisse geven aen de Heeren van't Capittel, de welcke al te zaemen zyn gegaen inde Kercke van ter Cappellen, alwaer de voorsz. Heylige Hostien waeren gestelt geweest door den boven-genoemde Getuygen, ende met meynige van hun te onderwinden van de voorsz. Hostien te vervoeren naer de voorsz. Kercke van de H. Gudula, tot veel grooter eerbiedinge en | |
[pagina 336]
| |
toeneming van Gods-dienstigheyd. Welcke H. Hostien waeren in veylige bewaerenisse in het Tabernakel der Choor van de selve Kercke ter Capellen, waer uyt de voorsz. Heeren van t' Capittel de zelve niet hebben durven nêmen, om den grooten oploop en geschreeuw, die de Parochianen maekten: maer den voorgaenden Getuyge, om geenen ondank te hebben van partyen, nam en wirp den Sleutel van 't Tabernakel op den grooten Autaer: en naer een eynde van hunne oneenigheyd gemaekt te hebben, zyn sy over een gekomen, dat de voorsz. Heeren van t' Capittel zouden hebben ende nemen een groot deel van de voorsz. Hostien: het welk sy dêden, en de zelve met eerbiedigheyd droegen in de voorsz. Kercke van de H. Gudula, gelyk den voorgaenden Getuyge wyd-loopiger heeft gezeyd: ende het gerucht van deze saek door heel de Stad verbreyd zynde, quam dit ook ter kennisse van de Souvereyne Princen, die als dan waeren Wenceslaus den Bohemer ende Mevrouwe Joanna syne Huys-vrouwe, door de gratie Gods Hertogen van Brabant, als ook van veele Barons en andere voornaeme Heeren van hunnen Raed, te weeten: myn Heeren De Schoon-vorst, De Witham, Godefridus de la Tourre, Ontfanger van Brabant, Bernardus de Longeval. en veel meer andere. Welcke Heeren van den Raed, willende dêzen voor-val kennen, hebben geboden, dat de voorsz. Catharina voor hun zoude gebragt worden, de welcke | |
[pagina 337]
| |
door het bevel van den Getuyge en andere van het voorsz. Capittel, uyt de gevangenisse tot hun gezonden wierd, met verzekeringe van de zelve weder te zenden: en zynde van de voorsz. Heeren van den Raed nauwkeurelyk onder-vraegt, bleef sy stantvastig in haer eerste verklaeringen, en dit in de tegenwoordigheyd van de Joden, die sy stantvastiglyk beschuldigde: welcke Joden over het feyt onder-vraegt zynde, en op de pyn-bank gesmeten, hebben eyndelyk alles beleden, het gene de voorsz. Catharina daer van hadde gezeyd: ende hiernaer wierden sy door vonnis veroordeelt van verbrand te zyn, het welk gedaen en uyt gevoert zynde, is de zelve Catharina verlost geworden door de voorsz. Heeren van 't Capittel en buyten die voorsz. gevangenisse gestelt: ende dit is alles het gene den Getuyge heeft gezeyd, op 't gene hy onder-vraegt was. | |
Belydenisse Van myn Heer Joannes Morelli.MYn Heer Joannes Morelli, als dan Capellaen van de voorsz. Princen en Hertogen van Brabant, ende oud sestig Jaeren oft daer ontrent, en tegenwoordig Canonink in de voorsz. Kercke van de H. Gudula, naer dat hy synen eed gedaen hadde, heeft verklaert, dat als dan en in den tyd, als wanneer de | |
[pagina 338]
| |
voorsz. Joden onder-vraegt en op de pyn-bank getormenteert wierden, hy wêzende in't Hof en met andere ontbytende in de keuken van de voor-zeyde Princen, hy hoorde zeggen van eenen genoemt Joannes (die Jode was van natie ende geweest was van hunne factie, en van de kennisse der voorsz. Joden) zeer veele lichtveerdige woorden en vermeten redenen, zeggende: ‘waerom en belyden dêze stinckende honden der Joden de waerheyd niet, zonder zoo straffe en vreede pynen te lyden, aengezien sy wel wêten, dat sy het feyt bedreven hebben, waer van sy beschuldigt worden:’ en op dêze woorden kregen veele Persoonen quaed vermoeden tegen den voorsz. Joannes, en niet zonder reden; want de Joden hebbende de waerheyd beleden, beschuldigden sy hem, en op hunne beschuldinge wierd hy gevangen gezet, en ten lesten door de Stad van Brussel gesleypt ende met de andere Joden levendig verbrand, op dat hunne boozheyd meer kennelyk over al zoude worden. En anders en heeft dêzen Getuygen niet gezeyd op 't gene hem onder-vraegt was. | |
Getuygenisse Van myn Heer Arnoldus de Buten.MYn Heer Arnoldus de Buten Priester, en nu over de dertig en meer Jaeren, Capellaen in de voorsz. Kercke van de H. Gudula, | |
[pagina 339]
| |
oud wêzende Seventig jaeren oft daer ontrent, naer dat hy synen eed gedaen hadde, ende onder-vraegt was, over het gene hier boven verhaelt is, heeft bekent, dat hy tegen-woordig geweest is, als de voorsz. Catharina, hier boven genoemt, bekent heeft zoo aen den voorsz. Heer Petrus Vanden Heede en aen andere hier vooren genoemt; als ook aen de voorsz. Heeren van 't Capittel, allen den inhoud hier boven vermeld: ende ook, dat hy hadde tegenwoordig geweest, als de voorsz. Hostien zyn verdragen van de Kercke ter Capelle in die van de H. Gudula, als ook in de Strafs uytvoeringe, geschied aen de voorsz. Joden, de welke door vonnis, tegen hun gegeven, levendig verbrand zyn: en dit is alles wat hy verklaert heeft. | |
Getuygenisse Van myn Heer Godefridus.MYn Heer Godefridus, Priester en Capellaen in de voorsz. Kercke van de H. Gudula, oud viertig Jaeren oft daer ontrent, naer dat hy synen eed gedaen hadde en ondervraegt was, heeft verklaert, dat hy verscheyde reysen hadde gehoort en verstaen van de voorsz. Catharina, de welcke is gevangen geweest den tyde van negen weken, allen het gene hier boven gezeyd is, ende gelyk de voorgaende Getuygen hebben bevestigt, ende dat | |
[pagina 340]
| |
de trouwelooze Joden zyn verbrand geweest, en dat de voorsz. Catharina, is op vry voeten gestelt als onschuldig, door bevel van den Archidiaken en voorsz. Heeren van 't Capittel: ende dit is alles, wat hy gezeyd heeft op het gene hem neerstig is ondervraegt. | |
Getuygenisse Van Jacobus Taye.DEn Eerbaeren Persoon Jacobus Taye, Borger van Brussel, en eenen der Meesters van de Fabrique der Kercke van de H. Gudula, oud seventig jaeren oft daer ontrent, ondervraegt zynde en hebbende eed gedaen over alle de boven gezeyde saeken, heeft gezeyd, en verklaert in alles en door alles, gelyk den voorsz. Heere Arnoldus de Buten, Getuygen hier vooren gehoort, zonder daer iet het minsten van by oft af gedaen te hebben: ende hy en heeft geen ander antwoord weeten te geven. | |
Sluyt-reden Van de genomen Jnformatien.HEtwelcke nu alles aenhoort, Hoog-weerde Heer, en door uwe Eerweerdigheyds Goed-gunstigheyd wyd-loopiger bekent, zoo door de Attestatien en getuygenissen van de boven genoemde deugdzaeme Lieden, en van | |
[pagina 341]
| |
goed leven, door uw bevel en commissie onder-vraegt; als door eygen oogige bezichtinge, die uwe Hoog-weerdigheyd heeft gedaen van de voorsz. heylige Hostien, gewond ende door-steken, en uyt de welcke (gelyk men godt-vruchtiglyk gelooft) zyn druppelen van bloed geloopen, en de welcke de voorsz. Heeren van 't Capittel zyn gewoon jaerlyks in de Solemnele processie om te dragen op den Feest-dag van 't heylig Sacrament, dat het aen uwe Hoogweerdigheyd behaege, door syne goedertiere goed-gunstigheyd en Authoriteyt, te bevestigen en te bevelen alles het gene hier boven gezeyd is; en Af-laeten te verleenen aen alle de gene, die de voorsz. heylige Hostien devotelyk zullen aen bidden, en vergezelschappen in de processie, en aen die de Kercke van de H. Gudula zullen komen bezoeken, door eerbiedinge tot de voorsz. H. Hostien, om het volk hier door des vueriglyk te trecken tot de Godt-dienstigheyd. Daer en boven te doen ende te ordonneren over alle het gene, dat uwe Hoog-weerdigheyd, door syne voorzigtigheyd, zal goed vinden te betaemen en dienstig te doen. Het gene de Zoone van den eeuwigen Godt gebenedyde, en gelieve te bewaeren tot eeuwen der eeuwen Amen. Syne voorsz. Hoogweerdigheyd heeft dit verzoek goed-gunstig ingewilligt, Aflaeten verleent, met eygen hand onderteekent, en bisschoplyken zegel bekrachtigt. De Afbeeldinge, waer in de Joden levendig | |
[pagina 342]
| |
worden verbrand, is de twelfste Schilderye in de Kercke van de H. Gudula, bekostigt en vereert van Eerweerdigsten Heer Stephanus Van-der Stegen, Abt der Abdye van Averbode &c.
Onder de zelve staet: Ignis Hostes tuos devoret. Isai. 26. ℣. 11. Turba superstructus exuritur impia flammis,
Digna quidem poena deteriore mori;
Sed levis; illa foret posituris morte dolore;
At super est, animas qui cremat usque, rogus.
Het welk bedied: Dat het vier uwe Vyanden verslinde. Isai. 26. ℣. 11. De Joden aen een staek gehecht met ys're banden,
Siet ghy hier levendigh by Wollendries verbranden;
Hun pyn waer kort en licht, waer't dat hun domme Ziel.
Verbrande door dit vuer, en niet in't eeuwigh viel.
Eyndige dit twelfste Hoofd-stuk met de vier naervolgende Jaer-Schriften: saCrILegos JUDaeos IgnIs terrenUs ConsUMpsIt: |
|