Vier-honderd-jaerig jubilé. Eerste deel

[p. 283]

XI. Hoofd-stuk.

De plichtige Joden worden gevonnist en ter Dood verwêzen.

Twelfste zinne-beeld,

Juditat & Castigat.

Hy oordeelt wel,
En straft zeer fel.

Verklaringe van 't Zinne-Beeld.

DEn vroomen Adelaer is Koning van die Dieren,
Die met hun' vleugelen door locht en wolcken swieren:

Hy heeft een klaer gezicht, waer me hy zeer wyd ziet,

Voor't helder Zonne-licht sluyt hy syn Oogen niet.

[p. 284]

 

Hy heeft een snelle vlucht, door-dringt de hoogste wolcken,

 

Ook daelt hy nederwaerts tot in de diepste kolcken;

 

Hy ook een groote macht in bek en klouwen heeft,

 

Waer door den fellen draek voor syne sterckte beeft.

 

Hy is ook 't wapen Beeld der Oostenryksche Helden,

 

Die door den Adelaer hun macht en Deugd verbelden;

 

Twee-hoofdig is hy ook en keyzerlyk gekroont,

 

De wereld in d'een klouw, in d'ander 't bloodt sweerd toont.

 

Ja, zelver Jupiter, den oppersten der Goden,

 

Ook eenen Arend heeft, die hy gebruykt tot Bode,

 

Hy draegt syn wapenen, den scepter en 't bloot sweerd,

 

Als ook syn blixems vuer, waer mé hy zig verweerd.

 

Den Arend word nogtans bevochten door vyanden,

 

Die syn' jongskens, nog teer, in hunnen nest aenranden,

 

Terwyl den Arend vliegt om voedzel door het veld,

 

Zyn aen des vyands macht syn jongskens bloot gestelt.

 

Dan komt Serpent oft Draek de teere jongskens stooren,

 

En met hun vuyl vergift die jammerlyk vermooren;

 

De jongskens zyn te teer, sy hebben noch geen maght

 

Waerom sy machtelooz droef worden omgebragt.

 

Den Arend, zoo hy ziet syn jongskens zonder leven,

 

Mistroostig en verwoed, tot wraek word aengedreven:

 

Hy zoekt de moorders op, en zoo haest hy die vind,

 

Met bek en klauwen hy die wreedelyk verslind.

 

Dus, die den dood-steek gaf aen jonge Adelaeren,

 

Den Ouden Arend ook geenzints wilt 't leven spaeren:

 

De liefde, die hy tot syn teere jongskens heeft,

 

Aen dêze Moordenaers den wreeden dood-steek geeft.

 

 

 

DE Joden, wreeder nog als slangen ofte draeken,

 

Tot Brussel d' Hostien tot bloedens toe door stâken:

 

Den waeren Zoone Gods, die schuylt in schyn van Brood,

[p. 285]

 

Sy aendoen wilden weer een alder-wreedste dood.

 

Maer d'Hooge Overheyd, als dapper Adelaeren,

 

Voor d' Eer van hunnen Godt tot wraek genegen waeren:

 

Sy zochten over al dit Jodens booz geslagt,

 

Het welk gevangen op de steen-poort wierd gebragt.

 

Sy toen, als Adelaers, op Gods vyanden vielen,

 

Om met blixem en sweerd de zelve te vernielen:

 

't Sweerd van Rechtveerdigheyd sy namen in de hand,

 

Den blixem, was tot straf, in 't vuer te zyn verbrand.

 

Hun vonnis was, dat sy aen staeken vast gebonden,

 

Heel levend, door het vuer, al moesten zyn verslonden:

 

Die Godt hadden doorwond en schande aen gedaen,

 

Zyn van het aerdsche vuer naer 't eeuwig vuer gegaen.

Toe-passinge

HEt Sweerd der Justitie is van Godt aen de Hooge Overigheyd gegeven, op dat sy Godts eere, en syn H. Kerk zouden voor staen en beschermen ende boozwichten ende quaeddoenders pyningen en straffen: daerom heeft Godt door Jeremias gezeyd: Maledictus, qui prohibet gladiùm suum a sanguine. (C. 48. ℣. 10.) ‘Vermaledeyd is hy, die syn Sweerd weder-houd van 't bloed.’ Op welcke woorden den H. Basilius zegt: A sanguine gladium prohibet, qui se ab inferenda reprobis ultione coërcet (Lib. 1. C. 1.) ‘Hy wederhoud syn Sweerd van bloed, die zig onthoud van wraek te nêmen over de goddelooze. ’ Ziet dusdaenige Rechters worden van Godt vervloeckt: in tegendeel, die syn Sweerd uyt de scheede

[p. 286]

trekt, om de boozwichten te verbeteren en straffen, word van Godt gebenedeyd, gelyk getuygt den geleerden Oleaster, zeggende: Non est acceptius Deo Sacrificium, quam punire peccatores (in Luc. C. 22. ℣. 38.) ‘Daer is geen aengenaemer sacrificie aen Godt, als de Sondaers te straffen.’

De oogluykinge, oft naerlaetentheyd van het quaed te straffen, is groote sonde, byzonderlyck als die, de welcke de macht en heerschappye van Godt hebbende, gestelt zyn, op dat sy de sonden en booze zeden in hunne onderdaenen zouden in-toomen en beletten, met eene verdoemelyke bermhertigheyd de zelve ongestraft laeten, tot groot naerdeel van hunnen Naersten en verergernisse der christelyke Gemeynte. Aldus is den ongeluckigen Koning Saül van Godt verworpen geweest, en dat hy geenen Koning meer en zoude wezen, om dat hy tegen het gebod van Godt de goddelooze en dood-plichtige Amaleciten niet en hadde uytgeroeyt. (1. Reg. C. 15.) Aldus heeft den Koning Achab tegen syn zelven de sententie der goddelycke gramschap op-gehitst, om dat hy den boozaerdigen Koning Benadab, die hy in den stryd over-wonnen hebbende, om syne sonde van afgoderye met de dood had moeten straffen, gespaert en in 't leven gelaeten heeft. (3. Reg. C. 20.) Aldus is het te vreezen, dat'er heden-dags ook al veele Rechters gevonden worden, die de goddelyke gramschap tegen hun beroepen, om dat sy

[p. 287]

de boozheden, die sy moesten uyt roeyen, met eene wreede bermhertigheyd toe laeten.

Dit is een byzonder bedrog van den boozen geest, waer mede hy de oogen der Overigheyd verblind, op dat de ongestrafte boozheden des te meer zouden aengroeyen en vermenigvuldigen: maer als sy tot het leste van hun leven zullen gekomen zyn, en de dood begint te naerderen, dan zal den Duyvel hunne oogen wederom open doen, en sy zullen als dan klaer zien, van hoe veele sonden sy hun zelven door dêze straf-versuymenisse hebben plichtig gemaekt tot hunnen eeuwigen ondergang; en hy zal klaer aentoonen, dat dêze ellendige, als sy alle de sonden zullen zien, die sy volgens de rechtveerdigheyd en hun plicht hadden moeten straffen en beletten, nu van de zelve zelfs plichtig zyn, en van de zelve voor Gods Rechter stoel zullen moeten rekeninge geven, en als dan, maer te laet, daer over zullen verzuchten en wenschen, zeggende: ah hadden wy de vermaeningen van den H. Geest waer genomen: Noli quaerere fieri judex, nisi valeas virtute irrumpere iniquitates. (Eccli C. 7. ℣. 6.) ‘Zoekt geenen Rechter te worden; ten sy gy met kracht d'ongerechtigheden kond verbrêken.’

Het was eenen aerdigen vond, die eertyds den Spaenschen Hertogh Ossana, onder-Koning van Napels gebruykte, om de ontuchtige Mode der vrouw-persoonen van die Stad te beteugelen en uyt te roeyen. Alle de Predikan-

[p. 288]

ten der Stad hadden ten tyde van den Vasten besloten, van t' zaemenderhand op het vinnigste te prediken tegen het schandaleus naekt gaen der vrouw-persoonen, als wezende het verderf der Jongheyd, en aenlokzel van ontuchtigheyd: maer alles te vergeefs; dienende hunne Sermoonen meer tot spot en lagh, als tot verbeternisse. Den onder-Koning dit hoorende zeyde opentlyk, dat hy met een blad papier meerder zoude uyt-wercken, als alle de Predikanten met hun vinnige Sermoonen. Ten dien eynde laet hy een gedrukt Bevel uytgaen, en 't zelve door de heele Stad verkondigen en aen placken, van dêzen inhoud: ‘Dat alle de vrouw-persoonen, die voortaen met dit verergelyk en ontuchtig kleedzel nog te voorschyn zouden komen, van alle man zouden aengezien en gerekent worden onder het getal der openbaere Hoeren van de Stad.’ En ziet nauwelyks was dit onder-Konings Bevel verkondigt, oft men zag dêze verergelyke en ontuchtige Mode verandert in een eerbaer en gestichtig kleedzel. (Prugger C. 5. Disc. 16.) Ziet dusdaenige kracht en macht is in de wereldlyke Overheyd, dat sy met een woord meerder zullen uytwercken, als alle de Predikanten met hun geleerde Sermoonen. O! dat de wereldsche Rechters hunne krachten wilden t' zaemen voegen met de vermaeningen van de Predikanten, hoe haest en zouden de boozheden der onderdaenen niet in 't goed verandert wêzen, en met duyzende zie-

[p. 289]

len salig worden, die nu eylaes verloren gaen!

Maer wat geschied' er? Den wyzen Salomon zal ons dit zeggen: Quia non profertur cito contra malos sententia, absque timore ullo filii hominum perpetrant mala. (Eccle C. 8. ℣. 11.) ‘Om dat het vonnis tegen de goddeloozen niet ten eerste gewêzen word, zoo is het dat de kinderen der menschen zonder eenigen schroom het quaed bedryven.’ Dêze woorden spreekt den goddelyken Predikant met verwonderinge uyt over de bermhertigheyd en langmoedigheyd van Godt, als willende zeggen: Waer door geschied het, dat veele Sondaers, om boozheden te bedryven, van dag tot dag stouter en stouter worden? Dit komt hier uyt voort: om dat Godt den sondaer niet met eenen en straft, als hy de sonde bedryft. Waer 't saeke dat zoo dikmaels als iemand vloekt en Sweert, syne tonge terstond van de wormen door-bêten wierd: waer 't saeken dat soo haest als iemand steelt oft rooft, syne handen uyt gedroogt wierden: zoo haest als iemand bedrog doet, van syn verstand berooft wierd: waert zaeke als iemand onkuysheyd bedryft, syn heel lichaem terstond met melaetsheyd geslagen wierd: voorwaer daer en zouden zoo veele Godt lasteraers, niet zoo veel dieven, bedriegers nog onkuysche gevonden worden. Maer om dat Godt goed, bermhertig en langmoedig is, daer om zyn de kinderen der menschen booz, sondig en ondeugende, als zeggende in hun sel-

[p. 290]

ven: peccavi, & quid accidit mihi triste? (Eccli C. 5. ℣. 4.) ‘Ik heb gesondigt: en wat leet is my dog overkomen?’ Dat is, al hoe wel ik sondige en verergelyk leve; ik ben nogtans gesond, ik hebbe overvloedige rykdommen, en ik worde over al geeert &c.

Dit is eene alder-goddeloozste sluyt-reden! nogtans gelyk het gaet in 't Geestelyk, zoo gaet het eylaes ook in 't Wereldlyk: de sonden en boozheden hebben over al de overhand en vermenigvuldigen nog dagelyks. Wat was de oorsaek, dat voor de Dulivie alle vleesch synen weg bedorven had? De straffeloozheyd der Oversten! wat was de oorsaek, dat de twee Steden, Sodoma en Gomorrha, door het vuer uyt den Hemel vernielt zyn? De straffeloozheyd der Oversten! wat is de oorsaek, dat heden-dags de bedriegeryen, den woeker, Gods-lasteringen, dronckenschappen, en onkuysheden nu niet meer onder de sonden, maer onder de geoorloofde zeden gerekent worden? De straffeloozheyd der Oversten! Quia non profertur cito &c. ‘Om dat het Vonnis tegen de goddeloozen niet ter eersten gewêzen word, zoo is het dat de kinderen der menschen zonder eenigen schroom het quaed bedryven.’

Dit heeft den H. Bruno ook wel aenmerkt, zeggende: Ubi justitia non est. iniquitas dominatur, ibi caedes & rapina, furta, homicidia & sicuritas nulla. (de ornam. Eccl. C. 4.) ‘Alwaer geene Gerechtigheyd en is, daer heeft

[p. 291]

de goddeloozheyd de overhand: daer zyn bloed-stortingen, en rooveryen, diveryen, dood-slagen en geene gerustigheyd.’

Hoe kan het anders zyn? Als die slaepen, die in Overheyd gestelt zyn, dan moeten de ondeugden aengroeyen. Gelyk het onkruyd, het welk met de wortels niet uyt geroeyt word, allenskens den heelen acker vervult en bederft: gelyk een schorft schaep, 't welk niet weg genomen word, de heele kudde besmet, aldus zegt den H. Gregorius Nazianzenus: Vitium, si non reprimatur, docetur. (Orat. 2.) ‘De Ondeugd, zoo sy niet wederhouden word, die word geleert.’ En in den zelven zin spreekt ook Petrus Blessensis: Impunitas est contumaciae Mater & radix peccati. (tract. de Justit. Ep.) ‘De straffeloozheyd is de Moeder der wederspannigheyd, en wortel der sonde.’ Den vrêde en gerustigheyd van een Ryk oft van een huys, en kan niet lang staende blyven, alwaer de Oversten in 't kastyden der misdaeden van de onderdaenen slaepende zyn, oft al te veel door de vingeren zien.

Hier in heeft de Geestelyke en Wereldlyke Overheyd van Brussel getoont, dat sy niet slapende, maer waekende waeren: als de Geestelyke het grouwzaem Schelm-stuk der Joden neerstelyk hebben onderzocht en aen de Heeren der Magistraet over-gedragen; den Hertog Wenceslaus alle de Joden deede opzoeken en vangen, en de plichtige door syne Raeds-Heeren ondervragen en pynigen, tot dat sy

[p. 292]

de waerheyd van hun goddelooz misdaed beleden, waer van nu volgt de

Historie.

NAer dat de goddelooze Joden, door 't gebod van den Hertog Wenceslaus, opgezocht en gevangen waeren, de plichtige door Catharina aengewezen, de weder-spannige door eenen anderen mede-plichtigen Jode verraeden, en de hertneckige in't loochenen der waerheyd, door de pyn-bank, tot de belydenisse van hun groot Schelm-stuk gebragt, en daer en boven alle de informatien wettelyk genomen, en alles, wat volgens Recht noodig was, behoorlyck gepleegt: zoo is men voort gegaen om dit procès Crimineel in forma te eyndigen, en de Sententie uyt te spreken. Alle de Joden, die plichtig waeren aen dit goddelooz misdaed en grouwzaeme Heylig-schendery, wierden verwêzen, om naer veele voor-afgaende tormenten, levendig verbrand te worden; waer van ik hier de Sententie (uyt den Eerw. Heer P. De Cafmeyer, C. 11. ontleent) en den goedentieren Lezer mede-deyle.

[p. 293]

Substantie

Van het Vonnis des doodts, uyt-gesproken tegens de Joden, die de Heylige Geconsacreerde Hostien, die uyt de Capelle van S. Catharina gestolen waeren, wreedelyck door-steken hadden.

DAt alle de Joden, overwonnen over dit Feyt, handen en voeten gebonden zynde, op wagens gevoert zouden worden van het Gevangen-huys, genaemt de Steen-poorte, naer de groote Merkt: ende van daer naer de Capelle van Sinte Catharina, alwaer het H. Sacrament was gestolen, en genepen worden op alle de hoecken van de straeten met gloyende tangen, en van dese Capelle naer den Wollendries thôren, staende op de vesten, tusschen de Naemsche ende Halle poort; om aldaer aen staeken gebonden, levendig verbrandt te worden: 't gene alsoo geschiet is den dag voor den Feest-dagh van de Hemelvaert Christi, anno 1370.

Boven dien wierden alle de Joden voor altyd gebannen uyt het Hertogdom van Brabant, ende sy worden in onse tegenwoordige tyden in het zelve alleenelyk maer gedoogt onder den Naem van Portugiesen. En al-hoe-wel de plakaerten nu nog in wezen zyn, dat in dit heel Hertogdom geene Joden en mogen nestelen en vaste wooninge hebben; zoo weet men nogtans genoegzaem, dat de zelve al-

[p. 294]

daer woonen, koopmanschap dryven, gestolen goed op-koopen, en in andere Landen aen die van hun schelmsche Natie toe zenden, en menigvuldigen anderen gouw-dieven handel plegen. En aengezien sy niets anders en bedoelen, als de Christenen door hunnen diefachtigen handel te bedriegen: zoo geschied het zomtyds wel, als sy hunne borssen met onrechtveerdig goed, van de Christenen afgehaelt, rykelyk gevuld hebben; sy dan op eenen vroegen morgen heymelyk eclipseren, en naer onbekende Landen vertrocken zyn, niet achter-laetende als frauduleuse bankqueroeten, tot groot naerdeel der Crediteurs, die sy bedrogen, en tot armoede en verdriet gebragt hebben.

Dêze Jodsche Natie, eertyds van Godt zoo teer bemint, en met zoo veele weldaeden en wonderheden vereert, om dat sy Jesus, den Zoone Gods zoo wreedelyk aen 't Cruys hebben vermoort, is nu van Godt als onwederroepelyk verworpen en verstooten. Dit blykt [k]laer, zoo uyt de straffen, die nog tot hedendags dueren, als uyt de voorzeggingen der Propheten, waer van Godt tot Ozeas zegt: Voca nomen ejus, non populus meus: quia vos non populus meus, & ego non ero vester. (Ozeae C. 1. ℣. 9.) ‘Noemt synen naem een volk, dat het myn niet en is: want gy en zyt myn volk niet, en ik sal den uwen niet wezen.’ Als ook door Malachias: populus, cui iratus est Dominus usque in aeternum. (C. 1.

[p. 295]

℣. 4.) ‘Een volk, waer op Godt tot in der eeuwigheyd vergramt is.’ Dit ellendig volk, het welk aen hemel en aerde haetelyk is, over al versmaed, over al balling, over al als slaef, over al, zoo van de militaire, als borgelyke eerlyke Bedieningen uyt gesloten en berooft; verhôpt nogtans vastelyk, ja gelooft hartneckiglyk, dat hunnen ellendigen staet, die nu als geheel verwoest is, wederom sal op-gerecht en volkomen herstelt worden. Aldus getuygen: Nireph. L. 10. (32. & 33. Ammian L. 23 ap. Salm. C. 4. tr. 39. & Menoch. cent. 9. C. 92.) Maer dat dêze vaste hôpe en hartneckig geloof vruchteloos en zonder grond is, blykt uyt de dry volgende redenen.

I. Om dat hun ballingschap van nu af duert over de duyzend en seven hondert jaeren, aengezien Godt nogtans door synen Propheet Aggaeus belooft heeft, dat hy naer zeer weynigen tyd den hemel zoude openen, en zenden die verwacht was van alle volckeren: Adhuc unum Modicum est...& veniet Desideratus cunctis gentibus (Aggaei C. 2. ℣. 7. & 8.) ‘Het is nog een Luttelken tyds ... en die van alle 't volk verlangt is zal komen.’ Dat dêze Prophetie van den toe-komenden Messias verstaen word, getuygen alle de H. Vaders en Uytleggers der H. Schriftuere. Hoe kan dêze voor-zegginge, in de meyninge der Joden, waerachtig wêzen: aengezien dat zedert den tyd van Aggaeus tot nu toe twee duyzend jaeren verloopen zyn? Twee duyzend jaeren! is dit

[p. 296]

een Luttelken tyds? Hierdoor zyn vruchteloos geweest de poogingen en onder-nemingen van veele machtige Keyzers, die de gevalle Joden wederom wilden oprechten, gelyk eenen Adrianus, Constantinus en byzonder Julianus, den Apostaet, den welcken volgens Nazianz. (Or. 2. in Jul. Imperfect. in Matth. hom. 4.) op dat hy de Christenen, die hy door de heele wereld wilde uyt roeyen, meer quaed zoude aen doen; begon hy de Joden opentlyk gunstig te wêzen, zoo wyd, dat hy hunnen Tempel binnen Jerusalem wilde op bouwen, hunne huysen en erven herstellen ende door heel de wereld, de dwaelende Joden wilde by een vergaederen; nogtans alles te vergeefz, en Sonder uytwerkzel.

II. Om dat den Propheet Daniel (C. 9.) voorzeyd heeft, dat naer twee-en-sestig weken den Messias zoude komen en daer naer de belegeringe en verwoestinge van Jerusalem geschieden; en het welcke alles door den Propheet Isaias wederom herhaelt word, met by voeginge: In his omnibus non est aversus furor ejus, sed adhuc manus ejus extenta. (Isaiae C. 5. ℣. 25.) ‘In alle dêze dingen en is niet afgekeert syn razende gramschap; maer syn hand is nog uyt gestreckt:’ om te blyven straffen. Uyt welke woorden de H. Hieronymus, en andere H. Vaders aen wyzen, dat de woedende gramschap van Godt tegen het geslacht der Joden, met de verwoestinge der Stad van Jerusalem niet en zoude eyndigen; maer

[p. 297]

in lange toekomende tyden zoude blyven dueren, tot hunne altyd duerende verachtinge, ballinschap, versmaetheyd, droefheyd, verdrucking en ellende; het welcke wy tot op den dag van heden zien en met de waerheyd ondervinden.

III. In alle andere plagen, waer mede Godt het Jods volk gestraft heeft, hebben de Propheten daer van altyd het eynde voor-zeyd: gelyk van de slaverny in Egypten, van de gevangenisse in Babylonien, en van de vervolginge van Antiochus: maer van dêze alderleste plage en word in de H. Schriftuere geen eynde aen gewêzen, het welk een teeken is, dat sy tot het eynde des werelds zal blyven dueren. Ziet hier de ongeluckige overblyfzels der Joden, sy zyn door heel de wereld verstroeyt, sy zyn het verfoeyelyk voorworpzel van Gods woedende gramschap, en zyn de versmaetheyd en haet van alle volckeren!

Maer, zal iemand vragen; waerom blyft dan Godt met eenen onverzoenbaeren haet tegen de rampsalige Joden woeden? Waerom en roeyt hy de zelve tot den grond niet uyt? Waerom wilt hy, dat sy door de wereld verstroeyt zullen overig blyven ? Den H. Vader Chrysostomus in Psalm. 8. Cit. a R.D. Claus Spic. Conc. P. 3. Fer. 2. Pentec. Conc. 87. n. 10. antwoord: dat de Joden door heel de wereld verspreyd zyn, gelyk de lichaemen der dieven en struyk-roovers, de welcke by de publieke wegen, tot schrik van andere aen de galgen ge-

[p. 298]

hangen worden, sy worden in de wereld over behouden, tot eene verfoeyelyke gedachtenisse van hun goddelooz Schelm-stuk, waer van sy zonder ophouden de straffe dragen, als sy nu zonder Koning, zonder Stad, zonder vaste wooninge, zonder Priesters, zonder Sacrificien, zonder Tempels, zonder Propheten, zonder Autaeren, zonder Heyligen, zonder kennisse, zonder Gods-dienst, in de wereld dwaelen en rond loopen, van alle natien en volckeren gehouden wordende tot verachtinge en verfoeyelykheyd;en met hun dragende, als eenen Urias-brief, zommige Boeken van't oud Testament, om aen te toonen hunne doodplichtige straffe en verdoemenisse van hunne Voor-Ouders.

Christelyke bemerckinge.

HEt gene, in de voor-gaende Toe-passinge, van de Hooge Overheyd en Rechters gezeyd is, mag met meerder reden toe geeygent worden aen alle Vaders en Moeders, Meesters en Meesterssen, de welcke, is 't dat sy de misdaeden en Schelm-stuken van hunne kinderen en onder-daenen niet en beletten en straffen, dan zullen zy voor de Goddelyken Rechter zoo nauwe rekeninge moeten geven, al oft sy die misdaeden en Schelm-stuken zelfs in persoon hadden bedreven. Tot schrik en voor-beeld hier van stel ik den Priester Heli! dêzen was van Godt tot Oppersten Priester en Rech-

[p. 299]

ter van't volk gestelt, en vervolgens was hy verplicht, om de boozheden van syne Onderdaenen, boven al van syne kinderen en huysgenoten te beletten en te straffen: maer ziet! om dat hy hier in naer-laetig geweest is, en de boozheden van syne kinderen al te veel door de vingeren gezien heeft, heeft hy aen Godt grootelyks mishaegt, syn twee Zoonen, Ophni en Phinees, die gesondigt hadden, zyn beyde met de dood gestraft. De Philistynen hebben de Arcke des Heeren verovert, en dertig duyzend mannen van Jsrael verslagen, en Heli zelfs is van synen stoel dood ter aerde gevallen. Hoort hier van den H. (Reg. C. 2.) Petrus Damianus sprêken: Heli, propter duos filios, quos non dignâ castigatione corripuit, cum eis simul & cum tota hominum multitudine periit. (Epist. 6.) ‘Heli, om syne twee Zoonen, dewelke hy met geene genoegzaeme kastydinge gestraft en heeft, is met de zelve te zaemen en met de heele menigte der menschen gestorven.’

Ah! hoe veele dusdaenige Heli worden daer hedendags onder de Christenen gevonden? Sy weeten, dat hunne kinderen, tot groote verergenisse der gemeynte, met schencken en drincken, met speelen en tûysschen, met vloeken en sweeren, met oneerbaerheden en hoerêren, en andere sonden vuyl besmet zyn: de Moeder is heymelyk blyde, om dat haere Dochter een Bloem is, die veele wespen naer haer treckt: den Vader swygt, oft durft

[p. 300]

nauwelyks met Heli flauwelyk zeggen: Quare facitis, quas ego audio res pessimas? Waerom doet gylieden die alderbooste saeken, die ik hoore? En hier mede neemt alle vermaeninge en straffe een eynde, en de kinderen, die om hunne misdaeden geen ander straffen en ontfangen, worden hier door in hunne boozheyd nog meer gestyft, waer door sy dagelyks erger worden en meerder boozheden bedryven. Wat wonder dan, dat den Rechtveerdigen Godt de Landen komt straffen met Oorlogen, sterfte van beesten, Hongers-nood, en andere plagen? Heli (volgens het gevoelen van den H. Gregorius (Pastor. C. 6.) zoude met zyn twee Zoonen eeuwig verloren zyn, en dusdanige Ouders zullen met hun bedorven kinderen ook eeuwig in de helle moeten branden.

Niet alleen de Ouders om hunne kinderen, maer ook de Meesters en Meesterssen om hunne Dienstboden en Onderdanen, welckers sonden sy niet en beletten en straffen, zullen van hunne misdaeden voor Godt plichtig wêzen en strenge rekeninge moeten geven. ln't boek Exodi (C. 21. ℣. 29.) heeft Godt dêze wet gestelt: Quod si bos Cornupeta fuerit &c. ‘Is 't nogtans dat dien Osch te vooren hoornstootig was, en dat synen Meester, daer van opentlyk gewaerschoud zynde, hem nochtans niet opgesloten heeft, en hy eenen Man oft Vrouwe komt te dooden: zoo zalmen dien Osch steenigen, en ook synen Meester?’ Voorwaer een wonder wet! dat Godt wilt,

[p. 301]

dat men den wreeden Osch, die iemand dood, zal steenigen, dat is recht: maer waerom moet synen Meester ook gedood worden? De reden is: Quia contestati sunt Dominum. ‘Om dat men synen Meester opentlyk gewaerschoud hadde’, dat synen Osch hoornstootende was, en hy door hem op te sluyten, de moord niet belet en hadde, dus was hy medeplichtig.

Den H. Cyprianus dêze Schrifture plaets in eenen bysprekenden zin uyt-leggende, verstaet door den Osch den staet der Dienst-boden; en hy zegt, is't saeken dat iemand van hun lieden, buyten weete van den Meester boozaerdig was, en hy Godt, synen Naesten, oft syn zelve grootelyks hadde gehindert, dan zal den Meester onschuldig wezen: is't dat hy nogtans te-vooren gewêten heeft de verergenissen en boozheden, die synen plichtigen Dienstbode bedreven heeft, en hem hier over niet gestraft en heeft, dan zal den Meester mede plichtig wêzen, en onderworpen aen alle de straffen, die synen ondeûgenden Dienstbode moet onder-staen. Dat hier op letten alle Meesters en Meesterssen, sy zien, kennen en wêten de sonden, verergernissen en boozheden van hunne Dienst-boden, is't saeken dat sy hun quaed niet en beletten, oft straffen; dan zullen sy voor Godt en menschen van de zelve misdaeden mede plichtig wêzen, daer van strenge rekeninge moeten geven, en straffen onder-staen.

[p. 302]

Noch niemand en mag hier uyt-vluchten zoeken, met te zeggen: ik wil myne Dienstboden niet bedroeven oft misdoen, sy zoûden weg gaen en mynen dienst verlaeten; ik heb hun noodig, en sy zyn my zeer voordeelig! O ellendige! met dêze ontschûldinge en vermindert gy uw misdaed niet, maer gy vermeerdert het zelve! eenen zekeren Roomschen en Heydenschen Heer hadde de Magistraet en 't volk der Stad tegen den Apostel Paulus (Act. C. 16.) op gehitst, om dat hy syn Meyssen van den boozen geest hadde verlost, de welcke hem zeer voordeelig was, en te vooren, door duyvelsche konsten, en geest van waer-zeggen, groote winsten hadden gebragt. Den H. Chrysostomus dit aenmerckende, roept uyt: O Paganorum inhumanitatem! ut pecuniam augeant! Puellam â Daemonio vexari; volûnt? (in-Act. Apost. hic.) ‘O wreedheyd der Heydenen! Om 't geld te vermeerderen! willen sy dat de Dochter van den Duyvel zal gequollen worden!’ Een woord veranderende, roep ik ook uyt: ‘O wreed-heyd der Christenen! de welcke uyt getrocken hebbende allen iever voor de eere Gods en saligheyd der zielen, van hunne huysen liever maeken wooningen van Duyvels, als van menschen!’ Als den knecht hun maer voordeelig is, en het meyssen maer zeer werkzaem, voor 't overig zyn sy weynig bezorgt, oft sy Godt oft den Duyvel dienen, oft sy salig worden, oft verloren gaen: en al-

[p. 303]

dus brengen sy hun eygen zielen tot den eeuwigen brand der helle!

Daerom dan, o Vaders en Moeders, Meesters en Meesterssen, en alle die, aen wie Godt de macht van Overheyd verleent heeft; trekt aen den iever van Gods eere en Saligheyd der zielen, en vlucht de sonde van oog-luykinge en strafloozheyd! volgt naer de voorbeelden der vroome Ieveraers des Heeren; ziet. Den Propheet Samuël, als hy den goddeloozen Koning Agag, van Saul zag in't leven gespaert, een sweerd nêmende, heeft den zelven door-steken. (1. Reg. C. 15.) Den Priester Phinees, als hy eenen Man van Jsraël zag met eene vrouwe onkuysselyk handelen, heeft dêze beyde met een lancie doorsteken (Numer. C. 25.) den Veld-oversten Josue, als hy de Stad Jericho hadde verovert, heeft den diefachtigen Achan, zonder medelyden, van allen het volk doen steenigen. (Josue C. 7.) Den Koning David, niet tegenstaende hy zoo zachtmoedig was, heeft den Amalecitisschen Man, om dat hy den gezalfden des Heeren Saul hadde vermoort, met een Sweerd doen dooden. (2. Reg. C. 1.) Christus zelfs, als hy den Tempel, syn Vaders Huys, door de koopers, verkoopers en wisselaers zag ontheyligen, heeft van de koorden een geêssel gemaekt, en met een heylige gramschap hun alle daer uyt gedreven. (Joan. v. 2.) aldus heeft ook gedaen den Hertog Wenceslaus, met de Heeren der Magistraet van Brussel, de Geestelyke en werelyke

[p. 304]

Overheyd, straffende het grouzaem feyt der goddelooze Joden, met het dood vonnis van levendig verbrand te worden. Daerom zeyt het Spreek-woord: Fiat Justitia, vel pereat Mundus, Dat is: aen het Recht moet zyn voldaen,, oft de wereld moet vergaen. ,,

De Afbeeldinge, waer in de Joden worden gevonnist om levendig verbrand te worden, is de elfste Schilderye in de Kercke van de H. Gudula, bekostigt en vereert van de zeer Eerw. Mevrouwe Maria Josepha d'Espinosa, Abdisse der Edele Abdye van Vorst, by Brussel &c. Onder de welcke staet:

Ligatis manibus mittite eos in tenebras exteriores. Matth. 22.

Perfida gens capitur, gravibusque coërcita vinclis

Mittitur in rigidos, & sine luce, specus.

Et bene, quae, lucem fuit aspernata, tenebris

Conditur; hinc Christo restituetur honos.

Het welck bedied:

Met gebonden handen worpt hun in de uyterste Duysternissen. Matth. 22.

Men vanght het boose Rot, men vetert hun de handen,
De Steen-poort is haer Lot, een Hol met ysre banden

Omringhelt, en berooft van Sonne ende Maen,

Die 't waere licht verfoeyt, moet in het Duyster gaen.

Eyndige dit Elfste Hoofd-stuk met de dry naervolgende Jaer Schriften:

JUDICant, pUnIUnt InsIgnes MaLefaCtores.

[p. 305]

Dat is:

CastYDen, oorDeeLen UYtstekenDe boozWIChten.

SaCrILegII noXII ConDeMnantUr.

Dat is:

De plichtige van Heyligschendinge woorden verwezen.