Vier-honderd-jaerig jubilé. Eerste deel

[p. 263]

X. Hoofd-stuk.

De Joden worden gevangen, en op Steen-poort tot Brussel opgesloten en vast-gestelt.

Elfste zinne-beeld.

Vae qui praedaris, nonne & ipse Praedaberis? Isaiae C. 33. ℣. 1.

Gy die schend,, Gods Sacrament,,
Zulde gy,, van straf zyn vry ?,,

Verklaringe van 't Zinne-Beeld.

EEns de Wolven 't zaemen spanden,
Om de Schaepen aen te randen;

Sy te vooren sloegen raed;

Hoe sy, met hun slimme treken,
In den Schaep-stal zouden breken,

In den midder-nacht zeer laet;

Waerom sy des nachts uyt liepen,
Als de Herders nog vast sliepen,

[p. 264]

 

Komende dus naer den Stal;

 

Alwaer sy, om in te raeken,

 

In den wand een groot gat braeken,

 

Tot den ingang voor hun al.

 

Als sy daer nu waeren binnen,

 

Ging hun wreed bedryf beginnen,

 

Bytende gelyk verwoed:

 

Sy de Schaepen wreed aen randen,

 

Bytende met scherpe tanden,

 

Heel den Schaep-stal stond vol bloed;

 

Veel daer waeren dood gebeten,

 

Die sy gulsig gingen ëten,

 

Tot dat hunne maeg was vol;

 

En van die door-woond nog lagen,

 

Elck een hebben mé gedragen,

 

Slypende tot in hun hol.

 

Als de Herders 's morgens zagen

 

Hunne Schaepen dus verslagen,

 

En onnoozel om gebragt;

 

Wierden sy tot wraek ontsteken,

 

En dees wreedheyd wilden wreken

 

Met een groote Wolve-jagt.

 

Sy de netten gingen hangen,

 

Om de Wolven in te vangen,

 

Aen de boomen over al;

 

En voor uyt wierden gezonden

 

Al-te-mael de felle honden,

 

Maekende een groot geschal:

 

Naer d'ees, al de Herders t' zamen,

 

Wel gewapent ter Jagt quamen,

 

Maekende een groot gerucht;

 

En de Wolven met heel hoopen,

 

Uyt hun hollen quamen loopen,

 

En hun gaven op de vlucht:

 

Maer sy in de netten vielen,

 

Die hun vast gevangen hielen,

 

Daer geen vluchten meer en is.

 

Sy geboeyt en vast gebonden,

 

Wierden t' zaemen weg gezonden

 

Naer een swaer Gevangenis.

[p. 265]

 

DAt de Joden erger wezen,

 

Als de Wolven voor gelezen,

 

Blykt uyt hun zeer groot misdaed;

 

Dat tot Brussel heeft gebleken,

 

In de Hostien door-steken:

 

O rampsalig en groot quaed !

 

Sy de Schaepen niet aen vallen;

 

Maer 't Lam Gods, den Heer van allen,

 

Die rust onder schyn van brood;

 

En de Hostien door-kerven,

 

Om Godt weer als doen te sterven

 

Een zeer snood, en wreede dood.

 

Zoo de Herders dit vernaemen,

 

Sy te zaemen gingen raemen,

 

Hoe men straffen moest dit feyt?

 

Sy het Hof dit lieten weten,

 

Waer den Hertog was gezeten;

 

Wenceslaus doen ter tyd.

 

Dêzen heeft terstond geboden,

 

Dat men vangen zou de Joden,

 

Die men in syn Landen vond.

 

Zoo dit Vonnis was gegeven,

 

Zag men de Justitie sweven,

 

Zoekende de Steden rond:

 

En de Joden, die sy vonden,

 

Wierden alle vast gebonden,

 

En tot Brussel op gebragt;

 

Alwaer sy wierden gesloten

 

Op 't Steen-poort, in doncker koten,

 

En bewaert met goede wagt.

Toepassinge.

ONder alle schoone leeringen, die onsen Saligmaeker in het leste Avond-mael heeft gegeven, heeft hy ook gewilt, dat syne Apostelen zouden gewapent zyn met Sweerden; en dat dusdaenig: Qui non habet, vendat

[p. 266]

tunicam, & emat gladium, (Luc. C. 22. ℣. 36.) ‘En die dat niet en heeft, die verkoope synen rok, en koope een Sweerd.’ Maer waer toe wilt den zachtmoedigen Saligmaeker Sweerden hebben in den tyd, als hy vrywillig, als een onnoozel Lam, voor de Saligheyd der Menschen wilde lyden en sterven? Hier op antwoord den geleerden Hildebertus; dat Christus hier door wilde vast stellen de Regeringe van syne H. Kercke: hierom, als de Apostelen zeyden, dat sy twee Sweerden by der hand hadden, antwoorde hy: Satis est: ‘Het is genoeg.’ Door het eerste Sweerd word de geestelyke Macht verstaen; door het ander de wereldlyke Macht, die men noemt: Brachium saeculare. ‘Den Wereldlyken Erm.’ Dêze twee Ermen moeten met het Sweerd voorzien en gewapent zyn, om de eere van Godt voor te staen, ende het quaed te straffen. Hoort nu de woorden van Hildebertus: (Epist. 40.) Nôsti gladium Regis, nôsti gladium Sacerdotis. Gladius Regis, censura curiae: gladius Sacerdotis, Ecclesiasticae rigor disciplinae: hos Evangelistam figurasse legisti, dicentem: ecce! duo gladii hic. (Luc. C. 22. ℣. 38.) ‘Gy kent het Sweerd des Konings: gy kent het Sweerd des Priesters. Het Sweerd des Konings is, de verbeteringe van hofsche saeken: het Sweerd der Priesters is, de strengigheyd der geestelyke tucht. Dêze hebt gy van den Evangelist afgebeeld gelezen, zeggende: “Ziet! hier zyn twee Sweerden.”’

[p. 267]

Hier uyt blykt, dat de Rechter-stoelen van de geestelyke en wereldlyke Overigheyd niet alleen en zyn ingestelt tot het staetkundig profyt der Gemeynte: maer ook om de Saligheyd der Zielen te bezorgen; aengezien langs dien weg, onder het Christelyk Volk de sonden en misdaeden moeten belet worden. Hierom zegt zeer wel den geleerden Lessius: Magistratus debet curare, ut omnes tranquillè & honestè vivant, & omnes Religionis & morum corrupteloe, quoad ejus fieri poterit è Medio tollantur. (de sum. Bon. C. 5. n. 24.) ‘De Over-heyd moet bezorgt zyn, op dat alle Menschen gerustelyk en eerbaerlyk leven, en alle bedervenisse van de Religie en zeden, voor zoo veel zulks kan geschieden, teenemael weg genomen worden.’ Ook den Koning Recaredus zeyde tot de t' zaemenvergaerde Bisschoppen van Spagnien en Vrankryk: dat de Rechter-stoelen en Vierschaeren waeren opgerecht, opdat door de macht des Konings het quaed gedrag en ondeugden der Booswichten zouden in-getoomt, en gestraft worden. (Conc. Paris. L. 2. C. 1.)

Maer is 't dat de hooge Overheyd in dêze hunne plicht onachtzaem is, wat is het te verwonderen, dat de ondeugden toe nemen, en de boosheden vermenigvuldigen? Hierom klaegde en vraegde in synen tyd den Propheet Isaïas: Quomodo facta est meretrix civitas plena Judicii? (C. 1. ℣. 21.) ‘Hoe is de getrouwe Stad, vol van oordeel, eene hoere

[p. 268]

geworden?’ En hy beantwoord terstond syn eygen vraege: Justitia habitavit in ea: ‘De rechtveerdigheyd heeft in haer gewoond.’ Den H. Cyrillus leest: Justitia dormivit in ea. ‘De rechtveerdigheyd heeft in haer geslaepen.’ Ende hier door is alle quaed en boosheyd der Stad voort gekomen: want de zorgloosheyd, en stil-stant der straffen, zegt den H. Bernardus, is de oorzaek en wortel van de alder-grootste misdaeden: Impunitas incuria Soboles, insolentiae Mater, Radix impudentiae, transgressionis Nutrix. (S. Bern. L3. de Consid. C. 5.) ‘De Straffeloozheyd is het Kind der onachtzaemheyd, de Moeder der buytenspoorigheyd, den Wortel der onbeschaemtheyd, en Voester der overtredingen.’ De publieke verergenissen, die nu door een algemeyn gebruyk zyn ingeslopen, komen hier van voort, dat de Overheyd maer alleen betracht de eerbiedinge en hoogachtinge van het volk te bekomen, ende niet om de rechtveerdigheyd te bedienen en het quaed te straffen: en dat nog erger is, dat sy zelfs dikwils in de ondeugden de Aenleyders en Voorgangers zyn. Den H. Augustinus zegt; Rectorum splendor attenditur, & labes non attenditur animarum. (S. Aug. Epist. 5.) ‘Men neemt acht op den glans der Overheden, en men let niet op 't verderf der Zielen.’

Daer-en-boven uyt de zorgeloozheyd en straffeloozheyd der Oversten spruyt nog een ander quaed voort: Want de Onder-zaeten

[p. 269]

meynen dan, dat hun is toegelaeten en geboden alles, wat niet gestraft en wordt. Hier van hebben wy een klaer voorbeeldt in't H. Evangelie: De Phariseën quamen eens by Christus, tot hem zeggende: Moyses mandavit dare libellum repudii (Matth. C. 19 ℣. 7.) ‘Moyses heeft geboden eenen Schey-brief te geven,’ Wat antwoorde Christus hierop? Hoort en aenmerkt het wel, hy zegt: Moyses ad duritiam cordis vestri permisit vobis dimittere uxores vestras. (ibid. ℣. 8.) ‘Moyses heeft om de versteentheyd van u-lieden hert, aen u-lieden toe-gelaeten, van uwe Huys-vrouwen te scheyden.’ Ziet hier, dat Christus noemt een Toelaetinge, noemt dit boozaerdig volck een Gebod te wezen: Christus zegt: Permisit: ‘Hy heeft Toe-gelaeten.’ Sy zeggen: Mandavit: ‘Hy heeft Geboden.’

Zoo gaet het nu in de wereld, dat alles wat ongestraft word toe-gelaeten, volgens de meyninge van de verkeerde Sondaers gelooft word geboden en ge-oorloft te zyn; gelyk zeer wel aenmerkt den Geleerden Mendoza, zeggende: Ea sunt omnium ingenia, ut malum, quod vident a Principe non prohibitum, existimant imperatum. (in Lib. l . Reg. 2. annot. 21. Sect. 2. n. 10.) ‘Dit is 't gevoelen van ieder een, dat het quaed, het welcke sy zien van den Prins niet verboden te zyn, voor vast meynen Geboden te zyn.’ En vervolgens meynen sy, dat het hun geoorloft

[p. 270]

is te vloeken, te sweeren, Godt te lasteren, te liegen en te bedriegen, te hoerêren, dronken te drinken, en nog meer andere sonden te bedryven, de welcke grooter en boosaerdiger zyn, en dit, om dat sy dêze en andere boozheden, van de Magistraet zien door de vingeren zien en ongestraft gelaeten. Waerom dat Christus in den dag des oordeels tot dusdaenige Overheyd zal zeggen: Geeft rekeninge van dat gy uw Officie van Rechter zoo verzuymelyk bedient hebt, dat gy niet alleen de boozheden niet gestraft en hebt; maer ook door uwe toelaetinge de zelve als geboden hebt.

Noch niemand en mag dencken, dat het maer de plicht is van Pastoors, Biecht-vaders en Predicanten, de sonden te berispen en te straffen: want het Concilie van Aken leert uytdruckelyk, dat hier om de wereldlyke Rechter-stoelen en Vierschaeren zyn ingestelt; op dat het gene de Priesters door de woorden van hunne leeringen niet en konnen uytwercken, de wereldlyke Rechters het zelve zouden uytvoeren door straffen en lyf-kastydingen. Hoort de woorden van 't voornoemt Concilie: Potestates necessaria non essent, nisi ut, quod non praevalet Sacerdos efficere per doctrinae sermonem, Potestas hoc impetret per Disciplinae terrorem (Concil. Aq. 3. par. C. 2.) ‘De wereldlyke Macht en zoude niet nootsaekelyk zyn, ten waer op dat, het gene den Priester niet machtig en is uyt te wercken door het

[p. 271]

woord der leeringe, de wereldlyke Macht dit uytvoert door de vreeze der bestraffinge.’ De geestelyke Macht heeft maer het Sweerd van Gods Woord: maer de wereldlyke Macht heeft het Sweerd der hooge Justitie, waer voor de ondeugende meer schricken en beteugelt worden.

Den bystand van dêze wereldlyke Macht word zeer wee-moedig verzocht van onze Moeder de H. Kerk, met dêze woorden: Ecce! in pace amaritudo mea amarissima. (Jsaiae C. 38. ℣. 17.) ‘Ziet! in den vrede is myne bitterheyd de alder-bitterste.’ Door welke wee-moedige woorden, volgens het gevoelen van den H. Bernardus, sy wilt te kennen geven, dat, is't dat de bitterheyd der H. Kercke bitter is geweest in de vervolginge der Tyrannen; is't saeken dat sy nog bitterder is geweest in de bevechtinge der Ketters: dat sy nu zeker de alder-bitterste is, in de quaede en booze zeden van haere kinderen: Amarissima nunc in moribus Domesticorum, (S. Bern. Ser. 33. in Cant.) ‘Sy is nu de alder-bitterste in de booze zeden van haere Huys-genoten.’ Waer toe is het sweerd dan dienstig, als om de H. Kerk te beschermen? De wereldlyke Macht heeft het sweerd ontfangen, onder de afbeeldinge van het uytgegaen rood Peerd, van wie, aen die daer op zat gegeven is een groot Sweerd: Datus est ei gladius magnus. (Apoc. C. 6. ℣. 4.) want de wereldlyke Overheyd, gelyk Paulus zegt: Non

[p. 272]

sine causa gladium portat. (Rom. C. 13. ℣. 4.) ‘En draegt zonder reden het sweerd niet: want sy is Gods Dienaer, en wreker der gramschappen den genen die quaed doet.’ Vervolgens dan moet de wereldlyke Macht ook Gods eere voorstaen en het quaed straffen.

De Geestelyke en Wereldlyke Overheyd hebben hunne Sweerden tezaemen gevoegt, om de goddelooze Joden te vangen en te straffen, die als woedende wolven het Lam Gods hadden mishandelt en door-steken; waerom sy de zelve hebben gevangen en doen stellen op de Steen-poorte, gelyk hier voorder zal aengewêzen worden in 't vervolg der

Historie.

NAer dat dêze dry Heeren Pastoors, als oprechte goede Herders, de Eere van Godt voor-staende, dit grouwzaem schelmstuk aen de Heeren van de Magistraet hadden aen-geklaegt, ende aen hun de bebloede Mirakeleuse Hostien getoont, is het geschied, dat dit schroomelyk feyt door heel de Stad van Brussel verbreyd wierd, en zelfs ter oore is gekomen van de Alder-doorluchtigste Persoonen, den Hertog en Hertoginne van Brabant, de welcke als dan waeren: Wenceslaus, genaemt den Bohemer, Hertog van Luxembourg, Zoone van Joannes Koning van

[p. 273]

Bohemen en Broeder van Keyser Carel den IV. van dien Naem; ende Vrouwe Joanna syne gemaelinne, geboren Hertoginne van Brabant. Dêze van alles wel onder-recht zynde, hebben zonder toeven gewilt, dat de Heeren van 't Capittel aen hun zouden overleveren Catharina, die by hun in gevangenisse bewaert wierd, belovende, dat sy de zelve Vrouwe aen hun zouden weder-geven, naer dat de behoorelycke informatien volgens Recht zouden genomen zyn, gelyck ook geschied is.

Dêze Catharina voor den Hertog en Hertoginne gebragt zynde, hebben sy de zelve doen stellen voor de Mannen van hunnen groote Raed, de welcke, in hunne tegenwoordigheyd, dêze Catharina van alles ondervraegt hebben, en sy heeft wederom, als te vooren, dit groot feyt met allen de omstandigheden rechtzinnig beleden. Naer dêze wettelycke informatie heeft den Hertog bevolen, dat men alle de Joden, zoo die tot Brussel, tot Loven, als elders waeren, zoude vangen, ende op het Steen-poort sluyten, om de zelve te ondervragen, en alle die pligtig zouden bevonden worden, volgens hunne misdaeden te straffen.

Naer dat allen dêze Joden gevangelyck binnen Brussel waeren opgebragt en op 't Steenpoort gesloten, heeft den Hertog bevolen, dat men hun Proces spoedig en volgens 't Recht zoude afmaeken, en op dat men de plichtige beter zoude kennen, heeft den voorsz. Raed Catharina in de tegenwoordigheyd van alle

[p. 274]

de gevangen Joden gebragt, de welcke opent-lyck en stantvastelyck beschuldigde alle, die sy wist, en kende in dit schroomelyck feyt eenig deel te hebben, de welcke terstond byzonderlyck wierden op gesloten, en des te nauwer bewaert. Maer, gelyck het gemeynelyck geschied, dêze Joden loochenden en ontkenden in 't beginzel alles, wat dêze Catharina tegen hun hadde getuygt ende verklaert; waerom sy tot de pyn-bank wierden verwêzen. Door dit pynigen is 't geschied, dat ten lesten eenige van hun dit groot feyt bekenden, en daer en boven ook ontdekten en beswaerden zommige van die mede plichtigh waeren: verklaerende, op wat maniere, wanneer, en door wie dit Schelm-stuk was aengeleyd, begonst ende volbragt, met alle de omstandigheden, die daer waeren voor-gevallen, de welcke over een quamen met de beschuldingen, door Catharina gedaen en getuygt.

Dez niet tegenstaende alle dêze klaere beschuldingen en over-een-komende getuygenissen der waerheyd, bleven zommige andere nog hertneckig in 't onkennen van hun misdaed, waerom men voort ging met hun nog swaerder te pynigen. Even wel door dêze hertneckigheyd en lang duerende loocheningen, vonden de Heeren der justitie groote swaerigheyd om hun Proces spoedig te voltrecken ende het Vonnis uyt te spreken. Ten lesten door de goddelycke schickinge gebeurde het, dat daer eenen

[p. 275]

onwederleggelyken getuygen te voorschyn quam, door wiens beschuldinge dêze hertneckige plichtige toe de openbaere belydenisse van hunne misdaeden gekomen zyn.

Ten tyde van dit swaer pynigen en hertneckig loochenen der Joden, gebeurde het dat eenen anderen Jode, die in dit booz feyt mede-plichtig was: maer uyt geveynstheyd, ofte op dat men op hem geen quaed vermoeden en zoude hebben, was tot het Christen Geloof bekeert, syn zelven heeft onvoorzichtelyck verraeden, dusdaenig dat hy in syn eygen woorden is gevat geweest. Terwylen dan, dat men bezig was met dêze hertneckige Joden, door het pynigen, tot de belydenisse van hun misdaed te brengen: was dêzen nieuwen geveynsden Christen geworden zeer nieuws-gierig, om te achterhaelen hoedanig hun Proces stond, en oft hun Dood-Vonnis noch niet haest en zoude uytgesproken worden. En aengezien hy zeer gemeyn was en goede kennisse met de bediende van't Hof hadde, byzonderlyk by d'Eerw. Heer Joannes Morelli, Canonink der Kercke van den H Gudula en Capellaen van den Hertog Wenceslaus, zoo was hy op het Hof gekomen, om aldaer te vernêmen, hoe wyd de Justitie met de gevangenen gekomen was.

In dien tyd wierd'er in't Hof veel gesproken, van't hertneckig loochenen der gevange Joden, en van de swaere pynen, die men hun aen deede, en dat sy nochtans hier door geen-

[p. 276]

zints getrocken wierden om hun misdaed te bekennen; maer dagelyks meer en meer het zelve bleven ontkennen, en met veel tieren en vloeken loochenen. Hy dit hoorende wilde daer in een woordeken mede sprêken, als om te kennen te geven, dat hy oprechtelyk tot het H. Rooms Geloof bekeert was, en niemand op hem achterdencken en zoude hebben; hy zeyde dan duydelyk tot de Omstaenders: Waerom laeten dêze vuyle Jodsche honden hun zoo grouwelyck pynigen, zonder de waerheyd te belyden; daer sy wel wêten, dat sy in dit stuk plichtig zyn? Ende hoe konnen sy weder-houden hunne venynige tongen, die zoo prompt geweest zyn, om zoo veele lasteringen ende blasphemien te zeggen tegens het Heylig Sacrament? (Jta D. P. De Cafmeyer C. 10)

Dêze woorden vielen niet op de steenen, maer wierden aendachtelyck bemerckt en rypelyck over-wogen van zommige Omstaenders, de welcke begonnen quaed vermoeden te krygen van dêzen valsch bekeerden, en besloten uyt syne rede-voeringe; oft dat hy van dit grouzaem schelm-stuk moest mede plichtig zyn, oft ten minsten daer van eenige kennisse hebben: dit was de reden, dat men aen den Hertog dêzen voorval liet aen dienen, die ook terstond dêzen valsch-bekeerden Jode dêde vangen en opsluyten. Zoo haest hy nu was in de handen der Justitie, en van hun scherpelyk ondervraegt, begon hy te waggelen, in de antwoorden syn zelven geduerig te-

[p. 277]

gen te sprêken, zoodaenig dat hy meer als half overwonnen was, en klaere teekenen gaf van medehand-daedig geweest te zyn in't voorgenoemde schelm-stuk: en wederom nauwer onderzocht zynde, met veele drygementen van ook straffelyk gepynigt te worden, bekende hy openbaerlyk, dat hy mede-plichtig was, door welcke bekentenisse, alle de andere, die nog hardneckig in't loochenen waeren gebleven, eyndelyk ook de waerheyd bekenden, dat sy alle mede-handaedig hadden geweest aen dit zoo grauw-zaem schelm stuk. Waer toe dient dit volgende Jaer-schrift:

nefarII VICti, fatentUr DeLICtUM.

Dat is:

De Goddelooze. overwonnen zynde, belyden het misdaed.

Christelyke bemerckinge.

DEn vermaerden Ceasar Ripa, in syne Ieonologia, verbo Guistitia, verbeeld de Gerechtigheyd by eene schoone Vrouwe in't wit gekleed, hebbende de oogen verbonden, en in de rechte hand eenen bussel roeden, met een byl te zaemen vast gebonden; in de slincke hand een vlamme vuers om hoog stygende, hebbende aen haer zyde eenen Struys-vogel oft, gelyck andere dêze verbeelden, houd sy in de eene hand een bloot Sweerd en in d'andere een weeg-schael. Dêze is eygentlyck die

[p. 278]

Gerechtigheyd, de welcke gebruyckt word by de Rechters en weredlyke gemachtigde Heeren in hunne Rechter- Stoelen en Vier-schaeren. Sy is in't wit gekleed, aengezien den Rechter behoort te wêzen zonder eenige vlecke van eygen baet, oft andere genegentheyd, die het Recht kan hinder doen. Daerom houd sy de oogen ook verbonden, als op geene saeke ziende, waer door het Rechters gemoed van de reden en waerheyd zoude konnen afgetrocken worden.

Den bussel met roeden en het byl, wierd van ouds, van de Scherprechters voor de Borgemeesters en opperste Rechters gedragen; om te betoonen, dat de straffe niet en moet achterblyven, alwaer het Recht de zelve vereyscht: men moet niet haestig zyn, maer tyd geven, om 't oordeel met rypen raed te over-wegen, het welk door 't binden van de roeden word te kennen gegeven. De vlamme vuers weyst aen, dat het gemoed van den Rechter, altyd moet ten Hemel gekeert zyn. Door den Struysvogel word geleert, dat men de saeken, die voor't gerecht komen, hoe duyster en verweert de zelve ook zyn, niet moet naerlaeten te ontknoopen ende te ontbinden, zonder dat men zig de moeyte mag ontzien, en dat met een verduldig gemoed: gelyck als den Struysvogel het yzer verteert, al-hoe-wel het een zeer herte stof is: gelyk veele Schryvers verhaelen. De Weeg-schael beteekent, dat men rechtmaetig moet oordeelen, niet aenziende

[p. 279]

vrienden oft maegden, giften oft geld, recommandatien oft eygen baed; maer alleen de regels van het recht. Het bloot Sweerd beteekent, dat volgens de misdaeden de straffen moeten volgen.

Volgens Pausanias word de Gerechtigheyd verbeeld, door eene Vrouwe met een schoon opzicht en wel verciert, de welcke met de slincke hand een leelyke oude Vrouwe den krop der kêle toe douwt, slaende de zelve met eenen Stok. De oude Vrouwe, zegt Pausanias, is de Onrechtveerdigheyd, de welcke altyd van rechtveerdige Rechters moet onder-drukt worden: ten eynde de waerheyd niet en blyve verborgen, en sy zullen verduldiglyk hooren, al het gene een iegelyk tot syne verdêdinge zal wêten voor te brengen.

Godt gave dat de Gerechtigheyd aldus altyd bedient wierd: maer eylaes men vind'er, die meer hun zelven trachten ryk te maeken, als het Recht van hunnen Naersten te vervoorderen; waerom eenen zekeren schryver (J. Claus Manud. ad Excit. Christi. Fest. Epiphan. Conc. 2.) niet ten onrecht de processen en twist-saeken vergelykt by eene koorde: want gelyk in den Zeeldrayers winckel de koorden, hoe langer sy onder de hand, en in de maek zyn, hoe langer en swaerder sy getrocken worden: aldus gaet het ook met de processen, hoe langer sy onder de hand zyn en dueren, hoe meerder sy door de arglistigheyd van zommige Procureurs, Advocaeten en Rechters, ver-

[p. 280]

weert en beswaert worden, tot naerdeel en ondergang zelfs van ryke Familien, en verdruckinge van Weduwen en Weezen.

Hier past wel, het gene ik ontleene uyt P.A. Poitiers S.I.

ZOo Procureur als Advocaet
Spinnen t'zaem den langen draet,
En houden draeyen op de bank
Processen heele jaeren lank:
En die het Vonnis stryken zal,
Die spint het meerste nog van al;
Hy peyst het achterwaerts gespin,
Dat is voor my het meerst gewin.
Zoo blyft, eylaes! der Weezen saek,
Met jaeren hangen aen den haek:
En naer veel loopen by myn Heer,
Schoon woorden, niet een bryzel meer.
O koorde-draeyers al-te-mael,
Gy plukt de Schaepkens al te kael;
En rooft, door uwen snooden vond,
Het brood heel uyt der Weezen mond,
Weet, dat gy ook eens voor gewis,
Zult proeven wat Gods Vierschaer is,
En troost zult zoeken, maer te laet,
En straf ontfaen volgens uw quaed.

Onder de vogelen, de welcke Godt in't Oud Testament verboden had te eeten, vinden wy (Levit C. 11.) de Wouw en Gier, zynde twee Roof-vogels: en waerom dat? Lauretus (V. Vultur.) antwoord, dat dêze de twist en Oorlogssaeken beminnen, en om dieswille dat sy de doode lichaemen tot voedzel zoeken, volgen sy doorgaens de legers naer, op dat als de Soldaeten vechten en slag leveren, sy hun dan by de doode lichaemen zouden vinden. En

[p. 281]

hierom zegt hy voorder, dat dêze Roof- vogels een afbeeldzel zyn van zommige baet-zuchtige Procureurs en Advocaeten, de welcke langduerige en verwerde Processen beminnen, om dat sy uyt de zelve hun voordeel trecken en rykdommen haelen: Designat eum, qui gaudet, & pascitur morte aliorum (Lauret. Supra.) ‘Het beteekent dien, die blyde is en gevoed word met de dood van andere.’

O hoe wyzelyk hebben gedaen den Leeuw en het wild Vercken, waer van de Fabel verhaelt (J. Claus Supra.) dat sy by een fonteyn wezende, t'zaemen begonnen te twisten en te tieren, wie van hun beyde den eersten moest wezen, die van dat water zoude drincken: van twisten en tieren waeren sy by naer gekomen tot vechten en stryden: maer als sy nu bereyd stonden om malkanderen aen te vallen, zagen sy in de locht eenige Roof-vogels swieren, die het dood lichaem van den eenen, oft van den anderen tot hun proeye zochten te hebben; waerom sy peys maekende, hebben te zaemen vreedzaemig uyt de fonteyn gedronken. Dat dit die voor hun aenmercken en wyz leeren worden, die uyt een koppigheyd, en om slechte saeken malkanderen tot procederen beroepen: sy weten wel wanneer sy beginnen; maer niet wanneer sy zullen eyndigen, en naer lang procederen en groote vyandschappen, malkanderen zullen arm en ongeluckigh maeken. Dat zy liever dencken op de voorgaende Fabel, en peyzen,

[p. 282]

dat sy de Roof-vogels zien, de welcke tot hun eygen voordeel, den ondergang van de twistende parteyen betrachten; en daerom, met den Leeuw en het wild Vercken, te zaemen den peys drincken en vrindschap maeken. Want beter een slecht Accoord, als een goed Proces, &c.

De afbeeldinge, waer in de plichtige Joden op steen-poort tot Brussel worden gevangen gestelt, is de tiende Schilderye in de kercke van de H. Gudula, bekostigt en vereert door den Eerw. Heer Odo de Craecker, Proost der abdye van Affligem, &c. onder de welcke staet:

Ligatis manibus mittite eos in tenebras exteriores. Matth. 22.

Perfida gens capitur, gravibusque coërcita vinclis

Mittitur in rigidos, & sine luce specus.

Et bene, quae lucem fuit aspernata, tenebris

Conditur; hinc Christo restituetur honos.

Het welk bedied:

Met gebonden-handen worpt hun in de uytterste duysternissen. Matth. 22.

Men vanght het boose Rot, men vetert hun de handen,
De Steen-poort is haer Lot, een Hol met ys're banden

Om-ringelt, en berooft van Sonne ende Maen.

Die't waere Licht verfoeyt, moet in het duyster gaen.

Eyndige dit tiende Hoofd-stuk met de twee naer-volgende Jaer-Schriften:

nefarII IMpII oCCLUDUntUr.
sCheLMsChe boeVen WorDen geVangen.