Vier-honderd-jaerig jubilé. Eerste deel
(1770)–J. de Boeck–
Auteursrechtvrij
[pagina 217]
| |
Negenste zinne-beeld. Cecidit Flos, Als de Roos is heel vergaen,
Blyven nog de Doornen staen.
| |
Verklaring van 't Zinne-Beeld.DE Roos is een schoon Bloem, die men met recht mag noemen
De Koningin te zyn van al-te-mael de Bloemen:
De Roos, in form en verf en reuk, te boven gaet
De alder-schoonste Bloem, die in een Bloem hof staet.
| |
[pagina 218]
| |
Ziet Flora, Bloems-Godin, deez' waerheyd zal aentoonen;
Mits sy haer hooft niet als met schoon Roozen wilt croonen;
Sy kiest de zoete Roos met purperachtig glans,
En voor haer hooft daer van vlecht eenen Roozen-crans.
Als uyt een groenen Throon ziet men de Roozen groeyen,
De blaeders, wit en rood, zeer cierlyk ronds-om bloeyen,
En midden in de Roos is't pit van Goud couleur,
Waer uyt zig aengenaem verspreyd den zoeten geur.
De bladers, die men ziet ronds-om de Roozen swieren,
Met hun hoog groen couleur, de Roos ook schoon vercieren:
Den Stam met doornen is gewapent t'allen kant;
Op dat de Roos geen' leed zou doen een dertel hand.
Men ziet de schoone Roos nu tusschen doornen leven;
Maer willen wy geloof aen d'Heyl'ge Vaders (a) Ga naar voetnoot+ geven,
De Roos, in't Paradys, van doornen was ontbloot;
De sonde doornen gaf, en ook voort bragt de dood.
Door Adams val de Roos heeft doornen aengenomen,
Ja, door de sonde zyn de doornen voort-gekomen:
Godt, om de sonde, heeft 't Aerd-ryk vermaledeyd, (b) Ga naar voetnoot+
En dus de doornen en de distels zyn verbreyd.
Maer als den Roozen stam van binnen gaet bederven,
Dan ziet men die schoon Bloem en haer groen bladers sterven:
De bladers vallen af, de schoonheyd heel vergaet,
En van al 't zoet en goed, den dooren-stam maer staet.
Dan van den Roozen-boom de schoonheyd is geweken,
De doornen staen alleen om vinniger te steken;
| |
[pagina 219]
| |
De zoetigheyd is weg, de bitterheyd blyft staen,
Den Roozen-stam heeft nog syn scherpe doornen aen.
En in dees doornen word een spitsigheyd gevonden,
Die zeer fel steken, en ook tot den bloede wonden:
Ziet! naer al't schoon en zoet, den scherpen doorn' nog staet,
Aldus al 't goed en zoet, in pyn en smert vergaet.
DIt is't, dat alhier in Cath'rina word vernomen:
Sy was van 't Jodendom tot 't Christendom gekomen;
Door 't Doopzel reyn gemaekt van 't Jodens goddeloos,
En dus in Christi Kerk geworden als een Roos.
Maer ziet! zoo haest sy haer laet van de deugd afscheyden,
En voor een hands-vol geld tot zoo boos feyt verleyden,
Dat sy, (in d' Hostiën doorwond) den waeren Godt
Naer Ceulen draegen zou, om meer te zyn bespot.
Dan heeft die schoone Roos al haer cieraed verlôren,
Sy wierd weer duyvels slaef, zoo als sy was te vôren:
Sy droeg de Hostiën naer huys met quaed opzet,
Haer Ziel, te vooren schoon, wierd met veel vuyl besmet.
Maer 't droevigste van al, in dees bedrukte saeken
De doornen bleven staen, die heel haer hert doorstaeken:
Haer vuyl Conscientie was besmeurt en ongerust,
Waer sy haer keert oft wend, voor haer is nergens rust.
Schoon sy naer 't bedde gaet, om aldaer wat te slaepen,
Den doorn haer hert door-steekt, sy kan geen rust daer raepen.
Sy keert, sy draeyt sy woelt, en jammerlyk verschiet,
Sy beeft, en sy verschrikt, 't schynt dat sy monsters ziet.
Naer dat sy heel den nacht soo droevig was met woelen,
Liet Godt haer een klaer strael van syn genaede voelen;
Sy denkt op het boos feyt, dat sy nu had begaen,
Sy zag den Hemel toe, en d'hel wyd open staen.
| |
[pagina 220]
| |
Sy docht, zoo ik den schat, naer Ceulen wil gaen dragen,
Dan kryg ik op den hals nog meer en swaerder plagen:
Sy zucht: O Heer! ah neen! ik heb te veel misdaen,
Naer Ceulen niet; maer ik zal by mynen Biechtvaer gaen.
Zoe sy dit had beraemt en vast in 't hert besloten,
Heeft haer benouwde Ziel wat rust en troost genoten:
Sy wagt maer naer den dag, en telt de ueren af,
Op dat sy dien Schat in Priesters handen gaf.
| |
Toe-passingeDAer is een geweldige kracht in de quaede Conscientie van den Mensch, de welcke zoo haest als de sonde tegen Godt bedreven is, terstond den Mensch begint te bestryden, syn hert geduerig knagende, syn gemoed wreedelyk pynigende, en zonder ophouden tot hem roepende: Quid fecisti? (Genes. C. 4. ℣. 10.) ‘Wat hebt gy gedaen?’ Gelyk Godt tot Caïn riep, naer dat hy synen Broeder hadde vermoort. Dusdaenige Conscientie mag men vergelyken by eenen getergden Hond, die niet en doet als altyd bassen, huylen en byten, aen wie men dit by-schrift kan geven: Latratu et morsu. Het welk aldus kan vertaelt worden. Hy bast altyd,
En vinnig byt.
Ook kan men een sondige Conscientie vergelyken by scherpe en fel stekende doornen, | |
[pagina 221]
| |
de welcke het hert van den Mensch dusdaenig door-wonden en tormenteren, dat alwaer hy zig keert en wend, geen gewenschte rust en kan vinden. Dit heeft David onder-vonden, die naer de bedreven sonde, met dusdaenige fel stekende doornen, in syn hert is gepynigt geweest, dat hy geduerig was verzuchtende: Conversus sum in aerumna mea, dum configitur spina. (Psalm. 31. ℣. 4.) ‘In myne ellende, als den doorn door-gesteken wierd, heb ik my om gekeert. ’ Op welcke woorden den geleerden Le Blanc zegt: Spina configens Davidem erat stimulus Conscientiae, ac remorsus ob peccata praeterita. ‘Den doorn David doorstekende, was de stekinge der Conscientie, en knaginge over de voorleden sonden.’ Het zelve word ook verbeeld in dit Zinne-Beeld van den verdroogden Roozen stam, alwaer de wel-riekende Roozen en groene Bladeren afgevallen zynde, niet en is over gebleven als scherp stekende doornen: aldus naer de genoten sondige lusten, blyft'er niet over als de knaginge der Conscientie. Van de tormenten der knagende Conscientie zegt den H. Augustinus (in Psalm. 45.) Inter omnes tribulationes humanae animae nulla est major tribulatio, quam Conscientia delictorum. ‘Onder alle de quellingen van een menschelyke Ziele, is'er geen grooter quellinge, als de Conscientie der misdaeden.’ En den H. Chrysostomus (Serm. 1 . sup . Epist. ad Rom.) | |
[pagina 222]
| |
zegt: Qui sibi male conscius, etiamsi omnium bona possideat, omnium tamen est miserrimus. ‘Die kennisse heeft van syn bedreven quaed, al-hoe-wel hy de goederen bezit van alle, zoo is hy nochtans den alder-ellendigsten van alle.’ Daerom toont my eenen Mensch, die wys is als Salomon, die ryk is als Croesus, wel sprekende als Cicero, machtig als Alexander, geëert als Xerxes; met een woord, toont my eenen Mensch, in wiens schoot de Fortune den vollen overvloed van alle haere goederen mildelyk heeft uyt gestort, heeft hy een quaede en knagende Conscientie, zoo is hy den alder-ellendigsten des Werelds. Den H. Chrysostomus geeft hier van, in eene gelykenisse, de reden: gelyk de moordenaers en dieven, die om hunne groote schelm-stukken, op den hals in eenen kercker gevangen en geboeyt zitten, al-hoe-wel sy goede speyzen om te ëten, en leckere drancken om te drincken krygen, nogtans ellendig leven, en in geduerige benauwtheyd zyn, om dat sy alle ueren met groote vreeze de sententie van hunne dood verwachten; aldus in 't midden van alle wellusten is eenen sondaer, die een knagende Conscientie heeft, den alder-ongeluckigsten. De woorden van den H. Chrysostomus (Hom. 22. de Nequit. Repuls.) zyn dêze: Sicut, qui carcerem habitant capitis damnati, damnationem operientes & mortem, si vel deliciis abundè fruantur, vitam longe molestissimam agunt, & anxiam; sic, qui improbâ Conscientiâ | |
[pagina 223]
| |
molestantur. Den zin van dêze woorden kan men uyt de volgende Rymkens vatten: GElyk een dief, of moordenaer,
Om syn feyten groot en swaer,
Geboeyt zit in vuyl koten;
En aldaer, zoo by dag als by nacht,
Syn dood-vonnis met vreez' verwacht
En blyft in 't kot gesloten:
Schoon dat hy lecker ëten heeft,
En wat hy wilt, men aen hem geeft
Noch vind hy geen genuchten:
Hy vreest de dood en felle pyn,
Die hem voor vast in 't kort zal zyn,
Dit doet hem altyd zuchten.
Aldus een Mensch in quaeden staet,
Alwaer hy staet, oft henen gaet,
Den worm blyft altyd knagen;
Oft het hem lust, oft niet en lust,
Hy blyft geduerig ongerust,
En vreest voor nieuwe plaegen.
Hy Ziet de Dood en 't Oordeel staen,
En d'Hel ook, daer hy in moet gaen,
Dit doet hem altyd beven:
Hy desolaet, als desperaet,
Vind geenen raed, oft ergens baet,
Maer blyft in onrust leven.
Den Eerw. Heer Josephus Ignatius Claus (Spitileg. Conc. Pan. 2. Conc. 42. n. 4.) verhaelt de volgende Historie: Eenen Dief had van den H. Corbinianus, Bisschop van Frisingen, gestolen eenen Ezel, die eene belle aen den hals hadde hangen. Den Ezel maekte wel geen geluyt; maer wel de belle, de welcke dag en nacht bleef klincken: den Dief willende dit geklank beletten, nam de belle van den hals | |
[pagina 224]
| |
des Ezels, en begroef die onder de Aerde. Maer te vergeefs, de belle bleef altyd klincken: hy groef die wederom uyt, en vervult die van binnen met hoey; al wederom verloren arbeyd, de belle bleef klincken als van te vooren. Ten lesten, hy rukt den klepel uyt de belle, om aldus het geklank te stillen; maer alles te vergeefs, de belle bleef den zelven klank geven! noch dit klappende metael en wilde niet swygen, als naer dat den gestolen Ezel aen den H. Bisschop was weder gegeven. Dusdaenig gerucht en ongerust maekende belle is eene quaede Conscientie, de welcke altyd klinkt in de ooren van eenen sondaer: staet dusdaenigen s'morgens op? het eerste dat hy hoort is syne quaede Conscientie, die tot hem roept: Occidisti ‘Gy zyt eenen Moordenaer.’ Gaet gy wandelen? de Conscientie roept tot hem: Adulterasti. ‘Gy hebt Overspel bedreven.’ Eet hy het noen-mael ? De Conscientie roept: Gy hebt het onrechtveerdig goed noch niet weder gegeven. Handelt hy met syne Vrienden ? Hy hoort de Conscientie roepen: Gy hebt Onkuysheyd bedreven. Wilt hy slaepen? De Conscientie dryft hem den vaek uyt d'oogen, roepende: Gy zyt eenen Booswicht &c. Dat dit de waerheyd is, getuygt den Propheet Job (C. 15. ℣. 21.) zeggende: Sonitus terroris semper in auribus impii. ‘Daer is altyd een vervaerlyk geluyd in de ooren van den goddeloozen.’ Hier door geschied het, | |
[pagina 225]
| |
dat deze Sondaers altyd schudden en beven, altyd benauwt en in droevig achterdencken zyn, voor een roerende blad van eenen boom verschricken, en al-hoe-wel het over al vrede is, zoo duchten sy altyd voor heymelycke aenslaegen, gelyk Job (supra) getuygt. Deze altyd-duerende knagingen van den Sondaer, drukt den Wyzen-Man zeer schoon uyt, door deze gelykenisse: Praecordia fatui quasi rota curri. (Eccl. C. 33. ℣. 5.) ‘Het hert van eenen Dwaezen is als het rad van een karre.’ Wy hooren dikmaels hoe de raders van een karre, wiens as met geen smeer bestreken is, een ysselyk gerucht maeken, en dit geraes en getier zal des te grooter zyn, hoe den wagen oft karre swaerder gelaeden is: aldus geschied het ook met eenen Sondaer, zegt Paludanus (Enarat. 1. Dom. in alb.) Quia est in perpetuo murmure Conscientia peccatoris. ‘Want de Conscientie van den Sondaer is in een altyd duerende ruyssinge.’ Laet den Sondaer in eenen Koninglyken Throon zitten, syn Conscientie zal hem ongerust maeken, en hem zal duncken, dat hy, als Damocles, boven syn hooft een bloot sweerd aen eenen zyden draed ziet hangen. Laet hem aen een wel opgedischte tafel zitten, in't midden der Santeën zal hem syn Conscientie aenbassen, en hem zal duncken, dat hy, als den Koning Balthasar, syn doods vonnis tegen den muer ziet schryven. Laet hem op eenen zachten Swaenen-dons liggen, syn Conscientie zal hem | |
[pagina 226]
| |
pynigen, en hem zal duncken, dat, gelyk aen Sisara in het huys van Jahel geschied is, hem ook met het Sweerd oft Span-nagel het leven ontnomen word. Den alder-eersten Moordenaer is den goddeloozen Caïn geweest, den welcken synen onnoozelen Broeder Abel op het veld heeft dood geslagen; en nauwelyks hadde hy dit grauwzaem schelmstuk bedreven, oft syne Conscientie begon syn hert te knaegen, en hy begon nog meer te vreezen, als Godt tot hem zeyde: Quid fecisti? (Genes. C. 4. ℣. 10.) ‘Wat hebt gy gedaen ? de stem des bloeds van uwen Broeder roept tot my uyt d'aerde.’ Dit dêde hem nog meer verschricken, waerom hy vol wanhôpe uyt-riep? Omnis igitur, qui invenerit me, occidet me (ibid. v. 14.) ‘Al wie my dan vinden zal, die zal my dooden.’ Ah wat droeven weder- klanck geven deze weynige woorden: Quid fecisti? ‘Wat hebt gy gedaen,’ in de ooren van alle Sondaers ? Al wat sy doen, al waer sy gaen, op alle plaetzen waer sy zyn, hooren sy zonder ophouden: Wat hebt gy gedaen? Gy hebt Godt vergramt! Gy hebt U Vyand van alle de Engelen gemaekt! Gy hebt voor U den Hemel gesloten, de helle geopent, is 't dat gy zoo sterft, gy zyt voor eeuwig verdoemt! ô droeve knaginge van een quaede Conscientie! geenen Beul ter Wereld kan grooter tormenten uytvinden, om te pynigen, als een quaede Conscientie aen den Sondaer veroorzaakt. | |
[pagina 227]
| |
Dit bevestigt den H. Bernardus, zeggende: Nulla poena major malâ Conscientiâ: ipsa est delictorum Testis, ipsa Judex, ipsa Tortor, ipsa Carcer, ipsa judicat, ipsa punit, ipsa damnat. (S. Bern. de Conscient. ap. Speranz. Script. sel. punct. 160.) ‘Daer is geen grooter pyne als een quaede Conscientie: Sy is den Getuyge van de misdaeden, sy is den Rechter, sy is den Scherp-rechter, sy is de Gevangenisse; sy oordeelt, sy pynigt, sy verwyst en verdoemt.’ Wee! wee! den mensch, die aen dezen Rechter, aen dezen Beul, en pyniger overgelevert is! Daer zyn ellendige Sondaers geweest, de welcke door de wanhôpe gedreven, liever hebben de dood, als deze knaginge der Conscientie uyt te staen. Dit heeft in den rampsaligen Judas gebleken, die liever verkoren heeft syn zelven te verhangen, als langer den knagenden worm van syn Conscientie te lyden: zoo als in't V. Hoofd-stuk hier beschreven is. Dit zyn dan de scherpe doornen, die naer de afgevalle Roozen nog overblyven en zoo vinnig steken: gelyk deze Catharina onder-vonden heeft, die naer 't verbond met de Joden, van de doorwonde Hostiën naer Ceulen te draegen, zoo grouwelyk heel den nacht van haere knaegende Conscientie is getormenteert geweest; waer van nu volgt de  | |
[pagina 228]
| |
Historie.ALs nu de Joden de doorwonde en bebloede Hostiën aen Catharina hadden over-gelevert, om naer Ceulen te draegen, waeren sy verblyd en eenigzints gerust, betrouwende dat hun groot schelm-stuk hier door zoude verholen blyven, en sy bevryd van de handen der Justitie en alle straffen. Maer zoo gerust was Catharina niet, de welcke t'huys gekomen zynde, de Ciborie met de H. Hostiën in haer Slaep-kamer heeft gestelt, het welk gedaen zynde, wierd sy heel ongerust en haer Conscientie met veel benauwde gepeysen vervult. Sy aenmerckte haer groote ondankbaerheyd tegen den alwetenden Godt, hoe sy, die maer onlangs van Jods was Christen geworden, het H. Doopzel had ontfangen, en nu wel onder-wezen in 't Rooms Geloof, en kennis hebbende van 't groot Mirakel in de doorwonde en bebloede H. Hostiën, was sy verzekert van de waere tegenwoordigheyd van Christus Jesus in 't Alderh. Sacrament des Autaers: en voorder denckende wat groot schelm-stuk het zoude wezen, zoo sy deze H. Hostiën naer Ceulen droeg, en die aen de Joden aldaer woonende overleverde, en hoe swaer Godt haer daer over zoude straffen; wierd sy door deze overdenckinge heel verschrikt, haer hert was vol droefheyd, hae- | |
[pagina 229]
| |
ren mond vol zuchten, en haere oogen waeren vol traenen. Catharina tot in de ziel bedroeft, wilde haer naer 't bedde begeven, om aldaer wat te rusten, en haere droefheyd te overwinnen: maer alles te vergeefs, alzoo sy geduerig meer en meer ontstelt en benauwt wierd, en in geender maniere haer mistroostig gemoed en konde stillen. Nu docht haer, dat de Dienaers der Justitie aen quamen, om haer te vangen en volgens misdaeden te straffen: dan docht haer, dat sy de helle open zag staen, en de Duyvels bereyd om haer daer in te worpen: haer oogen naer den Hemel keerende, wierd sy nog meerder verschrikt; want sy zag dien schoonen Hemel voor haer gesloten, en Godt, haeren Rechter met syne rechtveerdigheyd gewapent, om haer te straffen. Geduerende deze benauwde gedachten, wierd sy door Gods genaede in het binnenste van haer Ziel geraekt, en vermaent, dat sy in geender maniere en mogt uyt wercken, het gene sy aen de Joden belooft had te doen, dat sy de H. Hostien niet naer Ceulen, maer by haeren Biecht-Vader moest dragen, en het gene aen haer heymelyk toe betrouwt was, al-hoe-wel sy het zelve met eed bekrachtigt had, niet en mogte verholen houden; maer dat sy alles aen haeren Biecht-Vader moest kenbaer maeken. Zommige zyn van gevoelen, dat aen haer eenen Engel uyt den Hemel verschenen is, die allen het voor- | |
[pagina 230]
| |
gaende haer heeft aen gekondigt. Tot proef hier van dient: dat in 't jaer 1670. als hier tot Brussel het Dry-honderd-Jaerig Jubilé van 't zelve Alderh. Sacrament van Mirakel, is geviert geweest, heeft Jacques Stroobant in synen Boek in folio, genaemt: Brusselsche Eertriumphen &c. in 't zelve Jaer tot Brussel gedrukt by Peeter Dobbeleer, waer in hy beschryft alles, wat als dan in de zelve Feest geschied is, zoo raekende den dienst in de Kercke van de H. Gudula, als den gang der Processie, met alle syne Bediedzels enTriumph-Wagens, vercierzels van den Processie-weg, en Arcken Triumphael, uyt gedrukt in syne kopere Plaeten, &c. In de sevenste Arcke Triumphael, die dan gestaen heeft aen 't eynde van 't Stad-huys, stond in 't midden eene Schildery, verbeeldende hoe Catharina de H. Hostien in haer huys gedragen hebbende, bevangen zynde met groote vreeze, haer in den nacht begeven heeft om te rusten, als wanneer sy door eenen Engel vermaent is geweest, de H. Hostien naer Ceulen niet te dragen, maer by haeren Biecht-Vader, en aen hem te verklaeren, alles wat'er tusschen haer en de Joden verhandelt was, en daer in te volgen synen raed, en te doen, wat hy haer zoude gebieden. Onder deze Schildery was geschreven: Catharina Conscientiae stimulis agitata, impium Judaeorum crimen Parocho suo significat. Dat is: | |
[pagina 231]
| |
Catharina, door het wroegen en prickel van de Conscientie aen gedreven, geeft het goddeloos schelm-stuk van de Joden aen haeren Biecht-Vader te kennen. Dit word nog klaerder bewezen in de achtste Schildery, op gerecht in de Kercke van de H. Gudula, in de welcke men verbeeld ziet de Ciborie, omringelt met straelen van glorie, en staende op eene tafel; als ook Catharina, rustende op een prachtig Ledikant; neffens haer den Engel des Heeren staende in de wolcken, en vergezelschapt van andere Engelen, haer vermaenende ten eynde als voorzeyd is. De Latynsche en Neder-duytsche rymen daer onder staende, waer in den Engel genoemt word, zullen wy naer gewoonte stellen, in 't eynde van dit achtste Hoofd-stuk. Zin-spelende op het bitter lyden van Christus Jesus, dunkt my, dat aen dêze Catharina geschied is, het welcke eertyds gebeurt is aen de Huys-Vrouwe van Pilatus, als haeren Man, den Rechter, den zelven Jesus onder syne macht hadde gekregen, wierd sy in den zelven nacht gequollen met Visioenen, de welcke haer zeer veel schrik en lyden aen dêden, daerom verzocht sy Pilatus, dat hy tegen Jesus niet en zoude misdoen, voor reden gevende: Multa passa sum per visum propter eum. (Matth. C. 27.) ‘Ik hebbe veel geleden door een Visioen om synen t' wille.’ Al- | |
[pagina 232]
| |
dus wierd ook dêze Catharina des nachts door een Visioen van Godt vermaent, op dat tegen den zelven Jesus niet voorder en zoude misdaen worden. Ende gelyk Saulus, die van de Opperste Priesters de open Brieven hadde ontfangen, om alle de Christenen, die hy vond, te vangen en tot Jerusalem te brengen, op den weg van Damascus, in dit quaed voornemen, van Christus is weder-houden, ter Aerde gesmeten en met blindheyd geslagen is. (Actor. C. 9.) en hier door bekeert, en Saulus in eenen Paulus verandert, die als een uytverkoren Vat en Trompet der waerheyd den naem van Jesus door heel de Wereld moest gaen verkondigen: aldus is dêze Catharina ook bekeert, en in haer quaed voornemen weder-houden; en de H. door-wonde Hostien by haeren Pastoor dragende, heeft sy aen de Princelyke Stad van Brussel eenen onwaerdeerlyken Schat bezorgt, die nu Vierhonderd-Jaeren is onbedorven gebleven, en door de heele Wereld vermaerd geworden. Den Biecht -Vader van dêze Catharina was den Eerweerden Heer Pastoor van Onse Lieve Vrouwe ter Capellen, met naeme Petrus van den Eede, door den welcken sy ook bekeert ende gedoopt was, en aen wie sy gewoon was raed te vragen, in allen nood haeren toevlucht te nemen, en haere Conscientie te ontdecken: gelyk sy ook gedaen heeft, zoo haest als dêzen droeven nacht was ten eynde gekomen. Sy is dan in den morgend-stond | |
[pagina 233]
| |
met de Ciborie ende H. Hostien by dêzen Pastoor gegaen, en heeft aen hem, met droefheyd des herten en traenen in haere oogen, te kennen gegeven alles wat tusschen haer en de Joden was voor gevallen, hoe sy van hun eene Ciborie met doorwonde en bebloede Hostien hadde ontfangen, om de zelve naer Ceulen by andere Joden te dragen, de benauwtheden, die sy den geheelen nacht geleden hadde, en hoe Godt haer vermaend en bevolen had, de H. Hostien by hem te brengen en alles te veropenbaeren, vragende vergiffenisse van haer groot misdaed, en belovende haer in alles naer synen raed te voegen. Voege hier dit Jaer-schrift by, CatharIna CUM gratIa DeI naVIter LaboraVIt. | |
Christelyke bemerckinge.IN dêze Catharina konnen wy aenmercken, hoe de gratie Gods tot twee-mael toe in haer heeft wonderbaer gewerkt; eerst, als sy uyt het Jodendom tot het Christendom is bekeert; maer dêze gratie heeft sy haest verloren, haer laetende van de Joden door geld verleyden, om de Mirakeleuze Hostien, tot meerder onteeringe, naer Ceulen te dragen. Als sy dit boos feyt had voor genomen, den dag | |
[pagina 234]
| |
daer naer uyt te voeren, is sy heel den nacht te vooren zeer swaerlyk gequollen geweest, tot dat eyndelyk de goddelyke gratie, voor den tweeden keer, in haer begon te wercken; waer door sy afgetrocken wierd van haer quaed voor-nemen, en aen-gemoedigt om de H. Hostien in Priesters handen te stellen. Dêze goddelyke gratie is aen alle Sondaers ten hoogsten noodsaekelyk; want zonder de zelve kan niemand tot de waere bekeeringe komen: sy is ook noodsaekelyk aen de Rechtveerdige: want zonder de zelve kan niemand eenig goed verdienstig werk doen. Waer uyt volgt, dat zoo Sondaers, als Rechtveerdige, de goddelyke gratie zorgvuldig moeten trachten te bekomen en te bewaeren. Het droevigste is, als iemand door de sonde dêze goddelyke gratie verloren heeft, hy zoo traeg en onachtzaem is, om de zelve wederom te bekomen, niet eens aenmerckende wat schaede hy aen syne Ziele doet, en in wat openbaer perykel hy is van syne Saligheyd voor altyd te verliezen. Daerom vermaend den wyzen Man: Fili peccasti? Non adjicias iterum: sed de pristinis deprecare ut tibi dimittantur (Eccli. C. 21. ℣. 1.) ‘Zône hebt gy gesondigt? Doet het niet meer: maer bid voor uwe voorgaende sonden, op dat sy U vergeven worden.’ Als iemand eenen kostelyken diamantring, een dierbaer Juweel, oft geschrift van groote aengelegentheyd verloren heeft, dan en spaert hy geene moeyte oft aerbeyd; maer | |
[pagina 235]
| |
zoekt met groote nerstigheyd en zorgvuldigheyd zoo lang, tot dat hy die saek, die hem zoo aengenaem en voordeelig is, wederom gevonden heeft. Gelyk in 't Evangelie gedaen heeft den goeden Herder, zoekende het verloren Schaep langs bergen en daelen, door velden en bosschen, tot dat hy het gevonden, op zyn schouders genomen, en by de andere 99. Schaepen gebragt heeft. (Luc. C. 15.) Als ook de Vrouwe, die een van haer penningen verloren hadde, Sy steekt een keirsse aen, neemt den bessem, en keert haer huys, en zoekt in alle hoeken en kanten dien kostelyken penning, tot dat sy hem ten lesten met groote blydschap vind: Quaerit diligenter donec inveniat. (Luc. C. 13. ℣. 8.) ‘Sy zoek nerstelyk tot sy hem vind.’ O blinden en uytzinnigen Mensch! hoe menigmael verliest gy door de sonde dien kostelyken schat, allen uw goed en geluk, de heylig-maekende Gratie, de welcke Jesus, door het storten van syn bloed, en verlies van syn leven voor U verkregen heeft, en gy blyft, eylaes! zoo traeg en onachtzaem, om de zelve wederom te yinden en te behouden. Hoort den H. Bonaventura hier over klagen: Perdit Homo bovem, & solicitè eam quaerit; perdit equum, & non quiescit; perdit ovem, & post eam vadit: sed perdit Homo peccando Christum, & quiescit, comedit, bibit, & non quaerit. (S. Bona℣. Serm. 2. de S. Magdal.) ‘Den Mensch verliest eenen osch, en hy zoekt | |
[pagina 236]
| |
hem zorgvuldig; hy verliest een peerd, en hy en rust niet; hy verliest een schaep, en hy gaet het achter naer: maer den Mensch met te sondigen verliest Christus, de heylig-maekende Gratie, en hy is gerust, hy eet, hy drinkt, en hy zoekt niet.’ O uytzinnigheyd! en beweenelyke blindheyd! Maer wat is de goddelyke Gratie? De Godsgeleerde zeggen, dat sy is een gaeve uyt de goddelyke goedertierentheyd voort-komende; de welcke den H. Thomas van Aquinen (q. 10. ad. 2.) aldus beschryft: ‘Dat sy is eene Hoedaenigheyd (qualitas) door de welcke de Ziele, om de hemelsche Saligheyd te bekomen, vervoordert word:’ want gelyk eenen Pyl, uyt syn zelven naer het doelwit niet vliegen kan, ten zy hy door de hand van den Schutter hier toe vervoordert word; en gelyk de Penne uyt haer zelven niet schryven en kan, ten zy die door de hand van den Schryver bestiert word: aldus ook konnen wy tot ons leste eynde, het welcke Godt is, uyt ons zelven, gelyk uyt ons zelven alleen, niet komen; 't en zy de gratie Gods ons onweerdige en onbequaeme daer toe vervoordert en helpt: daerom bid met reden onse Moeder de H. Kerk: Tua, nos, Domine, gratia semper praeveniat, & sequatur, ac bonis operibus jugiter praestet esse intentos. ‘Dat, ô Heere! uwe gratie ons altyd voor kome en opvolge, en tot de goede wercken gedueriglyk vlytig maeke.’ | |
[pagina 237]
| |
Dêze goddelyke Gratie is dat klaer-schynende Licht, waer van den H. Joannes ( C. 1. ℣. 9.) zegt: Qua illuminat omnem hominem venientem in hunc Mundum. ‘Het welcke verlicht allen Mensch in dêze Wereld komende.’ Dêze is het levende Water, waer van Christus tot de Samaritaensche Vrouwe zeyde: Aqua, quam ego dabo ei, fiet in eo fons aquae salientis in vitam aeternam. (Joan. C. 4. ℣. 10.) ‘Het Water, het welk ik hem geven zal, zal in hem worden een fonteyn van Water, springende tot het eeuwig leven.’ Dêze is de Colomne van wolk en vuer, beschermende en verlichtende, de welcke de Kinderen van Israël door de wildernissen en wonderbaere wegen heeft geleyd naer het land van Beloften: Numquam defuit Columna nubis per diem, nec Columna ignis per noctem, coram Populo. (Exod. C. 13. ℣. 22.) ‘Noyt gebrak de Wolk-kolomne by dag, noch de Vuer-colomne des nachts, voor het Volk.’ Dêze is het gewasschen lang Kleed en in 't bloed van het Lam gezuyvert en wit gemaekt, met het welk de Ziel bekleed en verciert zynde, gerustelyk tot Gods aenschyn kan naerderen. (Apoc. C. 7. ℣. 14.) Dêze goddelyke Gratie is ook het schoon Bruylofts-kleed, zonder het welcke den Mensch bevonden zynde geenzins bequaem en is om tot de hemelsche Bruyloft te komen: maer met gebonde handen en voeten in de eeuwige duysternissen geworpen zal | |
[pagina 238]
| |
worden. (Matth. C. 22. ℣. 11.) Dêze is eyndelyk dien verborgen Schat in den acker van uwe Ziele, zonder den welcken U niet met allen kan baeten, van al wat gy kont bezitten: en is 't saeken gy dêzen Schat alleen bezit, dan hebt gy in alles genoeg, en niet anders meer noodig. (Matth. C. 13. ℣. 44.) Aldus zeyde Christus, de eeuwige waerheyd, tot den H. Apostel Paulus: Sufficit tibi gratia mea. [2. Cor. C. 11. ℣. 8.] ‘Myne gratie is aen U genoeg.’ Hoedaenig en moeten wy dan niet arbeyden om dêzen alderkostelyksten Schat te bekomen, en altyd te behouden? Laet andere de gratie van Koningen en Princen zoeken, laet hun arbeyden om rykdommen te verzaemelen; laet ons de gratie Gods zoeken en dêze zal ons genoeg zyn: want zegt den Apostel: Gratia Dei vita aeterna. [Rom. C. 6. ℣. 23.] ‘De gratie Gods is het eeuwig leven in Christo Jesu onsen Heere.’ Aenmerkt, eenen Koning, in syn volle heerschappy, wezende zonder de gratie Gods, is minder als den alder-armsten Bedelaer des Werelds, bekleed zynde met de Heylig maekende gratie. Ja, Lucifer, eenen alder-afgrysselyksten Duyvel, hadde hy de Heylig-maekende gratie, hy zoude eenen alder-schoonsten Engel wezen. Waerom ik hier nog by voege de schoone woorden van Petrus Cellensis [Cit. à Rupert. in auri fod.] O Gratia gratiosa! sine te omnia mala, tecum omnia bona: sine te, inquam, inanis universa | |
[pagina 239]
| |
Creatura. O Anima! si esuris gratiam, pulsa ad januam, si pulsaveris, aperietur; si petieris, dabitur. Welcke woorden ik myne Musa aldus laete vertaelen: O Gratie! gy zyt lieffelyk,
In deugd en in verdiensten ryk,
Gy zyt, wat men kan wenschen:
O Gratie! die U niet en heeft,
Schoon hy nog zoo voorspoedig leeft,
Den droefsten is der Menschen.
Daerom, myn Ziel, Gods Gratie vraegt;
Met die, gy aen den Heer behaegt,
Godt, die U deez' zal geven,
Zoo gy met dêze leeft en sterft,
Gy 't Hemel-ryk tot loon verwerft:
Want sy is 't eeuwig Leven.
De afbeeldinge waer in Catharina, by nachte verschrikt zynde, en vermaent word, om de H. Hostien niet naer Ceulen; maer by haeren Pastoor te dragen, is de achtste Schildery in de Kercke van de H. Gudula, bekostigt en vereert door de weerde Mevrouwe Ludovica de Liano Velasco, Abdisse der Abdye van Ter Cameren. Onder de zelve staet: Multa passa sum per visum propter eum. Matth. 27. Angelus in somnis Catharinam terret & urget,
Conceptumque, monet, prodat ut illa nefas.
Ille monet, Catharina tremit: sed & ante Pilati
Territa per visum Praesidis Uxor erat.
Dat is te zeggen; | |
[pagina 240]
| |
Ik hebbe veel geleden door een Visioen om synen t' wille. Matth. 27. Gods Engel in den slaep komt Catharinam drygen,
Dat sy 't bestemde stuk geenzints en mag verswygen.
Den Engel die vermaent, sy Word met schrik belaen,
Wiert ook Pilatus Vrouw om Jesus niet bestaen?
Eyndige dit achtste Hoofd-stuk met de twee naervolgende Jaer-schriften: seDUCta MULIer ChrIstIane resIpUIt.  |