Vier-honderd-jaerig jubilé. Eerste deel
(1770)–J. de Boeck–
Auteursrechtvrij
[pagina 192]
| |
Achtste zinne-beeld. Columba Seducta. d'Eenvoudigheyd,
Word ligt verleyd.
| |
Verklaeringe van 't zinne-beeld.DE Duyf is vol eenvoudigheyd,
Sy denkt op geen arglistigheyd,
Om iemand te bedriegen:
Sy sterk gepluymde vleugels heeft,
Waer mede sy de locht door-sweeft,
Om snellyk voort te vliegen.
De Duyf bemint de reynigheyd,
En leeft ook in getrouwigheyd
| |
[pagina 193]
| |
Met wie sy eens gaet Paeren:
Haer liefd' is ook zeer zoet en goed,
Waer mede sy haer Jongskens voed,
En die tracht te bewaeren.
Sy is zachtmoedig over al,
Sy heeft geen bitterheyd oft gal,
Om haer te willen wrêken:
Haer' klauw aen niemand hinder doet,
Haer bek is nimmermeer verwoed,
Om iemand me té stêken.
Geen vyandschap quelt oyt haer hooft;
Want schoon dat men haer Jongskens rooft,
Sy zal geen gramschap toonen:
Sy weder nieuwe Jongskens broeyt,
Waer door haer Meesters goed aengroeyt,
Sy 't quaed met 't goed wilt loonen.
Als Noach zig in d'Arck nog vond,
Hy eene Duyf naer buyten zond,
Om 's Werelds stand te raeden;
De Duyf quam weder op d'Arks dak,
En bragt Noe den Olyven-tak,
Tot teeken van genaeden.
Als Christus het Doopzel aen nam,
Den Heyl'gen Geest uyt d' Hemel quam,
In Duyfs schyn, neer gerezen.
Ziet! wat een eer de Duyf behaelt,
Die met zoo groote gaven praelt,
Dient Hemel-hoog geprezen.
MAer die in deugd zoo hoog op gaet,
Heeft ook iet, dat haer dient tot quaed,
En ieder een zal laeken:
De Duyf, door haer eenvoudigheyd,
Word zomtyds door wat aes verleyd
En in het net zal raeken.
Den Duyve-melcker zeer verlangt,
Op dat hy vremde Duyven vangt,
Die hy weet aen te locken:
Hy voed de syn' met honing-raet,
En met een' zoete geur hun laet
Wel-riekend overtrocken:
| |
[pagina 194]
| |
En zynde aldus toe-gerust,
Laet hy die vliegen, daer 't hun lust,
Naer ander Duyve-koten:
Dees' zynde dan wat onder een,
Malkander haest worden gemeen,
En zyn als huys-genoten;
En door den trek tot honing-raet,
En zoeten reuk, die hun aenstaet
Zoo worden sy bedrogen:
En zoo als d'eerste vliegen gaen,
De vremde ook met hun op staen,
En komen t'zaem gevlogen,
Tot in het Duyve-melckers hok
Op hope van een lecker brok,
Waer sy zoo naer verlangen.
Maer zoo sy zyn in 't Duyve-kot,
De val-deur valt terstond in slot,
En zyn, eylaes! gevangen.
Dees' Duyven zyn zeer los en dwaes,
Die om een weynig lecker aes,
Daer naer lang moeten duchten:
Aldus is ook een domme Ziel,
Die, om wat goud, in sonde viel,
En daer naer lang moest zuchten.
Dit is 't, dat wy met waerheyd zien,
In eene Vrouw, genaemt Cath'rien,
Die eerst was Jods van leere:
Maer sy wierd van 't blind Jodendom
Bekeert tot 't salig Christendom,
En dus een Duyf des Heere.
Maer naer dat door den Jodens haet,
Gods Hostien waeren versmaet,
En schandelyk door-steken;
Doen sloegen dêze schelmen raed,
Om voorts te gaen tot grooter quaed,
En meerder hun te wreken.
Sy wilden dêzen weerden Schat
Verzenden naer een ander Stad,
By wreeder Jodsche Beulen:
Sy zochten dan naer eene Vrou;
| |
[pagina 195]
| |
Die dêze Hostjens dragen zou
Van Brusselen naer Ceulen:
Dit wird Cath'rina voor geleyt,
Die eerst onwillig was in 't feyt,
En dit heeft af geslagen.
Sy rechten doen een maeltyd groot,
Cath'rina quam, daer op genood,
Men bleef haer 't zelve vragen:
Men offerde haer, boven dat,
Een goud-bors van een ryken Schat,
Zoo sy die wilde dragen:
En ziet! door dit schoon goud-ryk aes,
Verleyd wierd dêze Duyf zeer dwaes,
Den koop wierd toe geslagen.
Dit is, eylaes! den tweeden keer,
Dat men, voor goud, verkoopt den Heer,
Die niet is te betaelen!
Maer zegt: wat zal hun eynde zyn?
Eylaes! de swaere helsche pyn,
Waer in sy zullen daelen.
| |
Toe-passinge.DE Duyven hebben veele goede eygendommen, en dienen aen de menschen tot veele schoone leeringen: sy zyn goed-aerdig, zachtmoedig, zuyver, vriendelyk, eenvoudig en oprechtig: hunne becken en klauwen dienen hun niet tot wapenen, om iemand te hinderen oft leet te doen. Zommige Natuer-kondige zeggen, dat de Duyven zonder gal zyn; ook zyn sy aen de eerbaerheyd en getrouwigheyd teenemael over-gegeven, zoodaenig dat geen eene Duyve, onder zoo groote menigte in een Duyve-hok, haer met een an- | |
[pagina 196]
| |
dere zal verzaemelen: maer zoo haest twee met malkanderen Paeren, blyven sy malkanderen getrouw by tot ter dood toe. De Duyf draegt zulk een liefde voor haere Jongskens, dat sy haer zelven met den bek de pluymen uyt trekt, om voor haer Jongskens eenen zachten nest te maeken. Door indruk van de natuer haeten sy allen vuylen stank, daerom vliegen sy daer het wel riekt, om dêze reden heeft den geleerden Picinelli (in Mundo Symbol. Lib. 4. C. 20. n. 267.) een Duyf verbeeld, die naer eenen witten thoren vliegt, om aldaer te nestelen, met dit Onder-schrift: Ad Candida. Waer op dêze Rymkens passen: De Duyf zeer reyn en zuyver leeft,
De Wittigheyd voor Doel-wit heeft;
Waer naer sy vliegt als eenen wind,
Mits sy de wittigheyd bemind.
Want de Natuer-kondige hebben aenmerkt, dat de Duyven witte en reyne plaetzen beminnen; en Columella (Lib. 2. C. 8.) leert, dat men de gansche plaets wit moet schilderen en altyd zuyver houden, om dat sy daer in dan te liever woonen en nestelen. Door dit Zinne-Beeld word ook Godt den H. Geest verbeeld, den welcken in het Doopzel Christi, in de gedaente van eene Duyve | |
[pagina 197]
| |
is verschenen, en gerne in reyne herten woont. Waerom den H. Augustinus wel zegt: Mundissimo Domino, mundissima debetur habitatio (Lib. Medit. C. 35.) ‘Aen den Alder-zuyversten Heere, is men verplicht de alderzuyverste wooninge te geven.’ Als ook Ludovicus Sotomajor zeggende: Nihilo enim Deus, id est, Sponsus caelestis, magis delectatur, quam cordis munditie. (in C. 2. Cant.) ‘Daer en is niet daer Godt, dat is, den hemelschen Bruydegom, meerder vermaek in neemt, als in de zuyverheyd des herte.’ Petrus de Valle en Cornelius à Lapide (Comment in Oseae C. 11. ℣. 11.) schryven, dat de Duyven, in Asiën, Egypten, en andere turksche Landen, zoodaenig geleert worden, dat sy voor Posten en Boden dienen, en de brieven van d'eene plaets naer de andere dragen. Dus was de Duyve eenen aengenaemen Bode, de welcke den Patriarch Noë, ten tyde van de algemeyne Diluvie uyt de Arcke liet vliegen, en de welcke tegen den avond weder quam, en eenen afgebroken groenen Olyftak in haeren bek hadde: want daer uyt merkte en kende Noach, dat de wateren der Diluvie waeren gevallen, vermits sy hem het teeken van Vrede overleverde. (Genes. C. 8.) Des niet tegenstaende zoo gaet het met de Duyven, gelyk het gemeyn Spreek-woord zegt: Geen koren zonder kaf; en, Geenen goeden Acker zonder onkruyt; de Duyven al-hoewel sy zoo voornaeme treffelyke gaven be- | |
[pagina 198]
| |
zitten, hebben ook hunne gebreken, onder andere, dat sy hun zoo ligtelyk laeten verleyden, en hunne Meesters en wooningen verlaeten, ende hun by vremde Duyven en Meesters begeven. In dêzen zin klaegt Godt van den Koning Jehu, en Kinderen van Israël; dêze door Synen Propheet Oseas by eene Verleyde Duyve, vergelykende: Et factus est Ephraim quasi Columba seducta non habens cor: AEgyptum invocabant, ad Assyrios abierunt. (Oseae C. 7. ℣. 11.) ‘Ende Ephraim is geworden als eene verleyde Duyve, geen hert hebbende: sy aenriepen Egypten, sy zyn tot de Assyriaenen over gegaen.’ Hier door wilt Godt te kennen geven de boosheyd en goddeloosheyd van Jehu en syn Volk, de welcke Godt verlaeten hadden, en tot de Afgoderye waeren overgegaan; hun begevende tot hunne Vyanden, de Egyptenaers en Assyriaenen, de welcke Ongeloovige en Afgodisten waeren, laetende door dêze hun aftrecken van den waeren Godt, en van hun schuldige plichten. De Duyven worden door verscheyde manieren verleyd en bedrogen. Den geleerden Berchorius (Verb. Columba, lit. E.) schryft dat dit aldus geschied: eenen Lief-hebber van Duyven, trachtende andere vremde Duyven tot zyn Duyve- hok te locken, geeft aen syn eygen Duyven honing-raed tot voedzel, waer door sy eenen zoeten reuk van hun verspreyen; dan laet hy de zelve uytvliegen, de | |
[pagina 199]
| |
welcke hun vermengelende met andere Duyven, en dêze dien aengenaemen reuk gewaer wordende, voegen hun onafscheydelyk by de honing-riekende Duyven, en zoo haest dêze naer hun eygen Duyve-hok weder keeren, vliegen alle de andere vremde Duyven mede, op hope van ook honing-raet en lecker aes te vinden, en zoo haest sy nu binnen het Duyve-hok gekomen zyn, dan laet den Duyve-melcker de val-deur toe vallen, en alle die vremde Duyven zyn dan gevangen, en onder een anders macht gestelt, die met hun handelt naer syn believen. Den zelven Berchorius (Supra) eygent dit toe, in eenen geestelyken Zin, aen zommige Dienaers van Godt, de welcke ziende hoe de Minnaers van de Wereld hun begeven, om rykdommen te verzaemelen, om hooge Ampten te bekleeden, om aen hunne lusten en zinnelyke driften te voldoen, en om den zoeten honing-raet der ydelheden en wellusten te proeven: hier door als aengelokt, begeven sy zig tot de gezelschappen van dusdaenige, handelen en wandelen met hun, en volgen hunne quaede en verkeerde wegen; meynende daer door ook geluckig te worden en de zoetigheden des Werelds te proeven: en eylaes! hier door worden sy van Godt, hunnen Meester afgetrokken, en berooft van hun toe geschikte wooninge, de hemelsche glorie, en zyn geestelyke Verleyde Duyven; en hooren toe aen eenen anderen Meester, den | |
[pagina 200]
| |
Duyvel der Hellen, van wie sy gevangen zyn; en die voor een weynige geproefde zoetigheyd, hun de eeuwige bitterheden in de Helle zal doen smaeken. Daer-en-boven worden de Duyven nog op andere manieren gevangen, Godt noemt die niet alleen: Verleyde. Duyven: maer voegt daer by: Non habens cor, ‘Geen hert hebbende:’ dat is geen verstand, voorzichtigheyd en achterdencken: want gelyk Arias (apud A Lap. supra) zegt: daer alle de andere Vogelen de netten en stricken van de Vogel-vangers myden en vluchten, de Duyve nogtans is zoo uytzinnig en onverstandig, dat sy om een weynig aes, byzonder ten tyde van den winter, van zelfs in de netten zal vliegen, om het voorgeworpe aes te bekomen, en aldus is sy bedrogen en gevangen. Den H. Basilius (Epist. 175. ad Julittam) weyst nog een ander maniere aen, door de welcke de Duyven bedrogen, verleyd en gevangen worden, zeggende: Ars quaedam est aucupandi Columbas, &c. ‘Daer is een zeker konst om Duyven te vangen, te weten op dêze maniere: alle die hun beste doen, om wilde Duyven te vangen; als sy nu een gevangen hebben, dan maeken sy die tam, en gewoon om onder de menschen gemeynzaem te verkeeren, daer naer stryken sy de vleugels van die met eenen wel-riekenden balzem, en laeten dan die haer vervoegen by andere wilde Duyven: dêze aen- | |
[pagina 201]
| |
gelockt door den zoeten reuk des balzems, worden gemeyn met de uyt gezonde en volgen die over al, tot dat dêze hun brengt tot de bezittinge van dien, aen wie sy eygen is.’ Bene olentes autem sequuntur & reliquae, atque ita in potestatem Columbarii veniunt. ‘En alle de andere Duyven volgen de wel-riekende, ende aldus komen sy onder de macht van den Duyve-melcker.’ Prudentius (in Hamatigenia) drukt klaerlyk uyt allen de manieren, met de welcke de Duyve- jagers, de Duyven bedriegen en vangen, en hy toont aen, dat op alle dêze bedriegelyke manieren den Duyvel der hellen de Zielen der menschen vangt, en in den eeuwigen afgrond treckt. Hierom is 't dat Christus dêze schoone vermaeninge geeft: Estote prudentes sicut Serpentes, & simplices sicut Calumbae. (Matth. C. 10. ℣. 16.) ‘Weest voorzigtig gelyk de Serpenten, en eenvoudig gelyk de Duyven:’ hy wilt dat wy de eenvoudigheyd der Duyven zullen t'zaemen voegen met de voorzigtigheyd der Serpenten, en met dêze de andere zullen scherpen, opwecken en bewaeren: op dat wy aldus eenvoudig zyn, dat wy een ander niet en hinderen; en ook voorzigtig zyn, op dat wy door de loosheyd van een ander niet bedrogen oft tot quaed verleyd worden: want de voorzigtigheyd zonder de eenvoudigheyd is eene Arglistigheyd: en de eenvoudigheyd zonder de voorzigtigheyd is eene Dwaesheyd. | |
[pagina 202]
| |
Hierom is 't dat Prudentius (supra) Eva, van 't Serpent verleyd en bedrogen zynde, by een onnoozele Duyf vergelykt: Eva Columba fuit tum Candida, nigra deinde Het welk ik myn Musa aldus laete vertaelen: Eerst Eva een reyn Duyve was,
Verleyd, verandert sy zeer ras;
Van wit word sy een swarte Raef,
En 't zaemen ook des Duyvels slaef:
Den Appels lieffelyken schyn,
Was haer een doodelyk venyn:
Dus sy dan, door d'arglistigheyd,
Is van het hels Serpent verleyd.
Aldus mogen wy den naem en daed van eene verleyde Duyf ook toe-schryven aen eene Vrouwe genaemt Catharina, die uyt het Jodendom bekeert was tot het Christendom, en van de booze Joden door geld is omgekocht en verleyd, om de door-steken H. Hostien van Brussel naer Ceulen te dragen, waer van hier volgt de | |
Historie.NAer dat de goddelooze Joden, in hunne Synagoge binnen Brussel, de H. geconsacreerde Hostien langen tyd met hunne venynige tongen grouwelyk hadden gelastert, | |
[pagina 203]
| |
met Poingiaerden en Messen wreedelyk doorsteken en nu van hunnen val opgestaen waeren; ziende het mirakeleus Bloed nog overvloedig uyt de steken loopen: stonden sy niet alleen verwondert, maer waeren ook zeer verschrikt en benauwt, en niet wetende wat beginnen, hebben sy t'zaemen raed geslagen, om te raemen, wat men met deze bloedige Hostien zoude doen. In dêzen raed wierd eyndelyk besloten, dat sy hun van dêze Hostien op eene heymelyke maniere moesten ontmaeken, op dat hun schelm-stuk niet aen den dag en zoude komen, en sy alle in de handen van de Justitie vallen, die hun voor zeker daerom met eene alder-wreedste dood zoude straffen. Hierom besloten sy voorder, dat men de Ciborie met de door-steken en bloedige Hostien, door eenen getrouwen bode naer Ceulen moest doen dragen, en daer aen andere Joden van hun natie en kenisse overleveren, met eenen Brief, wat hun weder-vaeren was, die dan met dêze Hostien konden doen, wat hun beliefde: wezende hun genoeg, dat sy hier dóór van alle vreeze, schande en straffe verlost waeren. Om dan den boozen raed, die sy onder malkanderen besloten hadden, in het werk te stellen, hebben sy gaen onder-zoeken, wie men den bequaemsten zoude vinden, om dit hun voornemen uyt te wercken: eyndelyk hebben sy gedacht en ontboden een zeker Vrouwe met naeme Catharina, de welcke | |
[pagina 204]
| |
eenigen tyd te vooren van Jods was Christen geworden, en al-hoe-wel sy uytwendig eenigzints Christelyk leefde, hiel sy nogtans heymelyk goede kennisse met dêze versteende Joden en was hun zeer beleeft en gedienstig, om dat sy zomtyds van hun eenige giften kreeg, die sy haer gerne gaven, op hope, dat sy hier door wederom tot de Jodsche Religie zoude keeren. Dêze Catharina woonde toen in de Parochie van Onse Lieve Vrouwe ter Capellen buyten de Steen-Poort, die nu is afgebroken, zynde die straete van beyde de zyden met schoone huysen betimmert, en de misdaedige, die daer gevangen zaten (gelyk ook dêze Joden gezeten hebben) overgebragt naer de Oude Halle- poort, alwaer nu het Gevangen-huys is op gerecht. Zoo haest als dêze Vrouwe by hun gekomen was, hebben sy haer met vleyende woorden beginnen aen te spreken, dat sy aen haer een saeke van groote aengelegentheyd wilden ontdecken, de welcke, zoo sy die wilde uytvoeren, haer tot groot geluk en voordeel zoude dienen: maer eer sy aen haer dit wilden te kennen geven, sy te vooren moest vastelyk beloven ende met eede bevestigen, dat sy hun toe-betrouwt geheym aen niemand ter wereld oyt zoude kenbaer maeken. Catharina belooft hun dit, en doet daer op haeren eed; en dit gedaen zynde, zeggen sy haer, dat sy besloten hadden eene Ciborie, waer in eenige Hostien waeren, met eenen | |
[pagina 205]
| |
Brief te zenden naer Ceulen, om dit alles heymelyk en spoedig te behandigen, aen die aldaer van hunne Natie woonachtig waeren, dat sy aen haer geld op de hand zouden geven, om haere reyze te vervoorderen, tot Ceulen wezende ook geld zoude krygen van de Joden hunne Vrienden, en weder-keerende (met verzekeringe dat alles wel besteld was) wederom van hun tot Brussel rykelyk zoude geloont worden. Voorder verzochten sy haer van die reyze spoedig te willen aennemen en alles getrouwelyk te bestellen, en dêden haer met veele schoone woorden, andere diergelyke beloften. Catharina dêze voor-stellinge hoorende, wierd geheel ontstelt en vol achterdencken, nogtans en had sy de kloekmoedigheyd niet, om dit verzoek geheel af te slagen: sy vreesde van den eenen kant, zoo zy dit weygerde, dat de Joden dit op haer zouden wrêken; en van den anderen kant knaegde haere Conscientie, waer door sy voor dit groot Feyt verschrikte; eventwel sy bleef ongewillig, en brogt veele uytvluchten by, om hun verzoek te weygeren, zeggende onder andere ook; dat sy te swak en onbequaem was, om zoo een verre reys, van Brusselen naer Ceulen, alleen te doen, en dat sy vreesde op den weg berooft oft vermoort te worden. De Joden ziende haer wankelbaer en ongewillig, gaven haer tyd, om haer daer op te beraeden, en dêden haer wederom haer voorige | |
[pagina 206]
| |
belofte en eed vernieuwen, van dêze zaeke geheym te houden; want haer leven en dood daer van af hong, verzoekende voorder van hoe eerder hoe liever haere meyninge hier over aen hun te verklaeren, waer mede sy haer lieten vertrecken. Catharina nu alleen zynde begon dêze voorstellinge der Joden wat rypelyker te overdencken: sy aenmerkte wat groote boosheyd het was, den waeren Godt, tegenwoordig in 't H. Sacrament, over te leveren in de handen der Joden, syne gesworen Vyanden; 't is waer dat den Duyvel haer ook quam bekoren, haer voorstellende het groot geld, het welk sy hier door zoude bekomen: maer door de gratie Gods overwon sy dit boos ingeven, en besloot voor vast, van zoo groote boosheyd niet te bedryven, en van noyt weder te keeren by de Joden; nogtans, om haeren gesworen eed, nam sy voor dit geheym aen niemand te veropenbaeren. De Joden ziende naer verloop van tyd, dat Catharina tot hun niet weder en quam, en vreezende voor quaede gevolgen, hebben besloten eenen maeltyd op te rechten, Catharina daer op te nooden, en treffelyk te onthaelen, en als dan, onder een groot getal van Joden, door schoone woorden haer over te haelen, en door ryke beloften te winnen. Gelyk het ook geschied is; want Catharina met hun aen tafel zittende, op 't eynde van de maeltyd en drincken van veel wyn, hebben sy te zae- | |
[pagina 207]
| |
men haer wederom overvallen, en verzochten haer op alle vrindschappen, van niet langer de reyze naer Ceulen meer uyt te stellen, en aen hun verzoek te voldoen. Maer Catharina bleef standvastig en weygerig, zeggende, dat sy dit niet en konde, noch en mogt doen. De Joden ziende, dat sy niet en voorderden, begonnen haer met drygementen aen te gaen, en hunne getergde gramschap voor te stellen, zeggende, dat sy hun geheym aen haer nu ontdekt hadden, en dat sy wilden dat dit zoude uyt gevoert worden, oft anderzints dat sy dit op haer zouden wrêken. Hier door begon Catharina eenigzints te waggelen, zonder nogtans aen hun boos voornemen toe te stemmen. Ten lesten eenen der Joden bediende zig van 't 'geld, waer voor alles buygt, en telde haer twintig goude Moutoenen, met belofte van naer haer weder-komste haer nog meerder te geven. Catharina, die te vooren zoo kloekmoedig en standvastig was gebleven, ziende dit schoon blinckende goud, wierd daer door bewogen, en staet hun verzoek toe, met belofte van alles getrouwelyk te volbrengen. Hier op geeft men haer de Ciborie met de door-wonde Hostien, die sy gewillig aenneemt, en eer sy daer mede naer huys vertrekt, geeft sy hun vaste verzekeringe, van zonder uytstel naer Ceulen te vertrecken, en alles getrouwelyk uyt te wercken. Dit is nu de tweede mael, dat dêze H. | |
[pagina 208]
| |
Geconsacreerde Hostien aen de Joden, voor geld zyn over-gelevert, eerst door Jan van Loven voor 60. en nu door voornemen, van Catharina voor 20. goude Moutoenen. Aenmerckt hier, hoe aen de kracht van geld alles onderworpen is en over-wonnen word! Waerom ik hier nog invoege de twee volgende Jaer-schriften: InanIs peCUnIa seDUCIt pLUrIMos. Dat is: Het ydel Geld verleyd'er veele. Waerom ik voorder zegge: sLeCht geLD,, WonDer geWeLD,, | |
Christelyke bemerckinge.WAt baet het aen dêze Catharina, dat sy door de gratie Gods uyt het Jodendom tot het Christendom bekeert was? Dat sy van haere sonden in 't H. Sacrament van't Doopzel was afgewasschen? Dat sy zoo menigmael den waeren Godt en Mensch in 't H. Sacrament hadde aenbeden en ontfangen; en dat sy nu gesteld was op den rechten weg van haere Saligheyd? Sy hadde het quaed gezelschap der Joden moeten vluchten, dan zoude sy door het geld, als een onnoozele Duyf, zoo schandig niet verleyd geweest zyn, noch zoo droevig in sonden gevallen hebben. Sy moet aen alle Christenen tot een voor-beeld | |
[pagina 209]
| |
dienen, en tot een vermaeninge wezen, om in sonden niet te hervallen; en dit door de quaede gezelschappen en occasien van sonden te vluchten: want zegt den Wyzen-man: Qui amat periculum, in illo peribit. (Eccli. C. 3. ℣. 27.) ‘Die het gevaer bemint, zal'er in vergaen.’ Ik voege hier nog by: ZOo men niet wilt droevig zuchten,
Moet men de perykels vluchten:
Want die in 't vuer stekt syn hand,
Zeker voelen zal den brand.
Die met booze gaet verkeeren,
Zal van hun de boosheyd leeren;
Die zyn hand slaet aen het pek,
Krygt daer van een swarte plek.
Vlucht de plaetzen boven allen,
Alwaer gy eens zyt gevallen;
Vlucht, al was 't U nog zoo lief,
Want d'occasie maekt den Dief.
Wilt gy U te veel betrouwen,
't Zal U zeker daer naer rouwen,
Die 't perykel niet en haet,
Zekerlyk daer in vergaet.
Het is niet genoeg syne sonden met een waerachtig leetwezen te belyden, en de H. Absolutie daer over te ontfangen: maer men moet met alle mogelyke middelen ook de occasie van sondigen vluchten, de persoonen en plaetzen verlaeten, waer men perykel vreest; anderzints zal men wederom in sonden hervallen. Wat baet het, dat iemand met de Vrouw van Loth uyt Sodoma en uyt den staet der verdoemenisse is gegaen, is 't saeken dat hy korts daer weder achter rug | |
[pagina 210]
| |
ziet en hervalt? (Genes. C. 19. ℣. 26.) Wat baet het, dat men de roode Zee is door gegaen, en den weg naer het land van Beloften heeft begonnen, is 't dat men met de Israëliten weder verlangt naer de Vleesch-potten van Egypten? (Exod. C. 19. ℣. 3.) Wat baet het, dat men syn hand aen de ploeg slaet, en wederom achter om ziet naer oude oft nieuwe gelegentheyd van sondigen? (Luc. C. 9. ℣. 26.) Die het venynig gezicht van den Basiliscus niet en vlucht; wat wonder is het dat hy daer van vergiftigt word? Die moetwillig in 't vuer valt, moet nootsaekelyk zig daer aen verbranden. En gelyk den Wyzen-man zegt: Qui tetigerit picem, inquinabitur ab ea. (Eccli. C. 13. ℣. 1.) ‘Die pek aenraekt, zal'er van besmeurt worden.’ Hierom vermaent ons den Saligmaeker, zeer wysselyk: Estote ergo prudentes sicut Serpentes. (Matth. C. 10. ℣. 16) ‘Weest dan voorzichtig gelyk de Serpenten.’ En waerom gelyk de Serpenten? De reden is: een Serpent ziende oft hoorende den Besweerder, zal terstond met synen steert syn een oor stoppen, en de ander tegen den gront drucken, op dat hy de stemme, den zang oft geschuyffel van den Besweerder niet en hoore, en aldus in syne netten vallende, synen gevangen worde. Doet ook aldus, ô Mensch, stopt uwe ooren, sluyt uwe oogen zoo menigmael als gy eene oude ofte nieuwe occasie van sondigen hoort, ziet, oft ontmoet. | |
[pagina 211]
| |
Hier toe vermaent U ook den Saligmaeker, zeggende: Quod si oculus tuus dexter scandalizat te, erue eum &c. (Matth. C. 5. ℣. 29. en 30.) ‘Is 't dat uwe rechte ooge U verergert, zoo trekt die uyt en worptze van U: want het is U beter, dat'er een van uwe leden verloren gaet, dan dat uw geheel lichaem geworpen worde in de Helle. En is 't dat uwe rechte hand U verergert, zoo kapt die af, en worpze van U: want het is U beter, dat'er een van uwe leden verloren gaet, dan dat uw geheel lichaem in de Helle gaet.’ De ooge, die men moet uyt rucken, en de hand, die men moet afkappen, is de quaede gelegentheyd van sondigen en alles wat de saligheyd van onse Ziel kan hinder doen; rukt dêze ooge uyt, kapt dêze hand af, is 't saeken gy in der eeuwigheyd niet en wilt verloren gaen. Betrouwt U niet op uwe krachten oft op uw vast voornemen, van niet meer te zondigen: want die het perykel bemint, zal daer in vergaen; en den H. Hieronymus zegt: Miraculum est, in occasionibus non cadere; cum homo ad casum sit pronus. (S. Hier. à Pelez. fol. 285.) ‘Het is een Mirakel, in de occasien niet te vallen; aengezien den mensch tot den val genegen is.’ Maer nog grooter boosheyd bedryven dêze, die dêze verdoemelyke Joden naer volgen, die door vleyende woorden en geld Catharina hebben verleyd en tot sonden getrocken. Van dêze spreekt den Propheet Jeremias: Inventi | |
[pagina 212]
| |
sunt in Populo meo impii, insidiantes quasi aucupes, laqueos ponentes, & Pedicas ad capiendos viros. (Jerem. C. 5. ℣. 26.) ‘Onder myn Volk zyn goddelooze gevonden, laegen leggende als Vogel-vangers, stricken en voet-stroppen leggende, om mannen te vangen.’ Voorwaer dêze zyn Vogel-vangers der Helle, en instrumenten van den Duyvel: want dat den Duyvel, door syn zelven niet en kan uyt wercken, dat doet hy door dêze Ziel-verleyders en Vogel-vangers der Helle. Wie en weet niet hoe machteloos den Duyvel is, als hy alleen werkt, om een Ziele te verleyden en tot sonden te brengen? Den H. Jacobus zegt: Resistite Diabolo & fugiet à Vobis, (C. 4. ℣. 7.) ‘Weder-staet aen den Duyvel, en hy zal van U-lieden vluchten.’ Aenmerkt, Jacobus zegt niet: Hy zal stil van U-lieden weg gaen: maer Hy zal van U-lieden vluchten, gelyk eenen Dief, die vreest gevangen te worden, zeer snellyk loopt: zoo vreezachtig en machteloos is den Duyvel, als hy alleen werckende, weder-staen word. Maer den Duyvel is verschrickelyk, stout en machtig, als hy eenen goddeloozen Mensch heeft, die synen mede-helper is. Den Duyvel weet wel, als hy alleen den Mensch komt bevechten, dat hy als dan verraeden is, en ligtelyk weder-staen word en vluchten moet, daerom zoekt hy zig te vermommen, en een andermans kleed oft persoon te ontleenen en aen te trecken, verzekert zynde hier door te | |
[pagina 213]
| |
over-winnen, en den Mensch, die hy bevecht, tot de sonde en verdoemenisse te brengen; als wanneer hy eenen mede-helper heeft, onder wiens dek-mantel hy schuylt, en bevecht. In dêzen zin sprekt den Propheet Job, als hy van Leviathan (die den Duyvel beteekent) aldus zegt: Quis revelabit faciem indumenti ejus? Et in medium oris ejus quis intrabit? ‘Wie zal 't opperste van syn kleed ontdecken? Wie zal midden in synen muyl treden?’ (Job C. 41. ℣. 4.) Daerom zoekt den Duyvel booze menschen, om deugdelyke te verleyden en tot sonde te trecken. Eenen klaeren getuygen van dêze waerheyd is den Propheet Job zelfs: als den Duyvel der Hellen, door syn zelven alleen, Job quam bevechten, syne goederen vernielde, syn Schaepen, Kemelen en ander Vee roofde, syn huysinge tot den grond toe verwoestede en syne Kinderen daer onder verpletterde, en syn eygen lichaem van hoofd tot de voeten met de alder-vuylste sweeren en zeeren vervulde, doen was, en bleef Job verduldig, en den naem des Heeren loven en gebenedyden: maer als den Duyvel de Vrouwe en Vrienden van Job tot mede-helpers had, toen begon Job te waggelen en onverduldig te worden, zeggende onder andere dêze hert-pynende woorden, gelyk de H. Schriftuer klaer aentoont (Job C. 3. ℣. 1.) Post haec aperuit Job os suum, & maledixit diei suo, & locutus est. &c. ‘Daernaer (naer dat syn Vrouwe hem bitterlyk | |
[pagina 214]
| |
had beschimpt, en dry van syn Vrienden bezocht) dêde Job synen mond open, en vervloekte synen geboorten-dag, en hy sprak: dat dien dag te niet gedaen worde, op den welcken ik geboren ben:’ en meer andere dusdaenige onverduldige woorden. Waer uyt klaer blykt, dat den Duyvel alleen machteloos; maer stout en geweldig is, als hy booze Menschen tot syne mede-helpers heeft. Zoo dat het zomtyds zoo qualyk niet gezeyd en is: Dat de tot quaed verlyende en booze Menschen erger als den Duyvel zelfs zyn. Ende: dat den Duyvel zelfs niet en kan, dat betrouwt hy syne gasten. Het zelfste hebben ook onder vonden: Jacobus in de bosschen van Palestinen, Macharius in de wildernisse van Syrien, Joannes in de speloncke van den berg Serrati. Ik vrage: Wie van de Duyvels heeft oyt aen iemand in de Wereld een quaed exempel oft verergernisse gegeven? Zoude gy met waerheyd wel konnen zeggen; den Duyvel, met my sprekende, heeft my dêze oft een andere sonde geleert? Den Duyvel heeft geen tonge, vervolgens kan hy tot U niet spreken, ten waer (gelyk in 't aerds Paradys) hy de tonge van 't Serpent gebruykte: als dan iemand aen den Duyvel (den Mensch de sonde inblaezende) de hand leent, met synen naesten op te hitzen, te raeden, de middelen en manieren voor te stellen om te sondigen, dan is dien arger en boozer als den Duyvel zelfs, gelyk de eeu- | |
[pagina 215]
| |
wige waerheyd getuygt, zeggende: Vos ex Patre Diabolo estis, & desideria ejus vultis perficere. (Joan. C. 8. ℣. 44.) ‘Gy zyt van den Vader den Duyvel, en de lusten van uwen Vader wilt gy voltrecken;’ en het quaed, dat hy wilt doen en niet doen en kan, dat werkt Gy-lieden uyt. O Instrumenten van den Duyvel! ô Dienaers der Helle! het is U-lieden dan niet genoeg, dat gy zelfs geheel aen den Duyvel toe-behoort; maer gy wilt ook andere slaeven van den Duyvel maeken, die gy tot de sonden verleyd, quaede exempels en verergernissen geeft, waer door sy ook in sonden vallen, en hunne Zielen verdoemen. O goddelooze boosheyd! gy rooft de Zielen, die Jesus met syn dierbaer bloed gekocht heeft! gy verdoemt, dat hy wilt salig maeken! ô wat grouwelyke tormenten zult gy hier voor eeuwig in de Helle lyden! hoe zullen de verdoemde, die door U verleyd zyn, tegen U op schreeuwen! Hoe zullen de Duyvels, wiens instrumenten gy nu zyt, uwe Zielen pynigen! Hoe zal Godt, wiens heylige Zielen gy hem ontrooft hebt, U-lieden verdoemen! Ite maledicti, in ignem aeternum, qui paratus est Diabolo & Angelis ejus. (Matth. 25. v.41.) ‘Gaet vermaledyde in 't eeuwig vuer, hetwelcke bereyd is voor den Duyvel en voor syne Engelen.’ Wie zyn de Engelen des Duyvels? Het zyn die andere tot quaed verleyden en tot sonden brengen. Waerom ik zegge: | |
[pagina 216]
| |
seDUCtores VarIa sIne fIne sUppLICIa Manent. Dat is: De Verleyders zullen zonder eynde verscheyde swaere straffen lyden. De afbeeldinge, waer in de Joden de Ciborie met de H. Hostien aen Catharina geven, om naer Ceulen te draegen, is de sevenste Schildery in de Kercke van de H. Gudula, bekostigt en vereert door den Eerweerdigsten Heer Gregorius Piera, Prelaet der Abdye van Tongerloo &c. Onder de zelve staet: Qaerebat oportunitatem, ut traderet eum sine turbis. Luc: 22. Ut pignus Catharina Sacrum traducat ab urbe,
Multa reluctantem territa turba premit.
Hoc assumit onus temeraria. Rursus Jesus
Mittitur ad varias, missus ut ante, Domos.
't Welck te zeggen is: Hy socht gelegentheyd, om hem te leveren zonder verwerring. Luc. 22. De Joden heel bevreest, wat mog'lyk is, aenwenden
Om d'Heylig Hostien naer Ceulen te versenden.
Cath'rin aenveert dit stuk. Siet hoe door 't Jods gespuys
Godt we'er gesonden word, van't een na 't ander huys.
Eyndige dit sevenste Hoofd-stuk met de twee naervolgende Jaer-schriften: fatUa CoLUMba aUro seDUCta. |
|