Vier-honderd-jaerig jubilé. Eerste deel

[p. 31]

Eerste Hooft-stuk.

Jonathas eenen ryken Jode verleyd en wind door Geld Jan van Loven, om het Alderheyligste Sacrament des Autaers te stelen.

Tweede zinne-beeld.

Considerat,
Ut noceat.

Sy overdenkt.
Op dat sy krenkt.

Verklaeringe van 't Zinne-beeld.

DE Steek-mossel is door-trocken,

Om kleyn Viskens op te slocken,

Daer sy gretig naer verlangt,

En oock seer arglistig vangt.

Sy haer schelpen stelt wyd open,

En sy dicht in een gekropen,

Ligt stil midden in den schoot,
Oft sy teenemael was dood.

[p. 32]

 

't Schynt, sy zynde zonder leven,

 

Wilt haer lyf ten besten geven;

 

En ziet, d' open schelp lokt aen,

 

Om daer binnen in te gaen.

 

De kleyn Viskens dan met hoopen

 

Komen in de schelp geloopen,

 

Om aldaer te vinden aes,

 

Maer bedrogen zyn: Eylaes!

 

Want de Mossel, zonder, toeven,

 

Weet haer schelpen toe te schroeven,

 

En de Viskens, met veel pyn,

 

In de schelp gevangen zyn.

 

Sy, die meynden aes te vinden,

 

En de Mossel te verslinden,

 

Zyn nu zelfs geraekt in nood,

 

En hun eynde is de dood!

 

Dus, een Jode, ryk en machtig,

 

Tot Engiën was woonachtig,

 

Synen naem was Jonathas,

 

Hy arg als deez' Mossel was.

 

Hy, door haet heel ingenomen,

 

Zocht, om ergens te bekomen

 

Hostiën Geconsacreert,

 

Op dat hy die blasphemeert.

 

Altyd bleven zyn gedachten,

 

De gelegentheyd af wachten,

 

Op dat den gecruysten Godt,

 

Van hem worden zou bespot.

 

Hy vond eenen Jan van Loven,

 

Dêzen heeft hy gaen beloven,

 

Zoo hy wilde doen dees fout,

 

Sestig stukken van fyn goud.

 

Dit geld quam Jan zoo bekôren,

 

Dat hy, Jode van te vôren,

 

Christi trouw is afgegaen,

 

En als Judas heeft gedaen.

 

't Geld heeft hem tot 't feyt getrocken,

 

Dit aes quam hem aen te locken,

 

Om te doen dit grouwzaem stuk,

 

Tot syn eeuwig ongeluk!

[p. 33]

Toe-passinge.

DAer is een zoort van Schelp-visschen, die de Latynen Pinna noemen; den geleerden S. Pitiscus noemt deze getakte zee-schulpen oft zee-hoorens: maer de hollandsche Visschers noemen die Steek-mosselen. Plinius (Lib.

9. C. 42.) zegt, dat dêze een zoort van Schelpvisschen zyn, hebbende een rond lichaem, zynde van beyde kunne mannelyk en vrouwelyk, en altyd by malkanderen gevonden worden. De Steek-mossel by klaeren dag en heldere maene-schyn doet haere schelpen wyd open, en toont aen de kleyne Viskens, van binnen de schelpe, haer ingekromt lyf als dood schynende, de Viskens hier door aengelokt schieten toe en swemmen in de open schelpe, en gewaer wordende, dat de Steekmossel hun niet en hindert, swemmen sy by menigte daer binnen, op hope van voedzel te vinden: hier op geeft de Mossel vlytig acht, en als sy bemerkt, dat'er Viskens genoeg binnen zyn, dan nypt de Steek-mossel een weynig aen, daer naer nypt sy haer schelpen met haesten toe, en al wat binnen zit, is gevangen, en moet sterven. Waerom men onder deze gevangen en verslonden Viskens dit onder-schrift zoude mogen stellen:

Dum Capio, Capior.

Als ik aes wil eten,
Word ik dood gebeten.

[p. 34]

P. Berchorius (Diction. Tom. 4. verb. Seductio) eygent dit Zinne-beeld (uyt Plinius supra) toe aen de verleyders en bedriegers, die de eenvoudige door giften en gaeven aftrecken van het goed en brengen tot groote schelm-stucken. Ja inder waerheyd de verleyders en bedriegers volgen de manieren van dêze Steekmosselen naer: sy zyn arglistig en gretig om kleyne Viskens te vangen en te verslinden; dat is om de eenvoudige te verleyden, de onbedachte te bedriegen, en tot hun ziels verlies te brengen. Tot dien eynde doen sy hun schelpen, wyd open: dat is, sy zyn uytwendig beleeft, vol zoete woorden, en hun huys staet open om minnelyk te ontfangen, die sy bedriegen willen. Sy vertoonen hun al of sy dood waeren: dat is, al oft'er voor hun niet te vreezen was, schynende niemand te willen hinderen; maer in tegendeel goed te doen: tot dien eynde geven sy vriendelyke woorden, noodigen tot hunne tafels, schencken den wyn, en offeren goud en zilver, om de eenvoudige en onbedachte aen te locken en hun te verstouten, om grouwzaeme boosheden te onder-nemen en uyt te werken; de welcke volbragt zynde vinden deze, door geld verleyde, hun bedrogen en gevangen; want de schelpen worden toe gesloten: dat is, oft sy worden door de wereldsche Macht tot Justitie gebrogt; oft sy nemen door wanhope hun zelven het leven; oft eyndelyk sy worden door Gods

[p. 35]

rechtveerdig oordeel eeuwelyk in de helle gestraft.

Ziet men de waerheyd hier van niet klaer in de Opperste Priesters der Jodsche Synagoge, en in den rampsaligen Judas, Apostel van Christus? Den H. Augustinus (Lib. 3. cont. Petil. C. 55.) getuygt, dat Judas zoo wel als de andere Apostelen het H. Evangelie verkondigt, de Duyvels uyt de bezeten gejaegt, en Mirakelen gedaen heeft: ja, gelyk den H. Gregorius Naziancenus zegt: Doctrinae suae verbis multos genuit filios. (de Christ. pat.) ‘Dat hy door de woorden van syne leeringe veele zônen heeft gewonnen,’ zoo dat hy in 't begin, volgens eenige, niet alleen Heylig is geweest; maer ook andere heeft Heylig gemaekt: Waerom ik hem het volgende Distichon van Ovidius wel mag toe-eygenen:

Coepisti melius, quam desinis, ultima Primis
Cedunt, dissimiles his Vir & ille Puer. ^a

Waer op myn Musa aldus is Zin-spelende:

GY Judas in 't beginzel waert
Zeer deugdzaam en van goeden aert,
Maer zegt, wat 't goed Beginzel baet,
Wanneer het Eynd' is boos en quaed?
Al is een goed Beginzel schoon,
Het Eynd' verwerft alleen de Croon:
Niet die Begint met goeden schyn;
Maer die volhert zal Salig zyn.

a Ovid. Epist. Dejanir. ad Hercul.

[p. 36]

Maer waer door is Judas zoo schandig afgevallen van zoo een heylig en goed beginzel, en tot zoo een verschrickelyk schelmstuk en verdoemelyk eynde gekomen? Tertullianus (de Anim. C. 4.) zegt, dat de ongeregelde begeerte tot 't geld hier van den oorsprong geweest is. Hy was van Christus den Ontfanger der Aelmoessen voor 't Collegie der Apostelen aen-gesteld, hy droeg, bewaerde, deylde uyt en beminde den geld-sak; en hier door is hy geworden eenen Dief, Verkooper, en Verrader van Christus. Den H. Augustinus zegt: Acquirit pecuniam, perdit Innocentiam. (in Psalm. 59.) Dat is ten naersten by gezeyd:

Als Judas 't Geld verkiest,
d'Onnooselheyd verliest.

Caiphas, den Oppersten Priester, was doen ter tyd gelyk aen de Steek-mossel in 't Zinne-beeld vertoont; hy dêde syn schelpen wyd open, beloofde aen Judas een somme gelds, en Judas, door geld-zucht aengelokt, vroeg: Quid mihi vultis dare? & ego vobis eum tradam. (Matth. C. 26. ℣. 15.) ‘Wat wilt gy my geven? en ik zal hem ulieden leveren.’ At illi constituerunt ei triginta Argenteos. (Ibid.) ‘Ende sy hebben hem toegezeyd dertig zilvere Penningen.’ En aldus in dezen goddeloozen koop, voor eene zoo kleyne somme, toegeslaegen. Gelyk dan ten tyde van Christus, den Prince der Priesteren Caiphas eenen

[p. 37]

Judas gevonden heeft, om het onnoozel Lam Gods voor 30. zilvere Penningen te verkoopen en over te leveren aen de verwoede wolven, de Schriben, en Pharizeëen en andere bloed-gierige Joden: zoo was'er ook in 't Jaer 1369. tot Engiën eenen anderen Prince der Joden, Jonathas, die eenen anderen Judas gevonden heeft, met naeme Jan van Loven. Ende gelyk den eersten Judas was eenen Apostel Christi, zoo was dêzen tweeden Judas, eerst van Jode geworden eenen Discipel Christi, door 't aen nemen van den H. Doop en Christelyke Religie; en dêzen heeft voor 60. goude Penningen (wezende dit getal eens zoo meer als Judas 30. zilvere Penningen) ook synen Godt verkocht ende gelevert. Mag ik hier met Virgilius (3. AEn.) niet uyt roepen?

. . . Quid non mortalia pectora cogit
Auri Sacra fames?

. . . O drift tot geld en goed!
Hoe wyd vervoert gy een geld-gierig gemoed?

Eylaes! dit heeft Judas vervoert om synen Heer en Godt te verkoopen en te leveren: en dit volbragt hebbende, wat was zyn eynde? Gelyk de Viskens in de toe-geslote schelpe van de Steek-mossel, Judas heeft uyt wanhope syn zelven verhangen; waer den tweeden Judas, Jan van Loven gebleven is, heb ik nergens gevonden: ongetwyffel zal hy in de handen Gods gevallen zyn, het welk schroome-

[p. 38]

lyk is. Eer ik hier van de Historie beschryve, herhael ik nog eens de vier leste regelen van 't Zinne-Beeld der Steek-mossele:

't Geld heeft hem tot feyt 't getrocken,
Dit aes quam hem aen te locken,

Om te doen dit grauwzaem stuk,

Tot syn eeuwig ongeluk.

Historie.

IN het Jaer ons Heere Jesu Christi 1369., Paus van Roomen wezende Urbanus den V., den welcken tot Avignon den 19. December 1370. gestorven is; zynde Carolus den IV. Koning der Romynen, en synen Broeder Wenceslaus den XXXIV. Hertog van Brabant, en Brussel Geestelyk nog stond onder Cameryk, waer van Robertus de Geneva den LXII. Bisschop was, en Cardinael der H. Kercke. (Belgica Christiana, fol. 144.) Als dan woonden in 't Hertogdom van Brabant en in andere Steden van Nederland, als ook in de omliggende Landen, een groot getal Joden, die als verstroeyde Land-loopers, en ballingen waeren; volgens het wraek-zuchtig geroep van hunne Voor-Ouders, de welcke als Pilatus tot hun zeyde: Innocens ego sum a Sanguine justi hujus: vos videritis. (Matth. C. 27. ℣. 24.) ‘Ik ben onschuldig van 't Bloed van dêzen rechtveerdigen: ziet gy-lieden toe.’ Hier door willende zeggen: dit Bloed zal wraek

[p. 39]

over ulieden roepen: Het Bloed van dêzen rechtveerdigen zal dienen tot ulieden straffe, Et respondens universus Populus, dixit: Sanguis ejus super nos & super filios nostros. (Ibid ℣. 25 .) ‘En allen dat Volk antwoordede: syn Bloed zy op onsen op onse kinderen.’ Hier door heeft deze blinde en bloed-gierige Natie de wraek Gods niet alleen op hun; maer ook op hunne Kinderen en Naer-komelingen getrocken, de welcke sy nu van over 1700. Jaeren tot op den dag van heden met veele bitterheyd en swaere ellenden hebben gevoelt. Zoo dat sy nu, naer den onder-gang van hun Volk en verwoestinge van Jerusalem, zyn zonder Land en Stad, zonder Tempel, Autaeren en Sacrificie, zonder Opperste Priesters en Princen, door heel de wereld verspreyd, wezende onder de Macht der Koningen en Princen van alle Volckeren onder- worpen en onder Tribuet gestelt. Daerom den Veld-Oversten Titus, tot straffe en wraek van Christus, die sy gecruyst hadden, heeft in de belegeringe van Jerusalem, als de Joden, door den hongers-nood gepraemt, met hoopen uyt de Stad quamen, om voedzel te zoeken, hy dagelyks vyf honderd en meerder aen Cruyscen doen hangen; dusdaenig gelyk Josephus getuygt: Ut tandem locus Crucibus deesset & corporibus Cruces. (Lib. 6. Belli C. 12.) ‘Dat de plaets aen de Cruyscen ontbrak, en aen de lichaemen de Cruyscen.’ En den H. Hieronymus zegt: Perseverat usque in praesentem diem

[p. 40]

haec imprecatio Judaeis, & sanguis Domini non auffertur ab eis: quia ut praedixit Daniël C. 9. ℣. 27. Usque ad consummationem & finem permanebit desolatio. (citat. ab A Lap. in Matth. C. 27. ℣. 25.) ‘Deze vervloek-wensching blyft dueren tot op den dag van heden aen de Joden, nog het bloed des Heeren word van hun niet weg-genomen. ’Want gelyk Daniël voorzeyd heeft: ‘Tot de vol-eyndinge ende tot den eynde zal de verwoestinge dueren.’

Onder andere van deze vermaledyde Natie, woonde in 't voor-genoemde Jaer 1369. binnen Engiën, eene Stad in het Graefschap van Henegouw, en vyf mylen van Brussel gelegen, eenen zeer ryken en machtigen Jode met naeme Jonathas, met syne Vrouwe en Zoone Abraham, den welcken om synen rykdom van de Jodsche Natie zeer geeert wierd en aengezien als eenen Rabbi, oft Prince van hunne Synagoge.

Dêzen voorzeyden Jonathas, wezende als rasend, vol boosheyd en ingewortelden haet [die hy van syne goddelooze Voor-Ouders geerft hadde] tegen Christus Jesus, den Godt der Christenen, en waerachtigen Messias, die de Jodsche Natie nog dagelyks, maer te vergeefs verwacht, en ook niet konnende lyden de groote eerbiedinge, die de Christenen bewyzen aen dien Godt, verborgen onder den schyn van brood in het Alderh. Sacrament des Autaers, heeft langen tyd, met eenige andere Joden syne Vrienden, eenen middel gezocht,

[p. 41]

om eenige geconsacreerde Hostien onder syn macht te krygen, om tegens de zelve, als in den Persoon van Jesu Christus, te verzaeden synen ingeboren haet en te vernieuwen de schande en oneer van syne goddelooze en zinneloose Voor-Ouders, die Jesum, naer veel lyden en bloedstortingen, hadden aen 't Cruys doen sterven.

Naer dat hy hier op eenigen tyd rypelyk gedacht hadde, en zig verscheyde middelen voor-gestelt, heeft hy eyndelyk zyn boos voor-nemen willen uytwerken door zekeren Jan van Loven. Dêzen woonde tot Brussel, en hadde weynigen tyd te vooren de Jodsche Religie in 't openbaer afgesworen, zig laetende doopen, en de Roomsche Catholyke Religie aengenomen. Jonathas hem wel kennende, en wetende, dat hy een zeer geld-gierig Man was, betrouwde vastelyk, dat hy hem door middel van groot geld zoude over-winnen, en brengen, om dit syn voor-nemen in 't werk te stellen en uyt te voeren.

Als nu ontrent de maend October van 't zelve Jaer, hy dezen middel had uyt gevonden, wilde hy den zelven zonder uytstel in 't werk leggen, hy schryft dan eenen brief aen Jan van Loven, waer door hy hem op't aldervriendelykste verzoekt van zonder toeven, op 't ontfangen van den brief, by hem tot Engiën te willen komen, belovende hem minzaem te onthaelen, hertelyk te tracteren en rykelyk te beloonen, aengezien hy synen ge-

[p. 42]

trouwen dienst, in een saeke van groote aengelegentheyd, die hy hem dan zoude kenbaer maeken, op het hoogste noodig hadde.

Dezen brief wierd heymelyk en met haeste door eenen Vriend tot Brussel gebragt en aen Jan van Loven ter hand gestelt: zoo haest hy den zelven aendachtig door-lezen hadde, niet wetende wat Jonathas van hem begeerde, en aengelokt door den ryken beloofden loon, begaf hy zig terstond op de reyze, en quam wel gemoed tot Engiën in 't huys van Jonathas, alwaer hy zeer willekom was. Jonathas ontfong hem met groote beleeftheyd, tracteerde hem hertelyk aen tafel, en liet hem van syn beste wynen proeven: hier naer leyde hy hem in een stille kamer, herhaelt weder syne ryke belooninge; maer eer hy de saek en dienst, waer toe hy hem noodig hadde, wilde kenbaer maeken, dêde hy hem sweeren en met eede bevestigen, dat hy aen niemand ter wereld, de saek, die hy hem zoude voorstellen, en den dienst, die hy hem zoude verzoeken, en zoude bekent maeken; mits het een saek van groote aengelegentheyd was, die onder hun beyde moest geheym blyven.

Naer dat Jan van Loven dêzen eed hadde gesworen, stelde Jonathas hem voor, dat synen wensch en begeerte was, van eenige geconsacreerde Hostien [die de Christenen zeggen hun Godt te wezen] te konnen bekomen, om de zelve naer syn believen ergens toe te gebruyken, en zoo hy hem dêze wilde bezorgen en

[p. 43]

ter hand stellen, beloofde hy hem voor syne moeyte te zullen geven sestig goude Moutoenen, zoo haest hy dêze geconsacreerde Hostien zoude leveren, hem hier toe van synen kant ook met eede verbindende. Dêze Moutoenen, zoo haest hij dêze geconsacreerde Hostien zoude leveren, hem hier toe van synen kant ook met eede verbindende. Dêze Moutoenen is een zeker goude gemunt geld van Vrankryk, wegende 3 . engelsche en 26. aesen, weerdig 8. guldens en 2. oorden wissel-geld, en van dêze goude Penningen zyn daer tot heden toe nog seven vast-gehecht aen de Remonstrantie van 't Alderh. Sacrament van Mirakel, en waer van de eygen groote en gedaente, gelyk de zelve van weder-kanten gemunt zyn, alhier vertoont worden.

Dêze goude Penningen zyn geslagen ten tyde van Joannes den I. Koning van Vrankryk, den welken naer de dood van synen Vader Philippus de Valois, het Ryk heeft beginnen te regeren in 't Jaer 1350: sy wierden Moutoenen genaemt naer het frans woord

[p. 44]

Mouton, het welk een Schaep oft Lam beteekent, en dit om dat op eene zyde van de munt een Lam met gloriestraelen om 't hooft en Cruys-Vaen geprint staet. Rond-om den boord van de munte staen in oude Gothiesche letteren dêze woorden: Agnus Dei qui tollis peccata mundi, miserere nobis. Dat is: Lam Gods, dat weg-neemt de sonden des werelds, ontfermt u onser. Van d'ander zyde der munte, rond-om een Cruys en vier fransche Leliën, staen de volgende woorden: Christus vincit, Christus regnat, Christus imperat. Dat is: Christus overwint, Christus voert heerschappy, Christus gebied.

Jan van Loven hoorende dat Jonathas hem voor dit feyt uyt te werken 60. goude Moutoenen beloofde, verschrikte in den eersten en was hier in ongewillig: want aengezien hy maer onlangs de Catholyke Religie hadde aengenomen, konde hy wel dencken, wat eene groote boosheyd en grouwelyk schelmstuk dit zoude zyn: maer gelyk den goddeloozen Judas, aengelokt door het geld, en aengedreven door het ingeven van den Duyvel, synen Heer en Meester aen de Joden heeft verkocht, verraeden en gelevert; aldus heeft dêzen tweeden Judas, die een zeer geld-gierig mensch was, door het zelve ingeven des duyvels, zig laeten beklappen en verleyden, om den zelven Jesus, tegenwoordig in de HH. geconsacreerde Hostien, te rooven en over te leveren. Hy slaet dan eyndelyk den god-

[p. 45]

deloozen koop toe, neemt met vaste belofte syn afscheyd, en vertreckt naer Brussel, om dit goddeloos schelm-stuk in 't werk te leggen en uyt te voeren.

Christelyke bemerckinge.

MEn mag hier wel aenmercken, dat dêzen tweeden Judas daer voor ontfangen heeft 60. goude Moutoenen, op de welcke uyt geprint word het Lam Gods, waer voor hy het waerachtig Lam Gods, Christus Jesus aen den Jode Jonathas, Prince der Synagoge heeft verkocht ende gelevert. Den eersten Judas ontfong zilver, dêzen goud; den eersten kreeg tot belooninge van 't goddeloos feyt 30. Penningen, en dêzen 60.: den eersten heeft geen gebruyk van 't geld gehad, heeft door wanhôpe syn zelven verhangen, en ligt nu voor eeuwig in de helsche vlammen: schoon wy niet en weten waer den tweeden Judas, Jan van Loven, gebleven is, mogen wy wel gissen, dat syn eynde rampsalig is geweest, ende dat hy nu met Judas, wiens boosheyd hy heeft naer gevolgt in syn leven, ook de zelve straffe in de helle voor eeuwig moet lyden.

Waer op wel past dit volgende Jaer-schrift:

CUpIDUs sIbI sCeLestIssIMUs.

Waerom ik voorder mag zeggen:

Een gierig Mensch naer geld en goed,
Syn eygen Ziel meerst hinder doet.

[p. 46]

Dit getuygt den goddelyken Predikant, zeggende: Avaro autem nihil est scelestius. (Eccl. C. 10. ℣. 9.) ‘Niets is'er ondeugender als een gierig mensch.’ En hy voegt'er de reden by zeggende ℣. 10. Nihil est iniquius quam amare pecuniam: hic enim & animam suam venalem habet: quoniam in vita sua projecit intima sua. ‘Niets is'er onrechtveerdiger dan geld te beminnen: aengezien zoo een mensch zelfs syne ziel te koop heeft; want, terwyl hy nog leeft, werpt hy syn ingewand uyt.’ Dit geschied, als hy voor eene alder-slechste saeke, gelyk het verganckelyk geld is, syn leven en ziel, de welcke met allen den rykdom des werelds niet en kan vergeleken worden, in gevaer stelt van oneyndelyke ellenden, en eeuwige tormenten. Ja, terwyl hy nog is in 't leven, is hy dusdaenig gestelt, al oft hy geheel syn ingewant hadde uyt geworpen; aengezien hy alle gesteltenisse van menschs-leventheyd, beleeftheyd en gevoelen heeft afgeleyd, wezende ondeugende voor syn zelven en voor alle andere.

Om dit te kennen te geven, staet'er van Judas geschreven: ‘Dat hy syn zelven verhangende, in 't midden is geborsten: Et diffiusa sunt omnia viscera ejus. (Act. C. 1. ℣. 18) En alle syn ingwand is uyt gestort.’ Heeft het in dêzen en in den tweeden Judas niet klaer gebleken, dat'er niet ondeugender en is als een gierig mensch? Blykt in dêze niet, dat eenen gierigaerd syne Ziel te koop

[p. 47]

heeft? Ziet, als sy voor zoo weynig geld Christus verkocht hebben, hebben sy te zaemen ook hunne Zielen verkocht aen den Duyvel, en het eeuwig en tydelyk ellendig verloren, en goddeloos verquist. En wat doen hedendags andere veele Gierigaers, de welcke voor goud en zilver, Penningen en geld eenen valschen Eed doen, en Godt tot getuygen van hun schelm-stucken aenroepen; en aldus hunne Zielen, ja Christum zelfs, goddeloos verkoopen? Dat dêze Christus verkoopen, blykt uyt de Rechten, [1. 1.q. 3.] alwaer dus geschreven staet: Profectò, qui veritatem, pro pecunia negant, Deum pecuniâ vendunt: ipse enim dixit, Ego sum Veritas. ‘In der waerheyd, die de waerheyd voor geld loochenen, verkoopen Godt voor geld: want hy heeft gezeyd: Ik ben de Waerheyd.’

Waer uyt klaer blykt, hoe waerlyk den wyzen Man gezeyd heeft: Dat'er niets ondeugender en is als een gierig mensch: en wederom; Niets is'er onrechtveerdiger dan geld te beminnen. Voorwaer niet en is'er goddeloozer, als het geld meerder te warderen als synen Godt en ziels Saligheyd. O uytzinnige geld-zuchtige Menschen! waer kan ik u beter by vergelyken als by de Spinne-koppen? De Spinnekoppen wercken en slaeven zeer, sy spinnen hun eygen ingewant en dermen uyt met Spinne-webben te maeken; en waer toe dient allen hunnen grooten arbeyd, dan om magere vliegen daer mede te vangen. En gy-lieden, ô

[p. 48]

Geldgierige! waer voor werkt en slaeft gy? Waer voor brengt gy dagen en nachten over in geduerige moeylykheyd, en droeve bezigheyd? Tot wat eynde, als om de verganckelyke goederen van dêze wereld by een te verzamelen, om 't nietig geld te schrafelen, en onrechte winsten te bekomen? Maer wat geschied'er eyndelyk met de Spinne-koppen en hunne webben? Sy worden door eene Meyd met den bessem vernietigt, gevangen en in 't vuer geworpen. En wat zal van u-lieden, ô Gierigaers! eyndelyk gebeuren ? Naer zoo grooten vruchteloozen arbeyd, waer mede gy uw ingewand als uyt gesponnen hebt, zal door de dood uw leven vernietigt worden, en gy van allen uwen rykdom en schatten berooft zynde, door Gods rechveerdig oordeel in 't eeuwig vuer der helle gesmeten worden.

Het woord Corpus, een Lichaem, door letter-wisseling is Porcus, een Vercken: en gelyk een Vercken, zoo lang als het leeft nergens toe nut oft goed en is, 't en zy naer dat het sterft en gedood is: waer van Picinellus dit onder-schrift stelt: Tandem in funere prodest. Het welk ik aldus vertaele:

Zoo lang als het vuyl Vercken leeft,
Het geenzints nut, oft voordeel geeft:
Maer nu gekeelt en dood gedaen,
Is alles goed, wat daer is aen.

Aldus is ook een geld-gierig Mensch, zegt den Seraphinschen Leeraer Bonaventura [Diaet.

[p. 49]

Sal. C. 6.] zoo lang hy leeft is hy nergens toe nut, noch en geeft aen niemand eenig voordeel, aengezien hy niet en wilt weder-geven, het gene hy onrechtveerdig oft door woeker heeft ontnomen, noch geene Aelmoessen aen den Armen wilt uyt-ryken, ja aen syn eygen lichaem weygert te geven, dat den nood en de nature vereysschen. Maer gaende sterven begint hy mildaedig te worden, om dat hy syne goederen en rykdommen niet mede en kan draegen; en als dan geniet den Duyvel syne ziel, de Wormen erven syn lichaem, en de Vrienden syne rykdommen. Dit blykt wederom in den rampsaligen Judas, den welcken weynigen tyd voor syne dood aen de Opperste Priesters met droefheyd zeyde: Peccavi &c. ‘Ik heb gesondigt, leverende het onnoozel Bloed:’ aen hun de 30. zilvere Penningen willende weder-geven; maer sy die weygerende te ontfangen, heeft hy de zelve in den Tempel geworpen, waer van naerderhand eenen Acker is gekocht, tot begraefplaetze der Vremdelingen van Jerusalem.

Den goddeloozen koop-handel, van den Jode Jonathas met Jan van Loven, staet in een schoone Schildery verbeeld in de Hoofd-Kercke van den Aerds-Engel Michael en de H. Gudula; wezende vereert door den Hoogweerdigsten Heer Petrus Josephus de Francken Sierstorpff, Bisschop van Antwerpen, waer boven syne Wapen en onder den Naem, met schoon vergulde leysten en andere cieraeden

[p. 50]

zyn gestelt: gelyk ook zyn de schilderyen van alle de byzonderste Hooft-stucken der Historie van het Alderh. Sacrament van Mirakel, door andere Bisschoppen, Abten, en Abdissen bekostigt en vereert, gelyk wy in 't vervolg, achter ieder Hooft-stuk zullen aentoonen. En op dat den goetwilligen Lezer zoude konnen aenmercken, hoe dêzen goddeloozen koophandel (gelyk ook de volgende Mysterien op 't bitter lyden Christi) is passende op het verkoopen en leveren van Christus Jesus door den verrader Judas, worden de Verssen, de welcke staen onder ieder Schildery, hier by gevoegt. Onder dêze, wezende de eerste, staet als volgt:

Quid vultis mihi dare? & ego vobis eum tradam. Matth. C. 26. ℣. 15.

Ter denos Jonathas Nummos, totidemque rependet

Si sibi Christicolum fas sit habere Deum.

Venditus Argento Christus, nunc venditur Auro:

Ira vetus Nummos duplicat ante datos.

Dat is te zeggen:

Wat wildy my geven en ik zal hem u-lieden leveren.

Ses-mael thien stucken Gelds looft Jonathas te tellen
Wie hem den Christen Godt in handen zoude stellen.

't Was eertyds dry-mael thien. Siet hoe den Jodtschen haet

Een man, door dobbel Geld, verbind door hoog verraet.

[p. 51]

Eyndige dit eerste Hooft-stuk met de naervolgende Jaer-schriften:

DIVenDItUr JUDaeIs CoeLI CReator.
goDt Wort Van sCheLMen VerkoCht.

A qUaDrIngentIs annIs saCrILegUs Joannes Van LoVen e saCeLLo sanCtae CatharInae brUXeLLIs, In noCte fraCtIs In fenestra VItrIs, rapUIt bIs qUatUor et oCto ConseCratas hostIas.

Dat is:

Het is nu Vier-honderd-Jaeren geleden, dat den Heylig-schender Jan van Loven uyt de Capelle van de H. Catharina tot Brussel, 's nachts de glasen in de venster gebroken hebbende, genomen heeft sestien geconsacreerde Hostien.