|
| |
| |
| |
Zedelessen.
Wie soe der wijsheit wille volgen,
Ende wille bliven onverbolghen,
Ende met rechten reden leven,
Die moet sijn herte daertoe gheven
Te voerpeinsen ende te voerweghen
Al dat hem mach comen jeghen,
Ende alle dinc hebben waert
Na der rechter naturen aert,
Ende niet na der liede tale;
10[regelnummer]
Want het bereit dicwile quale.
Dat eest dattu weten sout:
Men heit dat goet en wans nie scout;
Ende sulken dunct dat niet en doech
Dat wert es ende te prisene hoech.
Eest dattu begheres vroet te sine
Soe set daertoe die herte dine
In toecomende dinc te siene
Dat moghelijc es te ghesciene.
Van allen saken die ghescien
20[regelnummer]
Soutu om dinen orber sien;
Als du heves vonden 't beghin,
Soe peinse dan dinde daer in.
Voer waer wet dat in somigen saken
Saltu gheduren ende waken.
Van dinghen, die in twifel staen,
Soe ghef dijn vonnesse niet te saen,
En si dat al dijn waen si
Gherecht vonnes ende vri;
Mer dijn ghepeins dat si ghestade,
30[regelnummer]
Ende altoes van sekeren rade:
Nemmer idel sinne in dine tale.
Oec en saltu te ghene male,
Eest dattu best van sinne vroet,
Te drien tiden beset dinen moet
Ende ordineren die jeghenwordichede,
Comende dinc die visere oec mede,
Ende gedenke in dine seden;
Dinct over die sijn leden,
Ende laet rusten dinen sin;
40[regelnummer]
Wes niet bezerich altoes daerin.
Die ruste van dier vreden
Si vol der studien der wijsheden.
Mate eest datter dijn sin aen staet,
Dinen sin soutu bedwinghen
Du sout willen in dinen sennen
Dat men den wert bi den huse kennen;
Maer 't huys bekennen bi den here,
50[regelnummer]
Dat's een volmaecte lere.
Smekinge scu in alre wijs;
Peinse dat es een groet verlies,
Dat mi smeket es een quaet ries,
Alse oft men di van quaden daden
Prijs ende ere wilde beraden.
En west te stout noch te fier mede,
Noch en werpt dijn in ghere stede;
Emmer oetmoedich ende mate,
60[regelnummer]
Behouden d'ere van dinen state.
Hoefschelike begripen dan.
Begrijpt di iemant van dinen mesdaet,
Hi en doet an di gheen quaet;
Ende scelt di iemant sonder scout,
Hi wil di goet, doet niet ghewout,
En ontsich gheen scarp woert:
Aen 't smeken leghet die moert;
Ende scouwe selve emmer quaet,
70[regelnummer]
Om andere lieden mesdaet;
| |
| |
Wes ghenadich in dinen moet
Hem die onwetende aen di mesdoet;
En prijs niemenne te sere,
Noch veronwert min noch mere;
Niet met quaden valschen wane
En laetti emmer ghanghen ane;
Bi der simpelre manieren,
Hoe si iemant moghen vaen,
80[regelnummer]
Saltu stoutelike wederstaen;
En es gheen doghet maer misdaet
Den quaden te vergheven sijn quaet,
Hi en ware in sulken state
Dat men hopen mochte der bate;
Noch sal lichten een dach soe clare
Alle die quaetheit ende die sonden
Der werelt sien van gronde te gronden.
Sulc sijn die de doet ontsien,
90[regelnummer]
Noch sterven connen, noch levens plien:
Sine connen sterven noch leven;
Tusschen tween hanghen si ende cleven.
Die leven wilt ende leven can,
Dat hi doe uut sinen sinne
Wantroest ende domme minne;
Daerom gheen goet en staet in staden
Hem, dier mede sijn gheladen.
Wacht dat di niemant en verraet;
100[regelnummer]
Scou altoes een scalke quaet.
Armen crancken sijn testoert,
Ghef oec dijn orconscap mede;
Niet doer vrienscap maer dor waerhede.
Eest dattu wilt der maten plien
Vlie dorpers dade, eer si ghescien;
En ontsiet niemen also seer
Als dijns selve, dat es dijn eer.
Houd alle dinc over cleen
110[regelnummer]
Sonder ghiericheit alleen;
Elc ander hebbe spot ende spel,
Soe peins om doecht ende niet el.
Wes blide, du en salter niet an verliesen
Als du niet en ghenoecht den riesen;
Want als die quade om dijn onteren
Dijn weldoen ten quaetsten keren,
Wes niet t'onghemake daer of;
Houd over enen volmaecten lof.
't Swaerste poent dat es van maten:
120[regelnummer]
Dat 's smekers te scouwen ende haten,
Ende prijs van hem te steken,
Ende haer recht pinen te breken,
Ende ontbinden des menschen sin
Den sprekenden hoer, swijcht, ghedoech;
Den vragher te berichtene poech;
Goedertierenheit soutu hanteren;
Vrecheit scouwen in alre manieren.
Na wijsheit, na macht, na maten
130[regelnummer]
Settet gherechticheit ter baten.
Weldaet gheleert ende niet ghedaen
En mach niet te staden staen.
Dinen vrient soutu heimelike wisen,
Ende niet openbaer prisen.
Du mochstu houden voer vroet
Constu di selven gheraden goet.
Niemant en can hem so ghedecken
Dat hi dat iet can ghemecken,
140[regelnummer]
Saen, wat hi meint truffe oft waer;
Want varinghe keert hem die sin,
Daer die waerheit niet es in.
Men es den goedertieren here
Ende wet dat die manlike sin
Wil men onderdoen ende boghen
Soe wil hi opwert dan ten hoghen.
Men lieten bet met nieman....
150[regelnummer]
Dan den men met pinen can ghewinnen.
Het's haesticheit ende verwoetheit groet
Ghenuechte te hebben in 's menschen doet.
Dat men onversien verheest,
Dat scaet dicwile alre meest.
Die in sijn geluc hoefscheit pliet,
In sijn mesval in hope siet.
Lants heren godertieren in daden
Doen elken scamen van sinen quaden.
Die waeldoen swighen saen:
160[regelnummer]
Laet hem segghen, die hevet ontfaen.
| |
| |
Men doet ghene weldaet soe groet,
Die quade en vint een redene bloet,
Daer hise mede besmetten can:
Daer bi sonden bosen man.
Als vele liedevolcs mesdoet te samen,
Soe comen si allen uuter scamen.
En es gheen lichticheit van sinne
Dat hem een man voeghe daer inne,
Als men hem sine dolinghe leert,
170[regelnummer]
Dat hi hem daer af bekeert;
Soe mach hi wel segghen ende togen:
Ic waende een ander, ic ben bedroghen.
Dompheit eest dat een ontsiet
Dat hi en can ghescouwen niet.
Onwert te sine met quaden lieden
Willic over prijs bedieden.
Lachstu, met di lachen vele,
Weenstu, het gaet uten spele.
Elken dunct sine costume best
180[regelnummer]
Daer hi langhe in es ghevest;
Wat eest dat men mach sere prisen
Dan den man, die hem soe can ghewisen
Niet licht en mach men die joghet
Ombedwonghen bringhen ter doghet;
Mer het 's nuttelijc ende groet ere
Dat mense dwinghe ende mede lere;
Sonder meester ende ombedwonghen
190[regelnummer]
Keert die joghet al ten sonden;
Want des lichaems overdaet
Viseret alle daghe nuwe quaet.
Ghesel, en weest metten smekers niet;
Want het 's volc dat bedrieghens pliet:
Selke pleghens herde vele
Als dese smekende menestrele;
Sulc smeket in sulker ghebare
Oft hi een simpel dorper ware,
Ende al sine simpel sijn woert,
200[regelnummer]
Hi en peinst anders niet dan moert.
Selden vint die waerheiden
In hen cameren haer steden;
Ende selen se nu hebben die liede,
Si moeten se copen metter miede;
Die sijt ghenadich, dat 's recht groet.
Het es vrese in meneghen dinghen
Onder meneghen ghesellen te minghen;
Soe dier meer sijn overhoep,
210[regelnummer]
Soe ontliker es die coep;
Want men onder vele ghesellen
Dicwile siet ende hoert vertellen
Waerachtich gheselscap, merct in desen,
Moeten met cleynre meninghen wesen.
Scouwe den quaden gheliken,
Want dier es vele die ghewiken.
Gheselle, weest met hem die doghen
220[regelnummer]
Ende die di beter maken moghen.
Na oec den ghenen die di ghenaken,
Dat si aen di leren goede saken;
Want als een enen anderen leert
Hi wijst hem selven ende eert.
Te prisene in den jonghelinc;
Hi scout meneghe sonde mede.
Sulc es hi, en twivelt niet,
230[regelnummer]
Dat iemant te ontsiene pliet
Dat hi hem doer sine minne
Dat hi mesdaet achterlate;
Want hier af comt grote bate.
Salich es hi, sijt seker des,
Die sijns selves soe meester es,
Dat hi den dach van morghen
Wel ontbiedt sonder sorghen.
Hoept niet te vele, vrucht niet te sere,
240[regelnummer]
Oft du wilt bliven in dine ere,
Doe dat dine werke ende dine woerde
Altoes sijn van enen acorde;
Der liede sin, der lieden woert
Gaet alle daghe weder ende voert:
Nu prisen si nu dit, nu dat,
Ende schijnt wesen in menegher stadt
Des menschen swesen spot ende spel;
Maer die armoede sal du wel
Doen verstaen die wijsheit das
250[regelnummer]
Wie dijn ghetrouwe vrient was;
| |
| |
Die van di sceiden hi es onghetelt,
Hi en volghet di niet dan om ghelt.
Weldoen die hem wel bekent
Wort in 't inde al torment;
Want goet spisen evel maken,
Die ons duncken suete smaken;
Spel met vrouwen dat verslijt
Den lichame voer den tijt;
Hier toe en es gheen mere bate
260[regelnummer]
Dan bi haer te wesene in die mate.
Der lieden prijs, der liede waen,
Dien laet voer henen gaen;
Het es al dolinghe ende el niet,
Sine weten wat die dinc bediet,
En peinsen in engheenre wijs
Dat si wert es enichs prijs.
Die doet es diet al openbaert
Wien soe enichs prijs es wert.
Dine woerde ende dine daet,
270[regelnummer]
Siet dat beide over een gaet;
Vele talen sal niemant wael behaghen:
Luttel woert ende die last draghen.
Als men sal vertrecken dware,
Sellen simpel ende openbare
Die woert sijn ende onbedect,
Langhe tale ende weder ende voert,
Ende der in gheveinsde woert,
Die soect alder liede hulde,
280[regelnummer]
Ende doet waers wanen die verdulde.
Dwase liede spreken over lanc;
Si sijn gherne traech aen hare ganc.
Dies radic elken in bispele
Traechlicke te spreken ende niet te vele.
Dicke sien wi quaetheit bedect
Met dogheden name ende onvertrect,
Men seghet hi es ries ende verwoet,
Die heeft enen ghematen moet.
Men seit hi es traghe ende blode,
290[regelnummer]
Om datti hem wacht voer die node.
In desen dinghen ende in mere
Doelt die werelt dicwile sere.
Vrientscap, pais, recht ende vrede,
Die maken die erdsche rijchede.
Eest dat sonden soe vaste steken,
Eer soutuse in dijn herte breken,
Ende van di werpen, al eest smerte,
Niet en leert soe menich quaet
Si hebben der mordeneren sede,
Want met harer behendechede
Bedrieghen si in haren smeken
Des menschen sin, ende steken
Ende brenghense soe verre voert
Dat hise al te male versmoert.
Des menschen sinne ende oec sijn lijf;
Aldus eest wale in schine
Dat hi meest orbaer doet,
Die den quaden maect goet,
Ende hem doet sijn sonden begheven
Dan die liede goeden in haer leven.
Leert, wijst ende trect voert
Doghet, die ter zielen hoert.
Soe welc tijt dat onse memorie
In welden smoert ende in idel glorie,
Soe valt die sin in melancolien;
320[regelnummer]
Hine acht dan leren noch castien.
Alle mesdaden licht ende swaer,
Soe si meer sijn in 't openbaer,
Soe si met minre medecine
Ghebetert worden ende met minre pinc;
Dan sijn si aller swaerste ghemect,
Als si met heymelicheide sijn bedect.
Niemant en is, sijt seker das,
Heden dat hi ghisteren was;
Een dinc eest dat meneghen wisen
330[regelnummer]
Dat men mach sere misprisen
Dat elc hem in hem selven voecht,
Eude dunct dat hem wel ghenoecht
Dat men prijs aen hem leit,
Ende het waer es, alse men wel seit;
Soe eest ghenoechlijc in den moet,
Als mense heit goet ende vroet.
Ende als hem comt die waen in desen
Dat si werdich willen wesen,
Soe en connen si tien stonden
In hem ghevinden smette noch sonden,
| |
| |
Ende bliven verloren ende ontset
Om die hoverde die hem let.
Cume es yemant die 't kent,
Waer men ghestade bliscap vent;
Maer die gulse ghierichede
En wet dende noch mate mede.
Hi es een keytijf ende onvroet,
Die node doet dat hi doen moet;
Maer niement en ghesiet den dach
350[regelnummer]
Dat hi alle dinc hebben mach.
Over warachtich minen lichame
Twi ghevic hem anderen name
Ghebonden om mine ziele vri.
Die sin der waerheit merken can,
Ende besceiden sere es dan,
Hoe hi volghen sal ende vlien,
Ende alle dinc soe wel besien
Dat hi elc dinc prise wale
360[regelnummer]
Na rechte, niet na der liede tale;
Maer in allen dinghen ghestade:
Dit 's een sin van hoghe rade.
Daer en leghet di niet an
Dat di prisen wijf ende man;
Ganc te di selven in dinen sin,
Ende merct wat doechden vinstu daerin,
Ende di selven jugeren dan,
Als du souds enen anderen man;
Ende altoes houdt in dinen gheest
Ende ghene sonden soe en sijn
Si en hebben soet venijn.
Luxurie prijst die ketive,
Ghenuechte van dinen live;
Maer het stect alte hant der of
Ende blaset henen alse stof.
Wat ons doet in sonden vallen;
380[regelnummer]
Hoe dat wi dit corte leven
Gheneren sellen in dit dal;
Dlanghe lijf vergheten wi al.
Wat wondere eest dat men vint
Die hem niet en ontsie een twint.
Wie soe gaept omme miede,
Altoes t' ontfane onder de liede,
Dat hi die miede heeft ontfaen;
Want dat leden es, dat 's verloren,
390[regelnummer]
Om nuwe miede wil hi horen.
Argher es niet dan ghierechede
Daer hi verghet der hoveschede;
Ghiericghe vrecheit die es quaet,
Want si om el niet en staet,
Dat der werelt es ghemene.
Gherne dancken, loven mede
Als men ontfaen heeft hoveschede;
Roef, al es hi somighen man
Al doecht hem sijn gheval;
En was nu, noch wesen sal
Dat durege bliscap ghelach
Aen roven ofte aen quaet bejach.
De minsche en heeft niet beters in
Dan redene ende sinen sin.
In desen doen, in desen manieren
Heeft hi voerdel voer die dieren;
Want si en hebbenre niet een haer;
410[regelnummer]
In desen volcht hi Gode naer.
Naect quamen si in deser hoverden,
Ende naect selen si ter erden.
Niemant oec van den heren,
Die met rijcheit climt ter erden eren,
En es niet sculdech te noemen groet;
Twi dat es, merct al bloet.
Dat wi niet en merken wat si sien:
Sine paruere hebben wi te mere,
420[regelnummer]
Als oft hire mede gheboren were.
Waer dan yemene die begherde
Man te prisene na sine werde
Soe doet ewech erve, ere ende paruere
Ende ghifte der valscher avonture;
Laet liden den lichame henen
Weder si lelijc oft scone scenen;
Besie ende sine seden, ende sinen sin,
Oft hi sulcke wijsheit hevet in.
Soude men niet segghen openbaer
430[regelnummer]
Dat hi onwijs ende dul waer
| |
| |
Wie soe dreve groet mesbaer
Nie levede hier te voren?
Oec soude men duncken doren,
Die daerom dreve rouwe groet
Dat hi ligghen sal al doet
Dit es openbaer ende claer:
Dune waers niet, dune sout niet wesen.
440[regelnummer]
Nature heeft ons bracht in desen
Hen mach nuwe heiten niet
Dat allen lieden es ghesciet.
Allene maect dijn inde goet:
Al evel dinc dunct te richter hem,
Die peinst, als ic van henen ben,
Soe sal ic emmer meer na desen
Die ghene die haer ·V· sinne
450[regelnummer]
Ter werelt setten, ter erdscher minne,
Die latic al onghetroest;
Want als die welde yet gheloest
Sine ghenoechten, sine redene seecht
Dat hem ghinder al es ontweecht.
Wie es argher ende wert gheleert
Dan die doecht in quaden keert,
Ende der hovescheit verghet,
Dat hi clene misdadighe saken
460[regelnummer]
Groet ende hoghe wilt maken.
Ic wanne men hem domme heten soude,
Die een ors copen varen woude,
Ende nerghens aen sijn merke en leide
Dan aen breidel en aen ghereide.
Aldus es hi seere ontwijst
Die anders ghenen man en prijst
Dan bi den clederen ende bi den gheslachte:
Het's menich sot gheboren in machte.
Rijcheit, heren, moghentheden
470[regelnummer]
Verkeeren meer der liede seden,
Als mer toe comt, dan armoede;
Daerom en achtes niet die vroede
Op dese dinc in ghere uren;
Maer en dede doecht van der naturen.
Ledecheit, sonder leringhe,
Dat sijn alle verloren dinghe;
Dat die werelt al siet ane;
Dus sal hem elc scamen dan
480[regelnummer]
Ende peinsen mesprijs esser an.
Wat hulpt cleine dinc oft groet:
Alle dinc sijn voer Gode bloet.
Dronckenscap en es anders niet
Dan dat men enen minsche siet
Sijns dancs, bi sijns selves bewisen
Sinen vrien sin verliesen.
Wijn ontstect des menschen sin;
Waer daer iet heimelijcs in,
Met scamelheiden overdect:
490[regelnummer]
Die wijn doet dat men 't vertrect.
Maer liede vint men die dor scamen
Sonden scouwen des lichamen;
Dat es die minne der doecht.
Wie soe dronckenscap verhoecht
Die verliest sin ende sede,
Ende alle sine scamelhede.
Hier toe soe wie droncken es
Die verghet al wie hi es.
500[regelnummer]
Het 's wint ende overdadichede.
En es gheen wijsheit meer van sinne
Dan eer evel comt daer inne,
Oft eert gheweldelike in d'aderen
Die nature laet vergaderen,
Want 't ierst dat hem bekeert,
Dat 's in den aderen ende in 't bloet;
Soe eest te draghen noch also goet
510[regelnummer]
Redene proeft men hier bi.
Men bedwingt die jonghe joecht
In 't beghin teghen ondoecht,
Eer si daer ghecustumere;
Verloren soe al die were,
Valt die joecht in die onmate;
Het 's beter dat men lopen late
Dan men weder soude tware:
Licht hi wert moede van vare.
Aen hem met rade ende pine
520[regelnummer]
Om sijnre sinne medicine,
| |
| |
Wat hulpt dat die visikeren sijn
Eer dat evel es in dalen,
Ende eer men oec mach verhalen
Want het 's verloren avonture
Al die wile, no min no mee,
Dat die stroem stort in die zee:
Soe en can men 't scep ghestueren niet;
530[regelnummer]
Maer als men den stroem wiken siet
Soe eest dtijt dat men sla die hant
Aen den roeder ende aen 't ghewant.
Moerder, ribaude, hoeren mede;
Men weet wel dat die rijchede
Desen drien decke aencomen.
Hoe mocht men dan rijcheit goet noemen?
Dat 's goet dat niemant en hevet
Dan dien God reine sin ghevet;
Ghelove es dat heilichste bejach,
540[regelnummer]
Dat erdsche minsche hebben mach.
Over die erdsche weldichede.
Van hoghen lieden horic callen
Sine gheslachte te vallen,
Die haer edelheit verliesen,
Ende bi crancke sinne riesen.
Also menich hoeft, also menich ghedane,
Ende also menich sin ic wane,
Ende elc heeft sinen wille,
550[regelnummer]
Dus leecht men herde selden stille.
Buten sijn scone die woert,
Ende binnen die vos die denct moert.
't Wijf weet al ende bediet
Dat in die werelt ghesciet;
Si es die triest niemare weet;
Wachse ter poerten ghereet.
Het 's sere mesdaen in allen kere
Dat men dlijf minnet voer die ere;
Niet en es te verdraghen soe quaet
560[regelnummer]
Als een pijnlijcs wijfs onmaet.
Scone, vrome en suver leven
Selden sijn si ghevriende bleven.
Van dinghen, die in twivel staen,
Soe en ghef dijn vonnes niet te saen;
Maer houdt die sentencie suspens
In dinen sin, in dijn ghepens.
Oec en sterc gheen dinc in waren:
Te sere sulc schijnt vrient in 't openbaren,
Dat nochtan niet en es waer;
570[regelnummer]
Ende sulc schijnt lieghende claer,
Dat men daerna al te hant
Met rechte waerheit ondervant.
Die siet men waer voer oghen
Hem ghelijc der loghenen toghen,
Dic ghedect metter waerhede;
Di tonet een droeve ansichte,
Ende di smeken blide oghen;
580[regelnummer]
Dus can haer die sake toghen.
Die el niet en pijnt haer dan
Dan drieghen honende man,
Ende alle om gaen ende honen,
Ende haer bedecte metten sconen.
Die vroede en wil niement bedrieghen,
Noch niemen en mach wachte lieghen.
|
|
Auteursrechtvrij