Verhandelinge van de opvoedinge en ziekten der kinderen

Een-en-twintigste Hooft-stuk. Van de Sprouw der Kinderen.

I.

DE Kinderen zoo jonge als oude, zijn niet selden, zoo haar yets scheelt, met de Sprouw beladen, dat is, dat hare tongetjes en mondjes, met een witte korst beslaan. Waar by een Koorsjen verselt is, of liever het is een effect van de Koors: Want het bloed der

[p. 200]

koorsige hebbenwe geleert dat dik is, en by gevolg ook de Jeu-vogten, uit welke het speeksel voor een gedeelte gemaakt werd, waar door dan de klieren, door welke het speeksel gekleinst werd, raken gelijk als te verstoppen, welke dikke vogten dan door die kliertjes buitenwaars gedrongen werdende, soodanigen Korst vertoonen, die wit is: En dewijl dat de Koorsjes die daar by zijn ontrent negen dagen geduiren, soo blyft dese Sprouw de kinderen mede ontrent soo lange by.

II.

Den afgang van de Kinderen is dan in ’t gemeen als schraapsel van darmen, gelijk men segt, het welke moet geschieden of dat de maag en darm-kliertjes mede met soodanigen Spruw beset zijn: of dat al het sog datse gesogen hebben, komt te schiften, en onder soo een gedaante af gaat.

III.

Om in de Kinderen veel middelen aan te stellen wil niet wel wesen: Se konnen een Decoctum van Scorzonera en Cornu cervi door een Pyp-kan warmtjes drinken, doende daar wat Kaneel-water by, om’er wat te versterken.

IV.

Men maakt in ’t gemeen een Syroopjen van Violen om de mond quanswys wat te verkoelen,

[p. 201]

maar die dit de Kinderen laten gebruiken doen meer nadeel dan voordeel, want Syropen verkoelen niet, dat weten die gene best, welke veel suiker eten, die zullen ook veel dorst krijgen, ergo is de Syroop niet goed. De Violen sullense nu seggen zijn seer verkoelende: Maar het tegendeel is waar, want die de viole-bloemen knauwt sal wel een scherpe en heete smaak gewaar werden. Al wat ook ruikt is heet van deelen, of ten minsten, het doet ons, om zijn beweeglijkheyd van deelen een hitte gewaar werden. Ook en deugen de verkoelende dingen in dese gelegentheid niet, maar eer fijne en doordringende dingen.

V.

Laat liever de mond met een doir van een Ey, met een weinig Sal prunellae en wat Caphura gemengt, bevogtigen, dat is doordringelijk om de Korst los te maken, als al de Galenise Syroop en Mors-potten; een grein Kampher doet meer voordeel als hondert pond Syroop van Violen. Van gelijken de Salpeter oft Sal prunellae met de Kampher vervoegt maken een groote beweginge, het welke die gene wel weten, die allerlei konstige vuur-werken maken, want het is niet vergeefs datse die twee te samen voegen. Het doir nu van het Ey is een vogt vol vlug fijn sout, bequaam niet alleen om de vorige te

[p. 202]

dragen en door des zelfs hulpe doordringelijk te werden, maar door zijn fijnigheid dringt het selver door, en d’ een is een aanvoerder van d’andere.

VI.

Sommige Galenise genesers zijn noch dommer, want de eerste gebuiken de suire huislook of alleen in de mond te houden, of het sop onder een Syroop te mengen, en dat soo te laten gebruiken. De Chymisten seg ik zijn noch veel dommer om datse een geest van koperoot dat soo een scherpen suur is, elders onder mengen, en dat de sieken laten likken. We weten immers dat alle suur vergift is, en onse sappen stremt: So dat de verstoppinge in de Pijpjes van de mond noch grooter werden als te voren, soo dat de tweede plaag erger werd als de eerste, want dan komt de huid rood te werden, de tong werd swart, en zet zig tot een verstervinge. Waar na de Lyders dikwijls in een Lijk veranderen.

Siet in myn andere werken meer van dese Stoffe.