Verhandelinge van de opvoedinge en ziekten der kinderen

(1684)–Steven Blankaart– rechtenstatus

Twintigste Hooft-stuk. Van de Koorsen der Kinderen.

I.

Wat dat Koorsen zijn, haare oorsaken en onderscheiden, heb ik elders afgeleid, en daarom sal ik die hier niet t’eenemaal weder ophalen. We seggen dan hier dat de Kinderen die veel snoepen, allerley vruchten en suiker eten,

haar bloed met veel zuur en slym opvullen: Welk bloed door dat suur soodanig komt te stremmen, dat het ganschelijk koud werd: Welke stand van het bloed sodanig niet konnende blijven, beginnen de deeltjes van het zuur allenxkens bewogen te werden, en daar werden zoo veel pijpjes gesmeet, dat de subtyle materie des logts met een veel grooter menigte kan door stralen als te voren, het welke dan de hitte des Koors komt uit te maken, welke niet en is gelyk in de gesonde stand, in welke het bloed noch vry heeter was, maar om dat het snel door zijn vaten loopt, gevoelt men die warmte soo niet, daar het in tegendeel in de Koorsen door een trage loop komt te broeyen: en de hitte in de Koorsen is, om tot een erger stand te geraken, maar in de gesonde om tot een betere stand te komen.

II.

En dat het bloed in de koorsige dik is, daar aan behoeft men geensins te twijfelen: Want ik hebbe genoegsaam getoont dat het bloed door een zuur dik werd, en dat soodanigen bloed aan het broeyen kan geraken. Ten anderen ook isser noch niemand van de Galenisten die het contrarie bewesen heeft. Die meerder van de Koorsen begeert te weten, lese myn Praktyk de derde Druk, en myn Institutie der Medicyne.

III.

Vorders sullen wy van de Genesinge mede yets te borde brengen, welke bestaat hier in, dat men de suirigheden des bloeds ten onder brenge, op dat het bloed sonder te runnen en te broeyen vloeybaar blyve: Als ook dat de gyl daar door niet en vergoren, want soodanigen bloed, soodanigen vogt werd’er in de maag uitgeloost, waar door de Gyl vergoort, en als de Gyl niet en deugt, houd ook alles op goed te zijn, wat van de Gyl gemaakt wierd.

IV.

Om dit suur dan ten onderen te brengen zijn de Alcalia met sweet-middelen gemengt de beste, en die in gegeven tegens dat de Koorse aankomt, als daar zijn de Oculi Cancri met Crocus gemengt, als ook myn Antimonium fixum, en Tinctura Antipyretica nostra en diergelijke: Vorders dagelijks het volgende Poedertjen in gegeven.

Als

Recipe Oculorum Cancri, drach. duas.

Salis Prunellae, drach. sem.

M. F. Pulveres Sex.

Dit konnense met een weinig bier in geven.

Onder de hitte der Koors, kan men wat Sal

Prunellae onder het bier doen of het Caput mortuum van de Spir. Salis armoniaci.

V.

Veele zijnder die de Kinderen wat Kampher om den hals hangen, en dat en is niet vreemd, want de geest van de Kampher vliegt geduirig door de logt, welke zy in ademen, waar door het bloed en de geesten geen kleine veranderinge konnen krijgen; Want als die deeltjes ingeademt zijn, geraken zy onder het bloed, waar door het selve ontstoken werd, door welker ontstekinge het bloed vloeybaar werd. En dat sulx geschied weten wy uit de Salpeter met de Kampher gemengt, wat een vuur die geeft, alsoo moet het dan mede in ons bloed toegaan, in welke dese Kamphergeest met de Salpeter deeltjes des logts ingeademt werden, en met malkanderen soodanigen hitte maken.

VI.

Sommige leggen pleisters op de Polsen, die soo veel niet te vertrouwen zijn, al is ’t datse uit fijne dingen bestaan: En soo het gebeurt dat de Koors al over gaat, dat komt dikwijls elders anders door: Of ook wel dat de fijne deeltjes die van dese pleister oft pap door de huid heen dringen en tot in het bloed geraken: Of ten minsten dewijl dese pleysters trekkende zijn, gelyk men

die noemt, dat daar door het bloed veel verandert werd.

VII.

In de hitte der Koorsen is het de Kinderen best een Decoctie van Scorzonera en Cornu cervi voor te schrijven, en doen daar wat Elixir citri en aqua cinamomi in het doorsygsel. Laatse anders warm klein bier drinken, of louter Theé tot datse sweeten.

VIII.

Als de Kinderen Tanden krijgen, zijnse mede wel een koorsjen onderhavig, om dat den omloop der vogten ontrent de keveltjes der tanden niet weinig belemmert werd. Dese Kinderen moet men wat op passen, want dewijlse klein zijn kan mense niet wel veel laten gebruiken als een weinig Saffraan, met een weinig Oleum tartari per deliquium in de melk, waar door de Koors wat gebroken werd.

IX.

Sommige Kinderen zijn sulke vreetsakken, dat se wel alles souden willen eeten wat haar voorkomt, en die hebben te veel zuur in haar maag, daarom moet mense alle dagen wat Oculi cancri ingeven, om dat suur te breken. Of men moetse eens sagjes doen braken, om al dat suur uit te losen.

X.

Andere zijn wederom vol slym, en hebben als de vorige dikwijls de Koors; Dese nu hebben sulken trek tot eten niet: dese sal men Staal-middelen in geven, of anders mede eens doen braken. Waar doorse alle slym en suur quyt geraken.

XI.

Veele hebjer met een nu en dan komend Koorsjen, die vol Wormen zijn, Laat die vry Staal-middelen gebruiken, en het Worm-kruid; het welke eenige tyd gebruikt zijnde, de Wormen sullen sterven, en de Koors zal achter blyven.

XII.

Die nu meer van de Koors begeert, lese myn andere Werken.

Vorige Volgende