Verhandelinge van de opvoedinge en ziekten der kinderen

Vyftiende Hooft-stuk. Van het Schrikken der Kinderen onder het slapen.

I.

WAnneer onse Hersen-Pypjes, door welke de Hersen-vogten, anders Animale ofte dierige geesten genoemt, geduirig tot in de Zenuwen en voorts het gansche lichaam door stralen, waken wy, zyn lustig en bequaam om de gewoone Bedieningen te verrigten, even als een Horologie so lang het van zijn onrust bewogen werd, mede zijn uiren onderscheidentlyk op zijn tyd komt te wysen. Maar wanneer nu na lang waken, arbeid, oefeninge en zoo voorts, dese vogten te veel van haar vlugge deelen verliesen en geen andere in de plaatse krygen, moeten de selve noodsakelijk dikker zijn, minder be-

[p. 148]

weeglyk en vadsiger werden, waar door een tragere loop na de sin-tuigen veroorsaakt werd, waar door der selver veseltjes niet genoegsaam opgespannen en opgeblasen werden, en gelyk als haar toesluiten, het welke wy slapen noemen, even als een uirwerk dat afgeloopen is, door zijn onrust niet meer kan bewogen werden.

II.

De slaap dan dus geschiedende, (gelyk wy in onse Kartesiaanse Academie wydloopiger hebben ontleed) moeten wy onderstellen dat'er iets moet zyn, het welke dese veseltjes ontstelt, wanneer de Kinderen slapen. En dit komt mein ik of van uytterlyke Oorsaken of van innerlyke. De uytterlyke Oorsaken dan zijn, dat men de Kindertjes by dage ergens voor vervaart maakt, gelyk als voor bulle-bakken, spoken, nagt-gesigten en diergelijke: Waar op de Kinderen, te slapen gaande, dikwyls denken, en haar vast verbeelden sulx te sien: Als zy dan nu aan de slaap zijn, gebeurt het dat'er de selve pypjes in de hersenen geopend wierden, door welke de geesten vloeyden, welke haar aan de Ziel sulke gedrogten vertoonden; Het welke schielijk geschiedende, de pypjes te veel opgespannen werden, waar door licht een Convulsie kan gemaakt werden, welke Convulsie oft trekkinge der veseltjes niet anders is als het gene wy schrikken noemen. En, dit is een Oorsaak waar door de Kindertjes des nachts komen te schrikken.

[p. 149]

III.

Wanneer men ook de Kinderen des daags doet verschrikken, geeft dat op de Hersen-veseltjes soodanige beweginge door de geesten, datse nauwlijk konnen bedaren, en al is't sake datse al somwyls gestilt is, en in den droom op geen andere dingen denken of liever droomen, soo krijgen weder de geesten, die door de pijpjes vloeyden, welke door de schrik geopend wierden, de overhand, en doet de zelve, by na op de vorige wyse bewegen, waar door dan in de slaap oft onder het droomen een nieuwe Schrik ontstaat.

IV.

Wanneer de Kinderen op haar rugge leggen, konnen de geesten, welke uit de agter-hersenen en het rugge merg, door de persinge de swaarte van de hersenen niet door de Long-zenuwen na de Longen loopen, als ook niet het hert behoorlijk bewegen. Wat onstaat dan hier anders uit, als dat de vloed der geesten, aldaar in de hersenen gestuit zijnde, wederom moet botsen, en by gevolg een onordentelijke beweginge veroorsaken, waar door de geesten verscheide pijpjes te veel moeten opspannen, een convulsie en schrik in't slapen en droomen veroorsaken, waar by nog komt een swaarte diese meinen op haar borst te voelen, het gene van som-

[p. 150]

mige Nacht-merrie genoemt werd, en mede niet sonder schrikken wakker werden.

V.

Tot de innerlyke Oorsaken, behoord voornamelyk het al te veel eten, waar door dan door een menigte Gyls, of die al te kragtig is, te gelyk met het bloed, de Hersen-pypjes te veel geopend werden, welke geduirige Openinge een onrustig slaapen veroorsaakt: Voornamelyk als men het bloed te voren met veel suurs verdikt heeft, of dat het door te veel koude taay en slymig is geworden, waar door de Hersen-pijpjes meer verstopt geraakt zijn; soo dan door een kragtige Gyl, en sterker vloed des bloeds tegens dese verstopte pijpjes aangebotst werd, wat kan daar anders uit ontstaan, als een onordentelijke beweginge, die onder het slapen een schrik komt te baren.

VI.

Hier toe brengen wy ook alle andere siekten, gelijk als Koorsen, Stuipen, Hoest en sulke soort meer, welke door eenige prikkelende deeltjes de hersenen openen, en onder het droomen of slapen een schrik doen ontstaan. Daar zijn meer oorsaken, die het hare hier toe doen, maar dewijlse alle alleen de Hersen-pypjes onder het rusten oft slapen, ontstellen, sullen wy ons alhier met de opgehaalde te vreden houden.

[p. 151]

VII.

En, alhoewel dese Quaal de Kinderen juist niet altyd even groote ongemakken baard, soo kan het egter even wel wel gebeuren, dat daar stuipen uit volgen, ja soodanige, die qualyk oit te genesen zijn, en al haar leven by blyven: voornamelijk uit schrik, oft vervaartheid komende, waar van ik aan de grensen van Duits-land yemand niet lang geleden, gelukkig genesen heb, die het seventien jaren lang gehad hadde, en alle avonden met een Epilepsie bevangen wierd.

VIII.

De Genesinge bestaat hier in, dat men de Kinderen geensins vervaart make, maar men moet haar liever die dingen ganschelijk uit het hooft praten, op datse van jongs aan met die voor-oordeelen niet belemmert werden, en alleen zijnde, of in den donker zelfs gaande niet vervaart of verschrikt werden: Men moet ook de Kinderen niet te veel slaan, want dat geeft daar ook een oorsaak toe.

IX.

Komt het uit innerlijke Oorsaken, moet men de zelve niet te veel met spijsen opvullen, noch niet te veel suur geven: Maar gevense spijsen die licht en gemakkelijk te verteeren zijn, voorna-

[p. 152]

melijk des avonds, wanneer se te slapen gaan. Men behoeftse ook niet terstond na den eten te bedde te brengen, maar latende liever noch een weinig op.

X.

Soo dit onrustig droomen en schrikken veel is, soo dat'er perijkel is, om in stuipen te vervallen, moet men eenige goede en bequame hulp-middelen aan wenden, waar onder de voornaamste het Sal Volatile is, waar mede ik wondere dingen heb uitgerigt, voornamelijk het gene ik daar zelfs toe bereide: Anders kan men een droppel of twee Spiritus Cornu cervi, of Spiritus Salis Armoniaci onder haar eten en drinken mengen, en laten haar zulkx geduirig en gestadig gebruiken, ik verseker haar groote beterschap, want hier door werden alle beletselen uit het bloed weg genomen: En, al is't sake, dat het uit schrik quam, zal de Genesinge hier evenwel door geeffectueert werden. De Saffraan, Caphura, Castoreum &c. mede met een vlug Aromatyk sout vervult zijnde, hebben mede de selve hoedanigheden, alwaar het sake, dat men se alleen maar enkelijk, in een popjen gebonden, om den hals hing, en door haar neus geduirig inademden, en alsoo door langsaamheid vantyd 't selve in het bloed geraakte.

XI.

Indien dit schrikken uit deese of gene siekten

[p. 153]

ontstaan, soo gaan die niet wel over, ten sy die siekten, als Koors, Wormen &c. genesen zyn: Waar van wy hier voren en in't vervolg sullen spreken.