|
| |
| |
| |
Het X. Hoofd-Stuk. Van de Geel-zugt, ofte Geluwe.
UIt de Scheurbuik, als gezegt is, spruiten zeer veele Ziekten voort, onder welke mede de Geel-zugt te rekenen is: uit een slijmige Scheurbuik konnen ligtelijk de kliertjes, die de Lever voor een groot gedeelte uitmaken, verstopt werden, en bygevolg mede alle de pijpjes, die van deze kliertjes na de Gal-blaas, &c. gaan: zoo dat ’er dan geen, ofte weinig Gals kan afgescheiden werden. De weinige Gal nu die ’er nu nog overig is, blijft dan in het Bloed, en zijn Melk-vogten, welke dan een Geele verf aan onze huid verleend: te meer, om dat de huid en alle vliezen, van haar zelfs klaar en doorschijnig zijn, en hoe die dunder zijn, hoe de Geeligheid zig eerder openbaard, en dat niet alleen in de huid, maar zelfs het waterige Oog-vogt met het Hoorn-vlies zijn daar niet vry van, want zoo die Geel-zugt wat dieper inworteld, zien de Lijders alle dingen geel, even als wanneer men door een helder geel glas ziet.
Dat nu deze Gallige deeltjes in de Gal-blaas niet afgescheiden werden, blijkt voor eerst uit den afgang, welke zelden geel is, maar
| |
| |
grauw en wit, zijnde een onwedersprekelijk teiken, dat ’er uit Gal-blaas geen Gal in de Darmen is gekomen, om zig by de uitwerpzels te vermengen.
Ten tweeden, is in de gestorvene de Gal-blaas vol van een lijmig Geelagtig water, dat somwijlen niet alleen dik is, maar vol van een slikagtige droesem, zandigheid ofte steentjes, zoo dat de weg, om Gal uit te loozen, gesloten is; en dit is de oorzaak, dat men in de regter zijde gemeenlijk pijn heeft.
Ten derden, bevind men dat door de verstoppinge der Lever-kliertjes, de Lever of geheel, of ten deele verhard is, en Lood-verwig. De verharding komt uit de verstopping; en alzoo de verstoppende deeltjes veele ziltigheden by zig hebben, stollen die wel tot zandigheden of tot steentjes, waar door de Levers veeltijds zandig en steenagtig bevonden werden.
Door deze verstoppingen nu werden de Bloed-vaatjes geperst, zoo dat het Bloed door d’ aderen niet wel na de Longen en het Herte kan loopen; zoo dat door een gevolg het Bloed by na moet blijven staan, dat een blauwe Lood-verwigheid vertoond; even als wanneer men om den arm ofte vinger een band legt, welke men wat stijf toevringt, zoo zal den arm ofte vinger onder band Lood-verwig en blauw werden; met min of meer be-
| |
| |
roovinge van gevoelen, en aanwinning van zwelling.
Ten vierden, blijkt 't genoegzaam uit de Pis, dat de Gal, welke door de Gal-blaas moest loopen, nu te gelijk met de Pis afschiet, want die gemeenlijk hoog Saffraan koleurig werd, ja zomtijds zoo hoog van koleur, dat dezelvige zwart is.
Hoe nu deze slijm in het lighaam geboren werd, hebben wy te vooren gezegt; namelijk uit koude en ongemakken, veel regen, ontbreking van nagt-rust, schraale en onguure, rouwe, &c. spijs; rauw water, langduurige Koorsen, &c.
Zoo daar een zwaare verharding in de Lever is, ontsteeking ofte zweering is, of na een langduurige Koorse komt, is 't niet zonder gevaar: zy is dikmaals een voortbrenger van een Buik-water, ofte Water-zugt des Buiks. Want de Water-vaten des levens van Lympha ofte water tot berstens toe uitgezet zijnde, konnen eindelijk haar water niet weg brengen, zoo dat zy genoodzaakt werden te bersten; welk water in de holte des Onderbuiks loopt, en dezelvige doet uitzetten en opzwellen: en al is 't zaake dat het door de Heel-konstige hand-greep al afgetapt wierd, zoo werd deze lekking niet benomen: en by gevolg ongeneesbaar. En, by aldien het water in den Onderbuik blijft, bederft het, werd scherp
| |
| |
en doet de Ingewanden versterven.
In deze gelegendheid nu moet men op d’ oorzaak letten, namelijk de verstoppingen der Lever-kliertjes, en dat door een slijm, welke veeltijds veel zoute en ligt verteerende deeltjes by zig vergezelschapt heeft. Ten tweeden moet men zig ten hoogsten be-yveren om een goede Gal te maken, welke hier te weinig is, want by aldien daar genoeg Galle was, zoude daar geen slijm nog verstoppinge wezen: ten derden moet men op de toevallen letten, die zig daar veeltijds by vervoegen: ten dezen einde werden voornamelijk gebruikt 't volgende, zijnde vol van afvagende ofte vlugge zouten:
Als
| Recipe. De Wortels van Schelkens-kruid, |
| Rhabarber, |
| Krap, ofte Verf-mee, |
| Saffraan, |
| Duive-kervel, |
| Kennep-zaad, |
| Mostert-zaad, |
| Gom Ammoniak, |
| Kreeft-oogen, |
| Spaanze Seep, |
| Ganze-stront, |
| Paarde-stront, |
| Schaaps-keutels, |
| Aard-wormen, |
| |
| |
| Zeugen, Krobben ofte Pisse-bedden, |
| Staal-Middelen, |
| Myrrhe, &c. |
Hier uit kan men verscheidene Compositien maken: als
Neemt Kennep-zaad, een vierendeel-ponds, laat dit klein gestooten werden, en in half water en half Melk gekookt, tot daar een twee pinten overblijve; het welk door een doek of Zeef gegoten zijnde, mag men geduurig drinken: in dit Zaad is een Oliagtig zout, dat de gijl en Bloed vloeibaar maakt, en dus doende gemakkelijker door de verstopte deelen heenen kan passeren: diergelijks doet mede den drek van de Ganzen, Paarde, Schapen, &c. welke men in een zakje doet en in het Bier hangt; of men vervogtigd dezelvige met wat Bier of Wijn, en men vringt daar met een doek het vogt uit, dat men dan de Zieken te drinken geeft: de Spaanse Zeep is mede van een drijvenden aart, zijnde een Oliagtig Loog-zout: hier van maakt men met water een Zeep-sopje af, dat men te drinken geeft: in plaats van dezelvige mag men zwarte Zeep gebruiken, die men op de Schepen en in de Legers beter kan hebben: de Spaanse Zeep diend best om daar Pilletjes af te maken; wanneer men die met een Mes fijntjes schaaft, in een Vijzel doet, en met eenige droppelen waters tot een deeg kneed, waar uit men dan Pil-
| |
| |
letjes kan formeeren; waar van men dagelijks vijf of zes kan doorzwelgen. Ook kan men deze Zeep in Zoete-melk kooken, en dagelijks drinken.
Van deze Mee-krap, ofte Rubia Tinctorum kan men zakjes maken om in het Bier te hangen, of daar een kooksel met water af maken, met byvoeging van de wortels van Schelkens-kruid, ofte Radices Chelidoniae Majoris, Rhabarber, Duive-kervel, &c. het welke men dagelijks diend te drinken. Van de Millepedes kan men Poeders maken, met gedroogde Aard-wormen, Kreeft-oogen, &c. en dagelijks gebruiken: dezelvige Wormen versch zijnde, kan men met de Millepedes kreuzen, op Bier in een zakjen hangen, en dagelijks drinken.
Is ’er geen open lijf, gelijk dat wel gebeurd, kan men wat Aloe, Rhabarber, ofte Elixis proprietatis gebruiken.
|
|
Auteursrechtvrij