Den Neder-landschen herbarius ofte kruid-boek der voornaamste kruiden

CCCCCIX. Hoofd-stuk. Urtica urens, Brandende Netels.

D'Eerste zyn de groote ofte Roomse Netelen: dese wassen met een groene, rouwe, ronde, en holle struik, somtyds anderhalven voet, en soo de grond goed is, heb ikse wel van twee ellen hoog gesien, hebbende verscheide zyd-takken: dese zyn van onderen tot boven toe met breede, scherpe, ofte spitse bladen gewapend, die rontom saags-gewyse geschaart zyn: de bladen en de struik zyn rouw en hairig, met stekende puntjes begroeit, welke, wanneer men die eens ligtelyk aanraakt, aanstonds steekt, en pynelyke, brandige puisjes verwekt. Van tusschen de schoot der bladen komen op dunne steeltjes ronde, dog oneffene, ruige, stekende, groene zaad-bolletjes: en zyn geladen met matig klein, rondagtig en blinkend zaad. De wortel is dun en veselagtig.

Een tweede Roomse is de voorige wel gelyk, maar de bladen zyn niet geschaart, en wast wel soo laag, alhoewel ik het in goede aarde wel anderhalf elle hoog heb gesien.

d'Andere groote ofte gemeene Netelen zyn de voorige eerste zeer gelyk, wassen somtyds een mans-lengte hoog, hebbende seer veele zyd-takken: het

[p. 620]

is mede ruw en met brandige stekels beset, maar branden egter soo fel niet als de Roomse. Van tusschen den schoot der stelen en der bladeren komen heele getakte risten met zeer kleine groene bloemtjes, die daar na ruw, oneffen en als knobbelig werden, waar in het zaad is. De wortel is geel, geknoopt, dun, zig gins en herwaarts met syne veselen verspreidende.

Een kleinder soort is de groote in alles gelyk, maar veel lager en kleinder, en soo die op schaduwagtige en vogtige plaatsen wast, werd die helder-groen van blad, en wat dieper gesneden: en dese soort verandert veel in groote en stekendheid, na de plaats daar die groeid.

De Roomse soorten zyn hier vreemd, en alleen by de Kruid-liefhebbers te vinden: maar d'andere wassen alleen langs de wegen, en op ongebouwde ruwe gronden: de wortels blyven des Winters over, maar de kleene blyft selfs des Winters groen. In 't midden van de Somer werd het zaad ryp.

Dit gewas schynt eenige fyne, afvagende en ontstoppende deeltjes te hebben. Het kruid, wortelen en zaad, segt men pis-dryvende te wesen, en voornamelyk werd het gepresen tegens de geel-sugt: voorts doet het versagten, en den buik week-maken: hier toe maakt men kooksels van de groene bladen en versche wortels: de bladen werden ook niet alleen by vlees gestooft, maar men doet die onder de groene koekjes en warmoes. Het zaad kan in poeder ingegeven werden.