Den Neder-landschen herbarius ofte kruid-boek der voornaamste kruiden

[p. 280]

CCX. Hoofd-stuk. Genista, Brem.

DE Gemeene Brem schiet op als een Heester, met een houtagtig stammetjen, voorsien met veele dunne, lange, taeye en groene takjes en rysjes: hier aan komen kleine donker-groene blaadjes, tusschen dese heeft men cierlyke blinkende geele bloemtjes, die van de peul-vrugten gelyk; hier op volgen groene en platagtige peultjes, die allenxkens swarter werden. Hier in legt een hard, plat en bruinagtig klein zaad. De wortel is houtagtig, sig hier en ginder verspreidende. Dit gewas is somtyds maar twee of dry voeten hoog, en somtyds veel hooger.

Aan de veselen der wortel vind men een knobbel somtyds, die men Brem-rape noemt, peers-gewys en boven spits, van onderen breed, bestaande uit bruine ofte swartagtige schilferen, die van binnen geel zyn, spruitende met een lange, houtagtigen draad uit de wortelen van desen kleinen brem, twee, dry ofte vier voeten somtyds van de wortel af, waar by somtyds nog meer andere groeijen. Uit het midden deses raapje ryst een bruin, hol stammetjen, ontrent een spanne hoog, hebbende van half wegen af veele witte bloemtjes, (die van de witte doove netelen gelyk) met vyf ofte ses draadjes, welke buiten de bloemtjes uitkyken: na de bloemen komen daar langagtige, dikke, ronde en niet al te groote zaad-huisjes, in welke seer klein, wit, dog onvrugtbaar zaad is.

D'andere heeft mede groene en taeye stelen ofte rysjes, maar byna bladeloos: op de toppen komen wel-riekende schoone geele bloemtjes aars-gewys,

[p. 281]

grooter dan de vorige, waar na swarte, lankwerpige en platte zaad-huisjes volgen.

Een derde is heel ruig en haaragtig, met witter en sagter bladen, anders de vorige gelyk.

D'eerste vind men op de Heide, en magere dorre plaatsen. Maar de twee andere vind men in Italien en Spangien. D'eerste bloeid in de Lente, en de meeste Somer door, maar d'andere soorten wat later: welke men hier in de hoven vind.

De bloemen en het zaad zyn meest by ons in gebruikt, voornamelyk tegens het graveel en alle nier-qualen, dryvende de pis en graveeligheden af; benemende mede alle de verstopheden van de milt, lever, en scheil-klieren: derhalven is het dienstig in water-sugt, geel-sugt, slym-sugt, dikke en harde buiken, enz. Hier toe werd mede voor al de brem-rape gepresen. Ten desen einde zyn d'afsiedsels best gedronken, want de confytingen en conserven zyn onnut. Tot het selfde oogmerk werd daar mede een vast zout uit gemaakt.

De knopjes van de bloemtjes, eer die open gaan, werden geplukt, en gesouten; welke, afgeweikt zynde, op de tafel, in plaats van kappers, opgedist werden. Van de rysen, maakt men niet alleen besemen en vegers, maar ook touwen. De byen zyn seer verlieft op de bloemtjes, met welke men mede de spysen geel kan verven.