De Kartesiaanse academie ofte, institutie der medicyne

[p. 404]

XIX. Hooft-Stuk
Van de Middelen die men gebruikt om de Wormen te dooden, Anthelmintica en Vermes Necantia gesegt.

UIt gebrek van goede geesten, overvloed van slym en verstoptheden, komen ons verscheide soort van wormen in 't lighaam en voornamelyk in de darmen te groeyen: De ondervinding leert dat mense alderbest met bittere dingen kan verdryven: En ten anderen ook door quik silver.

Aangaande de bittere; zoo is 't gelooflyk, dat, dewyl daar te veel slym is, en gebrek van gesten, de gal gebrek is, welke oorzaak was, dat dese slym meerder beweeglyke deeltjes zoude krygen, want de gal is een Sal Volatile Oleosum, waar door de slym zoude los geraken en vloeybaar werden, of 't gene onnut was uit het lighaam geraken. Dese bittere dingen regten dan anders niet uit, als datse een gal maken, en door hare beweeglyke deeltjes de slym los maaken, verdunnen, en al het gene in de darmen grof is, te gelyk met de wormen ten stoelgang uit dryven. Want dese wormen zyn gemeenlyk hier of daar vast in de slym gewentelt, en daarom hebben sommige kinderen hier en daar sulke hardigheden, dat men pleeg rys-koeken te noemen.

De middelen dan daar toe gebruikelyk zyn de volgende

Rad. Allii,

Bryoniae,

Contrayervae,

[p. 405]

Gentianae,

Raphani,

Zedoariae,

Herb. absinthii,

Cardui benedicti,

Matricariae,

Tanacet,

Costi hortens.

Flores lupuli,

Croci,

Tanaceti,

Absinthii,

Colocynthis.

Baccae lauri,

Sem. sinapi,

Santonici,

Aloes,

Myrrha,

Fel animalium,

Elixir proprietatis

Salia & Spiritus Volatiles.

Aangaande nu het gene uit quiksilver gemaakt werd, dese werken aldus, het quiksilver met onse maag en darm-vogten gemengt zijnde, gebeurt het dat dese wormen daar mede gevoed werden: welke quik in de wormen gerakende, allenxkens vol suure deeltjes geraakt, met welke die slym voor een groot gedeelte is opgevult: dit dan waar zijnde, werd de quiksilver vergiftig, als een sublimaat, dewyl hy vol suure punten steekt: dit vergift dan de worm van binnen knagende, moet sterven, en geraakt allenxkens met de andere vuiligheden buiten het lighaam.

Behalven dit, soo neemt de quik ook het suur in sig, 't welk in de slym was, waar uit het voedsel geboren wierd, daar de wormen uitgroeyden, welke oorsaak benomen zijnde ook de wormen ophouden te leven.

[p. 406]

Nog kan de quiksilver, wanneer hy vol suur is gemengt, als ook de bovenste bittere dingen eenige prikkelinge in de darmen maken, welke prikkelinge de beweginge der darmen verwakkert, en bygevolg uitgeloost werd, 't welk door een trage beweginge niet konde geschieden. Onder de middelen van quiksilver is de Mercurius Dulcis en Cinnabaris wel de voornaamste. Als ook het water in welke de quiksilver een tyd lang gelegen heeft.

Behalven dese, zyn de staal-middelen als ook alle temperantia van kreefts-oogen, corallina en diergelyke mede geensins te veragten, want die temperen het suur; welk suur benomen zynde, de vogten vloeybaarder werden, gevende geen gelegentheid dat'er

iets uit kan voortkomen.