De Kartesiaanse academie ofte, institutie der medicyne
(1683)–Steven Blankaart– AuteursrechtvrijSteven Blankaart, De Kartesiaanse academie ofte, institutie der medicyne. Jan ten Hoorn, Amsterdam 1683
DBNL-TEI 1
Wijze van coderen: standaard
-
gebruikt exemplaar
exemplaar Universiteitsbibliotheek Amsterdam, signatuur: OTM: 061-2400:2, scans van Google Books
algemene opmerkingen
Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van De Kartesiaanse academie ofte, institutie der medicyne van Steven Blankaart uit 1683. Er is gebruik gemaakt van een door Stichting Vrijwilligersnetwerk Nederlandse Taal o.l.v. Nicoline van der Sijs en Hans Beelen aangeleverd bestand.
redactionele ingrepen
p. 1: vereert → vereist: ‘waar toe de kennisse van d'anatomie (welke wy over weinige jaren hebben in 't ligt gegeven) vereist werd’, conform Errata)
p. 2: reden → raden: ‘dat de medicijne geen raden nog blinde gissingen sijn, maar onfeilbare waarheden’, confom Errata)
p. 5: ouden → souden: ‘op dat door des selfs beweeggelijke deeltjes d'andere harde deelen die een groote persing lijden, mede van elkander souden geraken en aldus verbrijselen en verteeren’.
p. 7: niet weinig → weinig: ‘Want die deeltjes des winters weinig verwasemende’, conform Errata)
p. 35: grawuer → grauwer: ‘welke grauwer is als de binnenste substantie
p. 35: grawuer → grauwer: ‘en ons grauwer oft geelder doet vertoonen’.
p. 39: foutief paginanummer 51 verbeterd
p. 46: hubbaar → huwbaar: ‘dan in meisjes die nog niet huwbaar sijn’.
p. 52: minnnaar → minnaar: ‘als sy om de minne denken, en van een minnaar gestreelt werden’.
p. 58: foutief paginanummer 85 verbeterd
p. 85: vlies → vlees: ‘de bloed-vaten maken een groot gedeelte van de spiers buik oft vlees’, conform Errata)
p. 86: sijn → sig: ‘planten sig met oneindige takjes en veseltjes in de bloed veselen’, conform Errata)
p. 86: loopen → uitloopen: ‘soo dat het bloed daar door so ras niet en kan uitloopen als te voren’, conform Errata)
p. 102: de de → de: ‘dat die selfde beweginge my weder in de de hersenen komt’.
p. 121: vuurdeelijes → vurdeeltjes: ‘eendeels door de vuurdeeltjes, anderdeels door de subtijle materie des logts’.
p. 123: oliagtigtige → oliagtige: ‘Van gelijke sijn ook de oliagtige en vette smaken’.
p. 124: alcali → Alcohol: ‘ten sy men de brandewijn tot een Alcohol brengt’, conform Errata)
p. 126: maar → waar: ‘waar door een lieffelijke beweginge werd veroorsaakt’.
p. 136: leve → lever: ‘na de lever en door de holle ader in het hertjen van de vrugt’.
p. 139: maannen → maanden: ‘en daarom komen sommige op de seven maanden’.
p. 141: kraan-vloed → kraam-vloed: ‘een bloed-vloed, die men de kraam-vloed en na-weten noemt’, conform Errata)
p. 162: foutief paginanumer 262 verbeterd
p. 163: foutief paginannummer 263 verbeterd
p. 166: foutief paginanummer 186 verbeterd
p. 181: veis → vleis: ‘ook is het jonge vleis (om sijn veelvuldige jeu) veel gesonder en lichter te verteeren’.
p. 186: XXVI → XXVIII: ‘XVIII. Hooft-Stuk. Van allerlei Visch’.
p. 189: foutief paginanummer 289 verbeterd
p. 219: trompettten → trompetten: ‘sulx geschied ook in het braken, heftig hoesten, trompetten, &c’.
p. 244: vogende → volgende: ‘ik mede de gemeene slender volgende’.
p. 256: dee- des → deelen des: ‘Dewijl de machine der hersenen en der andere deelen des lighaams tegens wil en dank soo onordentelijk bewogen werd’.
p. 257: slok-dams → slok-darms: ‘soo de slok-darms klieren op die wyse beledigt zijn’.
p. 282: bebben → hebben: ‘wiens oorsaken wy boven in de rooloop gesegt hebben’.
p. 283: Wy → Wyl: ‘Wyl ik dan voren van de maag en darm-gesten en des selfs qualen gesproken heb’.
p. 288: long-pygjes → long-pypjes: ‘want als de long-pypjes verstopt zyn, ’t zy door een stilstaande bloed, of jeu-sappen’.
p. 315: Wannner → Wanneer: ‘Wanneer dat ymand wyn drinkt’.
p. 327: slaga-ders → slag-aders: ‘De slag-aders fijnste takjes dan’.
p. 329-330: elelders → elders: ‘dewijl het water elders uitgekomen is’.
p. 331: Gijl-deetljes → Gijl-deeltjes: ‘De oorsaak is dikwyls dat de gijl-deeltjes te dik sijn’.
p. 332: vloeybaaarheid → vloeybaarheid: ‘maar om sijn vloeybaarheid werd die mede door de melk-vaatjes’.
p. 334: deetljes → deeltjes: ‘en de room by de kaasagtige deeltjes gemengt’.
p. 337: onderussen → ondertussen: ‘In het kind ondertussen dat gedragen werd’.
p. 364: Arbische → Arabische: ‘Arabische Gom’.
p. 364: laatste → laatse: ‘voor my ik laatse voor de oude kindsheid’.
p. 368: Suniperi → Iuniperi.
p. 382: van-gesterkt → van gesterkt: ‘dat we zoo ras daar van gesterkt zouden konnen werden’.
p. 413: foutief paginannummer 113 verbeterd
p. 417: foutief paginanummer 427 verbeterd
p. 418: b weegelijke → beweegelijke: ‘zoo bestaan die dingen alleen uit beweegelijke deeltjes’.
p. 421-425: foutieve paginannummers 321-325 verbeterd
p. 425: gegelijk → gelijk: ‘waar in ik haar gelijk geef’.
p. 426: vnur → vuur: ‘het vuur, dat onse deelen brand, en bederft’.
p. 436 afgehanpelt → afgehandelt: ‘weet ik niet dat van ymand behoorlyk is afgehandelt’.
p. 450: de de ziel → de ziel: ‘De bedieningen van de ziel zyn tweederlei, active oft passive’.
p. 463: in hoofdstuktitel V. Hooft-Stuk. Van d'oorsaken der siekten uit spijs en drank voortkomende ontbrekend V. Hooft-stuk aangevuld (ten dele uit de custode).
Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (t.o. 13, t.o. 19, t.o. 77, t.o. 86, t.o. 216, t.o. 231) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.
[fol. *1r]
De Kartesiaanse AcademieOfte
Institutie Der Medicyne.
Behelsende
De gansche Medicyne, bestaande in de leere der gesondheid en des selfs bewaringe, als ook der ongesondheid en haar herstellinge.
Alles op de waaragtige gronden, volgens de meining van den Heer Cartesius gebouwt.
Door
Stephanus Blankaart.
Med. Doct. tot Amsterdam.
t'AMSTERDAM,
By Johannes ten Hoorn, Boekverkooper, over het oude Heere Logement, 1683.
[fol. *1v]
Hippoc. de Vet. Med.
De Medicyne is van ouds gevonden, by welke, na verloop van tijd, nog veel sal toegevoegt werden.