De Kartesiaanse academie ofte, institutie der medicyne

V. Hooft-Stuk.
Van de Pis-drijvende middelen, oft Diuretica.

NA het sweeten handelen wy van de pis-drijvende dingen, want die met het sweeten seer groote gemeenschap hebben, en een sweet-middel menigmaals een pisdrijvend middel is, en een pisdrijvend doet menigmaals sweeten; want zy schelen maar in graden van malkanderen, soo dat een pis-middel gemeenlijk maar een slap sweet-middel is, meest bequaam om het suur onses bloeds te temperen en alle taeye en slijmige vogten te verdunnen.

[p. 366]

Dese bestaan uit alcalia fixa en volatilia of uit gemengde souten: de alcalia fixa sijnde vast souten vol pijpjes en gaatjes, in welke de punten van het suur blyven steken, of door des selfs styvigheid gebroken werden; het suur dan ten onderen gebragt sijnde, word het bloed dat door het suur te voren verdikt was, wederom dunder, en de de effervescentie die uit beide kan ontstaan, doet het bloed rasser loopen, soo dat het makkelyker door de nieren kan loopen als te voren, doe het bloed dikker was, soo dat de alcalia fixa alleen pis doen drijven met het suur uit het bloed weg te nemen, en by gevolg het bloed vloeybaar te maken. Van dese soort heeft men verscheide soorten van middelen, als

Lapides Asellii,

Percarum,

Oculi Cancri,

Testae Ovorum,

Lapis Judaicus,

Nephriticus,

Silicis,

Sal Tartari,

Fabarum,

Oleum Tartari per deliquium,

Cineres Sarmentorum Vitis,

Aqua Calcis.

De tweede soort van pis-drijvende dingen bestaan uit alcalia volatilia, welke de selfde werkinge doen als het alcali fixum, namelyk het suur weg te nemen, maar werkt nog veel heftiger als het alcali fixum, dewyl het uit veel fijnder deelen bestaat, en daarom goed in langduurige siekten, die niet selden uit een lymig en traag-loopend bloed ontstaan, door welke dese fijne souten gemakkelijker konnen doorkerven en hakken, soo dat al de aan een hangende deeltjes stukken gebroken werden, waar door het bloed en andere sappen veel vloeybaarder moet werden als te

[p. 367]

voren en by gevolg gemakkelyker omlopen. Onder dese sijnder die alleen uit een vlug-sout bestaan, en andere die met eenige fijne olien vermengt sijn: van dese beide soorten sijn de volgende de voornaamste wel.

Rad. Asparagi,

Bardanae,

Saxiphragiae,

Eryngii,

Ononidis,

Rubiae,

Raphani Rusticani,

Lignum Nephriticum,

Herb. Hederae Terrestris,

Sabinae,

Cherefolii,

Thee Indorum,

Apii,

Nasturtii,

Petroselini,

Semen Dauci,

Milii Solis,

Seseli,

Petroselini,

Lappae Majoris,

Ciceres Rubri,

Genistae,

Fructus Juniperi,

Therebintina Veneta,

Balsamum Peruvianum,

Copayvae,

Millepedes,

Pulvis Bufonum,

Conchenilia,

Cantharides,

Apes,

Locustae,

[p. 368]

Flores Salis Armoniaci,

Sal Urinae,

Spiritus Urinae,

Terebinthinae,

Hederae Terrestris,

Petroselini,

Iuniperi,

Oleum Succini,

Iuniperi.

Alle dese hebben een vlugge olie gemeenlyk by sig, die het suur mede in sijn armtjes neemt, en door diense meest uit beweeglyke deelen bestaan, doense den omloop des bloeds verwakkeren, en met eenen verdunnen, soo dat het sout, suur en water beter door de nieren afgekleinst werd. Nooit sijn de diuretica beter dan datse met eenig heet water aangeset werden, want ik erken geen grooter diureticum dan het water selfs, voornamelyk thewater, in welke de fijne deelen van de thee in uitgetrokken zijn, ook is'er geen veiliger middel nog om te sweeten nog om te pis-drijven als het thee-water is, voor my, ik prefereer het boven al het gene men onder de diuretica noemt. Want alle de voorschreven wortelen, kruiden, en saden, souden nooit de pis doen dryven indiense in geen water gekookt waren, daarom is het water de grootste voerwagen daar van.

Onder de diuretica sijn der nog vaste souten met olie gemengt, gelijk als de seep is, bestaande uit een alcali en een olie, ook rekent men daar de olie van amandelen onder, welke uit een fijne olie en fjne sout-deeltjes bestaan. Onder de pis-dryvende dingen, sijn de spaanse vliegen wel de gevaarlykste, daarom is het best die na te laten en andere in de plaats te gebruiken.

Ook sijnder noch die uit een alcali en een acidum bestaan, gelijk als daar is de nitrum, sal prunellae, sal succini, spiritus succini, spiritus tartari &c. Dese doen

[p. 369]

pis-dryven om datse de gyl in ons bloed eeniger maten doen schiften, waar door de wei eeniger maten afloopt, want als de waterigheid der melk niet meer met sijn kaas en boter verbonden is, staat se op haar eigen voeten, en kan soo gemakkelyk door de nieren afsijgen, onderwylen houd het alcali dat daar by is het bloed eenigsins in een goede beweginge, maar dese sijn soo goed niet als die uit vast oft vlugt alcali bestaan.

De alderergste sijn die ganschelyk suur sijn, gelyk als de spiritus nitri, en salis, succus limonum, vinum moesellanicum, rhenanum &c. Dese maken een stremminge in het bloed en gyl, en laten het selve erger als het te voren was, want daar is niets by dat het bloed in sijn loop weder herstelt.