De borgerlyke tafel, om lang gesond sonder ziekten te leven

Waar in van yder spijse in ’t besonder gehandelt werd. Mitsgaders een beknopte manier van de spijsen voor te snijden, en een onderrechting der schikkelijke wijsen, die men aan de tafel moet houden. Nevens De Schola Salernitana

XXVI. Hooft-stuk. Hoe men sig wagten moet van alle land-loopers en quaksalvers, als ook van het onnut pis-bekijken.

WAnneer men goede kleeden wil hebben, betrouwt men die noit aan een onervaren snyder, maar men sal vernemen na de beste, wie het nieuwste fatsoen maakt en de meeste loop heeft. Even op de selfde wyse dienen wy te doen met onse siekten.

Wy moeten niet loopen na een swetser, land-looper, quaksalver, onwetende boer, oud wijf en diergelijke, welker mond vol swetsing en groot beloovende woorden is, daar ze seer qualijk

[p. 94]

aan doen: men behoorde (gelijk men wel eertyds te Roomen dee) sulken soort van schuim niet te dulden. Want deze lieden verschelen van een goed geneser even zoo veel als een jongen die een half vat t’huis brengt, en een Borgemeester van een groote Stad van elkander verschelen, daar d’eene niet te seggen heeft, en d’ander ’t gantsche gebied voert.

Tot wat nuttigheid swetsen dese quaksalvers soo seer; is’t om de sieken, of om de selve met een aardigheid de beurs te ligten, seker al desen onnutten omslag is niet oorbaar: want gelyk goede Wijn geen klim van nooden heeft, alzoo behoeft een goed geneser geen overvloedige woorden te gebruiken, om sijn saken voor te stellen. ik mein, als ik sulken volk eens onder mijn examen mogt hebben, dat ikse met de ware reden souw ringel-ooren

[p. 95]

even als de kat de muis doet.

Maar men segt ons; dese luiden hebben gereist, hebben groote ervaringen, hebben menigte genesen, die en die: maar hebben wy dan geen goede doctoren en chirurgijns in ons land? Konnen wy het selfde niet doen, die onse promotie hebben? Ben ik gedwongen een quaksalver op sijn woord te gelooven? geensins: ’t is onbetamelijk ymand te gelooven die geen promotie heeft gedaan. ook genesen sy’er soo veel niet als sy seggen, want de meeste brengen sy om hals; of half dood zijnde, gelijk op de kermissen gebeurt, moeten sy ons halen.

Hebben sy een Orvietaan of een dit of dat mede gebragt, die tegen fenynige slangebeten goed is, laten sy die in Italien verkoopen, daar de slangen by menigte zyn, sy zyn in ons land soo overvloedig niet, of wy hebben tegengif-

[p. 96]

ten by menigte tegen allelei vergift, soo dat dit zulk een grooten saak niet en is. ik wil dan alleen maar gewaarschouwt hebben, dit volk te vlieden als de pest, dewijl sy tot onse gesondheid onnut en schadelijk zyn.

Een van de sotste sotternyen die in ons land sijn, is het pisbekijken: soo haast als de luiden yts schort, bewaren sy haar pis in een glas, en brengen dat des ogtens sorgvuldelijk na een jood, heiden, of turk, die, eerst wat grimatsen makende, gins en weder door het glas siende, en het zelve schuddende, sommige dingen daar uit raad, sprekende met onverstaanbaare woorden, raden sy het dan, soo is ’t een fray man, hy wist het te seggen of hy door het lighaam van de lijder gekroopen had, maar indien ze ’t eens op de kop raaden, zy raden wel twintig maals mis. ik seg raden,

[p. 97]

want geen piskyker weet daar yts sekers uit te bepalen: vermids in de swaarste siekten de pis somtyds gesteld is als in de gesonden.

Nog komt dese gekste sotternye daar by, datse willen, dat zulk een pis-kyker sal seggen, of het water van een Man of Vrouw is, of de Vrouw swanger is, of sy een soon of een dogter sal hebben, mitgaders hoe ouwt ymand is, en diergelijken beuselingen meer. Ik seg volkomelijk, dat dit bedriegeryen zyn: want indien het haar niet gesegt is, soo is het maar raden en in den duister tassen, en wanneer de heele konst anders niet en is, gelyk sy sekerlyk anders niet en is, soo moet de heele wereld rond uit bekennen, dat het bedriegeryen en beurse-snyeryen zyn. Want veele zyn van wyse luiden geprobeert, of ’er yts aan was, maar ze zijn over haar onwetentheid dikmaals schaam-rood geworden.

[p. 98]

Ik soude hier menigte praktyken en historitjes konnen verschaffen, hoe bedriegelijk sommigen het water besien: maar sulx niet noodig zijnde, seg ik, als uw yts scheelt, haal een Doctor, en als die het water in sommige gelegentheden uw afeist, soo is het wel, anders onthouw uw van sulk een doen. Wy hebben deftige Doctoren genoeg t’Amsterdam, daar onse Stad vol van is, die is het haar werk de zieken te genesen: wy hebben mede geen gebrek van goede en bequame Chirurgijns, wy tarten geheel Europa van brave mannen. Is hier niet de stapel van genees-middelen van bequame Apotheken, waar vind men die elders beter, ’t is voor waar een groote zegen van God, die de wijsheid dier luiden bestiert tot beste van de lijders.