De borgerlyke tafel, om lang gesond sonder ziekten te leven

Waar in van yder spijse in ’t besonder gehandelt werd. Mitsgaders een beknopte manier van de spijsen voor te snijden, en een onderrechting der schikkelijke wijsen, die men aan de tafel moet houden. Nevens De Schola Salernitana

XIII. Hooft-stuk. Van de boter, olie, kaas, en melk.

DAt de Boter en olie seer gesond zyn, ⁺ is de heele waereld bekent, en daarom zynse van een yder soo zeer geagt en gepresen. De Boter is een goed middel om een menigte suirigheden (’t welk ik om reden op sijn Kartesiaans niet sal uitleggen, wijl sulx de borgers te hoog gephilosopheert is) te dempen, daarom is de selve nuttig by alle kost middelmatig gebruikt: de selve is een van de grootste segens die God in ons land gegeven heeft, soo om de gesondheid, als om de groote koopmanschap, die

+ Boter.

[p. 53]

daar hedensdaags mede gedreven werd. De beste Boter is de Hollandse, voornamelyk de Leidse en die daar ontrent gemaakt werd: ik wil egter de vriesse niet ganselyk verworpen hebben, wijlse daar mede seer goed is: ja alle boter is goed, waar se ook gemaakt werd, dog d’eene beter als d’andere: hoe verscher hoe gesonder, want de sterke oft ranse boter is t’eenemaal verwerpelyk, alhoewel die profytelyk is.

De Olie van Oliven is van de boter alleen in graden verschelende; ⁺ daarom sal ik aan de selve al toeschrijven, wat in de boter prysen kan: de beste is de witte die niet en stinkt, want de stinkende is beter voor de lamp, om schoenen schoon te maken en het spinnewiel te smeeren, dan in het lighaam te nemen.

Ontrent de Kaas is veel onderscheid te maken; ⁺ met een woord

+ Olie.

+ Kaas

[p. 54]

seg ik, dat d’ouwe de beste is; en de groene nog beter dan witte: item roomkaas nog beter dan kermemelks kaas. de tesselse kaas is geensins te verwerpen, en een oude leienaar liegt’er niet om; koyen kaas is gesonder dan schape kaas, want schape kaas is gemeenlijk wat wrangagtig, en darom niet goed, dog de groene werd door de schaaps-keutels goed gemaakt. Een oude Stolkse kaas is seer gesond, als ook de Parmesaan en andere oude kasen: dog die de kaas meest vermijd, is’er dikwils best aan; ten minsten moetse met een spaarsame hand gesneden werden.

Indien’er een goed voedsel is, is het de melk, ⁺soo van koyen als andere gedierten; ook is het de beste spyse die men voor de kinderen, selfs sieken en kranken kan hebben. Men heeft in de melk boter, kaas en wei, ’t welk eten en drinken te samen is, en soo bran-

+ Soete melk.

[p. 55]

dig niet (ten zy van de ongesonde beesten) als men meint.

Kerne-melk is soo gesond niet om sijn menigvuldig suur, ⁺ ten sy de selve versch is en niet schraal: want dese schrale suirigheid is sijn vettigheid benomen.

Dikke-melk is nog beter dan kernemelk, ⁺ want deselve nog meer boter by sig heeft.

Gestremde melk is ongesond, ⁺ voornamelijk als de selve hard gestremt is, maar nog niet hard zynde en nog glibberig, kan ik ze soo quaad niet oordeelen.

Room, ⁺ matig gegeten, is niet quaad, inzonderheid een weinig dikke melk daar onder, maar alleen gegeten is ze te vet. Suire room is niet goed gegeten.

Roomkaasjes konnen niet veel goed in ’t lighaam doen; ⁺ daarom diese meest laat, sal der minst van ziek zyn.

+ Kernemelk.

+ Dikke melk.

+ Gestremde melk.

+ Room.

+ Roomkaasjes.

[p. 56]

Vlade met eijeren is seer aangenaam en gesond; ⁺ geeft ons goed voedsel.

+ Vlade