Brieven en dagboek

IV.

Julij 1859.

Ongelukkig genoeg en zeker niet tot mijne eer moet ik bekennen, dat ik nooit buitengemeen ijverig ben geweest; ik heb het steeds aangenamer gevonden te denken over hetgeen men in de wereld worden kan en over wat er schoons en heerlijks in is, dan wel om handen aan het werk te slaan en zoodoende den zekersten weg te kiezen tot vooruitgang en voldoening dier eerzucht, welke, dunkt mij, iederen mensch min of meer beheerscht. Juist die mijmerende traagheid onderstel ik, dat het is, welke mij de zucht heeft gegeven tot het liggen in het gras, iets wat voor mij een waar genot mag heeten, vooral op warme zomerdagen, tegen den avond en op beschaduwde plekjes. Vooreerst is het genot zinnelijk, want hoe zacht is het welige gras, hoe lekker zijn geur, hoe streelend de gewaarwording, zoo dikwijls een zacht windje de grashalmpjes buigt en ons langs het gelaat strijkt! Voor mij is dat alles keurig; daarom kan ik in de grootste drift

[p. 22]

geraken, als ik mijne plaats niet goed gekozen heb en bemerk in gezelschap van distels en brandnetels te zijn gaan liggen, hetgeen mij in hoogeren zin nog dikwijls genoeg in het leven overkomen zal. Maar niet alleen is het een zinnelijk genot, zoo rustig en gemakkelijk uitgestrekt in het gras te liggen, dewijl ook de geest, mogelijk nog inniger, geniet. Wat kan men al niet bedenken en bepeinzen en beramen! Is er wel eene geschiktere plaats voor dat alles dan een koel plekje in de schoone natuur? De gedachten zijn frisch als het windje, dat ons streelt, en als men dan half de oogen sluit, niets ons stoort en slechts de zamenstemming der duizende verschillende geluiden, waarvan de schepping vol is, ons wakker houdt, dan geraakt men in dien zoeten toestand, die een verkwikkenden slaap voorafgaat en alle onze gedachten en voorstellingen zoo vreemd en fantastisch doet worden, dat de plannen, die men onder dien invloed maakt, zelden of nooit worden ten uitvoer gebragt.

Nu is er een zeer groot verschil tusschen de gedachten, die mij beheerschen, als ik zoo in het gras lig: ze zijn praktisch of wel slechts droombeelden. De eerste krijg ik, zoodra ik op den buik lig en in het gras kijk; de laatste, als ik op mijn rug lig en in het uitspansel staar. Hoe kan het anders? Is niet iedere graspol, ieder plekje gronds, al is het zoo klein, dat men het met de hand bedekken kan, eene wereld op zichzelven? Daar loopt eene mier, die, eene half doode rups voortslepende, met veel moeite en toch met alle

[p. 23]

geweld en zekere volharding, een kluitje zand, dat hem in den weg ligt, met zijn last beklimt. Tien maal klautert hij naar boven, en, is hij halfweg, dan valt hij terug, moet zijne rups weêr oprapen en beproeft het steeds op nieuw; eindelijk gelukt het. Dit doet mij aan het beestenschilderen denken en hoe mijne koe, die ik onder handen had, steeds wegliep, mij het geduld deed verliezen en in dolle woede mijne studie verscheuren, die ik anders zoo goed zou voltooid hebben. Een oogenblik later, daar komt heel deftig een groote tor aanstappen; hij beklom, zeker in gedachte, een dun stengeltje; toen hij aan den top was, boog het door de zwaarte van het beest eensklaps om, de tor schrikte, liet los, en daar lei oom kool op zijn rug, spartelend met zijne zes scherphoekige pooten. Alles leeft, beweegt zich en werkt. Men kan alles van nabij duidelijk bezien, betasten; het zijn ligchamen; het is alles de werkelijkheid, en daarom denk ik, dat ik praktische gedachten heb, als ik met den neus in het gras lig. Bovendien is de reden, waarom ik mij dus plaats, reeds praktisch, want het is ter verkoeling van het gloeijend gelaat in het frissche groen.

Met de oogen ten hemel, hebben de gedachten ruimte om verder te vliegen; de fantasie schept zich beelden in de wolken; het diepe blaauw is het rustpunt onzer oogen, en hoe langer men staart, hoe eindeloozer het wordt, steeds reiner, hooger, verder, onmetelijker. Het is als de eeuwigheid, het oneindige en onbekende. En altijd is het zwerk schoon, hetzij het zich strak en wolkeloos vertoont en ons

[p. 24]

vriendelijk het hoofd dekt, hetzij we het slechts gedeeltelijk door de donkere wolken heen aanschouwen en het ons dan als een troostend verschiet tegenlacht, hetzij we het 's morgens gadeslaan, als het er zoo koel en frisch uitziet en het ons door een waas van dauw heen verschijnt, of 's avonds meer purper gekleurd en een schoonen morgen voorspelt, of zich spiegelt in het heldere water, dat het even grondeloos en peilloos doet schijnen als het uitspansel zelf. En is eenmaal mijn oog er op gevestigd, het blijft er aan geboeid en het is mij als worden mijne gedachten en wenschen daarheen getrokken. Ook de wolken zijn schoon; het zijn somtijds wonderlijke, geweldige gevaarten, die men zich naauwelijks droomen kan; somtijds fijne, bevallige vormen of wel coquette vlokjes met gouden of zilveren randjes; dan weder zijn het trotsche, zich steeds afwisselende, snel voortjagende dampen, die het aardrijk het zonlicht misgunnen, het voor zichzelven nemen en dan verblindend van licht zijn. Staar in de wolken en gij kunt er alles in zien, gladde meeren, hooge bergen, effene zeeboezems! En hoe wonderschoon kunnen zich zulke gedeelten der aarde in de wolken voordoen! Meest des avonds doemen die beelden op en zijn als de voornemens, die men koestert tegen den volgenden dag. Des morgens zijn ze onbestemd van vorm en veranderen snel, en men weet niet wat zij worden zullen, even onzeker als men is van hetgeen de volgende dag zal opleveren, en des middags hoopen ze zich dikwijls zaam tot donkere massa's, die

[p. 25]

daar statig komen aandrijven en ons den koelen regen brengen.

Doch daar valt juist een straal der ondergaande zon door de boomen, die mij beschaduwen, en schiet langs het oog. Snel keer ik mij om en bespeur, dat ik bij een mierennest lig, welks bewoners mij reeds hier en daar tusschen de kleederen zitten. Ik kom tot mijzelven, wil mijne studie voortzetten, maar alweder is het te laat en heb ik mijn tijd verloren door die ongelukkige voorliefde tot mijmeren in het gras.